Het jaar van de radio

150

driemaandelijks magazine van Var februari – april 2014 afgiftekantoor Gent X

Het jaar van de radio

IN DIT NUMMER

VOORAF

Eeuwig jong D

Linde Merckpoel: “De vermoeidheid maakt me emotioneel” CREATIE

STRATEGIE

Radio passionista aan het woord 4 De Sloveense Lenja Faraguna is volgens het Amerikaanse magazine Radio Ink en RAB USA een van de veertig Rising Stars in Radio. Zij deelt met ons zeven concrete tips voor radiospots die het verschil maken.

4 De DIVA-toppers van 2013 7 We koppelen de theorie aan de praktijk: welke radiocampagnes wisten de luisteraar vorig jaar het meest te bekoren? Jan Drijvers (TNS) brengt de nodige duiding.

colofon

20

DOSSIER

8 Radio complementair met sms 8 Een radiospot hoeft helemaal niet lang te zijn of vaak uitgezonden te worden om effectief te zijn. De IKEA-keukenpromotie duurde exact tien ­seconden en was welgeteld één dag op antenne. Toch was de respons best hoog. Springlevende honderdjarige 10 Varia bezocht de tentoonstelling Vu à la radio in Tour & Taxis en blikt samen met de initiatief­ nemers vooruit naar de uitdagingen van ­morgen. Radio heeft toekomst 18 In onze tweede en laatste bijdrage over het Mediamomenten-onderzoek van de VRTStudiedienst focussen we op de v ­ eelbelovende ­kwantitatieve resultaten voor radio.

VRT viert honderd jaar radio 12 Exact honderd jaar na de allereerste radio-­ uitzending in België opent VRT in het Radiohuis Leuven een interactieve belevingsruimte ­waarin iedereen vanuit zijn persoonlijke interesses het medium kan ontdekken. Verder geven we in dit dossier enkele vergeten radiopioniers het ­podium dat ze verdienen en richten we de spots op twee innovatieve projecten.

12 ZENDER On Air/Off Air 20 Music For Life verwarmde de hele week voor Kerstmis vele harten vanuit recreatiedomein De Schorre in Boom.

eze titel gaat uiteraard niet over mezelf, maar over radio, dat ­heerlijke medium dat zich in België al een eeuw lang voort­durend weet heruit te vinden en dat die ­uitstekende vorm ­ongetwijfeld nog lang zal behouden. Ik kan u met plezier vertellen dat ook radio­reclame meer dan ooit floreert. Vrijwel nergens haalt ­radio zo’n hoog reclame-­aandeel als in België. Dat is u ­ iteraard in grote mate de verdienste van onze ­adverteerders, reclamebureaus en m ­ edia a­ gencies. Ook de v ­ erschillende radio­netten ­mogen gerust een pluim op hun hoed steken. Zowel in het noorden als in het zuiden van het land b ­ lijven ze grote inspanningen ­leveren om nog ­beter aan de ­verwachtingen van de luisteraar te beantwoorden. Een t­iental jaar g ­ eleden bundelden de vier radioregies in dit land zich in The Radio Group (TRG), om samen het ­medium effectiever te promoten. De ­in­voering van een radioprijs op de Cannes Lions is zo’n Belgisch initiatief. En op de eerstvolgende editie van het festival onder­ steunen we mee de lancering van een heuse Europese Copy Academy, te b ­ eginnen met een Radio Masterclass.

“Vrijwel nergens haalt radio zo’n groot reclame-aandeel als in België” Daarnaast blijven de radioregies innovatieve oplossingen u ­itwerken, zowel in ­België als ­binnen de egta, de vakvereniging van ­Europese ­audiovisuele regies. Al die tijd blijft onze ­eigen Var-strategie op ­dezelfde vier ­pijlers ­steunen: return on (­marketing) ­investment, de ­creativiteit van de reclameboodschappen, de s­ terke ­VRT-radiomerken en een grote aandacht voor de complemen­tariteit tussen radio en ­digitale ­toepassingen, zoals online search en ­mobiele ­platformen. Hoe goed radioreclame ook presteert, het lijdt geen twijfel dat we de komende jaren op ­hetzelfde elan moeten doorgaan. Zelfs de ­grootste schoonheid blijft namelijk maar in trek als ze zich dag na dag verzorgt. En dus gaan we in 2014 ­keihard verder aan de weg timmeren. Voor de luisteraar, voor u, voor ons!

VARIA is een uitgave van Var, Tollaan 107B Bus 3, B-1932 Sint-Stevens-Woluwe • Tel.: 02-716 34 11 • Fax: 02-725 39 77 • Verantwoordelijke uitgever: Hélène

Van ­Herreweghe, Tollaan 107B Bus 3, B-1932 Sint-Stevens-Woluwe • Tel.: 02-716 34 17 • E-mail: [email protected] • Redactie, vormgeving en productie: Jansen & Janssen Creative Content, www.jaja.be • Heeft u opmerkingen, vragen en tips i.v.m. onze dienstverlening? Contacteer ons op 02-716 34 11 • Op www.var.be vindt u dit magazine ook in een interactieve bladermodule • Var is sponsor van STIMA, van de EFFIE Awards en van de AMMA Awards • La version française de Varia peut aussi être obtenue sur simple demande. Varia wordt gedrukt op FSC-papier, afkomstig van duurzaam beheerde bossen.

2

Thierry Van Zeebroeck CEO van Var

3

CREATIE

Interview

7

VARIA SPRAK MET RADIO QUEEN LENJA FARAGUNA

tips voor een gouden radiospot Radio is be-you-tiful, dat is het motto van de Sloveense radio passionista Lenja Faraguna. Sterke radiospots slagen erin de gedachten van de luisteraar te regisseren en hem tot actie aan te zetten. Gemakkelijker gezegd dan gedaan? Lenja Faraguna geeft zeven praktische tips om een radiospot te schrijven die wérkt.

1

Wees menselijk

Radio verbindt mensen. Wie naar zijn f­avoriete zender luistert, voelt zich altijd in goed gezelschap. Daarom is radio be-you- ­tiful: presentatoren bouwen een persoonlijke band ­ op met de luisteraar. Sterke radiospots doen eigenlijk hetzelfde: ze spreken ons aan en ­ ­verleiden ons als het ware om de conversatie met de personages aan te gaan. Dat effect krijg je door scenario’s te schrijven die nauw aan­ sluiten bij de leefwereld van de luisteraar. Ook de toon van de stemmen draagt daartoe bij.

4

Om levensecht te klinken, kun je als creatief bij het regisseren van radiospots best eens aan de ­andere kant van de microfoon gaan staan. Als de acteurs hun tekst voor jou brengen, gaat de spot meteen veel menselijker klinken. Nog ­beter: vraag hen om hier en daar hun eigen taal te ­ gebruiken. Maar de belangrijkste woorden ­mogen ze ­uiteraard niet veranderen.

2

Roep een beeld op

De mix van suggestie en eigen invulling maakt van radio een bijzonder krachtig m ­ edium. Mensen ondernemen namelijk pas actie als ze dat eerst in hun gedachten al eens gedaan ­hebben. Het geheim van een goede radiospot is om beelden te creëren in het hoofd van de ­luisteraar en hem zo in het verhaal te betrekken. Hij kent dan zijn eigen gevoelens, herinneringen en ervaringen toe aan de radiospot, waardoor die persoonlijker overkomt. Onder meer retail­ keten A.S. Adventure heeft dat goed begrepen: “Welkom hier in Papoea-Nieuw-Guinea voor het populaire kannibaalspurten. De hongerige stam staat klaar. En tien meter voor hen staat de Canadees Nick Obese …” De spanning wordt vakkundig opgebouwd zodat de luisteraar auto» matisch de oren spitst.

Wie is Lenja Faraguna? De Sloveense Lenja Faraguna omschrijft zichzelf als “een valse blonde met een echt radiohart”. Ze werd verliefd op het medium radio toen ze in 2001 voor haar masterscriptie uitzocht hoe effectieve radiospots in elkaar zitten. In 2007 richtte ze RAB (Radio Advertising Bureau) Slovenië op. In datzelfde jaar liet de Amerikaanse marketinggoeroe Roy H. Williams zijn oog op haar vallen en kreeg ze samen met elf andere World Changers persoonlijke coaching. Lenja Faraguna hielp ook bij de oprichting van RAB Servië in 2010. Anderhalf jaar geleden riepen het Amerikaanse radio­magazine Radio Ink en RAB USA haar uit tot een van de veertig Rising Stars in Radio. Samen met Sharon Green runt ze nu Radio Results International, een bedrijf voor radioconsulting. Ze adviseert merken en organisaties om hun radiostrategie te verbeteren en reist Europa rond om presentaties en ­workshops te geven.

5

CREATIE

CREATIE

Onderzoek

Interview

Traditiegetrouw maken we de balans op van het voorbije DIVA-jaar. Welke radiospots wisten ons testpanel in 2013 het meest te bekoren? En zijn daar opvallende conclusies uit te trekken? Jan Drijvers, client service manager bij »

3

Kies voor sterke werkwoorden

De meest doeltreffende radiospots ­ebruiken sterke werkwoorden. Rabobank. be g lanceerde begin 2014 een aantal spots die begonnen met de zin: “Om mijn spaargeld ­ ­wakker te schudden bij mijn bank heb ik iets mee en ik ga nu het bankkantoor binnen.” De ­ gebruikte werkwoorden suggereren een ­duidelijke actie en zorgen ervoor dat de luisteraar makkelijk meestapt in het verhaal. Kies voor de tegen­woordige tijd. Geen verleden tijd, geen toekomstige tijd. En spreek de luisteraar rechtstreeks aan in de tweede persoon, enkelvoud of meervoud. Jij is een krachtig woord, het werkt veel beter dan wij of ons.

4

Breng één boodschap

Radiospots maken is als vissen: met één vislijn kun je maar één vis vangen. In één spot kun je dan ook maar één boodschap brengen. Sommige adverteerders proppen hem z­ odanig vol met informatie dat de luisteraar door de ­bomen het bos niet meer ziet. Dat maakt de spot

“Stilte is een volwaardig element van een radiospot” Lenja Faraguna, internationaal radioconsulente

zwakker. Kies daarom voor één ­centraal ­gegeven. Een goede tip: laat de tekst nalezen door een vijftal mensen. Als één van hen de b ­ oodschap niet begrijpt, pas je de spot b ­ eter aan.

5

Verrassende alternatieven

Gebruik geen standaard beeldspraak of tot vervelens toe gehoorde situatiehumor; wijk af van de eeuwige dialoog tussen een ­domme en een slimme persoon. Met clichés trek je de

6

Lenja Faraguna geeft eveneens mee wat je in een radiospot zeker niet mag doen: 1 Vermeld nooit de merknaam als je dat in een gewoon gesprek ook niet zou doen. Dat komt gekunsteld over en je schept er meer afstand mee. 2 Neem geen info op die de luisteraar al weet of gemakkelijk zelf kan opsporen. Om het met de woorden van reclamepionier David Ogilvy te zeggen: “De consument is niet dom. Ze is je vrouw.”

6

Je hoeft het adres van de website niet te spellen, dat vindt de consument heus wel. 3 Betrek geen derden in je radiospot en verwijs nooit naar de ­concurrenten, maar bouw een relatie op met de ­luisteraar. 4 Vermijd indirecte formuleringen. Zeg dus “Je ligt op een tropisch strand” in plaats van “Beeld je in dat je op een tropisch strand ligt.”

Var ontwikkelde, laat zijn licht over de resultaten schijnen.

DIVA 2013: de keuze van de luisteraar

Bekijk het eens anders

In zijn boek The Americans zet de invloed­ rijke fotograaf Robert Frank alledaagse t­ aferelen op verrassende wijze in scène. Zo is er een foto van een begrafenis. Er staat geen kist in beeld, maar toch weet iedereen meteen dat het om een uitvaart gaat. Daar kunnen reclame­makers veel van leren, vooral voor het begin van radio­ spots. Het is namelijk in de openings­zinnen dat je de aandacht van de luisteraar moet vast­ grijpen. Een radiospot voor The Luggage Centre, een buitenlandse specialist in reis­tassen, toont dat heel mooi aan. Een vrouw zegt: “Excuseer, meneer, mag ik even door? Ik zit op de plaats aan het raampje.” De man antwoordt: “Ik kan niet bewegen, maar kruip gerust over me heen.” Uiteindelijk blijkt dat de man al zijn ­kledij voor de hele trip over elkaar heeft aangetrokken. Door alle­daagse gebeurtenissen op een n ­ ieuwe ­manier te bekijken, spring je uit de band. Vraag je dus telkens af wat Robert Frank met je ­scenario zou doen.

7

Niet doen!

onderzoeksbureau TNS, dat de DIVA-impactbarometer voor

aandacht van de luisteraar niet. Een ­ goede ­radio­spot valt op. Origineel zijn is niet evident, want we zijn zo gewoon aan clichés dat ze als ­vanzelf onze teksten binnensluipen. Ga daarom altijd eens k­ritisch door je teksten. Duid alle ­ clichés in fluo aan en zoek vervolgens ­verrassende ­alternatieven.

Zwijgen is goud

Stilte is een volwaardig element van een radiospot. Vul de voorziene tijd niet volledig op met stemmen, muziek en geluidseffecten. Radiospots zijn in feite niets anders dan een ­allusie op het alledaagse leven. In realiteit staat ook niet altijd een soundtrack op. Bovendien mag de muziek de tekst niet herhalen, zij moet een meerwaarde hebben. Stemmen, muziek, geluids­effecten en stilte moeten samenwerken als de vier wielen van een auto.

 INFO  Maak nader kennis met Lenja Faraguna en haar verfrissende radio-inzichten op www.­radioresultsinternational.com.

1 A.S. Adventure

4 Devos Lemmens

7 Neckermann en Grimbergen

2 Lutosa

5 Electrabel

9 DVV

3 Gamma

6 Spa Barisart

10 IKEA

Bron: Top 10 van de geteste campagnes ­tussen 1/1/’13 en 31/12/’13. Vraagstelling in het DIVAonderzoek m.b.t. likeability: Wanneer u deze radio­ spot vergelijkt met andere radiospots die u al gehoord heeft, zou u dan zeggen dat deze spot ... ? • een van de beste radiospots is die u al heeft ­gehoord • bij de betere radiospots is die u al heeft gehoord • noch beter, noch minder goed is dan de radiospots die u al heeft gehoord • bij de mindere radiospots is die u al heeft gehoord • bij de slechtste radiospots is die u al heeft gehoord • weet niet (basis: luisteraar zijn van een van de ingeschakelde zender(s) van de campagne) De ranking werd bepaald door een score van

V

erschuivingen aan de top

Van de laureaten van 2012 wisten alleen Gamma, Devos Lemmens en Grimbergen stand te h ­ ouden. “We zien hier met enige vertraging het ­effect van de nieuwe vraagstelling die we twee jaar geleden hebben ingevoerd”, zegt Jan Drijvers. “Vroeger stelden we de vraag of een spot de mensen ‘aansprak’. Dat leidde in feite tot een zekere dubbelzinnigheid. Niet-commerciële adverteerders (bijvoorbeeld Bebat, Fost Plus en Recupel) die een maatschappelijk ­verantwoorde boodschap verkondigen waarin i­edereen zich principieel wel kan vinden, deden het daardoor vaak erg goed. Nu heeft het panel louter de ­creativiteit van de spots beoordeeld.”

5 (een van de beste) tot 1 (bij de slechtste) te koppe-

Humor werkt!

len aan de antwoorden van de respondenten.

Vrijwel alle toppers van vandaag willen de luisteraar verleiden door hem aan het lachen te ­brengen. Enige uitzondering hier is Grimbergen, dat een zekere spanningsboog in zijn spots inbouwt. Jan Drijvers: “Het gaat telkens om ­ heel visuele humor en om situaties die voor iedereen herkenbaar zijn. Je zou deze spots ­

audi­tieve broertjes van succesvolle tv-­reeksen als Wat Als? en Safety First kunnen noemen. Het gaat bovendien vaak om dezelfde acteurs als in die p ­rogramma’s. Hilarische dialogen, ­volkse ­typetjes, originele woordspelingen … Het ­publiek weet ­radiospots die daar handig gebruik van maken wel te appreciëren. Maar de ­humor is bij deze succesnummers nergens g ­ ratuit of vergezocht. De komische invalshoek sluit t­elkens prima aan bij de manier waarop het merk ­ ­beleefd wordt. Dat maakt het voor de luisteraar erg makkelijk om in de radiospot mee te gaan.”

 INFO  Dirk Soetens, research manager bij Var, ­beantwoordt met plezier uw vragen over het DIVA-onderzoek: [email protected], 02-716 34 18.

 LUISTERPUNT  Op www.var.be kunt in de online bladerversie van deze Varia alle spots uit de DIVA top tien van 2013 ­opnieuw ­beluisteren.

7

STRATEGIE Case

DE 10-SECONDENSPOT VAN IKEA

Kort en krachtig Vierentwintig woorden. Zo beknopt was de radiospot voor de keukenactie die IKEA begin november lanceerde. En toch bleef hij niet zonder gevolg: op één dag tijd kreeg het Belgische filiaal van de geel-blauwe Zweedse meubelgigant liefst 734 sms’jes met de vraag om meer informatie.

H

oe kleiner en handiger de doos, hoe ­lager de verpakkings- en transportkosten. Die bekende IKEA-filosofie hebben we doorge­ trokken naar de radiocampagne en zo kwamen we uit bij een spot van amper 10 seconden”, ­verklaart Kaat De Brandt, account manager bij reclamebureau DDB Brussels.

Kaat De Brandt, account manager bij DDB Brussels

De respons was best verrassend. “De ­meeste luisteraars sms’ten, zoals gevraagd, het woord ‘keuken’, maar sommigen reageerden bijzonder enthousiast: ‘Super dat jullie een keuken­ actie doen, net nu we volop aan het plannen zijn!’ ­ Anderen gaven meteen hun adres mee. Misschien dachten ze dat ze een keuken konden winnen? Dit toont aan dat we met de spot ook mensen bereikten die maar met een half oor luisterden. Of de sms’ers effectief een keuken bestelden, weten we niet, want dat hebben we niet bevraagd. Als we in de toekomst nog eens zo’n actie opzetten, peilen we daar zeker wel naar”, zegt Peter Jongert.

geteld 734 sms’jes. Peter Jongert, ­external ­communications responsible van IKEA Belgium: “We zijn tevreden met deze respons, zeker als je weet dat de spot maar één dag werd uitgezonden én dat de doelgroep relatief beperkt is. Tenslotte gaat het hier niet om een alledaags product. Gemiddeld zit hooguit 3% van de ­bevolking midden in het aankoopproces van een nieuwe keuken. Daarom hielden we de drempel laag: een sms is snel verstuurd.”

“De combinatie van radio en sms is erg g ­ eschikt voor een dergelijke actie”, vervolgt Kaat De Brandt. “In een klassieke, langere radiospot kunnen de concrete gegevens van de ­ promotie ­gemakkelijker verloren gaan. Hoe meer infor­­ma­ tie je immers te verwerken krijgt, hoe ­moeilijker het is om er de essentie uit te halen. Wie ­interesse heeft én een sms stuurt, heeft boven­ dien m ­ eteen alle relevante gegevens op zijn gsm staan. Zo slaan we drie vliegen in één klap:

“De combinatie van radio en sms is erg geschikt voor een dergelijke actie”

Laagdrempelig De spot was opgebouwd rond de oproep om ‘keuken’ te sms’en naar het gratis nummer 8807. Wie dat deed, kreeg onmiddellijk een ­bericht met alle details over de keukenpromotie die op dat moment liep. In totaal ging het om wel-

Verrassend én herkenbaar

ADVERTEERDER IKEA Belgium RECLAMEBUREAU DDB Brussels MEDIA AGENCY Initiative Media PRODUCTIEHUIS Cobra – The Radio Brewery

8

we verrassen de luisteraars met een originele en ­gebalde spot, geïnteresseerden ontvangen meer inlichtingen over de actie en dankzij de sms hebben ze die informatie altijd bij de hand.” De spot voor de keukenactie liep enkel op donderdag 8 november. Op dinsdag 12 en woensdag 13 november was dan weer een klassieke 20-­ secondenspot te horen. “Zo maakten we de campagne tegelijkertijd verrassend én herkenbaar. Voor de opbouw van de IKEA-­

“Radio is snel en activerend: zelfs bij korte campagnes zien we meteen resultaat” Peter Jongert, external ­communications responsible van IKEA Belgium

radiospots kiezen we telkens voor een vast framewerk, waarbinnen we de luisteraar niettemin proberen te intrigeren. We beginnen met een vertrouwde jingle en eindigen altijd met dezelfde stemmen. Het middengedeelte hangt vooral af van het verhaal dat we willen ­brengen”, zegt Kaat De Brandt.

Activerend en snel medium IKEA kiest vaak voor radio. Peter Jongert legt uit waarom: “Radio staat sterk in het medialandschap omdat je op een paar dagen tijd een maximale doelgroep kunt bereiken. Bovendien is het een activerend en snel medium: zelfs bij korte campagnes zien we meteen resultaat. Als we aan klanten vragen via welk kanaal ze een ­lopende actie kennen, dan springt radio er vaak uit. Sinds een paar jaar scoren ook sociale media goed.” Verder adverteert IKEA in kranten, op tv, via online bannering en in bushokjes.

 LUISTERPUNT  Op www.var.be kunt u de spot van de IKEA-­ keukenpromotie beluisteren in de online bladerversie van deze Varia.

Korte campagne met hoge OTH De 10-secondenspot was op 8 ­november 13 keer te horen op ­Studio Brussel en 18 keer op MNM. “Tot voor kort adverteerde IKEA ook op Radio 2, maar onlangs zijn we van doelgroep veranderd”, verduidelijkt Christine Jean van media agency Initiative. “Daarom selecteren we nu uitsluitend de zenders met een ­jonger luisteraars­ profiel. IKEA kiest altijd voor een korte golf met een heel sterke Opportunity To Hear (OTH). Dat werkt goed, het valt op dat de traffic naar de winkels telkens een serieuze boost krijgt.”

9

HET FLAGEYGEBOUW: EEN MUST VOOR EEN TENTOONSTELLING OVER DE GESCHIEDENIS VAN RADIO.

STRATEGIE Radio

DE RADIO HEEFT EEN PROMINENTE PLAATS IN DE HUISKAMER VAN DE JAREN 50.

ZIJN DIT DE RADIO­ PRESENTATOREN VAN DE TOEKOMST?

VANDAAG BIEDT RADIO VOOR ELK WAT WILS. OM OP TE ETEN, DIE VINTAGE RADIO’S.

EEN RADIOSTUDIO VAN DE JAREN 80.

OPMERKELIJKE TENTOONSTELLING IN TOUR & TAXIS Zowel de Nederlandstalige

Francis Goffin, algemeen directeur radio van RTBF

zenders (zie blz. 15) als de Fransen tweetalige radiogroepen vieren de honderdste verjaardag van radio in België. Met de tentoonstelling Vu à la radio (Gezien op de radio) blikken RTBF, RTL Group en de NostalgieNRJ Group niet enkel terug, maar ook vooruit. Enkele kopstukken delen met Varia waarom radio zo’n groot feest verdient.

D

e tentoonstelling Vu à la radio in Tour & Taxis is opgebouwd rond een radio­studio, van waaruit verschillende radiozenders voor de gelegenheid al programma’s hebben ­uit­gezonden. Bezoekers kunnen er hun radio­helden live aan het werk zien. Doorheen de hele tentoonstelling illustreren originele geluids­ fragmenten, f­oto’s, filmpjes en documenten alle mijlpalen in de radio­geschiedenis. Daarnaast kunnen vintage­ liefhebbers er hun hart ophalen aan een fraaie verzameling oude radiotoestellen.

Gesponsord door Banania Dacht u trouwens dat radioreclame op de open­ bare omroep een fenomeen van de jongste d ­ ­ecennia  is? Niets is minder waar: in de ­ jaren  30, toen het Belgische Nationaal Instituut voor de Radio-omroep (NIR) net was opgericht, ­ ­ sponsorde het cacao­ merk Banania al een ontbijt­programma. De ­eerste spots op vrije ­radio’s waren in 1982 te h ­ oren, maar pas sinds 1991 is reclame op niet-openbare z­ enders ­officieel ­toe­gelaten.

INFO De tentoonstelling Vu à la radio loopt tot en met 27 april 2014 in Tour & Taxis. Alle info vindt u op www.exporadio.be.

10

Waarom verdient radio een feest? “Radio mocht wel eens in de bloemetjes gezet worden, want het medium bereikt 91% van de bevolking. Radio heeft voluit de wind in de zeilen: de digitale revolutie schept fantastische nieuwe mogelijkheden. Tegen 2020 luisteren we allemaal naar smart and social radio. Smart, omdat één applicatie automatisch zal kiezen tussen broadcast en streaming. We zullen overal over de beste audiokwaliteit beschikken, zonder te merken wanneer er van de ene technologie naar de andere wordt overgeschakeld. En social: zodra we het scherm aanraken, zal er extra informatie verschijnen, in ­beeld- en in tekstvorm. We kunnen daar dan meteen op reageren en alles delen met anderen. Sociale media zullen immers in de applicatie geïntegreerd zijn.”

Eric Adelbrecht, directeur radio van RTL Belgium “Op welke manier zullen de toekomstige generaties naar de radio luisteren? Welke rol zal radio spelen in de vloedgolf aan informatie die de luisteraars overspoelt? De uitdaging is enorm. We moeten digitale radio promoten en de betrokken overheden overtuigen van het belang ervan. De digitale revolutie is cruciaal,

of het nu werkt via een nieuwe technologie zoals DAB+, aangevuld met online content, via één gemeenschappelijke online speler waarmee mensen via het net kunnen luisteren of via ‘Radiovision’, waarbij radio wordt uitgezonden op een digitaal tv-kanaal. We moeten in elk geval onze krachten bundelen zodat onze achterkleinkinderen binnen honderd jaar opnieuw de verjaardag kunnen vieren van de springlevende dame die de radio dan zal zijn.”

ze dat ze concurrenten zijn, dat maakt de samenwerking zo ­bijzonder. Bij de opening hebben Bel RTL en VivaCité zelfs samen een uitzending gemaakt. RMB heeft dit ­initiatief met veel plezier gesteund, ­omdat radio een buitengewoon krachtig en ­emotioneel medium is. Luisteraars hebben vaak een heel persoonlijke band met hun favoriete zender of radio­maker. Als tiener luisterde ik stiekem in mijn bed en ook in de toekomst zal radio de mensen altijd blijven ­aanspreken.”

Marc Vossen, algemeen directeur bij de Nostalgie-NRJ Group

Steve Van den ­Audenaerde, ­ irecteur IP Radio d

“De magie van radio is en blijft de stem en de emotie die ze overbrengt. Vooral de nabijheid van de stem is essentieel. Met nabijheid bedoel ik dat er een directe en menselijke band ontstaat tussen de luisteraar en de presentator of journalist. Die emotionele kracht van klank wordt nog versterkt door de gevoelskracht van muziek.”

“Begin jaren 80 luisterde ik met de ­Panasonic transistorradio van mijn grootvader naar Funky Town met Guy De Pré en Annemie Coppieters. Sindsdien is mijn passie alleen nog maar gegroeid. Radio is een medium dat zich als een virus vastbijt. De startperiode van radio als commercieel ­medium is op de tentoonstelling mooi vertegenwoordigd, met een na­gebouwde lokale radiostudio. Dat radio de kracht heeft om met enkel stem, verhaal en muziek een blijvende indruk na te laten, wordt duidelijk bij alle ­andere historische ­voorbeelden. De expo biedt een interessant ­evenwicht ­tussen i­nformatie en emotie, en is zeker een bezoek waard.”

Sandrine ­Christodoulou, BU ­director ­audiovisual bij RMB “Deze tentoonstelling is zonder meer uniek. Het initiatief kwam van de directeurs van de RTBF, RTL Group en de Nostalgie-NRJ Group. Speciaal voor de gelegenheid vergaten

11

DOSSIER

VAN 26 LUISTERAARS NAAR 4,2 MILJOEN LUISTERAARS

9 historische mijlpalen uit 100 jaar radio Op 28 maart 2014 is het precies 100 jaar geleden dat de eerste radio-uitzending ter wereld in de ether ging. Niemand minder dan de Belgische koning Albert I mocht destijds zijn naam aan die primeur verbinden. Varia werpt een blik op 100 jaar radio en enkele sleutelfiguren uit de beginperiode.

1

Tosca in het Paleis

In 1913 bouwde de Italiaanse ­ ingenieur Marzi een experimentele radiofonische ­zender op het koninklijk domein van Laken. De ­volgende lente liet koning Albert I ook een radio-­ ontvanger installeren. Hij zag in de draadloze tele­grafie een uitgelezen kans om met Congo te ­ communiceren. Omdat koningin Elisabeth ­zoveel van muziek hield, besliste hij om bij wijze van test een klassiek concert uit te zenden. Op 28 maart 1914, klokslag 20.30 uur, ging vanuit het paleis een aria uit de opera Tosca live de ether in. Naast de koninklijke familie waren e ­ nkele radioamateurs, her en der verspreid b ­ innen een straal van 70 km, de enige luisteraars. In totaal ging het om hooguit 26 personen. Vanaf dan werd er elke zaterdagavond zo’n paleisconcert georganiseerd. Maar in augustus 1914 was het uit met de

pret: de koning vreesde dat de zend­installaties in handen van de oprukkende Duitsers zouden vallen en liet ze ontmantelen.

2

Radiofabriek sponsort radiostation

In 1922 zag de firma SBR uit Vorst brood in de grootschalige productie van radio-ontvangers en ‑zenders. Om de verkoop op te drijven, was er echter nood aan een volwaardig Belgisch radio­ station. SBR ondersteunde dan ook ­volop de oprichting van Radio Bruxelles. Vanaf n ­ ovember 1923 werd er enkele uren per dag uitgezonden, uitsluitend in het Frans. De nadruk lag op concerten van lichte en klassieke muziek, af en toe onderbroken voor nieuws, sport en weer­ berichten. Léopold Bracony was de eerste radiopresentator die naam waardig.

Het eerste redactie­team van het NIR

Het Gesproken Dagblad

4

Vlaanderen ontwaakt

Radio Bruxelles werd vrijwel meteen om­ gedoopt tot Radio Belgique. Théo Fleischman ­startte er als verslaggever en zette meteen zijn tanden in de stilering van het nieuws. Vanaf maart 1924 verzorgde hij elke avond om 20 uur een ­bulletin van 30 ­minuten: Le Journal Parlé. Dat bestond, ­zoals de naam aangaf, aanvankelijk uitsluitend uit ­berichten die de redacteurs uit de krant plukten. Maar de toon was gezet: voor het eerst ter ­wereld werd het nieuws niet meer los doorheen de programma’s voor­ gelezen. De hele onderneming werd ­gefinancierd met reclame (15 Belgische frank per radio­spot) en door producenten van ­radiotoestellen.

Langzaam maar zeker begon er ook aan Vlaamse kant iets te roeren. In december 1926

ging radioamateur Georges De Caluwé van start met Radio Antwerpen. De studio bevond zich aan de Belgiëlei, de antenne werd op de kerktoren van Edegem geïnstalleerd. Vandaar dat het station al snel Radio Kerkske werd ­genoemd. Het vervolg liet niet lang op zich wachten. Een jaar l­ater begon Radio Belgique, onder druk van de Christelijke Middenstand en de Boerenbond, op zijn beurt met Nederlandstalige ­uitzendingen, onder de naam NV Radio. Ook in Kortrijk ging een lokale omroep de ether in. Gent en Loksbergen (Limburg) volgden ­enkele ­jaren ­later.

5

Openbare omroep

Geïnspireerd door de Britten, die in 1927 met de BBC de allereerste openbare omroep ter wereld hadden opgericht, hield de Belgische

Gust De Muynck op het dak van het Bosuilstadion

Théo Fleischman, grondlegger van Le Journal Parlé

r­egering in 1930 het Nationaal Instituut voor de Radio-omroep (NIR)/Institut National belge de la Radiodiffusion (INR) ­boven de doopvont. Het achterliggende idee was dat de ­luisteraars beschermd moesten w ­ ­orden tegen grove taal, foute uitspraken, culturele ­vervlakking en ‘­verkeerd’ godsdienstig of p ­ olitiek gedacht­goed. Het NIR nam het gros van de m ­ edewerkers en zendinstallaties van Radio Belgique en NV Radio over. Voor de gesproken ­ uitzendingen kwam er één directeur per taalgroep. Aan Vlaamse kant was dat de bevlogen radio­reporter Gust De Muynck. Hij was van alle ­markten thuis en ­versloeg met evenveel bravoure de begrafenis­ plechtigheid van koningin Astrid als de voetbal­ wedstrijd België-Nederland. Voor dat laatste kroop hij zonder verpinken op het dak van het » Antwerpse Bosuilstadion.

Een reportage­ wagen uit de jaren 30

Léopold Bracony, de eerste echte radiopresentator

12

3

Georges De ­Caluwé, bezieler van Radio Kerkske

Live-verslag van de begrafenis van koningin Astrid

Gust De Muynck als bevlogen ­wielerverslaggever

13

DOSSIER

VANAF 28 MAART IN HET RADIOHUIS LEUVEN

Beleef nu ook zelf de magie van honderd jaar radio! »

6

Wachten op nieuws

De eerste generatie radiojournalisten was van geen kleintje vervaard. Tussen de nieuws­ uitzendingen door brachten de ­ presentatoren Mon de Goeyse en Frans Dirickx ­populaire luister­­ spelen op de radio. De redactie had dan ook niet veel om handen. Bovendien had de ­schrijvende pers verkregen dat het NIR het nieuws fysiek bij het persagentschap Belga moest gaan o ­ phalen en niet per telex op de hoogte mocht worden gebracht. Snelheid was dus niet bepaald de ­ grootste eigenschap van het radionieuws uit die tijd. Toch werd het medium almaar populairder. Hoewel het volop crisis was, groeide het aantal radio-ontvangers in België tussen 1930 en 1940 van 76.872 tot 1.148.659.

7

Zie ginds komt de pakketboot …

In 1938 gooide België andermaal hoge ogen, met de ingebruikname van een radiogebouw met hyper­moderne studio’s, voorzien van de aller­ beste apparatuur en akoestiek. De b ­ efaamde

pakketboot aan het Flageyplein in Elsene stond symbool voor avontuur, ontdekkingen en ­grote uitdagingen.

8

Oorlogsretoriek

In de vroege ochtend van 10 mei 1940 werd presentator Jos Servotte belast met de taak om de bevolking te wekken met het b ­ ericht dat het Duitse leger België was b ­innengevallen. Het NIR bleef de hele dag uitzenden en r­aadde de ­luisteraars aan om de radio niet uit te ­zetten. Enkele weken later startte Sender Brüssel vanuit Flagey met Duitse propaganda-­uitzendingen. De lokale privé-radio’s moesten hun activiteiten s­taken. Op initiatief van de BBC en de Belgische regering in ballingschap werd op 28 ­september in Londen Radio België – Radio Belgique o ­ pgericht. De uitzendingen w ­ aren ­ bestemd voor België en Belgisch Congo en ­ hadden voornamelijk een propagandafunctie. Jan Moedwil sprak de ­bezette bevolking geregeld moed in. Hij e ­ indigde zijn vlammende betoog steevast met dezelfde zin: “Toch krijgen we ze wel, de moffen!”

Een NIR-­hoorspel, met o.a. Frans Dirickx en Mon de Goeyse

9

Nieuwe start

14

het Radiohuis Leuven de interactieve tentoonstelling Radio 100 plus, waar iedereen het medium vanuit zijn eigen interesses kan ontdekken en verkennen. Wat valt er allemaal te zien, te horen en te beleven? Projectleider Myriam Blieck licht alvast een stevige tip van de sluier.

D

En de rest … is geschiedenis! Anno 2014 is radio meer dan ooit ­springlevend, de radiobeleving was nooit sterker dan nu. Succesvolle evenementen als Music For Life ­ maken handig ­gebruik van de nieuwe kansen die sociale media en digitale platformen bieden. Technologische ­innovaties maken radio almaar persoonlijker, inter­ actiever en visueler. Geen wonder dus dat liefst 4,2 miljoen Vlamingen dag na dag met veel plezier naar de radio b ­ lijven ­luisteren.

Jan Moedwil, ‘onze’ man in Londen

Music For Life, radio anno 2014

Het omroep­ gebouw aan het Flageyplein

Exact 100 jaar na de allereerste radio-uitzending opent VRT in

Op 4 september 1944 was Brussel a­mper bevrijd toen de officiële radio-uitzendingen al ­ hervat werden. De eerste naoorlogse r­egering ­ besloot meteen om een staatsmonopolie voor ­ radio-­omroep in te voeren. Geen enkel privé-­station kreeg zijn zendvergunning nog ­ terug. In 1947 werden de regionale omroepen uit Antwerpen, ­ Kortrijk, Gent en Hasselt wel omgevormd tot provinciale vestigingen van het NIR. Zij vulden ­ voortaan volgens een beurtrol de ­zendtijd van het ‘tweede radioprogramma’ (het huidige Radio 2) in.

Radio 100 plus praktisch: • De tentoonstelling blijft zeker twee tot drie jaar open. • Geïnteresseerden moeten zich vooraf inschrijven. De tentoonstelling is geschikt voor groepen tot 30 personen. Een ‘omroeper’ ontvangt het gezelschap en daagt hen uit om op zoek te gaan naar opvallende voorvallen uit de radiogeschiedenis. Zo kan elke bezoeker vanuit zijn eigen interesses op verkenning gaan. Sportliefhebbers bijvoorbeeld zullen de expo op een heel andere manier beleven dan techneuten. • Een bezoek duurt ongeveer anderhalf uur. • Voor scholen zijn er speciale arrangementen met een uitgewerkt educatief pakket.

e tentoonstelling is niet puur retrospectief, want we richten de blik even nadrukkelijk op de radioproductie en -ontvangst van de toekomst”, vertelt projectleider M ­ yriam Blieck. “We willen vooral een ­inspirerend verhaal ­brengen, dat de bezoeker op interactieve w ­ ijze duidelijk maakt met welke ­mechanismen r­ adio ­maken ­zoal gepaard gaat. Alles samen hebben we zo’n 1.000 audiofragmenten en 300 video­fragmenten uit de archieven op­gevist. Zij ­kunnen in de d ­ iverse zones beluisterd en ­bekeken ­worden via touch­ screens en zijn grosso modo t­erug te brengen tot 5 thema’s: muziek, sport, in het nieuws, op de ­radio (fragmenten van programma’s) en over de radio (gesprekken met ­radiomakers).” De tentoonstelling is opgebouwd rond verschillende modules: • Radiostamboom: een parade van radio­ toestellen, van de allereerste tot de ­ hipste hedendaagse modellen, zoals radio via ­smart­phone en tablet. • Reconstructie van de eerste Belgische radiouitzending, op 28 maart 1914. • Grafische tijdlijn: oplijsting van alle mijl­palen uit de radiogeschiedenis, die tegelijk ook een tijdsbeeld vormen en de maatschappelijke context illustreren. • Diverse luisterzones in de sfeer van een bepaald radiotijdperk en/of -thema: de ­setting van een huiskamer anno 1930, toen de radio nog een centraal meubelstuk was; de start van het NIR; de rijke en ­ glorieuze geschiedenis van Flagey, met klassieke ­

c­ oncerten en ­luisterspelen; op reportage met ­op­namemateriaal van vroeger en nu; live r­ adio (indoor en outdoor, met onder meer sport­ beleving, festival­ radio, backstage op grote ­radio-events) … • Toekomstzone: projectie van een live Twitter­ stroom met radiogelinkte berichten en een vooruitblik op hoe we in de toekomst naar de radio gaan luisteren. Studenten productdesign van de MAD-faculty (Media, Arts & ­Design) in Genk ontwierpen ook de radio van de ­toekomst. • Theatre of the mind–zone: een aparte kamer waar via een audiomontage vooral de verbeelding van de luisteraar geprikkeld wordt. • Reconstructie van een Flageystudio anno 1938. • Maak zelf radio met de jingles en platen van je favoriete zender. • Wall of fame: impressies van grote en ­kleine gasten in de radiostudio (sport, politiek, ­muziek, artiesten …). • Lachbos met audiodouches: fragmenten van 100 jaar humor op de radio (foptelefoons van Walter Capiau tot Gunther D, stand-upcomedy, typetjes, panelprogramma’s, bloopers …). • Test je radiowijsheid: puzzel zelf aan de hand van losse audiofragmenten een repor­tage, ­reclamespot of nieuwsbericht in ­elkaar en ­ervaar hoe makkelijk je informatie kan ­manipuleren.

 INFO  U vindt alle praktische informatie over de tentoonstelling Radio 100 plus op www.100jaarradio.be.

15

DOSSIER

DE ONLINE SPELER RADIO+ KRIJGT DIT VOORJAAR EEN NIEUW JASJE.

MNM-DJ PETER VAN DE VEIRE KAN WELDRA ZIJN CREATIEVE EI KWIJT IN EEN VERNIEUWEND STUDIOCONCEPT.

VRT bouwt aan de radio van de toekomst Ook VRT-radio timmert constant aan de weg, met vaak baanbrekende initiatieven die het pad effenen voor de verdere ontwikkeling van een medium dat nog beter aansluit bij wat de luisteraar verwacht.

Radio+ groeit en bloeit Begin 2013 stelde VRT haar online radio­ speler Radio+ voor. Via deze platformonafhankelijke ­webapplicatie zijn naast de vijf vertrouwde VRTradionetten ook de digitale zenders MNM Hits, Klara Continuo, Ketnet Hits en Nieuws+ te beluisteren. Tot nu toe ging het om een proefversie waaraan het voorbije jaar, op basis van de feedback van de luisteraars, voortdurend gesleuteld werd. Dit ­voorjaar komt er een nieuwe versie die de g ­ ebruikers nog meer stimuleert om kennis te maken met de verschillende z­ enders, een belangrijke stap om ­radio op zo veel mogelijk platformen aan te ­ bieden. Door een responsieve site te m ­ aken en specifieke applicaties voor i­Phone en Android te ontwikkelen, speelt

16

VRT in op de geconnecteerde schermen die veel mensen altijd bij zich dragen. Daarnaast biedt Radio+ vooral op visueel vlak een sterk ­verbeterde gebruiks­ ervaring. Naast de p ­laylist van het lopende programma is er een livefeed met alle ­ recente b ­erichten en tweets van het radionet. Grote knoppen maken het extra e ­ envoudig om uitzendingen te herbeluisteren. Bovendien valt de drempel tussen luisteraar en radio­ makers langzaam maar zeker weg. Het wordt makkelijker dan ooit om, onder meer via ­sociale media, met elkaar in contact te treden.

 INFO  Ontdek Radio+ op www.radioplus.be.

MNM krijgt revolutionaire radiostudio In 2014 bestaat MNM vijf jaar. “De vernieuwde werk­om­ geving van MNM is voor VRT één groot leertraject”, aldus VRT-radiomanager Els Van de Sijpe. Later dit jaar ­krijgen Peter Van de Veire & co een gloednieuwe studio op de ­zevende verdieping van het Omroepgebouw. “We gaan er op een heel vernieuwende manier radio maken”, vertelt Els. “We stappen af van de klassieke box in the box-­studio en k­ iezen voor een omgeving waar studio en redactie één harmonieus geheel vormen. Het wordt allemaal veel flexibeler en minder statisch. Dat opent perspectieven om de nu al ­grote interactie met de MNM-community nog te versterken en vooral een flink stuk zichtbaarder te maken. Want radio wordt nog mobieler, visueler en interactiever. We plannen tal van experimenten om de MNM-community actiever bij het radiogebeuren te betrekken. De ervaring die we daarmee opdoen, zal zeker ook onze andere netten ten goede komen.”

Agenda ‘100 jaar radio’ • nog t.e.m. 27 april: tentoonstelling Vu à la radio in Tour & Taxis • 12 maart: b-to-b-evenement van de Nederlandstalige omroepen in Flagey • 28 maart: VRT opent de belevingsruimte Radio 100 plus in het Radiohuis Leuven

Vlaamse omroepen vieren het jaar van de radio in Flagey Welke locatie is beter geschikt voor een omroep­overschrijdend b-to-b-evenement ter ere van honderd jaar radio dan het voormalige omroepgebouw Flagey in ­Elsene? Radio 1, Radio 2, Klara, Studio Brussel, MNM, Q-music, JOE fm en Nostalgie slaan er op woensdag 12 maart de handen in elkaar voor een ­wervelende show, bedacht door de creatiefste Vlaamse radiomakers. Alles draait rond de vaststelling dat radio zich de voorbije eeuw altijd vlot wist aan te passen aan de telkens weer veranderende context. Ook na 100 jaar is het medium springlevend, blijft

zijn magie onverminderd overeind en weet het dagelijks miljoenen Vlamingen te bekoren. Maar waar komt de radio vandaan, waar staat radio anno 2014 voor en wat heeft de toekomst nog in petto? Die vragen - en veel meer - krijgen een antwoord in een uniek event, opgebouwd rond de radiopijlers nieuws, service, muziek, taal, sport, beleving en publiciteit. Na afloop kunnen radio- en reclamemakers, ­audiospecialisten en andere radio­liefhebbers elkaar ontmoeten en inspireren, en zo ­samen de eerste steen leggen voor de volgende 100 jaar radio.

© JAN HAERENS

België heeft in de radiowereld altijd een pioniersrol vervuld.

17

STRATEGIE Onderzoek

BEHOEFTE AAN NIEUWS

Dat blijkt uit het Mediamomentenonderzoek (MEMO) van de­ VRT-Studiedienst, die als eerste de volledige mediaconsumptie in Vlaanderen onder de loep nam.

3%

1%

10%

vorige editie van Varia gingen we uitgebreid in op het kwalita­ tieve gedeelte van het MEMOonderzoek. Ditmaal t­ rekken Lotte Vermeir, hoofd van de­­ VRT-Studiedienst, en Dirk Soetens, ­research manager bij Var, vijf conclusies uit de resultaten van het kwantitatieve luik van de studie.

21%

4%

1%

TV

andere video

radio

andere audio

kranten

magazines

sociale media

websites

Bron: Memo-onderzoek, 12-75 jaar

1. Radio rockt

“Radio rocks around the clock, en dat meer dan ooit”, zegt Dirk Soetens. “Op piekuren zien we dat het medium liefst 70% van alle media­ momenten voor zijn rekening neemt. Maar ­eigenlijk luisteren we bijna de hele dag door ­gretig naar onze favoriete radionetten.” Dat radio een populair medium is, blijkt uit de absolute cijfers. Dagelijks tellen we in V ­ laanderen gemiddeld 41 miljoen mediamomenten. TV en ­radio nemen daarvan met respectievelijk 13 en 10 miljoen het leeuwendeel voor hun rekening. Bovendien scoort radio met 83 minuten per ­ media­moment beduidend hoger dan het gemid100% 100%

delde van alle media (64 minuten). Koppelen we het aantal mediamomenten aan hun gemiddelde duur, dan merken we dat radio (35%) en tv (40%) samen 75% van het mediavolume bestrijken. Daarnaast bevestigt radio zijn reputatie als het grootste ‘mobiele medium’. Terwijl we alle andere media overwegend thuis consu­ meren, verdelen we het aantal ­radiomomenten ­netjes over twee locaties: thuis (42%) en in de auto (41%). “Zelfs de tablet, toch hét ­mobiele toestel bij uitstek, halen we in 80% van de ­ ­gevallen thuis boven”, maakt Lotte Vermeir een ­sprekende ­vergelijking.

AANDEEL IN MEDIAMOMENTEN (IN %)

GEBRUIKERS VAN DE 10 MEDIAMOMENTEN (IN ‘000)

Nog een leerrijke vaststelling: Vlamingen zien de radio zowel als een bron van nieuws als van ontspanning. Radio vult 28% van de media­ momenten met een nieuwsbehoefte in. Enkel tv scoort hier even goed. Ook 21% van de media­ momenten met een relaxbehoefte worden door radio bediend, alleen tv doet daar beter. “Radionetten kennen hun doelpubliek goed”,

verklaart Dirk Soetens. “Ze weten wat hun luisteraars willen horen en wanneer ze dus best welk soort programma inplannen.” Bovendien is r­adio erg flexibel: het ene ­moment doet het dienst als sfeermedium op de ­ achtergrond, maar met een draai aan de volumeknop komt de radio helemaal centraal te staan, ­bijvoorbeeld wanneer er breaking news is.

2000 2.000

3.000 3000

2.500 2500

aantal mediamomenten

80% 80%

60% 60%

2. Radio is een rush- én relaxmedium

1800 1.800

4.000 4000

3.500 3500

Even memoriseren: MEMO

6%

28%

AANTAL MEDIAMOMENTEN

erg aan radio gehecht. In de

41%

4% 3%

Veelbelovend voor de toekomst: de jongere generaties blijven

9%

29%

8%

Vlaanderen radio

De Vlaming hééft het voor radio.

Alle VRT-radionetten hebben een belang­rijke psychologische filter­functie voor hun specifieke publiek. “Uit de dagelijkse nieuwsstroom selecteren zij ­ precies die informatie die voor hun luisteraars relevant is. Dankzij de diepte en de grootschaligheid van het MEMOonderzoek kunnen we die filterfunctie nog verder verfijnen”, stelt Lotte Vermeir. “De resultaten van MEMO zijn makkelijk op te splitsen per leeftijdscategorie, per dag, per medium, per leefruimte waarin de mensen luisteren … Die gegevens stellen programmamakers in staat om ­ nog beter in te spelen op hun publiek.”

12%

19%

HET MEMO-ONDERZOEK VAN DE VRT-STUDIEDIENST (DEEL 2)

4. Radio speelt in op zijn publiek

BEHOEFTE AAN ONTSPANNING

radio

1600 1.600

websites

1400 1.400

sociale media

1200 1.200 radio 1000 1.000

websites sociale media

800 800 600 600 400 400 200 200

2.000 2000 40% 40%

0 0

6u 6u

7u 7u

8u 8u

9u 9u

10u 10u

11u 11u

12u 12u

13u 13u

14u 14u

15u 15u

16u 16u

17u 17u

18u 18u

19u 19u

20u 20u

21u 21u

22u 22u

23u 23u

1.500 1500

5. Radio heeft toekomst

MEMO focuste niet alleen op de ­huidige gene­ raties mediagebruikers, maar ook op de toekomstige. De hamvraag: veroor­ zaken de 12- tot 24-jarigen, de ­digital ­natives, een revolutie in medialand of hooguit een evolutie? Alle ­ antwoorden wijzen op het l­aatste. Zo blijkt FM bij de ­ 12- tot 24-jarigen nog steeds een ­prominente plaats in te nemen. In deze leeftijds­ categorie luistert 80% analoog naar de radio (84% in de cate­gorie van 12 tot 75 jaar). 57% van de digital ­natives zet minstens 5 dagen per week de radio aan, 44% doet dat zelfs ­dagelijks. Toch wil Lotte Vermeir waarschuwen voor zelfgenoegzaamheid: “­Mee-­evolueren is de boodschap. We moeten alle mogelijkheden die de online wereld te bieden heeft ten volle blijven benutten.”

Bron: Memo-onderzoek, 12-75 jaar, ma-zo

18

1.000 1000 20% 20% 500 500

TV

TV

andere videoandereradio audio

andere audio

teletekst magazines

andere video

magazines

sociale mediateletekst websites

gaming

TOTAAL media sociale

radio

kranten

websites

23u00

22:00

23:00

22u00

21:00

21u00

20:00

19u00

kranten

Bron: Memo-onderzoek, 12-75 jaar, dagelijks gemiddelde ma–zo % gebaseerd op: totaal (n=3.097)

20u00

18:00

19:00

18u00

17:00

17u00

15:00

16:00 16u00

15u00

14:00

14u00

13:00 13u00

12:00 12u00

11:00 11u00

10:00 10u00

8:00 8u00

9:00 9u00

7:00 7u00

6:00 6u00

5:00 5u00

4:00 4u00

3:00 3u00

1:00 1u00

00 2:00 2u00

0% 0% 0:00 0u00

Het Mediamomenten-onderzoek (MEMO) van de VRT-Studiedienst werd in twee fases uitgevoerd. Het kwalitatieve luik (door Ipsos) bestond onder meer uit diepte-­interviews en leverde de structuur voor een grootschalig kwantitatief onderzoek (door TNS). Aan 3.079 personen tussen 12 en 75 jaar werd gevraagd om hun mediagebruik gedetailleerd in een soort dagboek te registreren. Het onderzoek liep van 15 december 2012 t.e.m. 15 februari 2013.

gaming totaal

3. Radio en sociale media liken elkaar Opvallend is dat internet en sociale media met 18,8% een behoorlijk volume binnen de mediamomenten bereiken. Daarnaast bevestigt MEMO dat radio met die twee een driehoeks­ relatie onderhoudt. Ze halen alle drie de hele dag door hoge gebruiks­ cijfers en verwijzen voortdurend naar elkaar. “Ander onderzoek leert dat online gedrag vaak door offline media uitgelokt wordt”, vult Lotte Vermeir aan. “Bijvoorbeeld bij een ­programma als Hautekiet (Radio 1), dat heel

actief is op Facebook en Twitter, is die link duidelijk aanwezig.” Lotte Vermeir besluit daaruit dat internet en sociale media geen bedreiging ­ hoeven te zijn voor de traditionele media: “Op voorwaarde natuurlijk dat je ze op een ­goede ­manier inpast in je mediamix. VRT is op dat vlak, in alle bescheidenheid, sterk bezig. ­Studio Brussel heeft ondertussen meer dan 300.000 Facebook-fans en behoort daarmee tot de populairste merken op sociale media.”

Minder dan 1 keer per jaar Nooit 2% 1 tot meerdere 3% keren per jaar 3% Dagelijks 44%

1 tot meerdere keren per maand 6% 1 tot 2 dagen per week 17% 3 tot 4 dagen per week 12% 5 tot 6 dagen per week 13%

Bron: Memo-onderzoek, 12-24 jaar

19

ZENDER

© VRT – THOMAS GEUENS

ON AIR / OFF AIR

Music For Life Soep, een dikke trui, een stapel houtblokken en 1.852 acties voor het goede doel. Daar hebben Studio Brussel-presentatoren Siska Schoeters, Linde Merckpoel en Stijn Van de Voorde zich de hele week voor Kerstmis mee verwarmd. De drie gezichten – en stemmen – van Music For Life 2013 trotseerden regen, wind en kou, en sliepen in tenten. Een blik voor en achter de schermen.

20

D

ag Stijn, heb je goed geslapen?” Het is 13  uur: Linde Merckpoel geeft de microfoon door aan Stijn Van de Voorde, die net een twintigtal minuten wakker is. Zijn tent staat vijf meter achter de muziekboxen, naast die van Siska en Linde. Een verkwikkende nachtrust zit er dus niet in. De kou valt mee, maar de wolken dreigen en er giert een felle wind.

Aangrijpende verhalen Het Music For Life-dorp in het provinciaal recreatie­domein De Schorre in Boom lijkt wel een kruising tussen een festivalterrein en een kerstmarkt. In The Flame, de concerttent naast het centrale podium, vindt elke avond een optreden plaats. In de actiecontainer kunnen ­mensen hun actie melden. Op het middenplein staan verschillende vuurkorven. De soep, thee en ­glühwein gaan vlotjes over de toonbank. De

toegang is gratis, maar wie dat wil, krijgt een festival­bandje om de pols. Na vier uur presenteren blaast Linde even uit. Haar hese stem verraadt hoe moe ze is. “Ach, luisteraars vinden dat sexy”, lacht ze. “Ik was al verkouden toen Music For Life van start ging, en de kou doet er geen goed aan. We hebben spe­ciale slaapzakken en tenten waarmee avonturiers zelfs naar Antarctica trekken. Dak­lozen hebben die luxe niet, dus je hoort me zeker niet klagen. Ik slaap dieper en beter omdat ik de hele dag buiten ben. Maar vijf uur per nacht is te ­weinig en de vermoeidheid maakt me e ­ motioneel. Ik raak telkens ontroerd door alle persoon­ lijke ­ verhalen. Luisteraars kiezen vaak voor een welbepaald goed doel omdat er ­iemand in hun vrienden- of familiekring nauw bij betrokken is of aan een b ­ epaalde ziekte lijdt. Dat maakt de verhalen heel aangrijpend.”

Muziek als buffer De deur van het productielokaal gaat open. “Heb je mijn selfie met Kris Peeters gezien?”, vraagt Linde aan Floris Nieuwdorp. Hij is de programma­coördinator van Music For Life: “Twee regisseurs staan permanent in contact met de presentatoren en met de collega’s in de actiecontainer. Zij beslissen wanneer er plaats is voor welke acties en welke platen we ­draaien. De briefing verloopt via de intercom of via een gedeeld document op Google Drive.” Verder is er permanent een webredacteur aan de slag; hij knipt de mooiste momenten en plaatst die op de website, op Facebook en op Twitter. Tot slot zorgt het redactieteam ervoor dat er zelfs om 6  uur ‘s morgens mensen zijn die hun initiatief willen komen voorstellen. “In elke schijf van 20 minuten proberen we één actie in de ether te gooien. We wisselen daarbij

BV’s af met gewone luisteraars. We zetten een tiental platen klaar als buffer, de rest b ­ eslissen we last minute. Dat loopt wel los. Elke zomer maken we met All Areas 150 uur live festival­ radio, waar ook nauwelijks iets op papier staat”, vertelt Floris. “Hoppaa”, klinkt het plots in het productielokaal, “Gangnam style!”

Veel goodwill “Zelfs de optredens in The Flame liggen niet lang op voorhand vast”, zegt Luc Tirez, muziek­ coördinator en regisseur. “Katy B bijvoorbeeld hebben we pas eind november ­ geboekt. In Vlaanderen én in het buitenland ­ kan Music  For  Life op veel goodwill rekenen. Artiesten k­ omen graag spelen, en doen dat ­quasi gratis. Of mensen soms nummers aan­vragen die we niet hebben? Eigenlijk niet. We hebben de muziekdatabanken van Studio Brussel en MNM

mee. Bovendien staan we in verbinding met de audiotheek van VRT. Op een paar minuten tijd kunnen we een plaat inladen.” Naast de radioregie zijn er nog een team voor de tv-regie en een productiecel voor de ­thermo­meter en de thermopeter, de ­reporters die het hele land afschuimen. Alles loopt gesmeerd. ­ ­ Floris is tevreden, ook over de ­nieuwe formule van Music For Life: “Dit jaar zijn er 1.852 acties opgezet voor 732 goede doelen. Nu de mensen zelf kunnen kiezen waar hun geld naartoe gaat, staan ze meer dan ooit stil bij wat waardevol voor hen is. Dat is misschien zelfs nog belangrijker dan hun gift.” 

INFO Klik op www.var.be op de cover van deze Varia en herbeleef de hoogtepunten van Music For Life 2013.

21

MOZAÏEK

UNESCO riep Wereldradiodag in het leven om wereldwijd het belang van het m ­ edium in de verf te zetten, de toegang tot informatie en de vrije meningsuiting via radio te vergemakkelijken en het netwerken en de internationale samenwerking tussen om­ ­ roepen te versterken. Sinds 2013 vindt het event elk jaar plaats op 13 februari, de dag ­waarop in 1946 de radio van de Verenigde Naties werd gecreëerd. In alle hoeken van de ­wereld stonden allerhande activi­teiten op het programma. De European Broadcasting Union (EBU) moedigde zijn leden aan om het op 13 februari in de programmering ­actief over Wereldradiodag te hebben, contacten uit te wisselen met andere o ­ mroepen en bij beslissingnemers het grote belang van radio aan te kaarten. Het centrale t­hema van Wereldradiodag 2014 was de gelijkheid tussen mannen en vrouwen in ­radio. Over de hele wereld zette UNESCO radio-­ eigenaars, journalisten en regeringen ertoe aan om een aangepast radio­ beleid inzake gendergelijkheid te ontwikkelen, stereotypen de wereld ­ uit te helpen en een multidimensio­nale portrettering op radio te ­promoten.

Radiodays Europe, het grootste radio­ congres van Europa, is toe aan zijn ­vijfde editie. Van 23 t.e.m. 25 maart strijken meer dan 1.000 radiospecialisten uit ruim 50 landen neer in Dublin om er de nieuwe tendenzen in r­adioland te bespreken. Met  tientallen workshops, sprekers en panelgesprekken over de meest uiteen­ lopende onderwerpen is Radiodays Europe de uitgelezen plaats om ­ervaringen uit te wisselen met sectorgenoten die allemaal hetzelfde doel voor ogen hebben: betere radio maken. Var vaardigt research manager Dirk Soetens af om er te vertellen waarom radio het zo goed doet in België en waarom zowel de

luistertijd als de reclamebestedingen op radio er bij de hoogste van Europa zijn.

 INFO  Check het volledige programma op www.radiodayseurope.com.

Geert Noels @GeertN

oels:

@SvenOrnelis Waar de ­radio aanstaat is er ­altijd warmte, ­letterlijk en ­figuurlijk. Ook macro-econoo m Geert Noels is fan va n

nationale radioinvesteringen 2013

Radio 1 voortaan Altijd benieuwd

Radiodays Europe in Dublin

Wereldradiodag zet in op gendergelijkheid

Top 20

radio.

Radio 1 heeft sinds 27 januari een aangepast programmaschema, een nieuw logo en een andere baseline. Waar het radionet zich voorheen ­positioneerde als Meteen mee, is Altijd benieuwd nu het motto. “Radio 1 wil een zender zijn van en voor mensen die van n ­ ature gefascineerd zijn door alles wat er in de wereld b ­ eweegt”, verduidelijkt nethoofd Filip Pletinckx. “Daarnaast ­willen we op het juiste moment op de juiste toon de juiste vragen stellen. Die twee uitgangspunten vormden de basis van een creatieve vertaling naar concrete programma’s en een geoptimaliseerd schema. Een goede mix van vertrouwde en nieuwe presenta­toren zorgt ­ ervoor dat Radio 1 altijd het ­beste en het boeiendste uit zijn g ­ asten

Radio: een boost voor de ROI Een adverteerder die het radio-aandeel in zijn mediamix optrekt, ziet de ROI van zijn campagne aanzienlijk stijgen. Een studie van RAB UK onderbouwt dit voor het eerst met cijfers. Momenteel is radio in een gemiddelde c­ ampagne in het Verenigd Koninkrijk goed voor 6% van de reclame­bestedingen. De RABstudie toont aan dat als er 20% ­besteed zou worden aan radio, ­zonder verhoging van het totale campagnebudget, de ROI met meer dan 8% zou stijgen. Andere opvallende conclusies van het onderzoek: • Gemiddeld verdienen radio-adverteerders hun investering 7,7 keer ­terug. Daarmee heeft radio de op een na hoogste ROI van alle media, alleen tv doet beter (zie grafiek).

haalt.” Actualiteit, cultuur, sport en muziek blijven de vier pijlers van het Radio 1-aanbod. Nieuwkomers daarin zijn onder meer De bende van Einstein (elke werkdag tussen 10 en 12 uur) en Braakland (elke weekavond van 19 tot 20 uur). Hautekiet is nu dubbel zo gebald als voorheen (op week­ dagen van 9 tot 10 uur) en wil zo meer mensen de kans geven om het volledige verhaal te volgen. Nieuwe  ­feiten verhuisde van de avond naar de ­middag (12 tot 13 uur).

 INFO  Ontdek het vernieuwde Radio 1 op www.radio1.be.

VERHOUDING TUSSEN BUDGET EN GEMIDDELDE ROI PER MEDIUM

44,3 %

20,1 %

18,1 % £ 7.70

5,8 %

Radio

£ 8.70

11,7 % £ 5.80

TV

£ 2.00

Print

Gemiddelde ROI

Outdoor

£ 4.90 Online

Budget per medium in %

Bron: Radio ROI Dataset

• Bij 5 van de 10 onderzochte sec­ toren (automobielindustrie, ­banken en ver­ zekeringen, ontspanning en enter­ ­ tain­ ment, retail en de reis­ sector) staat radio zelfs helemaal bovenaan wat betreft de ROI. • Radiocampagnes met een opvallende, duidelijke en goed bij het merk passende boodschap scoren hoger dan gemiddeld.

• Op het niveau van de mediaplanning heeft een groot weekbereik meer ­effect op de ROI van een radiocampagne dan een hoge frequentie.

Niets dan vertrouwde namen in de lijst van de ­grootste radio-adverteerders van het voorbije jaar. De ­retail- en autosector leveren samen ruim de helft van de hevigste radiofans en ook de reissector, de banken en verzekeraars, en de telecomoperatoren bleven in 2013 trouw op post. Terwijl de reclame­ bestedingen gemiddeld met 2% stegen, deed radio het met een toename van 4% trouwens net iets beter. 1

Nationale Loterij

12.517.212

2

D’ieteren

10.924.479

3

Carrefour

9.000.458

4

Citroën

7.992.952

5

Peugeot

7.735.660

6

Thomas Cook

7.175.945

7

Daimler Benz

6.893.489

8

Lidl

5.965.799

9 Opel

5.928.295

10

5.556.930

Aniserco (Tom&Co)

11 Krefel

5.340.014

12

BNP Paribas Fortis

4.874.766

13

Vanden Borre

4.437.606

14

BASE

4.195.131

15

Tecteo (VOO)

4.190.446

16

KBC

3.994.276

17 Ethias

3.993.312

18 Colruyt

3.858.730

19 Mobistar

3.850.720

20 Jetair

3.757.322

 INFO  De volledige RAB-studie is beschikbaar op www.rab.co.uk/roi-multiplier.

Bron: MDB, nationale radiobestedingen in euro, jan-dec 2013, reclame en sponsoring zonder uitgeverijen, media of evenementen.

22

23

Radio wwwerkt. 48% van wie surft, luistert tegelijk radio. Maar er zijn nog meer redenen waarom radio en online zo goed klikken. Scan de QR code in en luister naar het hele verhaal.

Radio altijd een hit.

tinyurl.com/eugenef6