HET JAAR VAN DE BRUSSELAAR

HET JAAR VAN DE BRUSSELAAR BRAL EN BXL IN 2015

Twijfelen we nog over de komst van een megapark op Thurn & Taxis? Wat is er zo uniek aan de tientallen bewonersiniatieven die in Brussel als paddenstoelen uit de grond schieten? Hoe laten bewoners van zich horen over de nieuwe voetgangerszone in het centrum? Zijn er nu eigenlijk Brusselaars die naar de rechtbank stappen om een betere luchtkwaliteit te eisen? Hoe kan Brussel beter bestuurd worden? vzw BRAL Stadsbeweging voor Brussel

Hoewel de initiële opzet, geeft deze publicatie geen

Mouvement urbain pour Bruxelles An urban movement for Brussels

exhaustief overzicht van de activiteiten van BRAL in 2015. Daarvoor verwijzen we u door naar www.bral.brussels/2015.

Zaterdagplein 13 Place du Samedi Bruxelles 1000 Brussel

Deze beknopte publicatie focust wel op onze speerpunten.

T 02 217 56 33 [email protected]

We willen hiermee zowel insiders als mensen met een

www.bral.brussels

gezonde interesse voor Brussel en/of voor Bral inspireren.

Op de laatste pagina’s lees je ook met welke middelen BRAL werkt en waar we ons geld aan besteden. Bestuurders Tom

Dit is de eerste BRALpublicatie van 2016.

Lootens en Sofie Vermeulen geven, bij wijze van inleiding,

Om u te abonneren op onze driemaandelijkste publicatie, surf naar: www.bral.brussels/abo

een kritische kijk op de toekomst van het Brusselse

Les communications de BRAL se font dans la mesure du possible en

middenveld anno vandaag.

plusieurs langues. Pour des raisons pratiques, cette publication existe uniquement en néerlandais. Si vous avez besoin d’explications en français ou en anglais, n’hésitez pas à nous contacter !

Veel leesgenot en tot op straat, tot in Brussel, tot in ons

Wettelijk depot = D/1969//2016/02

kantoor (op 2 stappen van het de Brouckèreplein), tot op de

V.U. april 2016: Sarah Hollander, Zaterdagplein 13, 1000 Brussel

golven van de sociale media of tot op www.bral.brussels.

Foto’s: © BRAL, Bart De Waele (omslag, p20, p21), Hanne Van Reusel (Let’s make our own city p7), Commons Josaphat (p13, p14), Kristof Vadino (p22),. Grafische vormgeving: Ophelia Van Campenhout (www.nordicmaterial.com)

2

BRAL EN BXL IN 2015

3

Daags na de aanslagen riep onze premier Michel

begin centraal in de werking. Dat is ook vandaag nog

op tot solidariteit en eendracht. Het was een mooie

zo.

hoopvolle boodschap in tegenstelling tot de oorlogstaal van de Franse premier Hollande na de aanslagen in Parijs. Het is een boodschap waar het Brus-

VAN HOE NAAR WAAROM

sels middenveld zijn twee mouwen verder voor kan opstropen en het is tevens een versterking van de

Het ontstaan van dat Brusselse middenveld, dat

oproep van de Grote Parade tot meer solidariteit en

zich bezighield met een beter Brussel voor iedereen,

eenheid in diversiteit, die twee dagen voor de aan-

stond met de natte voeten in een drievoudige crisis.

slagen nog 25.000 mensen op de been bracht in

Terwijl onze maatschappij steeds meer kleurde en

Brussel.

verstedelijkte, belandde de wereldeconomie in algemene (olie)malaise. Tijdens de afbrokkelende Belgi-

Na 22/3: nu is het aan Brussel

het doelwit van bandieten met bommen. Veel gewonden; tientallen lieten het leven. Ergens onderweg. Veelkleurig en veeltalig Brussel, de hoofdstad van Europa, staat nu oog in oog met vele vragen én meningen over het waarom. Tom Lootens en Sofie Vermeulen, bestuurders bij BRAL, overschou-

Op 22 maart 2016 gebeurde wat we al een tijdje vreesden: de Brusselse luchthaven en metro werden 4

wen de situatie, met de blik en ingesteldheid van echte middenvelders.

Het valt ons immers moeilijk, dat in het zoeken

sche welvaartsstaat, zat Brussel even in de politieke

naar antwoorden op dat ‘waarom’ van terrorisme, de

koelkast. De communautaire kwesties kwamen op

woorden banditisme, werkloosheid, schoolachter-

het politieke voorplan, Brusselse wijken werden te

stand, rechten, plichten, waarden, vluchtelingen en

vaak onterecht afgebroken. Er zijn teveel mensen

asielbeleid, religie, cultuur en gemeenschap, vaak,

die onterecht moesten verhuizen. Die Brusselisatie

quasi achteloos, op één hoop worden gegooid. Op-

heeft zware littekens achtergelaten. Middenveldor-

bouwwerk wordt eveneens snel in het verdomhoek-

ganisaties gaven kleur aan de strijd tegen afbraak,

je der naïevelingen geduwd. Onterecht. De bruggen

pleitten voor meer bescherming van huisvesting,

tussen burgers en overheden moeten meer dan ooit

voor meer bewonersparticipatie. De zoektocht naar

weer versterkt worden. Drastisch en met veel ver-

het hoe van een betere participatie, riskeert echter

schillende vormen en soorten. De middenvelder

een belangrijke vraag naar de achtergrond te drin-

heeft hierin een cruciale rol te spelen, net als in het

gen: waarvoor willen we dan wel meer participatie?

voetbal. Dat is ook waar BRAL voor gaat: Citizens in Action for Brussels.

[de middenvelder] ~ “De middenvelder speelt tussen de verdedigers en de aanvallers. Hij/zij beweegt het meest – en geraakt daardoor sneller vermoeid. In het middenveld zit de spil van het spel. Wie het middenveld beheerst heeft de meeste kans om te winnen.”

ZELF STAD MAKEN BRAL gaat altijd op zoek naar goeie voorbeelden om uit te leren. We doen dit zoveel mogelijk in samenwerking met bewoners, activisten, opbouwwerkers, sociologen, geschiedkundigen, economen, politicologen en geografen. De verbetering van het democratisch proces van stadsplanning is een continue zoektocht waarbij we experiment op terrein moeten combineren met onderzoek. Een verfrissende kruisbestuiving! Overal ter wereld wordt vandaag geëxperimenteerd bottom-up projecten, andere ontwerpmethoden in stadsplanning, opbouwwerk in wijken,

Bijna twee jaar geleden vierden BRAL en IEB de ge-

met waterbeheer, wijkbudgetten en -raden, moestui-

zegende leeftijd der wijsheid van 40 jaar. Toen blik-

nen, etc. BRAL werkte het afgelopen jaar ook inten-

ten de voorzitters en twee stafmedewerkers terug op

sief samen met elf burgerinitiatieven in het project

het ontstaan van beide stadsverenigingen. Ze hiel-

Selfcity. Uit de praktijk ontstond een grondige ana-

den de uitdagingen van toen en nu tegen het licht.

lyse, en veel goesting om de grenzen verder te ver-

De impact van de vastgoedmarkt en economie op

kennen.

stadsontwikkeling en het belang van opbouwwerk op het terrein stonden duidelijk al vanaf het prille

BRAL EN BXL IN 2015

Maar stadsontwikkeling is een complex beest: zoe-

5

ken naar manieren waarop wij – burgers - zeggen-

En daarom is het tijd voor wat John Lennon. En een

schap hebben in de complexe tango van markt en

paar dozen krijtjes, aan de Beurs, waar ooit de bo-

overheid, is niet altijd een passionele dans vol over-

termarkt stond. Krijtjes in verschillende kleuren,

gave. De vele overheden in Brussel creëren in vele

als symbool voor een collectieve creativiteit. Dezer

gevallen een politiek vacuüm. Lange tijd heeft het

dagen is het Beursplein de plaats om te rouwen, om

middenveld de kracht van de grijze zones kunnen

bruggen te bouwen die zo nodig zijn, in een stad

gebruiken - daar waar tijd en ruimte is voor expe-

waar iedereen een beetje van ergens anders komt.

riment. In een leegstaand gebouw, op tijdelijke on-

Laat ons des te meer samen in het krijt treden, voor

gebruikte site of op een vergeten pleintje. Daarbij

Brussel. Laat ons de vele verhalen vertellen en een

vergaten we soms dat we als middenvelders samen

nieuw collectief geheugen bouwen, voor een stad die

op het zelfde Brusselse veld staan. En dat we best

rechtvaardig is, voor iedereen, in elke wijk, over alle

een wedstrijdstrategie hebben voor dat beter Brus-

administratieve, symbolische en taalgrenzen heen.

sel. Met ieder z’n rol, z’n achilleshiel en uitblinkend talent.

“

De verbetering van het democratisch proces van stadsplanning is een continue zoektocht waarbij we experiment op terrein moeten combineren met onderzoek. Een verfrissende kruisbestuiving!”

Sofie Vermeulen en Tom Lootens Bestuursleden van BRAL

1. Lees het dubbelinterview met BRAL en IEB ‘40 jaar actie voor een beter Brussel’: http://bral.brussels/nl/artikel/40jaar-actie-voor-een-beter-brussel 2. Vermeulen, S. (2015). Chapter 4 : Urban governance in Brussels & Chapter 5: Policies, planning system & instruments. In : The Brussels Canal Zone. Negotiating visions for Urban Planning. Brussel : VUBPRESS.

Met onze leden en achterban hebben we gekozen om op volgende prioriteiten te focussen: gezondere lucht voor alle ketjes door een duurzamere mobiliteit, een grotere betrokkenheid tussen beleid en burgers en een meer inclusieve sociale en groene economie voor onze stad. Het zijn de sleutels van het meerjarenproject van BRAL. Het is een duidelijke strategie gefundeerd op een sterk verhaal.

TIJD VOOR KRIJTJES Net als zovele stadsbewegingen, blaast BRAL leven in dat verhaal. Maar dat kunnen we alleen samen met ieder die van Brussel houdt, met verenigingen, bewoners, overheidsmedewerkers, onderzoekers en private actoren. BRAL wil hier meer dan ooit haar schouders onder zetten. Zodat 2016 nog meer dan ooit het jaar van álle Brusselaars blijft. Zodat de voedingsbodem van zo’n vreselijke aanslagen verbrokkelt, elders en hier.

6

BRAL EN BXL IN 2015

7

BRAL EN BXL IN 2015

De eerste realisaties op de site van T&T worden eindelijk zichtbaar. Dit zorgt voor een hernieuwde interesse van veel bewoners. Die betrokkenheid is nodig, want de volgende jaren staat er nog heel wat te gebeuren op de site.

GOVERNANCE en PARTICIPATIE

Een publiek park voor Thurn &Taxis BRAL EN BXL IN 2015

Dat er binnenkort een groot park komt aan Thurn & Taxis (T&T), dat is te danken aan de inzet en de creativiteit van de bewoners, aan een welwillende administratie, maar ook met BRAL droegen we ons steentje bij. Want al sinds het manifest “T&T : TouT Publiek” in 2006, vragen we samen met de buurtbewoners, comités en andere organisaties een park van 10 ha. Er wordt ook gebouwd op de site, al is de coherentie tussen de verschillende plannen echter vaak zoek. Dit lieten we begin 2015 nog eens duidelijk weten met een persbericht en een duidelijke boodschap: “BRAL vraagt om geen vergunning af te geven voor

het nieuwe kantoorgebouw voor de Vlaamse Gemeenschap, zolang er geen coherent plan is voor de belangrijkste woonzone op de site T&T”. Mét succes: de grond naast het Maritiemstation waarop ongeveer 900 woningen moeten komen, wordt globaal

9

hertekend en de Brusselse Bouwmeester mag aan kwaliteitscontrole doen. Stevig lobbywerk met een duidelijk resultaat. De leefkwaliteit van de buurtbewoners zal er wel bij varen.

GEEN TOEGANG En dat we altijd waakzaam moeten zijn, bewezen we ook enkele maanden later, toen de regularisatie van

resse naar deze belangrijke site blijven kijken. De aanwezigen waren duidelijk opgetogen met de antwoorden op hun vragen. De eerste realisaties worden eindelijk zichtbaar op het terrein, wat ongetwijfeld een verklaring is voor de hernieuwde interesse. Deze debatavond zette dan ook een nieuwe dynamiek in gang, van mensen die zich betrokken voelen bij de site, op plannen broeden en klaar staan wanneer de plannen een nieuwe fase intreden. BRAL is er om ze daarin te begeleiden.

de eerste fase van het park in openbaar onderzoek ging. Opvallend: er stonden geen ingangen op aangeduid! We gingen aan de alarmbel hangen en lichtten de omwonenden en lokale organisaties in. We

Hoe pak je als overheid complexe stadsprojecten zoals bijvoorbeeld Thurn & Taxis, de Josaphatsite of Schaarbeek-vorming aan? Voorbeelden uit andere steden leren dat een goede coördinatie en een doordachte participatie altijd essentieel zijn.

gingen onze bezwaren samen toelichten bij de officiële overlegcommissie.. Een blitzactie die loonde: er komt een toegang aan het Laekenveldplein. Dat goed nieuws werd publiek gemaakt op een debat dat we hierover in oktober organiseerden op de site (150 aanwezigen in het Pakhuis op T&T), in samenwerking met JES vzw: ‘ Welke toekomst voor Thurn & Taxis? ’ Want op die toekomst hadden we nog lang geen zicht. Informatie verstrekken, bewoners het woord geven en in debat gaan met de (privé-)eigenaar en de beleidsmakers, het zou veel meer moeten gebeuren in de grote Brusselse stedenbouwdossiers. Het is ook niet zonder reden dat we zo’n publiek debat samen met JES organiseerden. JES heeft een gewortelde werking met de jonge ketten uit de omliggende wijken. Naast de verschillende betrokken politici, de Brusselse Bouwmeester en de eigenaar nam ook de jeugdraad van Molenbeek het woord op het debat. Dat was een meerwaarde.

BLIJVEN STRIJDEN Al werd de feestvreugde toch een kleine beetje getemperd: hét grote plan bleek toch nog niet afgewerkt en dus kregen we het niet te zien. De privé-eigenaar kondigde wel aan dat het park toegankelijk zal blijven - al voelen we dat dit een blijvende strijd zal zijn - en dat er scholen op de site komen. Daarvan zijn we nu ook zeker. Het is duidelijk dat de Brusselaars in het algemeen en de omwonenden in het bijzonder met veel inte-

10

GOVERNANCE en PARTICIPATIE

Brussel beter besturen De planning en de ontwikkeling van grote stadsprojecten loopt niet altijd van een leien dakje. Hoe kunnen dergelijke grote projecten – denk maar aan Thurn & Taxis, de Josaphatsite, BRAL EN BXL IN 2015

Schaarbeek-Vorming - sneller gerealiseerd worden? Hoe kun je burgers meer betrekken? Hoe kunnen administraties beter met elkaar samenwerken? De Brusselse regering buigt zich er ook deze legislatuur over en lijkt er iets op te hebben gevonden: binnenkort houdt ze twee gloednieuwe Brusselse instellingen boven het doopvont: het Brussels Planbureau (BPB) en de Maatschappij voor Stedelijke Inrichting (MSI), als onderdeel van het Territoriaal Platform. Een gebeurtenis waar we alles van willen weten en waar we via gericht lobbywerk en grondige analyse de overheid op nog betere ideeën proberen te brengen.

11

De Josapahatsite in Schaarbeek is de ideale testcase om samen met bewoners

ONMISBAAR PLAN

TEST-CASE KANAALPLAN

Een nieuw ‘bureau’ en een nieuwe ‘maatschappij’

Een andere gelegenheid voor de Brusselse regering

kan misschien wel een goed idee zijn, maar onder-

om aan te tonen dat ze het vanaf vandaag anders

tussen zitten we ook nog altijd te wachten op ons

kunnen aanpakken, was de doorstart van het Ka-

Gewestelijk Plan voor Duurzame Ontwikkeling of

naalplan. Na het nodige voorbereidende werk liet de

GPDO. Dat plan is sinds 2011 in voorbereiding en

Brusselse regering in februari het plan  effectief te

nog altijd niet geland. We betreuren dit. Ondanks de

water. We leerden dat er geld en mensen worden vrij-

talrijke studies en opdrachten is de vorige regering

gemaakt om van alles in beweging te zetten. Maar

nooit verder geraakt dan de fase van het ‘eerste ont-

wat er nu juist zou moeten bewegen, blijft vaag. We

werp’. En dat terwijl het eind 2014 nog een van de

bekijken het positief en zien zowel op het terrein als

grote werven van de regering was. Niet dus. Sterker

op plan nog véél marge voor verbetering. Een goe-

nog, in zijn recente beleidsverklaring rept minis-

de selectie van een reeks ‘proeftuinen’ in die zone

ter-president Rudi Vervoort met geen enkel woord

is belangrijk. Maar nog belangrijker is een openheid

meer over dat GPDO. 

en bereidheid van de overheid om het in deze nieu-

te onderzoeken hoe Brussel bestuurd kan worden als een gemeengoed.

we fase anders aan te pakken. Een globaal stadsplan dat de lijnen uitzet blijft nochtans een onmisbaar instrument. Alleen al om de sa-

De ambitie van het Kanaalplan om industrie met wo-

menhang tussen al de projecten te garanderen en

nen te vermengen is ambitieus. Dit vraagt doordacht

die ook te enten op een stevige visie op mobiliteit

maatwerk, maar is niet altijd opportuun. En nog een

en een groen netwerk. Globale uitdagingen zoals de

algemene waarschuwing: de uitwerking van de toe-

klimaatwijziging en luchtkwaliteit verdragen geen

komstvisie op de kanaalzone – nochtans goed voor

versnipperde aanpak. Of het BPB en het MSI zullen

17.5% van het gewest en 370.000 inwoners - gebeurde

helpen om bijvoorbeeld complexe stadsprojecten

en petit comité, waardoor veel actoren zich niet echt betrokken voelen bij het plan. Ze eigenen het zich niet toe, omdat ze het niet samen hebben kunnen uitwerken. En wil er ook maar iéts gerealiseerd geraken, dan zijn die toe-eigening en samenwerking essentieel. Er is dus een volledig nieuwe manier van werken nodig nu het concreet lijkt te worden. En jawel daar zijn we weer, een goede coördinatie/projectregie én een doordachte participatie zijn daarbij absoluut essentieel. In dit opzicht is het opvallend dat ze niet wachten tot de oprichting van het BPB in 2016 maar alvast een mini versie ervan creëren om de projecten in de Kanaalzone te coördineren. Wij hopen alvast dat de regering er, samen met Bouwmeester, inventief te werk gaat en inspiratie opdoet voor de werking van het het BPB. We’ll see.

anders aan te pakken, valt nog te bezien.

LICHTEND VOORBEELD Laat ons ondertussen wat inspiratie gaan opdoen in andere steden. Hoe behandelen ze daar complexe projecten? In Turnhout bijvoorbeeld, waar het mogelijk was om een typische reconversie van een oud industriegebied in het centrum van de stad te sturen van bij de eerste wilde plannen tot bij de uitvoering. We leerden de valkuilen en de schietgeweren kennen waar zo’n ‘complex’ project mee te maken krijgt en ook wat er nodig is om effectief iets te realiseren. Het belang van continuïteit en kwaliteitsbewaking tussen planning en uitvoering bijvoorbeeld. We leerden ook dat er in Vlaanderen als eens iets fout gaat en langer duurt dan gedacht. Bleef nog hangen: lie-

Auteurs: Steyn Van Assche en Hilde Geens -

ver een lange tijd tussen plannen en uitvoering la-

[email protected], [email protected]

ten, dan toe te geven aan de druk om snel te gaan, en dus met een slecht project te eindigen.

12

GOVERNANCE en PARTICIPATIE

Commons JosaPhat: bewoners tonen alternatief Voor de eerste keer sinds lang kan het Brussels Gewest een grondreserve helemaal alleen vorm geven. Zonder BRAL EN BXL IN 2015

rekening te moeten houden met de desiderata van een privé-promotor. Noem het gerust een ideale situatie om te experimenteren en een ambitieuze, duurzame wijk te bouwen. Commons Josaphat - een collectief van buurtbewoners, activisten, studenten, vrijwilligers - vraagt om deze gelegenheid aan te grijpen om hier de wijk van de toekomst, un quartier en commun te bouwen. Maar hoe ver zal de overheid hierin willen gaan?  De Josaphatsite is een grotendeels braakliggend terrein op de grens tussen Schaarbeek en Evere, op een boogscheut van het Meiserplein. Dit oud spoorwegterrein van 24 h is eigendom van het Brussels Gewest. Dit is dus de ideale situatie voor de overheid om te experimenteren, om nieuwe concepten uit te pro-

13

den, en waar maatschappelijke debatten  kunnen

gaan ze in een zogeheten Richtschema gieten: het

ontstaan.

Gewest wil er 1.800 woningen, er wordt plaats vrijgehouden voor productieactiviteiten, voor publieke

Economische activiteiten krijgen ook een centrale

functies (school, crèche, park, speeltuinen, ...?) en

plaats in de toekomstige buurt. Om van bij het begin

voor handelsactiviteiten.

een gemeenschappelijke, lokale, groene economie te stimuleren, stelt Commons Josaphat voor om te

Gezien de druk op de Brusselse woningmarkt, is het

starten met een incubator of centrum voor coöpe-

interessant dat de klemtoon op wonen ligt. Ook het

ratieven, waar startende initiatieven gestimuleerd

aantal het aantal geplande sociale huurwoningen -

en begeleid worden met aandacht voor de lokale

de geviseerde 24% ligt boven het Brussels gemiddel-

noden en mogelijkheden. Een coöperatief bouwbe-

de - lijkt ambitieus. Maar toch krijgen we op esseni-

drijf bijvoorbeeld, opgericht door Brusselaars, zou

tiële vragen vandaag nog geen antwoord.

dan de collectieve woonprojecten op de site kunnen beren en een ambitieuze wijk te bouwen. Van een

wordt. Waar de straten en pleinen als ontmoetings-

bouwen. En waarom geen coöperatieve supermarkt? 

Is de geplande dichtheid voor de site wel haalbaar?

privé-ontwikkelaar verwacht je namelijk niet altijd

plaatsen gebruikt worden, en waar maatschappelij-

We vragen ook dat van bij de start initiatieven ont-

Worden er genoeg scholen en publieke ruimte voor-

veel experiment, tenzij dit ergens een duidelijke

ke debatten  kunnen ontstaan.

staan die een circulaire korte-keten-economie op

zien? Daarover is vandaag nog geen duidelijkheid.

schaal van de wijk, en daarbuiten, realiseert.

En wat zijn juist de plannen met de grondeigen-

winst zou opleveren. Dit experiment zou dus kunnen (en moeten) een echt antwoord bieden op de sociale, economische en ecologische uitdagingen van

stuurd kan worden als een commons, een gemeen-

De visie van Commons Josaphat gaat natuurlijk ook

door privé-investeerders, kan de overheid dan nog

Brussel.

goed. Om inspiratie op te doen organiseerden we in

over groene ruimte, over mobiliteit en energie, en

eigenaar van de grond blijven? En als we rekening

2014 een ideeënoproep, gericht aan alle Brusselaars.

ook over publieke voorzieningen.

houden met het feit dat de publieke koopwoningen

COMMONS?

Deze meer dan 50 inzendingen, samen met de tientallen discussies tijdens ateliers en (internationale) uitwisselingen op de site, hebben niet alleen de vi-

Vandaag experimenteren veel Brusselaars al met

sie op de site bepaald, maar ook het collectief zelf

vormen van ‘gemeengoed’: gemeenschappelijke

gevormd.

aankoopgroepen, collectief wonen, collectieve tuinen, kindercrèches in zelfbeheer, hacker spaces,

Community Land Trusts, coöperatieve supermarkten, coöperatieven voor energieproductie, gemeenschappelijke kranten, .... Commons Josaphat – een collectief dat sinds 2013 de steun krijgt van BRAL gaat nog verder.

HUISVESTING ALS GEMEENGOED In september stelden we die visie voor op een publieksdag op de Josaphat-site. De tekst kreeg de titel

Dit collectief wil voortbouwen op deze verschillende ervaringen. We geloven dat de Josaphat-site een innoverende voorbeeldwijk kan worden, die beant-

Josaphat en commun. D’une réserve foncière à un quartier en bien commun. We gaan hieronder kort even in op enkele van de ideeën.

woordt aan ecologische, economische en sociale

14

dom? Als 56% van de woningen gebouwd zal worden

We moeten samen op zoek naar hoe Brussel be-

gebouwd door de gewestelijke ontwikkelingsmaat-

VANAF TIJDELIJK GEBRUIK Josaphat en commun realiseer je niet van de ene dag op de andere. In het plannings- en uitvoeringsproces moet er voldoende ruimte gegeven worden voor wat we noemen commoning. De samenwerking tussen overheid, burgers en privé-actoren moet van bij de start vorm gegeven worden, zowel in de activiteiten die plaatsvinden op de site als in het beheer ervan. Commons Josaphat stelt dan ook voor om tijdelijk gebruik van de site mogelijk te maken, een ideale manier om alle partners rond een gemeenschappelijk project bijeen te krijgen. Dat tijdelijk gebruik kan dan in co-beheer worden begeleid. Op deze manier creëer je een vertrouwensbasis en kunnen mensen ervaring opdoen, nog  voor er effectief moet gebouwd worden.

uitdagingen. Een wijk die ja zegt tegen coöperatie,

Zo geeft Commons Josaphat een beeld van hoe de

samenwerking en lokale economie; een wijk die

huisvesting op Josaphat kan gebouwd en beheerd

solidaire, interculturele en intergenerationele dy-

worden als gemeengoed, waar mensen zelf en col-

namieken creëert, een wijk die de nadruk legt op

lectief hun woningen uitdenken en bouwen, met

leefkwaliteit. We laten ons hierbij inspireren door

aandacht voor gemeenschappelijke ruimtes en een

inspirerende voorbeelden als Kalkbreite in Zurich,

goede energie-performantie. We zien op de Josap-

Freiburg, Letchworth en nog vele andere.

hat-site graag een wijk ontstaan waar ook de publie-

In december 2015 stelde het gewest, samen met ver-

We zien op de Josaphat-site graag een wijk ontstaan

ke ruimte collectief beheerd wordt. Waar de straten

tegenwoordigers van Schaarbeek en Evere, haar vi-

waar ook de publieke ruimte collectief beheerd

en pleinen als ontmoetingsplaatsen gebruikt wor-

sie op de ontwikkeling van de Josaphatsite voor. Die

WEINIG RUIMTE

BRAL EN BXL IN 2015

schappij citydev.brussels op termijn ook geprivatiseerd worden, zal op termijn makkelijk 72% van de woningen in privéhanden vallen. Veel ruimte voor commoning schiet er dan niet meer over.

EN NU ? Ook al heeft het gewest noch Commons Josaphat, noch de buurtbewoners, bij de opmaak van het richtschema betrokken, toch zien we zeker nog voldoende pistes om onze visie te realiseren. Maar het is voorlopig nog afwachten hoe ver het gewest wil gaan om hier een innovatieve voorbeeldwijk te bouwen. Het openbaar onderzoek van het richtschema zou normaal gezien in 2016 moeten starten. Commons Josaphat en BRAL zullen alvast Josaphat en

Commun blijven verdedigen.

Auteur: An Descheemaeker - [email protected]

15

haar verantwoordelijkheid af te stoten. Op die ma-

groenten uit de moestuinen. Bovendien zorgen vrij-

nier kunnen overheid en bewoners samenwerken

willigersinitiatieven voor leerprocessen (collectief

om maatschappelijke problemen (armoede, dure

en/of individueel) en empowerment: Mensen leren

huisvesting, verspilling, gebrek aan sociale cohesie,

zich organiseren en worden er sterker van.

....) aan te pakken. Deze ‘beweging van onderuit’ in de schijnwerpers Helaas zien we een tegenovergestelde tendens: de

zetten? We zijn er alvast mee begonnen. Selfcity

overheid wil meer controle, bureaucratie stijgt en

bood een aantal collectieven de kans om een film

de macht blijft bij enkele personen. Het middenveld

of boekje uit te brengen. En met de Selfcity Ateliers,

krijgt steeds minder ruimte. In plaats van in te spe-

een expositie (Ambassade van de Vrijstaat Selfcity)

len op reële behoeften van mensen en te werken van

en een drietalige publicatie (Selfcity, overzicht en analyse van een nieuwe generatie bewonersinitiatieven) geven we deze initiatieven een duwtje in de rug. Ook www.selfcity.brussels trekt de aandacht. De volgende jaren zullen we deze boodschap nog krachtiger doen weerklinken in het publieke debat.

onderuit, redeneert de overheid nogal eens dat mensen zich maar moeten aanpassen aan haar aanbod.

De bewonersinitiatieven die in Brussel als paddenstoelen uit de grond schieten zijn niet zomaar wat gerommel in de marge. Ze maken deel uit van een internationale trend en hebben een belangrijke economische waarde.

NIEUW SOORT BRUSSEL Hoe kan deze prille stroming van bewonersgroeperingen groeien en bijdragen tot een vernieuwing van onze democratie en onze economie? Want die

Auteur: Piet Van Meerbeek - [email protected]

vernieuwing is nodig. We stoten op alle mogelijke manieren op onze grenzen (economisch, ecologisch, sociaal,...) Eén grote beweging van Brusselse bewo-

GROENE EN SOCIALE ECONOMIE

Selfcity: bewoners boven Brussel is een rijke stad. Rijk aan bewonersinitiatief bedoelen we. Brusselaars sparen, ruilen en delen samen. Ze beheren plekken en panden. Vrijwilligersinitiatieven dragen zo veel bij tot het maatschappelijk welzijn. Ze houden een belofte in van een nieuwe organisatie van de samenleving, zowel op vlak van economie als wat

16

betreft democratie. Met gebruik in plaats van bezit, coöperatie in plaats van competitie en co-beheer in plaats van representatie. We hebben dit nieuwe fenomeen in 2015 grondig be-

nerscollectieven is allicht niet haalbaar en zelfs niet wenselijk maar misschien kunnen groepen wel een coalitie vormen rond een gemeenschappelijke agenda. Selfcity heeft alleszins getoond dat samenwerkingen gemakkelijk ontstaan. Van onderuit groeit er een informeel netwerk tussen bewonerscollectieven die elkaar steunen en sterker maken.

studeerd, met 10 Selfcity Ateliers, de Selfcity Day en via een samenwerking met elf heel diverse collec-

Allemaal samen moeten we dit stuk van de samen-

tieven. We zien dat Brusselaars uit alle lagen van de

leving ook zichtbaarder maken. Collectieven die

bevolking actief zijn bij dit soort groepen. Soms is de

meer communiceren over hun verwezenlijkingen,

steun van professionele organisaties wel essentieel.

kunnen anderen inspireren.

MEER CONTROLE

INTERNATIONALE TREND

Wat hebben we hieruit geleerd? Veel groepen ont-

Het is ook heel belangrijk om te tonen dat deze dyna-

staan uit frustratie, omdat ze het beu zijn dat de

miek niet zomaar wat gerommel in de marge is, dat

dingen niet vooruit gaan.    Liever dan te eisen dat

het niet enkel thuishoort in de lifestylepagina’s van

anderen iets organiseren, beginnen ze er zelf aan.

uw krant. De vele initiatieven die de laatste jaren als

De overheid speelt hier best op in door zichzelf op-

paddenstoelen uit de grond schieten maken deel uit

nieuw uit te vinden, in de rol van facilitator of regis-

van een internationale trend en hebben een belang-

seur. Het bestuur kan een kader creëren waarbinnen

rijke economische waarde. Mensen vullen hun loon

bewonersinitiatief kan open bloeien, zonder daarom

bijvoorbeeld aan met dingen die ze ruilen of met

BRAL EN BXL IN 2015

17

lopen de gemoederen soms hoog op, ook bij de be-

kele onderzoeksgroepen gaan we de effecten van

woners uit verschillende wijken onderling.

politieke beslissingen voor de voetgangerszone en circulatieplan monitoren en evalueren.

BADWATER

En we experimenteren. Onder meer met een publicatie over de voetgangerszone, waarin we onze idee-

BRAL probeert waar mogelijk te faciliteren, en be-

ën en standpunten in de vorm van een ‘bouwpakket’

houdt de strategie: het kind (de voetgangerszone)

gieten. We zoeken hiermee interactie op, door lezers

niet met het badwater (het circulatieplan met vele

te vragen om via wat knip- en plakwerk ons hun

tekortkomingen) weggooien. Een boodschap die we

ideeën te geven. We vestigen met deze publicatie

in september via de pers nog eens benadrukken,

dus de aandacht op het feit dat er nog veel ruimte

met de nodige reacties en een vurig debat over de

is voor positieve alternatieven en dat de tijd is ge-

toekomst van de binnenstad als gevolg. Wij tonen

komen om met constructieve voorstellen te komen.

ons positief over de plannen voor de centrumlanen,

Het debat over de toekomst van de Vijfhoek woedt sinds

maar blijven vragen om meer dialoog en een professionele communicatiestrategie. We maken dus dui-

de invoering van de voetgangerszone in alle hevigheid.

delijk dat we tevreden zijn met de huidige politieke

Bral zoekt naar evenwicht en dialoog.

dens de vorige zomers niet voor niets deel aan Pic

beslissing over de voetgangerszone. We namen tijNic the Streets.

PLAN B-XL: bewoners faciliteren



De groep die zich na de plenaire vergadering van Platform Pentagone vormt, geeft zichzelf onder-

CONSTRUCTIEVE BETERE LUCHT

Bewoners analyseren de Vijfhoek BRAL stond eind 2014 mee aan de wieg van het Platform Pentagone, een groep van wijkcomités, organisaties en individuen. De bedoeling was vooral om informatie uit te wisselen en om met één stem te kunnen spre-

18

ken in het dossier over de heraanleg van de centrale lanen en alles daarrond (plannen voor parkings, nieuw mobiliteitsplan, ...). Een uitdaging, maar voorwaar geen makkelijke opdracht. Het dossier is très chaud en roept veel uiteenlopende meningen op. Met het team analyseren we voortdurend de plannen en we toetsen af met onze leden en organisaties uit ons netwerk.  

FELLOW

tussen een nieuwe naam: PLAN B-XL. PLAN B-XL streeft naar een ruimtelijke vertaling van een reeks alternatieve ideeën voor Brussel-centrum. Die ideeën centreren zich rond een gemeenschappelijk opgestelde visie op hoe het centrum van Brussel zou

We blijven dus heel kritisch over de werkwijze van

moeten evolueren: rond een structurerend voetgan-

de Stad Brussel en over het circulatieplan. We zien

gers- en fietsnetwerk eerder dan rond gemotoriseerd

het als onze rol om het debat op een constructieve

verkeer bijvoorbeeld. Of wat kan je nu eigenlijk con-

manier te voeren, waarbij we medestanders zoeken

creet doen om de autodruk in het centrum naar be-

in onze strijd voor een duurzaam Brussel. We doen

neden te halen? En dat toerisme en evenementen

dit op drie manieren.

een plaats verdienen in het centrum, daar zijn we het over eens, maar hoe verlicht je de druk? Brus-

In het kader van het openbaar onderzoek voor de

sel-centrum moet in de PLAN B-XL-visie ook meer

heraanleg van de centrale lanen organiseren we met

een laboratorium zijn voor deelinitiatieven en buurt-

de coördinatiegroep van Platform Pentagone een

economie. Hoe ga je hierrond concreet te werk? Met

bijeenkomst, waarin we heel wat bewoners onze be-

een groep van ruim 20 Brusselaars proberen we deze

denkingen meegeven en waar we uitleggen op wel-

en andere ideeën uit beelden. De bedoeling is om op

Door deel te nemen aan een officieel participatietra-

ke manier ze zich als burgers kunnen laten horen

korte termijn een bijdrage te leveren aan het debat,

ject (georganiseerd door de Stad) en verschillende

in het dossier. Het is uit deze vergadering dat er een

door te focussen op ideeën die realiseerbaar zijn op

bewonersvergaderingen houden we de vinger aan

nieuwe groep zich organiseert rond het ambitieuze

korte (3 jaar – 2018) en middellange (10 jaar - 2024)

de pols. De verschillende publieke momenten en

idee om een ‘alternatief plan voor de Vijfhoek’ op te

termijn. Alles krijgt een plaats op de website www.

communicaties in de pers tonen dat het stadsbe-

maken. BRAL beslist om deze groep mee te onder-

planb-xl.org. Codewoorden: samenwerking, positie-

stuur er in 2015 niet in slaagde haar communicatie

steunen (zie verder).

ve alternatieven, participatie, beleidsbeïnvloeding.

en haar ideeën op een correcte en coherente manier uit te voeren. Door dit ad hoc beleid en het gebrek

Terzelfdertijd start Bral een samenwerking met de

aan transparantie en ook evaluatie van de plannen,

VUB in de vorm van een Fellowship. Samen met en-

BRAL EN BXL IN 2015

Auteur: Joost Vandenbroele - [email protected]

19

BETERE LUCHT

Het advies van BRAL (en dat van de OESO): eerste een zonale heffing in de steden en dan een slim heffingssysteem in de rest van het land.

BETERE LUCHT

Zonale heffing op de agenda Als het van u zou afhangen, wanneer en hoe zou u het taxeren van autoverkeer invoeren? Met deze vraag lanceren we dit jaar ons voorstel om vandaag te starten met een zonale heffing in Brussel. Onder socio-economische partners bestaat een breed draagvlak voor een snelle invoering van de slimme kilometerheffing voor personenwagens. Logisch. Onze gezondheid lijdt immers onder het teveel aan autoverkeer. En ook de gezondheid van de economie gaat er onder gebukt. En toch is er geen enkele deadline voor de invoering in zicht. Het kalf ligt politiek gebonden, ergens tussen de kip en het ei, en tussen de regio’s in.

20

Daarom adviseren wij (zie onze publicatie “Het kind van de rekening”) om rekeningrijden op een snelle maar gefaseerde manier in te voeren. Ons advies voor een zonale heffing in de zones best bereikbaar met openbaar vervoer, overstijgt daarbij het techno-

Slechte luchtkwaliteit: Brusselaars reageren

logische en politiek communautaire onderscheid

Tijdens de zomer van 2015 kon elke Brusselaar zijn

tussen een stadstol en een slimme kilometerheffing.

of haar mening geven over het Brussels Lucht-Kli-

Het advies van Bral sluit ook aan bij de aanbevelin-

maat- en Energieplan (LKEP). Ook in de verschil-

gen van de OESO, die aangeeft dat het te verkiezen is

lende gewestelijke overlegcommissies waar Bral lid

om in eerste instantie een zonale heffing in de ste-

van is (de mobiliteitscommissie, de milieuraad en

den in te voeren en vervolgens, in tweede instantie,

de gewestelijke ontwikkelingscommissie), geven we

een slim heffingssysteem in de rest van het land.

onze opmerkingen bij dit plan. We zijn niet mals in

Het milieu-effectenrapport (MER) van het Brussels

ons oordeel.

plan om de definitieve engagementen van het Gewest te evalueren.

Over lucht naar de rechtbank? Er gaat nochtans een ernstig dreigingsniveau uit van de luchtkwaliteit, die volgens internationale bronnen dit jaar in Brussel 632 vroegtijdige overlijdens op haar geweten zal hebben. Al jaren geleden deed Bral een symbolische “opkuis” door te gaan fijn-stofzuigen niet ver van de uitgang van één van de Brusselse tunnels. Tunnels die elke dag honderdduizenden auto’s de stad in zuigen. Het beleid inzake luchtkwaliteit laks noemen is een understatement. Er bestaat een onderliggende consensus over de maatregelen die moeten genomen worden, maar de wegen van de politiek zijn ondoorgrondelijk, en de maatregelen blijven zweven in een

Lucht-Klimaat- en Energieplan (LKEP), deze zomer nog in openbaar onderzoek, herinnert u ook aan deze aanbeveling.

EEN PLAN VOOR EEN PLAN

We leveren met ons standpunt een constructieve

Volgens de Brusselse regering is dit het strategische

bijdrage om op een pragmatische manier vooruit-

plan om haar doelstellingen en verplichtingen inza-

gang te maken in het dossier. Daarom ondernemen

ke luchtkwaliteit, klimaat en energie na te komen.

we een uitgebreide “roadshow” langs een reeks be-

Maar de eerste versie van dit plan lijkt vooral op ....

leidsmensen (regering, oppositie, bedrijfswereld, ....

een plan om een plan te maken. Veel goede intenties,

). We geven hen de wegbeschrijving voor deze snelle

maar weinig concreets om op afgerekend te worden.

middenweg.

Geen nood! We werkten aan een advies met de hulp van andere leden van de overlegcommissies en met een pak burgers, bijvoorbeeld met de goed georganiseerde groep mensen van Clean Air Bxl. Ons bezwaarschrift diende als inspiratie voor tientallen anderen, zo bleek uit de vele reacties en vragen die we kregen. Het is wachten tot 2016 op de tweede versie van dit

BRAL EN BXL IN 2015

21

WIE ZIJN WE? Bral is een vzw en een ledenvereniging. Dat betekent dat onze leden en onze Algemene Vergadering mee de richting van BRAL bepalen. Die leden (80 organisaties en individuen en 7 bestuursleden) zijn in constante interactie met de staf van BRAL (7 in totaal, goed voor 6 VTE).

universum waar tijd, timing en deadlines nauwe-

autoconstructeurs de uitstoottesten. Op die groot-

lijks lijken te bestaan.

schalige fraude reageren de Europese instellingen

BRAL is ook een beweging, een Brusselse stadsbeweging, omdat we in onze dagelijkse werking willen inspelen op wat er bougeert in Brussel. We doen dit door te netwerken, altijd samen met onze leden en onze achterban.

door de normen dan maar lakser te maken. Uw ge-

DEAD-LINE

zondheid en die van uw kinderen is verkocht aan de automobielindustrie.

Meer dan 600 vroegtijdige overlijdens is blijkbaar

Samen met Europese NGO’s zoals Transport & En-

geen voldoende “dead-line” ( pun intended) om het

vironment (T&E) en European Environmental Bu-

beleid tot actie te dwingen. Client Earth, een NGO

reau (EEB) organiseren we eind 2015 een actie aan de

bestaande uit juristen, neemt daarom de juridische

Europese raad, wanneer als gevolg van #dieselgate

verdediging van haar cliënt Aarde op zich. Er be-

de uitholling van de NoX uitstootnormen voor auto’s

staan Europese luchtkwaliteitsnormen verankerd

worden besproken. En we koppelen het lokaal Brus-

in richtlijnen, omgezet in nationale wetgeving, en

sels beleid aan de relevante Europese regelgeving

België respecteert die normen niet. Volgens die wet

door de volksvertegenwoordigers in het Brussels

moet Brussel minstens een duidelijk plan hebben –

parlement te confronteren met de positie van hun

met een timing, prioriteiten, én deadlines – om die

partijcollega’s in het Europese parlement.

ACHTERBAN

LEDEN

normen “as soon as possible” te halen, en is enkel het uiteindelijk resultaat van het beleid van tel. Op onze informatievergadering rond het Lucht-Klimaat en Energieplan nodigen we ook Client Earth uit om hun werking en de mogelijke juridische hefbomen uit te leggen. Verschillende aanwezigen oordelen juridische stappen nuttig en noodzakelijk om extra druk uit te oefenen op het Brussels beleid. Samen met Client Earth, andere Brusselaars en organisaties, bestuderen we verder de juridische mo-

For the record: zowat alle Belgische Europarlementairen zullen uiteindelijk stemmen in het belang van de gezondheid van de mensen die ze vertegenwoordigen, zelfs al gaan ze daarmee in tegen het standpunt van hun Europese moederpartij. Alleen CD&V stemt loyaal aan Angela Merkel en de belangen van de auto-industrie (samen met het Vlaams Belang). Voilà, dat moet in de analen van 2015. We zullen het niet vergeten.

STAF

RAAD vAN bestuur

gelijkheden. De stilte voor de storm die de lucht zal zuiveren?

In ieder geval, er komt steeds meer actie voor een be-

VISIE OP BRUSSEL:

tere luchtkwaliteit, dus stay tuned in 2016 voor meer,

#dieselgate Ook voor de uitstoot van auto’s bestaan er normen,

en… join us!

ACTIE! BELEID! Communicatie!

Auteur: Jeroen Verhoeven - [email protected]

die vastliggen in wetten. Maar al jaren vervalsen

22

BRAL EN BXL IN 2015

23

BRAL HOE?

BRAL toonde in 2015 veel veerkracht. De overheid kondigde bezuinigingen aan en deze werden geleidelijk aan toegepast. Maar dankzij besparingen,

• •

inkomsten te verzekeren.

•

Daarnaast maakten we in 2015 ook werk van een ver-

•

steviging van onze eigen inkomsten door een beleid

le financiering van de VGC Tot 2014 ontvingen we 45.000 EUR financiering voor onze basismissie milieu. In 2015 was dit

extra projecten en overtuigingskracht, slaagden we er toch in om op het einde van het jaar de nodige

Sinds 2007 ontvangen we 137.000 EUR structure-

38.250 EUR Sinds 2000 ontvangen we van sociaal fonds Maribel middelen voor ongeveer 1 VTE Tot 2014 ontvingen we 9.800 van FOD milieu. Voor 2015 was dit 8.800 EUR

uit te werken rond giften. Met een kleine 3000 EUR giften met daarbovenop onze lidgelden (1.700 EUR)

De overige bedragen zijn allemaal projectsubsidies

zetten we hierin een eerste stap. Hartelijk dank aan

(ruim 170.000 euro in 2015) en moeten dus jaarlijks, of

onze schenkers!

tweejaarlijks, onderhandeld worden met de overheid.

Ons totale werkingsbudget van om en bij de 400.000

Voor twee prioriteiten uit onze meerjarenplanning

EUR hebben we in 2015 verzameld met voornamelijk

werden twee nieuwe projecten gefinancierd. Het

subsidies van verschillende overheden. Bijna 45%

Selfcity-project werd gesteund door de Koning Bou-

van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, 34% van de

dewijnstichting. En onze nieuwe werking rond lucht-

Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC), en 14%

kwaliteit werd gesmaakt op het gewestniveau. In 2016

van de Federale Overheid.

en 2017 kunnen we hierop verder werken dankzij een nieuwe samenwerking met de VUB in een internati-

Niet al deze subsidies zijn structureel. Soms gaat

onaal project en dankzij een extra steun van de Nati-

het om subsidies voor specifieke projecten. Ook al is

onale Loterij.

die grens niet altijd scherp te trekken.

Van bij ons ontstaan kan BRAL werken dankzij overheidssubsidies.

inkomsten 2015

UITGAVEN 2015

Het is een teken van een gezonde democratie dat de overheid het Brussels Gewest subsidies

middenveld en vooral ook haar kritische kijk op het beleid subsidieert.

Gemeenschapssubsidies

Het is noodzakelijk om een publiek debat te voeren over beleids-

Federale Subsidies�

Secretariaatskosten Projectkosten Personeelskosten

Vlaams Gewest subsidies

maatregelen of over het gebrek eraan. Het is ook nodig om je als po-

KBS selfcity�

liticus/a te kunnen baseren op de verschillende kanten en meningen

Diversen

in de samenleving.

24

BRAL EN BXL IN 2015

25

ONZE LEDEN

(01/2016)

Aangesloten verenigingen (+ vertegenwoordigers)

Individuele leden: Myrna Banks

Beursschouwburg (Tom Bonte en An Vandermeulen)

Ginette Bauwens

Beweging B-H-V (Emma George)

Leo Camerlynck

Brukselbinnenstebuiten vzw (Anne Brumagne en Bert De Bisschop)

Etienne Christiaens

Brussel Natuur vzw (Harry Mardulyn)

Ann De Cannière

Brussels Ouderenplatform (Ivan De Naeyer)

Stefan De Corte

Buurthuis Bonnevie vzw (Marie-Claire Migerode)

Daan Demey

Buurtwinkel Aneessens (Eric Reyntjens)

Pierre Demol

CCN Vogelzang CBN vzw (Peter Vanbellinghen)

Luk De Raeve

City Mine(d) vzw (Jim Segers en Sofie Van Bruystegem)

Ghily De Raeve

Comité ter verdediging van de bewoners van Brussel-Centrum (Jo

Lewis Dijkstra

Struyven)

Hans Eelens

Coördinatie Zenne (David Kuborn)

Didier Erwoine

CyCLO vzw (Liesbeth Driesen en Alain Vandenplas)

Nicolas Goubau

Cycloperativa (Yanick d’Otreppe)

Sarah Hollander

De Groene Wandeling Neder-Over-Heembeek vzw (Benoît Elleboudt

Erik Hulsbosch

en Jean-Pol Van Steenberghe)

Robert-Hans Kaukewitsch

Fietsersbond vzw - Brussel (Roel De Cleen)

Philippe Laporta

G.A.Q. vzw – Brussel Noord-Oostwijk (Christian Dekeyser en Gaëtan

David Leyssens

Van der Smissen)

Tom Lootens

GEBOV/GUTIB (Bernard De Coster)

Kristel Maasen

GC De Markten (Isolde Boutsen)

Albert Martens

Maritiemcomité - Havenwijk (Rose-May Liebaert)

Tom Smeets

Natuurpunt vzw - Brussel (Bart Hanssens)

Fabien Stiénon

Omwonenden Jourdan vzw (Christine Goyens)

Thierry Timmermans

Pétitions-Patrimoine vzw (Frederik Depoortere)

Judith Vaes

Regionaal Landschap Pajottenland en Zennevallei (Alwin Loeckx)

Gerben van den Abbeele

Ressources asbl (Patris Cécile)

Dirk Van de Putte

Transports Collectifs Net (Olivier Servais)

Rien Van de Wall

Tournesol-Zonnebloem (Eline Deblander)

Elke Van Empten

Vereniging Leopoldswijk en Europese wijk van Brussel vzw (Renée

Georges Vanhamme

Coen)

Henk Van Hellem

Wijkcomité Anneessens (Werner De Bus)

Wim Van Roy

Wijkcomité Helmet (Evelyne Coulier)

Sofie Vermeulen

Wijkcomité Neerpede blijft! (Johan Van Waeyenberge en Steven De

Carolien Zandberghen

Ridder) Wijkcomité OLV-Ter-Sneeuw (Mark De Meyer)

26

BRAL EN BXL IN 2015

27

YOU 6 BRAL? Je kunt ons helpen om van Brussel een duurzame stad te maken. Alle info op bral.brussels/doemee

You can help us to turn Brussels into a sustainable city. For information click on bral.brussels/joinus

Vous pouvez nous aider à rendre Bruxelles plus durable. Toutes les infos sur www.bral.brussels/participez

Abonneren op onze driemaandelijkse BRALpublicatie? You’d like to subscribe to the quarterly BRAL-publications? Vous souhaitez vous abonner à nos publications trimestrielles? bral.brussels/abo