GEZONDHEIDSZORG. Special: Nieuwbouw Laurentius Ziekenhuis Roermond. TNO OK-simulator: kraamkamer van de OK van de toekomst?

2015 |

2

GEZONDHEIDSZORG

Special: Nieuwbouw Laurentius Ziekenhuis Roermond

TNO OK-simulator: kraamkamer van de OK van de toekomst? Eén model aan de basis van gegevensuitwisseling Zorgtotaal besteedt veel aandacht aan overheveling AWBZ-zorg

huisvesting en technologie in de gezondheidszorg

VOOR GEZONDMAKERS MAKERS

Efficiënt bouwen met modules. Modulaire gebouwen van ALHO overtuigen niet alleen door aantrekkelijke vormgeving, gebruiksflexibiliteit en duurzaamheid. Na de industriële prefabricage in de fabriek onder strenge kwaliteitsbewaking, worden de modules op locatie in zeer korte tijd en zonder beïnvloeding van het ziekenhuisproces gemonteerd en volledig afgewerkt. Wij realiseren uw bouwplannen met zorg voor de hoogste kwaliteit en in goede gezondheid met uw ziekenhuisomgeving. Vaste kosten. Vaste termijnen. Kant-en-klaar. www.alho.com

Editorial NVTG-congres en Laurentius-special Van de hoofdredacteur

Het NVTG-congres is een evenement waar de vereniging met recht trots op is. Elk jaar trekt het congres met beursvloer honderden deelnemers. Bewonderenswaardig, omdat de NVTG, in tegenstelling tot veel andere verenigingen, zelf de organisatie in handen houdt en niet daarvoor naar een professionele dienstverlener stapt. Bewonderenswaardig is ook dat elk jaar opnieuw de deelnemers over het algemeen zeer tevreden zijn over inhoud en organisatie. Een compliment waard! Op 9 en 10 april vindt editie 2015 van het NVTG-congres plaats in het NH conferentiecentrum en hotel Koningshof in Veldhoven, op een steenworp afstand van Eindhoven. Het is een zorgvastgoed- huisvestingcongres met als inspirerend thema “Begrijpen wij elkaar in de zorg nog wel?”. Achterliggende gedachte is dat veel disciplines in de zorg hun eigen taal spreken en dat dat ten koste gaat van een constructieve samenwerking. Op de website van de NVTG licht de vereniging deze problematiek als volgt toe: ‘Hoe ontwikkel je zorgvastgoed afgestemd op de vraag van morgen en hoe verkoop je dit intern? Ook de noodzaak om te zoeken naar oplossingen voor het verbeteren van de zorg noopt tot samenwerking; de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat deze bereidheid er (nog) niet altijd is.’ Nieuw tijdens het NVTG-congres 2015 zijn parallelsessies. Ook nieuw is een de differentiatie op de beursvloer. Niet langer wordt het principe van ‘standaard’stands gehanteerd. Bijzonder comfortabel is dat het volledige programma, dus ook het avondprogramma en de overnachtingen in dezelfde accommodatie plaatsvinden. In de volgende editie van FMT Gezondheidszorg kunt u een voorbeschouwing van het NVTG-congres 2015 lezen. Reserveert u in elk geval nu reeds 9 en 10 april in uw agenda. In deze uitgave treft u een uitgebreide special aan over de nieuwbouw van het Laurentius Ziekenhuis in Roermond. Het is een special die in nauwe samenwerking met het ziekenhuis tot stand is gekomen. Via deze weg willen wij de mensen van het Laurentius die hun medewerking aan de special hebben verleend hiervoor hartelijk danken. Cor van Litsenburg, Hoofdredacteur FMT Gezondheidszorg. FMT Gezondheidszorg

3

colofon FMT Gezondheidszorg is een uitgave van: Van Litsenburg BV Eendenven 14 5646 JN Eindhoven T +31 (0)40 29 30 186 M: +31 (0)653 310657 E [email protected] I www.fmtgezondheidszorg.nl Volg FMT Gezondheidszorg via Twitter: twitter.com/fmtmagazine FMT Gezondheidszorg wordt gemaakt met medewerking van o.a. NVTG, VTDV en KIVI. FMT Gezondheidszorg verschijnt 10x per jaar. Uitgever: Cor van Litsenburg Eindredactie: Wim van Gurp FMT komt tot stand met redactionele medewerking van: Ir. René Drost CEIM, Mw. B. (Barry) S. van der Graaf W. (Wim) van Gurp, H. (Henk-Jan) Hoekjen Prof. dr. ir. J (Jos) Lichtenberg, Dr. ir. M. (Masi) Mohammadi Ing L. (Leo) van Namen, Ing. G. (Fred) T.J.M. Penders Ir. H. (Henk) C. Postema, G. (Gabriël) van Neerven Drs. F (Floor) Scholten, W. (Wilma) Schreiber G. (Gerrit) Tenkink, F. (Frank) van Wijck W. (Wim) Wijdenes, Renee van Litsenburg.

Zorgvuldige ‘vernieuwbouw’.

6

Bouw in uitvoering.

Fotografie: Peter Bouritius. e.a. Vormgeving: Peter Bouritius Advertenties: T +31 (0)513 68 48 08 E [email protected] Medische Technologie: Jacques Beelen T +31 (0)6 51108895 Druk: Scholma Druk

IN DEZE UITGAVE Laurentius-bouworganisatie: Kernbouwteam Laurentius Ziekenhuis

Laurentius-bouw: Bouw in uitvoering

ISSN 1873 - 8877 Abonnementen: Nederland: e 117,50 België e 125,00 Buiten Europese Unie: e 169,50 Losse nummers e 15,95 Kijk op: fmtgezondheidszorg.nl Een abonnement kan op elk gewenst moment ingaan. Een abonnement wordt automatisch verlengd, tenzij tenminste twee maanden voor het einde van de abonnementsperiode schriftelijk wordt opgezegd.

Laurentius-bouwfinanciëring: Kansen pakken, bedreigingen afdekken

Laurentius-financieel risicomanagement: Alle risico’s onder de loep

Laurentius-Royal HaskoningDHV: Topcomfort dankzij techniek

Laurentius-AT Osborne: Patiëntveiligheid in bouwprojecten

Disclaimer: Van Litsenburg BV heeft deze uitgave op de meest zorgvuldige wijze samengesteld. Van Litsenburg BV en haar auteurs kunnen echter op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de gegevens. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op de informatie in deze uitgave. 4

FMT Gezondheidszorg

Laurentius-communicatie: Nieuwbouw vereist zorgvuldige communicatie op veel fronten

Laurentius-architect: “Het werk maakt de architect” Laurentius-zorghotel: Profiteren van elkaars expertise

6 10 12 14 16 20 23 24 28

inhoud 10

Kansen pakken...

ZORGTOTAAL: Overheveling AWBZ-zorg

Communicatie: Prettig langer thuiswonen dankzij VSS LIFEconnection

Medische techniek: De TNO OK-simulator

Technische innovatie: Innovatieve technologie in de zorg

INNOVATIEF & ACTUEEL

BEDRIJVENINDEX

AGENDA

Advertentie-index

26

32 34 36 38 42 43 46 46

OK-simulator

36

De volgende professionele verenigingen zijn betrokken bij FMT Gezondheidszorg:

VTDV TD

laurentius; bouworganisatie

Kernbouwteam Laurent regisseert ‘vernieuwbou

De contouren van de nieuwbouw van het Laurentius in Roermond worden langzaam zichtbaar. Het ziekenhuis hoopt eind 2015 begin 2016 de deuren van het nieuwe deel te openen, om daarna door te gaan met de renovatie van het oude deel, dat afgerond Door: Gerrit Tenkink 6

FMT Gezondheidszorg

wordt in het eerste kwartaal van 2018.

D

e bouw wordt gefaseerd uitgevoerd. Dat is één van de vele aspecten die het bouwproces krachtig en dynamisch maken. Tijdens het proces nog kunnen bijsturen om ‘het ziekenhuis van morgen te kunnen bouwen’, maar ook te ‘kunnen ingrijpen als de omstandigheden zich wijzigen’, en ‘bouwen wat je echt nodig hebt’, zijn de sleutelzinnen van het kernbouwteam. Kernbouwteam Het kernbouwteam bestaat uit bestuursvoorzitter Jack Thiadens*), manager bedrijfsvoering Fa-

tius Ziekenhuis uw’ zorgvuldig

cilitair bedrijf en Bouw Ger Biesmans, manager Finance & Control Michael Ehlen, bestuursadviseur Gerrit Afink en projectmanager Bouw Rutger Kriek, AT Osborne. Het team komt om de twee weken bij elkaar om te overleggen. “En als er sneller beslist moet wor-

Jack Thiadens is na vijf jaar Laurentius en de viering van het hoogste punt van de nieuwbouw in december 2014, op 1 januari 2015 gestart in de functie van voorzitter Raad van Bestuur van de Antonius Zorggroep te Sneek-Emmeloord.

*)

den, zitten we wekelijks om de tafel. Het team is zo samengesteld dat we beschikken over de noodzakelijke expertise, maar ook korte lijnen hebben naar bouwende partijen, de interne gebruikers, gemeente, omwonenden en patiënten. Maar we hebben ook gekeken of de mensen die, soms onder hoge druk, met elkaar werken, bij elkaar passen. Er moet een goede onderlinge klik zijn. Als kernteam moet je elkaar de waarheid durven zeggen. Af en toe hebben we stevige discussies, maar we komen er altijd weer uit, omdat we hetzelfde doel voor ogen hebben: een duurzaam gebouwd, compact en toekomstbestendig ziekenhuis, dat

zich vanuit een gezonde bedrijfsvoering kan terugverdienen”, zegt Jack Thiadens. Niet haalbaar Lang stuurde het ziekenhuis aan op complete nieuwbouw, maar vier jaar geleden ging het roer om. Thiadens trad in die tijd aan als nieuw bestuurder en liet een second opinion uitvoeren door bestuursadviseur Afink en ATO, naar de haalbaarheid van de plannen die er toen lagen. Thiadens: “De tijd had ons ingehaald. We bouwden te groot en door de veranderingen in de zorg en de crisis bleek al snel dat deze plannen later niet uit een gezonde bedrijfsvoering waren terug te verdienen. Daarbij stond de omzet toen onder druk. We zijn een middelgroot ziekenhuis en we hebben toen een paar stappen tegelijk gedaan: we hebben een portfolio van onze kerntaken gemaakt, ons in een netwerk verbonden en we zijn financieel strak gaan sturen om de resultaten te verbeteren. Als ziekenhuis namen we de rol van regisseur op ons, die veel zelf doet, maar soms ook patiënten moet kunnen gidsen naar andere ziekenhuizen.”

Kernbouwteam Het kernbouwteam van Laurentius is verantwoordelijk voor het volgende: Voorbereiden van de interne beleidsbesluiten aangaande de bouw, die door de Raad van Bestuur worden genomen. Bewaken van de kaders ten aanzien van de kwaliteit van de informatie en organisatie zoals deze door de Raad van Bestuur zijn vastgesteld. Op verzoek van de Raad van Bestuur uitbrengen van advies betreffende onderwerpen aangaande de bouw. Advies uitbrengen over onderwerpen aangaande de bouw, waarbij een verschil van inzicht bestaat binnen (een deel van) de lijnorganisatie en de bouwcoördinatie en dit niet in onderlinge afstemming kan worden opgelost. Advies uitbrengen bij verschil van mening tussen een gebruikersgroep en (een deel van) de bouwcoördinatie indien dit niet in onderlinge afstemming kan worden opgelost. Voorbereiden communicatie met de ziekenhuisorganisatie betreffende de bouw. Onder de aandacht brengen bij de Raad van Bestuur van al die zaken die vanuit de organisatie onder de aandacht komen en die niet of nog onvoldoende via de projectorganisatie (kunnen) worden ingebracht.

FMT Gezondheidszorg

7

laurentius; bouworganisatie Mindset Maar ook de financiering met de daarbij veranderende verantwoordelijkheden zorgde ervoor dat plannen moesten worden aangepast. Ger Biesmans: “Tegenwoordig beslis je als ziekenhuis veel meer zelf hoe je bouwt, maar je moet je ziekenhuis wel zelf exploiteren en zorgen dat het financiële plaatje klopt. Dit is het eerste ziekenhuis in Nederland dat niet bouwt op basis van groei. Ook bij 0 procent groei hoeven we ons als ziekenhuis geen zorgen te maken. Dat vraagt om een andere mindset, maar ook andere expertise binnen je bouwteam. We hebben gekeken naar de productiecijfers in 2010. We hebben de demografische, zorg en medisch technologische ontwikkelingen in onze regio onder de loep genomen en gekeken welke zorg er verder wordt aangeboden in deze regio. Zo zijn we uiteindelijke uitgekomen bij het definitieve plan.” Vooral die financiële onderbouwing is een stuk complexer dan vroeger, toen partijen, bij groen licht van het Bouwcollege, zonder problemen de begroting konden overschrijden, omdat ze financieel altijd gedekt werden. Gerrit Afink: “Nu is sprake van een meer bedrijfsmati-

ge benadering. Als je bedrijfsvoering niet goed is, kun je failliet gaan. Dat betekent ook dat je voor je plan goede afspraken met banken moet maken. Dat maakt het ook complex, want vroeger had je één thuisbank. Het Waarborgfonds voor de zorg dekt nog maar 70 procent af in plaats van 100 procent. Zo moet je goede afspraken maken met al je stakeholders en banken.”

hoge frequentie van overleg. We komen tweewekelijks bij elkaar en als het moet iedere week. We hebben daarmee de mogelijkheid om heel snel bij te sturen en accenten te verleggen. Bij veel bouwteams is er tweemaandelijks overleg. Met die frequentie ontstaat er in onze filosofie een afstand tussen bestuur en het project. Wij vinden dat niet wenselijk.”

Aangepast bouwteam In de filosofie van Laurentius verandert een bouwteam tijdens het gehele proces, door de verschillende accenten in iedere fase. Maar omdat de plannen zich in het geval van Laurentius zo ingrijpend veranderden, was een andere invulling van het bouwteam extra noodzakelijk. Een goede mix van interne en extern deskundigen, waarbij Kriek en Afink de expertise van buitenaf inbrachten. Thiadens, Biesmans en Ehlen zijn direct aan het ziekenhuis verbonden. De samenstelling van het bouwteam met interne deskundigen en externe adviseurs is niet uniek, maar zorgt wel voor een goede intensiteit waarmee het bouwproces begeleid wordt. Ger Biesmans: “We hebben een

Projectmanager bouw Rutger Kriek is als extern expert binnengehaald. Hij heeft meerdere ziekenhuis-bouwprojecten achter de rug en weet dat het vaak zo gaat: “Je ziet vaak dat de bouw wordt overgedragen aan externe partijen. ‘Regel het maar’. Bij het Laurentius zitten we er allemaal veel meer bovenop. Dat zorgt dat je sneller kunt reageren op ontwikkelingen uit het ziekenhuis en sneller kunt bijsturen. Vroeger werd een bouwproces aangestuurd als een proces dat los stond van de eigen ziekenhuisorganisatie. Pas vlak voor het moment dat het gebouw klaar was, kwamen de gebruikers van het ziekenhuis om de hoek kijken. Bij het Laurentius hebben we de bouw en de organisatie geïntegreerd. Hier praten alle partij-

Laurentius Ziekenhuis Revitalisatie door zorgvuldige uitbreiding

3574_Laurentius_advert197x128mm_Wiegerinck01.indd 1 8

FMT Gezondheidszorg

9-2-2015 14:14:24

“Iedere euro moet terugverdiend worden. Het is belangrijk dat het bouwteam zich daarvan bewust is” en mee. Van gebruiker, tot en met patiënt en omwonenden. Dat maakt het complexer, maar het voorkomt wel dat je gedurende het proces de verbinding met het ziekenhuis en omgeving los laat. Dat komt ook omdat de maatschappij van ons vraagt om er dichter op te staan.” Gefaseerd bouwen Om overzicht te houden op de bouw heeft het kernbouwteam gekozen om gefaseerd te bouwen. Als basis is er wel een totaalbeeld van nieuwbouw, renovatie en de financiën, maar in 2012 zijn de plannen voor 2017 nog niet allemaal vastgelegd. Gaandeweg het proces heeft het team de mogelijkheden om bij te sturen. “Dat kan zijn omdat bijvoorbeeld de vragen vanuit de zorg verande-

ren. Financiën spelen daarbij een rol, maar elke fase heeft wel een vastgelegd budget. Als vanuit de zorg en/of de businesscase aanpassingen nodig zijn, dan kunnen deze in de volgende fase nog verwerkt worden. Zo is het niet nodig om alles vooraf te beslissen en kun je snel reageren op nieuwe ontwikkelingen in de zorg”, zegt Gerrit Afink, wiens rol als extern adviseur je bij veel bouwprojecten niet ingevuld ziet . “Banken vragen tegenwoordig vaak om een extern toezicht. Ik kijk of de plannen goed in elkaar steken en of het bestede geld in overeenstemming is met hetgeen geleverd wordt.” Bijsturing In 2010 werd ook Rutger Kriek van AT Osbor-

ne aangetrokken als projectmanager. Samen met Biesmans was hij degene die vooral in het voortraject om tafel ging met de architect om te komen tot een ontwerp en bestek.“De vraag hoe je een ziekenhuisbouwplan gaat aanbesteden is heel belangrijk. Uiteindelijk zijn we uitgekomen bij Heijmans. Deze partij heeft de expertise in huis en wist goed wat de bedoeling van het bouwteam was. Daarnaast ruimt Heijmans plek in voor plaatselijke onderaannemers”, zeggen Biesmans en Kriek.” “We kijken hier per fase welke inzet nodig is in het project. Onze kracht is dat we doorlopend evalueren. Steeds weer kijken hoe is het gegaan, wat is onze volgende stap en welke competenties zijn daarbij nodig. Bij veel andere projecten wordt er gestart met een projectteam en projectorganisatie en gaat men gewoon verder en wordt de projectorganisatie niet aangepast aan de fase waarin het project verkeert. Hier kijken we doorlopend of we op de goede weg zijn en of bijsturing gewenst is.” Kriek: “Ik maak ook de onafhankelijke kwartaalrapportages over de vorderingen van de bouw en de projectfinanciën. Daarbij probeer ik de grote lijnen te bewaken. Soms maan ik de partijen om gas te geven. Soms sta ik op de rem. Ik spar veel met Biesmans over keuzes die er gemaakt moeten worden. Ger doet dat dan meer vanuit het ziekenhuis. Ik kijk of het bijvoorbeeld ook financieel haalbaar is en niet ingaat tegen eerder gemaakt afspraken. Zo houd je elkaar scherp.” Architect Wat verder opvalt bij de samenstelling van het kernbouwteam is dat de architect van de nieuwbouw Frank Pörtzgen, van Wiegerinck architectuur en stedenbouw, geen deel uitmaakt van het kernbouwteam. Thiadens: “Hij heeft heel goed de hoofdlijnen neergezet en neemt straks bij de renovatie natuurlijk weer een andere rol in, die hoort bij de fase waarin we dan weer acteren, maar steeds met de gedachte in het achterhoofd dat we hier bouwen voor de patiënt en de gebruikers.” <

FMT Gezondheidszorg

9

laurentius; bouw

Bouw in uitvoering De grootscheepse nieuwbouw bij het Laurentius in Roermond, doet een beroep op de flexibiliteit en het doorzettingsvermogen van alle partijen. Ger Biesmans (bouwmanager), Johan Sweegers (senior projectmanager W, E en Bouw vanuit Heijmans) en Gerard Janssen (Huygen Installatie Adviseurs, algehele directievoering) over de geheimen van een goede samenwerking.

Door: Wilma Schreiber 10

FMT Gezondheidszorg

A

l in 1999 werd begonnen met de bouwplannen voor het Laurentius. Het masterplan werd door de jaren heen de nodige keren gewijzigd, onder meer vanwege de economische omstandigheden en een snel veranderend zorglandschap. Via een marktconsultatie kwam Laurentius destijds in contact met onder meer Huygen/Haskoning vof, de partij die nu verantwoordelijk is voor de technische installaties, bouwfysica, akoestiek en brandveiligheid van het project. “Ik was gecharmeerd van hun voorstel om de techniek leidend te laten zijn in plaats

van de bouw, met name vanwege de nieuwe hotfloor”, vertelt Biesmans. Uit de selectie van bouwpartijen kwam uiteindelijk Heijmans uit de bus als economisch meest voordelige aanbieder. “We hadden voor het Laurentius een verificatietraject ingericht, vier sessies waarin ze vragen konden stellen over de aanbieding omtrent de W- en E-installaties en bouwkundige werkzaamheden”, zegt Sweegers. Niet zonder reden, aldus Biesmans. “Aannemers schrijven doorgaans scherp in, wij wilden gewoon

De mannen op de bouw (vlnr): Ger Biesmans, Johan Sweegers en Gerard Janssen.

en, zodat we het klimaat onder controle kregen. Daardoor konden we het ontwerp van de architect volgen, essentieel vanwege beleving en uitstraling.”

“Hoe beter je met elkaar praat, hoe beter zo’n bouwproject loopt, hoe beter eindproduct je krijgt.”

kwaliteit. Uit de consultatie werd duidelijk wat wij niet goed beschreven hadden en de aannemer vervolgens verkeerd had geprijsd.” Duidelijkheid blijkt een rode draad. “We wilden in de bouw geen engineering meer en discussies over het bestek en de financiën moesten afgerond zijn”, verklaart Janssen. “Daar komt bij dat het Laurentius heel betrokken is, dat is goed want vier ogen zien meer dan twee. Maar die betrokkenheid moet je ook kanaliseren, zodat de aannemer niet van iedereen opdrachten krijgt.” Overlegniveaus Het financiële plaatje was leidend bij het ontwerp. “Bij elke faseovergang wilden we een plan dat binnen budget paste. Bezuinigingen hebben we zo al in het voortraject uitgevoerd”, stelt Biesmans. Sweegers: “We maken weleens mee dat er na het winnen van de aanbesteding nog bezuinigd moet worden. Dan heb je samen een probleem.” Voor de communicatie werden diverse overlegniveaus gecreëerd. Eens per maand een bouwvergadering, eens per 14 dagen een werkvergadering en elke week contact tussen de uitvoerders. Het integrale karakter van Heijmans is een plus, aldus Janssen: “In andere gevallen gaat er wel eens iets mis waar W- en E-installatie en bouw elkaar raken, maar daar hebben wij totaal geen last van. En je hebt maar met één winst-en-verliesrekening te maken voor E, W en bouw, dus samenwerking is een must om het optimale resultaat te bereiken. Bovendien ben je al een stap verder qua communicatie met leveranciers van medische apparatuur.

De aansluitingen moeten bouwkundig passen. Dus op tijd besteld, gegevens beschikbaar en dan simpel te integreren in het bouwproces.” De bouwdirectie zit extern. Een bewuste keus, verklaart Biesmans. “Als dat intern wordt opgepakt, is het halve huis ermee bezig. We hebben nu één kanaal en dat is Gerard. Hij onderhoudt contact met Heijmans over de voortgang, kwaliteit en wijzigingen en adviseert mij in de besluitvorming omtrent bijvoorbeeld investering en terugverdientijd van duurzame opties. Tijdens de tweewekelijkse voortgangsvergaderingen komen alle belangrijke punten aan de orde.” Daarnaast heeft de omgevingsmanager van het Laurentius dagelijks contact met Heijmans voor de operationele afstemming.” Voor Heijmans werkt deze opzet prima. “Hoe beter je met elkaar praat, hoe beter zo’n bouwproject loopt, hoe beter eindproduct je krijgt”, stelt Sweegers. Integraliteit Voor Janssen is integraliteit in een gebouw een belangrijk streven en tegelijk een flinke opgave. “Het ontwerp heeft een binnenstraat van glas en een grote hal van steen en glas. Dan heb je te maken met extra warmte en nagalmtijd. Dat was een complex punt, want alle drie de factoren optimaliseren is onmogelijk. Het gaat dan om het optimale eindresultaat van het totaal”, zegt hij. “Dus voorzagen we de dichte (akoestische) delen in het dak met daarop zonnepanelen die zo veel stroom leveren dat daar de nachtventilatie op kan draai-

Vanuit Heijmans werden themasessies georganiseerd voor dak, gevel, afbouw en constructie, waarin zaken integraal en heel gedetailleerd besproken werden. “Dat dwingt onze werkvoorbereiders om al vroeg in het traject over zaken als type deurdrangers na te denken. Daar hebben we later in het traject heel veel baat bij”, aldus Sweegers. Ook Janssen is te spreken over deze aanpak. “Het geeft structuur aan het werkoverleg en levert veel vragen op van de aannemer, die meteen in het gesprek met het Laurentius kunnen worden opgelost.” Tijdigheid is een must, zegt Janssen: “We hebben bijvoorbeeld een mock-up van de gevel op locatie getest op lucht- en waterdichtheid. Dat moet je doen op een moment in de bouw dat je er nog zaken aan kunt verbeteren.” Gebruiker centraal Ondanks alle vooruitdenken zijn wijzigingen in de bouw onvermijdelijk. “Je hebt niet alles in de hand en het ontwikkeltempo van de medische techniek ligt hoog. Na drie jaar bouwen zijn er allicht betere machines op de markt en dan kun je niet zeggen dat het niet meer kan”, zegt Janssen. De gebruiker blijft bij alles centraal staan, aldus Biesmans. “Ze zien de werktekeningen, testen de opzet. Want als er net een nieuwe werkwijze is ontwikkeld, kan er maar zo een extra aansluitpunt noodzakelijk zijn.” Niet altijd even prettig, erkent Janssen. “Op tekeningen is het relatief makkelijk wijzigen, in de bouw is dat veel lastiger. Neem een nieuwe ontwikkeling als videomonitoring op OK’s, dat is een grote technische wijziging, maar als het in de engineering meegenomen kan worden, is het te realiseren.” Wat Janssen ook nog lang zal heugen, was dat de nieuwbouw gepland was over de leidingtunnel heen, pal naast de transformatoren - de optimale oplossing vanuit oogpunt van de ziekenhuislogistiek. Lachend: “Dat was voor ons wel de meest ongelukkige plek die je kon kiezen. Want hoe doe je dat en hoe doe je dat veilig?” Sweegers sluit zich hierbij aan: “Het was een grote uitdaging, want het aanbrengen van een betonmengsel op de bestaande fundering vergde een aparte techniek. Daar moet je de tijd voor nemen om het heel zorgvuldig te doen.” En zo komt het nieuwe Laurentius steeds een stapje dichterbij. <

FMT Gezondheidszorg

11

laurentius; bouwfinanciëring

Michael Ehlen, manager Finance & Control

Kansen pakken, bedreigingen afdekken Bouwplannen hebben is één. Meteen gevolgd door twee essentiële voorwaarden: 1. Bepalen welke financiële middelen daarvoor nodig zijn; en 2. Onderzoeken of de plannen ook op termijn betaalbaar zijn. Aldus Michael Ehlen, manager Finance & Control bij het Laurentius Ziekenhuis in Roermond.

A

l bij de planontwikkeling start het rekenen. Hoeveel budget is er? Maar ook: hoe ziet het Laurentius er over vijf tot tien jaar uit? Wat is dan de zorgbehoefte, hoe ontwikkelt de omzet van het ziekenhuis zich, wat kan het ziekenhuis financieel dragen? “Voor de businesscase hebben we een vijftiental scenario’s doorgerekend. Uitgaand van een basisscenario bekeken we wat er gebeurde als we de vier belangrijkste financiële variabelen in een ziekenhuis veranderden: aantal patiënten/omzet, personeelskosten, materiële kosten en kapitaalslasten”, vertelt Ehlen. Vervolgens werden nog veertig minder ingrijpende variabelen meegenomen voor het opstellen van de businesscase. Naast bouwplan en strategie vormden de mening en behoeften van stakeholders een derde bepalende factor. In geval van nieuwbouw en/of renovatie is het belangrijk om zo goed mogelijk te financieren én zeker te weten dat je het kunt terugbetalen, aldus Ehlen. “Uit de aanbesteding die we uitschreven, rolde een consortium van Rabobank, ook onze huisbankier, en de BNG. Daarbij hebben we gelet op bijvoorbeeld rentepercentage maar ook op zachtere kanten: de relatie, het meedenken. Kwaliteit ging daarbij voor prijs.” In tweede instantie klopte het Laurentius ook aan bij het Waarborgfonds. “Als zij je plannen steunen, geven ze een borgstelling af zodat je goedkoper kunt financieren. En ze leveren echt meerwaarde door kritisch mee te kijken.” Stresstests Het feit dat ook zorgverzekeraar CZ zijn steun uitsprak voor de plannen, verstevigde de positie van het Laurentius bij banken en het Waarborgfonds. Ehlen: “De verzekeraar is uiteindelijk toch je financierder. Zonder hun steun zou het een veel moeilijker verhaal geweest zijn, in de huidige tijd zelfs een onmogelijk verhaal.” Uiteindelijk financiert het Waarborgfonds 75 procent; de banken 25 procent. Dankzij een goede voorbereiding - businesscase, strategie en plannen lagen klaar - werd het traject met het Waarborgfonds in drie maanden tijd doorlopen.

Door: Wilma Schreiber 12

FMT Gezondheidszorg

De businesscase voor de nieuwbouw en renovatie is gebaseerd op 0 procent groei. Ook werden diverse stresstests uitgevoerd op de investering van

“Medewerkers laten zien dat het kan. Zij werken hard om zorg binnen de financiële kaders te realiseren.” waar een ziekenhuis mee moet leven: veranderend inkoopbeleid van zorgverzekeraars, substitutie in de zorg. “Elke dag wijzigen je inzichten. Van alles wat we bedacht hebben, weten we één ding zeker: het zal anders uitpakken. Het gaat erom de veranderingen zo snel mogelijk door te vertalen naar je organisatie. Dat is een continu proces.” Faseren in de bouw is een van de manieren om grip te houden op ontwikkelingen in het zorglandschap. Het Laurentius kiest er bewust voor eerst nieuwbouw te plegen en vervolgens bestaande panden te renoveren. “Dat biedt ons keuzevrijheid: wat moet er echt gebeuren, wat kan nog even wachten? Wat moet je minimaal aanpakken, hoe kun je het maximaal goed doen? We hebben ons niet voor jaren willen vastzetten qua bouw.” Daar komt bij dat volledige nieuwbouw van een ziekenhuis in deze tijd bijna niet meer verantwoord is in zijn ogen. “Wat wij hier doen is de toekomst, want gehele nieuwbouw is amper nog te financieren en bovendien moet je dan versneld bestaande bouw afschrijven. Voordat je dat terugverdiend hebt...” Michael Ehlen.

150 miljoen euro voor de komende vijf jaar. “Het financieringsarrangement kwam uit op 101 miljoen euro, maar op basis van de laatste inzichten is de verwachting dat we 60 miljoen zelf kunnen investeren en waarschijnlijk die 101 miljoen niet volledig zullen benutten”, stelt Ehlen. “In 2019 is er 150 miljoen geïnvesteerd en moeten we rente en aflossing gaan terugbetalen. Nu is er niets onzekerder dan de zorg. Dus hebben we gekeken welke omzet we dan minimaal moeten hebben om aan onze verplichtingen te kunnen voldoen.” Hiervoor onderzocht het Laurentius de ontwikkeling van de zorgvraag op basis van demografische ontwikkelingen, incidentie en prevalentie en substitutie (huisarts), onder andere aan de hand van verkenningen van het RIVM. “Dan zie je dat de zorgvraag tot 2025 toeneemt, even stabiel blijft en dan afneemt. We willen niet bouwen voor de piek, maar op de gemiddelde groei. Niet te groot, maar ook niet te klein want bijbouwen is duur. En altijd voorzichtig zijn: jezelf niet rijk rekenen met toekomstige meevallers, maar ze eerst realiseren.”

Wat Ehlen tijdens het bouwtraject steeds op het netvlies heeft, is het feit dat de financiering in 2019 op een piek belandt. “De kunst is om kansen zoals goedkope financiering te pakken en bedreigingen af te dekken. Dat kun je als ziekenhuis niet alleen, daar heb je partners voor nodig. Samenwerken met huisartsen, collega-ziekenhuizen, derdelijnszorg, samen nadenken over nieuwe zorgconcepten, continu verbeteren. Alleen dan kunnen we duurzame zorg in deze regio realiseren.” De druk op de zorg wordt steeds groter en daarmee ook het belang van prognoses, aldus Ehlen. “Als we morgen te maken krijgen met een omzetdaling, is het te laat en kunnen we er niks meer aan doen. Zien we aankomen dat we over drie jaar 10 procent minder omzet hebben, dan kunnen we daar op reageren en een transitie in gang zetten.” <

Keuzevrijheid De businesscase is vastgesteld en borging is verkregen. Nu is het zaak om plannen in de praktijk te brengen en de organisatie daarin mee te nemen. Ehlen is positief. “Medewerkers laten zien dat het kan. Zij werken hard om zorg binnen de financiële kaders te realiseren.” Het afgelopen jaar liet een lichte krimp in aantal patiënten en omzet zien, en zo zijn er meer variabelen FMT Gezondheidszorg

13

laurentius; financieel risicomanagemnt

“We nemen alle risico’s onder de loep” Een groot bouwproject zoals momenteel plaatsvindt bij het Laurentius in Roermond, kan niet zonder risicomanagement op alle terreinen, uiteenlopend van financiën en veiligheid tot communicatie. Dat vraagt vertrouwen tussen alle teamleden en een open, eerlijke en transparante werkwijze. Door: Wilma Schreiber

Michael Ehlen (links) en Ger Biesmans: “Steeds kijken we: hoe kunnen we risico’s beheersen dan wel verzekeren, hoewel natuurlijk niet alles is te voorzien.”

E

en eerste, zeer denkbeeldig, risico is dat het project financieel uit de klauwen loopt. Om dat te voorkomen, werkt Laurentius met een strikt protocol rond budgetvrijgave, de autorisatie en betaalbaarstelling van facturen en het doen van aanbestedingen. Michael Ehlen is als manager Finance & Control het meest geïnteresseerd in de prognoses. “Als er iets tussendoor komt, moet je dat tijdig zien aankomen zodat je kunt bijsturen. Vandaar dat onderling vertrouwen tussen teamleden zo belangrijk is”, zegt hij. “Vooraf heb ik geen inhoudelijke kennis, de bouwmanager, directievoerder of aannemer moet mij dat willen vertellen. Achteraf weet ik alles, want dan krijg ik de factuur. Maar dan is het ook te laat om nog in te grijpen.” Bouwmanager Ger Biesmans sluit zich bij zijn woorden aan: “Vaak is aan de voorkant al duidelijk dat het uit de hand loopt. Als ik drie maanden onder de pet houdt dat we een bedrag tekort komen, hebben we pas echt een probleem.” Een andere afspraak is om alles binnen budget te realiseren. “Het oormerken van bijvoorbeeld aanbestedingsgelden leidt tot zuivere discussies. Als je op dat vlak een meevaller hebt, is het belangrijk dat dat geld niet geclaimd wordt door de organisatie voor andere doeleinden. De vraag naar goede zorg is eindeloos, maar het hoeft niet op”, aldus Ehlen. “Afromen van meevallers is echter eveneens uit den boze, je moet transparant zijn, net als over tegenvallers.” Alles staat of valt met de samenwerking binnen het team. “Afstemming is het sleutelwoord. Mijn afdeling moet weten wanneer er geld nodig is en zorgen dat rekeningen op tijd worden betaald”, stelt Ehlen. “En als aannemer Heijmans zijn best doet om faalkosten te voorkomen, is het niet meer dan normaal dat wij hun facturen op tijd betalen.” Beheersbaar De missie qua financieel risicomanagement luidt dan ook: project binnen budget realiseren, met de mogelijkheid om tegenvallers op te vangen. Biesmans: “Vanaf dag 1, bij het PvE, voorlopig en definitief ontwerp kijken we: past het plaatje in de begroting of is bijstelling nodig?” Gefaseerd bouwen is een ander instrument om binnen budget te blijven. “Bij de renovatie werken

14

FMT Gezondheidszorg

we met vier of vijf blokken, zo houd je het beheersbaar. Ook gaan we qua projectontwerp en directievoering meer zelf doen, omdat onze mensen het gebouw van haver tot gort kennen.” In samenwerking met Deloitte is een risicomatrix opgesteld, waarbij alle risico’s onder de loep zijn genomen. Te denken valt aan bouwrisico’s, brand, faillissement van de aannemer en zaken die impact hebben op het imago van het ziekenhuis. “Steeds hebben we daarbij gekeken: hoe kunnen we deze risico’s beheersen dan wel verzekeren. We accepteren geen enkel risico, hoewel natuurlijk niet alles is te voorzien. Van belang is dat iedereen dezelfde perceptie heeft van risico’s, daartoe hebben we een aantal sessies gehouden om bewustwording te bevorderen”, zegt Ehlen.

De nieuwe SPEED bedrijfsafwasautomaten

“Bij de renovatie werken we met vier of vijf blokken, zo houd je het beheersbaar” Om risico’s met betrekking tot veiligheid op de bouw te ondervangen, wordt er, naast het standaard veiligheidsplan van de aannemers zelf, gewerkt met een werkplan voor risicovolle werkzaamheden. Hierin staan voorzorgs- en toetsingsmaatregelen beschreven. Dit gold bijvoorbeeld voor de leidingentunnel. “Het is de levensader van het ziekenhuis, dus vroegen we expliciet C hoe aannemers daarmee om dachten te gaan”, vertelt Biesmans. Omdat de M nieuwbouw op 2 meter afstand van allerlei kabelbedden komt te staan, werden de kabelbedden uit voorzorg vrijgemaakt en vastgelegd ter informatie Y voor de aannemer. “En als de aannemer daar aan de slag gaat, staat er altijd CM iemand van onze Technische Dienst bij. Als ze dan kabel A te pakken hebMY ben, dan weten we tenminste wat er binnen gebeurt”, zegt Biesmans. CY CMY Extra voorzorg K Geen bouw zonder bouwoverlast, derhalve een belangrijk aandachtspunt in het kader van risicomanagement. Biesmans: “We hebben een omgevingsmanager aangesteld, die dagelijks contact heeft met Heijmans en de communicatie verzorgt met het ziekenhuis en omwonenden. Hij meldt momenten van overlast en zorgt indien nodig ervoor dat werkzaamheden onmiddellijk worden stopgezet. De zorg gaat door, maar alles wordt overlegd.” Niet alle risico’s zijn te voorzien. Bij het injecteren van beton ter versteviging van de bestaande fundering meldde de aannemer dat door verdringingen in de grond, het gebouw 2 centimeter hoger of lager zou kunnen komen te liggen - onacceptabel, aldus Biesmans. “Uiteindelijk is een andere techniek toegepast. Uit voorzorg zijn trillingsmeters geplaatst met 1 millimeter beweging als acceptabele grens, en extra stempels aangebracht ter versteviging van het gebouw. Al met al is de operatie zonder problemen afgerond.”

April dit jaar gaat het eerste deel van de renovatiefase van start. Die wordt een stuk complexer qua financiële beheersing en uitvoering, verwachten Ehlen en Biesmans: “Je kijkt aan tegen minimaal twee jaar overlast voor medewerkers, patiënten en bezoekers. Dat proberen we uiteraard tot een minimum te beperken. De zorg moet gewoon doorgaan. Voor de veiligheid moet voor alle werkzaamheden een werkvergunning worden aangevraagd. Daarbij wordt samen met technische dienst en de medici gekeken welke risico’s deze met zich meebrengen en hoe die te beheersen zijn.” <

Alleen bij Miele

Bedrijfsafwasautomaten met verswatersysteem! • Kortste programmaduur 5 minuten • beladingsniveau‘s • Geschikt voor twee korven 500 x 500 mm • Reiniging conform HACCP DIN 10512 Info: (0347) 37 88 84 www.miele-professional.nl www.mijnvaatwasserkiezen.nl FMT Gezondheidszorg

15

laurentius; royal haskoningDHV

Goede samenwerking maakt Laurentius tot voorbeeldproject

Topcomfort dankzij techniek In Roermond vindt momenteel de renovatie en nieuwbouw van het Laurentius Ziekenhuis plaats. Bij dit bijzondere project spelen Huygen Installatie Adviseurs en Royal HaskoningDHV een belangrijke rol.

Door: Henk-Jan Hoekjen 16

FMT Gezondheidszorg

B

eide bedrijven richtten een gezamenlijke vof op, die verantwoordelijk is voor de technische advisering. Gerard Janssen van Huygen en Frans Lenting van Royal HaskoningDHV geven tekst en uitleg over het bijzondere project. Het Laurentius Ziekenhuis in Roermond ondergaat een ingrijpende metamorfose. En die gedaanteverwisseling gaat veel verder dan alleen het uiterlijk van het complex. Ook op technisch gebied verandert er nogal wat. Frans Lenting, Senior Expert Health Care bij Royal HaskoningDHV, en Gerard Janssen, Senior Adviseur/Technisch Directeur bij Huygen Installatie Adviseurs, weten er alles van. Beiden zijn nauw betrokken bij het ontwerp- en realisatieproces van het Roermondse ziekenhuis. Zij doen dat via een gezamenlijke vof, die bij het Laurentius fungeert als adviseur op het gebied van technische installaties. “We hebben vanaf het begin meegedacht”, zegt Gerard Janssen over dit project. “Samen met de andere partijen hebben we gekeken naar manieren om een compact ziekenhuis te realiseren, waarbij de bestaande bouw en de nieuwbouw met elkaar vervlochten worden.” Lenting knikt. “Het ging in dit project om de nieuwbouw voor de hotfloorfuncties met een hoog comfortniveau, die het werkproces op duurzame en efficiënte wijze faciliteert.”

van een uitermate hoog ambitieniveau. En dit is terug te zien in de technische oplossingen die werden gekozen. “De nieuwbouw is bedoeld om alle ‘zware’ functies van het ziekenhuis een nieuwe huisvesting te geven. Bij die zware functies, zoals de OK-afdeling en de IC, is technische betrouwbaarheid natuurlijk van groot belang”, aldus Janssen. “Daarom zijn alle voor het proces belangrijke installaties vanzelfsprekend redundant.” De technische bemoeienissen gingen natuurlijk verder dan het redundant maken van de technische installaties. Want ook het geambieerde hoge comfortniveau in het ziekenhuis wordt deels gerealiseerd middels technische oplossingen. Lenting: “Er is bijvoorbeeld veel aandacht besteed aan het binnenklimaat, onder meer door de ventilatie op een slimme manier aan te pakken.” Wellicht het meest opvallende aspect in dit opzicht is het feit dat de moederinstallatie voorzien is van HEPAfilters, waardoor de luchtkwaliteit in de nieuwbouw zeer hoog is. “En dan hebben we het dus niet alleen over ruimtes als de OK, maar over het héle gebouw”, benadrukt Lenting. Volgens Gerard Janssen loopt het Laurentius hiermee vooruit op de regelgeving. “Infectiegevaar is een steeds belangrijker onderwerp in de zorgomgeving. TNO heeft bijvoorbeeld al aangegeven dat dit in de toekomst tot aanvullende maatregelen moet leiden. Het Laurentius voldoet nú al aan de verwachte toekomstige eisen.”

Infectiegevaar Al vanaf het begin van het project was er sprake

Andere maatregelen die het binnenklimaat en het comfort op een bovengemiddeld niveau brengen,

natuurlijk regelmatig handmatig testen. Dat legt veel druk op de technische dienst en kan gemakkelijk tot fouten leiden. Omdat de motorgestuurde brandkleppen in het Laurentius eenvoudig via de PC getest kunnen worden, vraagt deze testprocedure weinig tijd en is de kans op fouten vele malen kleiner. En dat maakt het gebouw dus veiliger en onderhoudvriendelijker.”

De nieuwbouw van het Laurentius Ziekenhuis is bedoeld om alle ‘zware’ functies een nieuwe huisvesting te geven.

zijn de toepassing van klimaatplafonds op de IC en de maatregelen die getroffen zijn tegen legionella-besmetting. “Tappunten die een tijd niet gebruikt zijn, worden automatisch gesignaleerd en doorgespoeld”, zegt Lenting over deze laatstgenoemde maatregel. “Op die manier wordt voorkomen dat de onderhoudsdienst voortdurend deze tappunten moet doorspoelen zodra de be-

treffende ruimte gedurende langere tijd niet in gebruik zijn. De keuze maakt het ziekenhuis onderhoudsvriendelijker en veiliger.” Ook de keuze voor motorgestuurde brandkleppen is opvallend. “Brandkleppen worden in andere projecten vaak uitgevoerd met een smeltloodje”, legt Lenting uit. “Maar kleppen met smeltloodjes – die in élke klep zitten – moet je

Frans Lenting: “Het ging in dit project om de nieuwbouw voor de hotfloor-functies met een hoog comfortniveau.”

Bouwfysische aspecten Lenting en Janssen benadrukken dat alle technische maatregelen in nauwe samenwerking met alle andere partijen in het bouwproces genomen zijn. “De kwaliteit van het binnenklimaat hangt bijvoorbeeld nauw samen met bouwfysische aspecten zoals de keuze voor de gevel”, vertelt Janssen. “Hieraan worden in dit project zeer hoge eisen gesteld: de gevel is luchtdicht en uitgevoerd met zonwerend glas en screens. Dankzij een integrale benadering van bouwfysische en technische aspecten is het ons gelukt om het binnenklimaat in het Laurentius vrijwel volledig onafhankelijk te maken van het buitenklimaat.” Teneinde de samenwerking te optimaliseren, werd gedurende het ontwerpproces met grote regelmaat werkoverleg gevoerd met betrokken partijen zoals de architect, de constructeur, en de opdrachtgever. “En dat begon al in de fase waarin het Programma van Eisen werd opgesteld”, aldus Lenting. “Dat is belangrijk. Want alleen wanneer je met alle partijen al vanaf het begin van een project aan tafel zit, kun je tot een optimaal resultaat komen.” Dit resultaat kwam mede tot stand dankzij het gebruik van moderne overleg- en ontwerptechnieken. Bij het werkoverleg tussen de betrokken partijen werd gebruik gemaakt van een groot scherm, waarop het ontwerp voor ieder zichtbaar in 3D getoond werd. “Dat bood vele voordelen”, vertelt Lenting. “We hebben er in dit project voor gekozen om alle technische installaties – zo compact mogelijk – op het dak van het Laurentius te plaatsen. Dit leverde echter problemen op met betrekking tot de schachtenstructuur. Doordat we ons ontwerp in 3D aan de architect konden laten zien, werd het probleem meteen inzichtelijk. Bovendien snap je zo veel beter de belangen van de verschillende partijen in het ontwerpproces, wat het makkelijker maakt om gezamenlijk tot een oplossing te komen.” De samenwerking verloopt mede dankzij deze slimme manier van overleggen zeer goed. Ook de rol van aannemer Heijmans wordt in dit kader nadrukkelijk genoemd. Janssen: “Voordat de aanFMT Gezondheidszorg

17

laurentius; royal haskoningDHV

Een 3D-impressie van de techniekruimte, zoals deze geplaatst zal worden op het dak van het Laurentius Ziekenhuis.

besteding werd vergund aan deze aannemer werd er eerst nog een verificatieproces doorlopen door Heijmans, waarin alle aspecten van het ontwerp nog eens werden nagekeken. Hierdoor kreeg Heijmans inzicht in het waarom bij de gepasseerde ontwerpkeuzes, worden knelpunten tijdig gedetecteerd en voelt de aannemer zich medeverantwoordelijk voor het ontwerp. Daardoor kunnen er kosten bespaard worden.” De Huygen-adviseur glimlacht. “Tot op dit moment zijn we in het bouwproces niet één echt groot probleem tegen-

gekomen. Dat is redelijk uniek.” Duurzaamheid Het nieuwe Laurentius is niet alleen een efficiënt, veilig en comfortabel gebouw, maar bovendien zeer duurzaam; het Roermondse Ziekenhuis is beoordeeld via de BREEAM-methodiek en scoort Very Good. Dit is onder meer te danken aan de toepassing van een energiedak, energiezuinige pompen, energiezuinige ventilatoren en daglichtafhankelijke LED-verlichting met aanwezigheids-

Dankzij een integrale benadering van bouwfysische en technische aspecten is het gelukt om het binnenklimaat vrijwel volledig onafhankelijk te maken van het buitenklimaat.

18

FMT Gezondheidszorg

Gerard Janssen: “Integraal werken is de toekomst.”

detectie. “We hebben een aantal prachtige integrale oplossingen gevonden”, zegt Janssen. Hij wijst onder meer op de toepassing van zonnecellen op het dak, die op hun beurt energie leveren voor het ventilatiesysteem. “Ook belangrijk is dat de luchtbehandelingkasten overgedimensioneerd zijn”, vult Lenting aan. “Alle drie de kasten draaien op 66 procent, waardoor de weerstand lager is. Dit scheelt een slok op een borrel voor wat betreft het energieverbruik en de kosten, zeker wanneer je kijkt naar de Total Cost of Ownership (TCO).” Al met al kijken Janssen en Lenting met tevredenheid terug op het Laurentius-project. “Overigens is het project nog in volle gang”, benadrukt Janssen. “De eerste fase van de bouw wordt opgeleverd op 15 oktober. “Een half jaar later beginnen we met de tweede fase, die begin 2017 gereed moet zijn.” Eventuele toekomstige gezamenlijke projecten zien beiden met vertrouwen tegemoet. Lenting: “We hebben hier bij Royal Hasko­ningDHV in Nijmegen net weer een nieuwe ‘iRoom’ met drie grote actieve schermen in gebruik genomen, waarmee het nog efficiënter wordt om met een ontwerpteam gezamenlijk aan een project te werken. Deze iRooms worden gebruikt voor vooral zogenaamde VDC-sessies (Virtual Design & Construct), waarin ontwerpen multidisciplinair in een soort ‘snelkookpan’ tot stand komen. Deze manier van werken is sterk in opkomst in de bouwsector.” Janssen knikt: “Integraal werken is de toekomst.” <

Herten Schoolstraat 8 6049 BN Herten

’s-Hertogenbosch Hambakenwetering 5-J 5231 DD ’s-Hertogenbosch

Postbus 14 6040AA Roermond

Postbus 2309 5202 CH ’s-Hertogenbosch

Kragten gaat op zoek naar innovatieve zorgconcepten, nieuwe mogelijkheden om het genezingsproces van de betreffende zorgconsument te bevorderen en in het welbevinden van de mens te voorzien.

[email protected] www.kragten.nl

T 088 - 3366333 F 088 - 3366099

laurentius; patiëntveiligheid

Zorgen we er echt goed genoeg voor

Patiëntveiligheid in bouwprojecten Een groot aantal bouwprojecten in de zorg wordt uitgevoerd terwijl ‘de winkel openblijft’. Het operatiecentrum, de SEH kunnen niet worden stilgelegd tijdens een verbouwing. Patiëntenzorg en bouw naast elkaar, fysiek vaak alleen gescheiden door een wand.

C

onsequentie is dat patiëntveiligheid een belangrijk aandachtspunt van een bouwproject moet zijn. Dat weten projectmanagers, bouwers, directieleveranciers en gebruikers ook. Toch is er een probleem. Er is onvoldoende besef dat de huidige manier waarop patiëntveiligheid wordt geborgd, tekortkomingen heeft. Dat stelt Ingrid de Jong, risicomanager bij AT Osborne en pleitbezorger voor een betere aanpak van patiëntveiligheid in bouwprojecten. “Maar niet in onze projecten, wij hebben er echt veel aandacht voor”, is een reactie die ze vaak hoort. Die overtuiging is er ook oprecht en de wil om veilig te bouwen al helemaal, maar echt veilig wordt het pas wanneer we minder afhankelijk worden van de verdienste van individuen op het juiste moment, op de juiste plaats, of soms gewoon van een beetje geluk. Het probleem zit dan ook niet zozeer in het niet willen, maar in het niet zien van de tekortkomingen van de huidige aanpak en hoe dat kan worden verbeterd. “Ik zie het als mijn taak om projectmanagers, bouwers en gebruikers dat inzicht te geven en om handvatten aan te reiken voor hoe patiëntveiligheid in bouwprojecten in de toekomst beter kan worden geborgd”, aldus Ingrid de Jong. “In diverse projecten worden inmiddels mooie resultaten bereikt, maar ik ben pas tevreden wanneer de noodzakelijke verbeteringen een vanzelfsprekendheid zijn in ieder bouwproject binnen de muren van een zorginstelling”.

Door: AT Osborne 20

FMT Gezondheidszorg

Merites van de huidige aanpak Bestekteksten, huisregels, enz. worden contractueel van toepassing verklaard tussen bouwer en zorginstelling. Daarmee is, zo is nu de veronderstelling, een goede basis gelegd. Patiëntveiligheid is geregeld in de meest letterlijke zin van het woord. De opdrachtgever legt de ‘spel’regels op en de opdrachtnemer dient ze na te leven. Van een gezamenlijke aanpak is nauwelijks sprake. Een voorbeeld uit de praktijk: ‘Indien door werkzaamheden een verhoogde kans op brandgevaar bestaat… dient de aannemer de nodige brand- en schadepreventie maatregelen te treffen’.

Nog zo’n voorbeeld: ‘Bij toepassing van stoffen en materialen die een verhoogd risico kunnen veroorzaken, dienen maatregelen te worden getroffen om deze stoffen op veilige wijze te kunnen toepassen’. In diezelfde bestekteksten, huisregels ontbreekt het ook aan concreetheid. Bijna komisch is de volgende tekst uit de huisregels van een ziekenhuis: ‘Attentie!, de opdrachtnemer dient zich te realiseren dat werkzaamheden aan installatieonderdelen ernstige gevolgen kunnen hebben voor het bedrijfsproces van het ziekenhuis’. Nog een, waar wel dieper op wordt ingegaan: ‘Indien zich gevaar voor de patiënt voordoet, neemt de aannemer in afwachting van nadere orders en aanwijzingen de nodige maatregelen om dit gevaar af te wenden’. Wat staat daar nu eigenlijk? Toch niet meer en niet minder dan dat wanneer zich een ongewenste topgebeurtenis (OGT) voordoet, ‘gevaar’ voor de patiënt, dat dan de ‘nodige’ maatregelen moeten worden getroffen. (Zie ook figuur 1).

Figuur 1. Analyse van een contractuele bepaling.

Wat het daadwerkelijke risico is en wat de oorzaken daarvan zijn, is volstrekt onduidelijk. De bouwer moet vanuit deze black box (reactief!) gewoon de ‘nodige’ maatregelen nemen. Naast het gebrek aan concreetheid moet de volledigheid van de huidige aanpak in twijfel worden getrokken. Vaak beperken de regels zich tot standaardonderwerpen als geluidsoverlast, brandgevaar en logistiek. Maar zijn daarmee alle patiëntveiligheidsrisico’s beheerst? Het antwoord is nee. Wel eens gedacht over het risico van het bij de oplevering niet fysiek testen van een calamiteitenknop in verband met de impact op de organisatie en het treffen van maatregelen om wel zeker te zijn van de werking? Interessant is dat wanneer ik projectmanagers, bouwers en gebruikers dit laat zien, ze zelf ook tot de conclusie komen dat van een effectieve en betrouwbare aanpak geen sprake is. Vervolgens vragen ze wel hoe het beter moet. “Een enkeling blijft erbij dat patiëntveiligheid tijdens de bouw alleen de verantwoordelijkheid van de bouwer is en dat de regels duidelijk zijn”, concludeert Ingrid de Jong met een glimlach.

drachtgever. Die is vanuit de behandelovereenkomst verplicht verantwoorde, dus ook veilige, zorg te leveren. Voor veilige zorg heeft de zorgverlener ook een veilige infrastructuur nodig waarvoor de projectmanager tijdens de bouw moet zorgdragen. De contractuele én primaire verantwoordelijkheid jegens de patiënt voor patiëntveiligheid is hiermee een vaststaand feit. Daarnaast is er de aanneemovereenkomst tussen bouwende partij(en) en zorgorganisatie. Op basis daarvan is de bouwende partij verplicht conform bestek en andere contractuele afspraken te werken. Een verplichting die daaruit volgt is dat de bouwende partij de opdrachtgever moet waarschuwen als hij ziet dat er fouten gemaakt dreigen te worden bij de uitvoering van het bouwproject. Bijvoorbeeld fouten rondom de voorgeschreven werkwijze op de bouw en orders en aanwijzingen die de bouwende partij krijgt. Anders gezegd, de bouwende partij moet meedenken vanuit zijn vakmanschap. Een soortgelijke verplichting volgt ook uit de vaak van toepassing verklaarde UAV 2012. Die verplicht de bouwende partij ook de orders en aanwijzingen op te volgen die door de directie worden opgelegd én dus ook te waarschuwen wanneer ze fouten of onjuistheden bevatten. De bouwende partij is ook verplicht al datgene te verrichten, wat naar de aard van de overeenkomst door de wet, de billijkheid of het gebruik wordt gevorderd. Het meest concreet is paragraaf 6.6 UAV 2012. Daarin staat dat de wijze van uitvoering van het werk zodanig moet zijn, dat voor de opdrachtgever dan wel voor derden geen nodeloze hinder is te duchten. De aannemer dient het werk zodanig uit te voeren, dat daardoor schade aan personen, goederen of milieu zoveel mogelijk wordt beperkt. Daarmee is het nog geen contractuele verplichting jegens de patiënt, maar uitsluitend jegens de zorgorganisatie op grond van de aanneemovereenkomst. Jegens de patiënt hebben bouwende partijen alleen een niet contractuele plicht het werk zo uit te voeren dat er geen schade aan de patiënt ontstaat. Feitelijk is dat een plicht die wij in het dagelijks leven allemaal hebben jegens onze medeburgers, waarmee wij ook geen contractuele relatie hebben. (Zie ook figuur 2). De huidige aanpak waarbij zorgorganisaties zich vaak beperken tot het contractueel opleggen van geboden en verboden, is dan ook niet correct. Het bovenstaande bevestigt dat alle betrokken partijen een eigen, deels niet eens contractuele verantwoordelijkheid hebben jegens de patiënt én jegens elFiguur 2. Verantwoordelijkheid voor patiëntveiligheid tijdens bouwprojecten.

Handvatten voor een betere aanpak De handvatten voor een betere aanpak zijn te verdelen in twee categorieën: • Een gezamenlijke aanpak met behoud van ieders eigen verantwoordelijkheid. • Concretiseren en volledig maken. Aan beide knoppen zal gedraaid moeten worden. Ze versterken elkaar en zijn elkaars noodzakelijke voorwaarde voor succes. Een gezamenlijke aanpak met behoud van ieders eigen verantwoordelijkheid Patiëntveiligheid tijdens bouwprojecten is gebaat bij een gezamenlijke aanpak met behoud van ieders eigen verantwoordelijkheid. Het is niet alleen de opdrachtnemer of de opdrachtgever die verantwoordelijk is, al ligt de contractuele verantwoordelijkheid jegens de patiënt wel volledig bij de opFMT Gezondheidszorg

21

laurentius; patiëntveiligheid

Wat alle risico’s zijn, is een vraagstuk dat beantwoord moet worden voorafgaand aan de analyse. Wat is het doel (OTG) van het risicomanagement? Is het doel realisatie van het project binnen budget dan zullen er andere risico’s zijn dan wanneer het doel het garanderen van patiëntveiligheid is. Wat de juiste beheersmaatregelen zijn, is in de eerste plaats afhankelijk van de aard van het risico, maar het beïnvloeden van menselijk gedrag verdient expliciet aandacht. Het heeft nauwelijks zin om in een protocol op te schrijven dat bouwers de vloer als vluchtweg voor bedden vrij moeten houden. Het heeft zin om die vluchtroute met rode belijning op de vloer zichtbaar te maken. Het heeft nog meer zin om bij wijze van oefening ook daadwerkelijk een keer met bedden over het bouwgebied te vluchten. Beelden zeggen meer dan duizend woorden. De uitkomsten van de analyse vormen de basis van het risicodossier. Daarin wordt ook vastgelegd waar het risico wordt besproken en hoe de effectiviteit van de maatregelen wordt getoetst. Een mooie ontwikkeling is dat opdrachtgevers steeds meer overgaan tot systeemgerichte contractbeheersing (SCB). Het risicodossier speelt daarbij een cruciale rol als input voor de contractbeheersing.

Beelden zeggen meer dan duizend woorden.

kaar. Daarom moet samen worden bepaald wat gedaan en gelaten wordt, welke veiligheidsdoelen worden behaald. Dit moet samen met de processen die nodig zijn om gestelde doelen te halen, contractueel worden vastgelegd. Niet langer in de vorm van geboden en verboden, maar in termen van concrete doelen en bijbehorende processen. Na de contractuele fase is het zaak de afgesproken doelen te halen met de inbreng van ieders specifieke deskundigheid. Concretiseren en volledig maken Het tweede handvat voor een betere aanpak van patiëntveiligheid in bouwprojecten is het concreter en vollediger maken van de informatie die nodig is om risico’s daadwerkelijk te beheersen. Worden wel de risico’s onderkend, maar wordt niet uitgezocht wat de oorzaken zijn, dan worden niet de juiste beheersmaatregelen genomen. Zijn niet alle risico’s in kaart gebracht, dan worden de belangrijksten misschien niet eens beheerst. Zijn ze wel allemaal in kaart gebracht, maar is niet nagedacht over welke risico’s acceptabel zijn, dan wordt er veel meer effort ingestopt dan nodig is. Met het uitvoeren van een gezamenlijke risicoanalyse kan op relatief eenvoudige wijze de noodzakelijke informatie worden verkregen betreffende: • Alle risico’s die zich bij de verbouw en renovatie kunnen voordoen; • De oorzaken die daaraan ten grondslag liggen; • De ernst van het risico, de kans dat het risico zich voordoet en de detectiekans; • De te treffen beheersmaatregelen om: - het risico te voorkomen (een brand voorkomen door te werken in een schoon werkgebied); - de gevolgen te beperken (een brand beperken door aanwezigheid van brandblussers). 22

FMT Gezondheidszorg

Ervaringen in de praktijk De aanpak is inmiddels in diverse ziekenhuizen toegepast. De ervaringen zijn positief. Door de gezamenlijke aanpak ontstaat een bron van informatie waarmee partijen bij het beheersen van de risico’s hun voordeel doen. Soms gaan er letterlijk ‘werelden open’, zowel bij de zorgprofessional als de bouwende partijen. Tegelijkertijd is die gezamenlijkheid voor opdrachtgevers schakelen. Het is belangrijk daarvoor voldoende tijd en aandacht te hebben en elkaar te respecteren. Een ding mag nooit uit het oog worden verloren en dat is waar het om gaat: de veiligheid van de patiënt. <

laurentius; communicatie

Nieuwbouw vereist zorgvuldige communicatie op veel fronten Communicatie is een belangrijk onderwerp voorafgaand en tijdens de nieuwbouw van een ziekenhuis. Dat geldt niet alleen voor communicatie met direct betrokkenen zoals bouwpartners en leveranciers, maar ook voor patiënten, medewerkers, bezoekers en omwonenden. Door: Cor van Litsenburg

F

MT Gezondheidszorg sprak met Ger Biesmans, manager bedrijfsvoering Facilitair Bedrijf en Bouw, en communicatieadviseur Ingrid Janssens van het Laurentius Ziekenhuis in Roermond (LZR). De nieuwbouw van het LZR heeft voor omwonenden de nodige consequenties. Er is niet alleen tijdens de bouw sprake van overlast door bouwverkeer, maar er is ook sprake van bijvoorbeeld tijdelijke parkeervoorzieningen. Daarnaast houden sloopactiviteiten altijd een risico in op schade voor gebouwen in de omgeving. Ger Biemans: ‘Door mensen goed te informeren zijn ze voorbereid op hetgeen er gaat komen. Voor een aantal omwonenden betekent de nieuwbouw een definitieve verandering in hun woonomgeving om-

dat de route voor ambulances en het parkeerterrein voor medewerkers op andere locaties komen. Vanaf het begin zijn de omwonenden meegenomen in de bouwplannen. We hebben een speciaal telefoonnummer geïntroduceerd voor vragen. Transparantie is het toverwoord als het om communicatie gaat. Nadat we een eerste omwonendenbijeenkomst hadden georganiseerd bij de aankondiging van onze nieuwbouwplannen, zijn we regelmatig afzonderlijke avonden blijven organiseren voor de direct omwonenden. Daar komt in de regel een kerngroep van 15 mensen op af. Zij vormen tevens de Omwonendenraad, die we hebben ingesteld als vertegenwoordiging van de buurt. Zij behartigen belangen van alle direct omwonenden. Behalve via dergelijke bijeenkomsten informeren we alle direct omwonenden ook over aanstaande werkzaamheden via folders die aan huis aan huis worden bezorgd.’ Online Vier keer per jaar organiseert het ziekenhuis publieksavonden. Hier is iedereen uit de regio die geïnteresseerd is in het ziekenhuis welkom. Er worden verschillende onderwerpen besproken en mensen kunnen hun vragen stellen. De nieuwbouw kan altijd op veel belangstelling van de aanwezigen rekenen. ‘Voor het publiek is alle informatie over onze nieuwbouw, van onze bouwvisie en zorg in de nieuwbouw tot planning en voortgang, ook beschikbaar via een speciale pagina op de website van ons ziekenhuis’’, vertelt Ingrid Janssens. ‘Zowel op de publiekswebsite als ook op het intranet voor medewerkers is een button voor actueel bouwnieuws. Via een “bouwcam”, bevestigd op de naastgelegen kerk, maken we ook beelden over de voortgang; beelden die tussentijds en na realisering voor een film worden gebruikt.’ Daarnaast verstuurt het ziekenhuis regelmatig

persberichten en publiceert het in het eigen patiënten- en publieksmagazine “Laurierblad” artikelen over de bouw. De interne communicatie in directe relatie tot de bouw is in handen van omgevingsmanager Frank Houben van de afdeling Techniek. Biemans: ‘Uiteraard is dat communicatietraject zeer belangrijk. Er gaat nogal wat veranderen voor de medewerkers. Als ik alleen al kijk naar de OK’s. De oppervlakte wordt vergroot van 36 tot 50 vierkante meter. In de nieuwe situatie wordt alles ondergebracht in balken in plaats van pendels. Om al die veranderingen in goede banen te leiden, is goede communicatie een vereiste. Ook in de fase dat we de faciliteiten in gebruik gaan nemen. De bouw van een nieuw ziekenhuis betekent veel luisteren en overleg.’ Geen vechtproject Communicatie is ook van essentieel belang in de voorbereidingsfase. Ger Biesmans: ‘Tussen het moment van openbare aanbesteding en gunning hebben we een verificatieperiode ingebouwd. In deze periode hebben we het bestek gedetailleerd besproken om verrassingen uit te sluiten. Vaak zie je dat zulke grote projecten vechtprojecten worden omdat de partijen zo laag mogelijk inschrijven en dat voor elke wijziging een meerprijs wordt berekend. Door een uitgebreide communicatie vooraf kun je dat voorkomen. Bij de bouw van dit ziekenhuis is sprake van een constructieve samenwerking waarin veel tijd is gestoken in de voorkant van het traject.’ <

FMT Gezondheidszorg

23

laurentius; architectuur

Laurentius Roermond:

‘Het werk maakt de architect’ “Het is niet de architect die het werk maakt; het werk maakt de architect.” Dit motto van ir. Frank Pörtzgen, architect en senior partner bij Wiegerinck architectuur stedenbouw, komt nadrukkelijk tot uiting bij de revitalisering van het Laurentius Ziekenhuis in Roermond. Als ergens de veranderde tijdgeest van het bouwen binnen de zorgsector aanwijsbaar is, dan is het in dit project.

Door: Ton Brands 24

FMT Gezondheidszorg

T

ot circa 2006 werden zorgprojecten vooral gebouwd op basis van nacalculeerbare rente en afschrijving. Sindsdien geldt een compleet ander verhaal bij de realisatie van dergelijke projecten: ziekenhuizen krijgen niet meer alles vergoed, maar zijn inmiddels zelf verantwoordelijk voor de kapitaallasten, die ze ook zelf

Ontwerpschema van het Masterplan.

moeten zien terug te verdienen. Anders gezegd: te hoge investeringskosten kunnen je tientallen jaren achtervolgen. Dat vraagt om een andere aanpak, een andere rol ook van de architect. Een rol die Wiegerinck architectuur stedenbouw op het lijf is geschreven.

zitter van de Raad van Bestuur in nr. 3-2014 van FMT Gezondheidszorg. (Thiadens is sinds 1 januari 2015 de nieuwe bestuursvoorzitter van de Antonius Zorggroep Sneek-Emmeloord, red.). Pörtzgen: “Het Laurentius Ziekenhuis is een project dat de actualiteit goed weergeeft. De betrokkenen hebben heel bewust gekeken naar wat de financieringslast voor de bedrijfsvoering betekent. Er is daarbij niet gekozen voor slopen, maar met uiterste precisie gekeken naar hoe je de bestaande gebouwen nieuw leven kunt inblazen. Deze wijze van benadering is exemplarisch voor bouwprojecten in de zorg anno nu en ik verwacht ook voor de nabije toekomst.”

Ir. Frank Pörtzgen: “Door te kiezen voor nieuwbouw in combinatie met renovatie en een fasegewijze benadering is het in veel gevallen mogelijk om de financieringslasten te spreiden.”

De veranderde marktvraag vormde voor Pörtzgen geen verrassing. Hij heeft binnen Wiegerinck architectuur stedenbouw tientallen jaren ervaring met bouwprojecten, waaronder een indrukwekkend aantal zorggebouwen. “Sinds het ‘kantelpunt’ in 2006 komt het steeds vaker voor dat de keus valt op renovatie, of een combinatie van renovatie en nieuwbouw. Overigens is volledige nieuwbouw soms nog steeds de beste optie, maar vanaf 2006 komt dit beduidend minder voor”, vertelt de ontwerper van het project Laurentius. “Door te kiezen voor renovatie en een fasegewijze benadering is het in veel gevallen mogelijk om de financieringslasten te spreiden.”

delijk te vervangen en te slopen. Zo’n vijf jaar geleden kwam de ommezwaai. “We waren ingehaald door de tijd. Dus moest de nieuwbouw anders en slimmer”, zei Jack Thiadens, de toenmalige voor-

Nieuwe impulsen Wat was de rol van Wiegerinck architectuur stedenbouw bij het ‘kantelen’ van de oorspronkelijk ingezette koers? “De beslissing om te gaan renoveren in plaats van nieuw te gaan bouwen was al genomen. De credits daarvoor komen vooral op het conto van Jack Thiadens”, zegt Pörtzgen bescheiden. “Wat wij hebben ingebracht is het logistieke masterplan. Daarin is de nieuwe hotfloor heel dicht tegen het bestaande gebouw aangeschoven in plaats van op afstand geplaatst. Hierdoor waren we in staat nieuwe mogelijkheden te schetsen die revitalisering van de bestaande gebouwen biedt. In die zin hebben we het proces iets kunnen bijsturen en van nieuwe impulsen voorzien.” Het ‘ontrafelen’ van het bestaande gebouwencomplex noemt Pörtzgen ‘een geweldige uitdaging’. “Alle puzzelstukjes moeten passen en tezamen leiden tot een helder concept en een gebouw wat weer 20 tot 30 jaar meekan. In mei ging de

Ommezwaai Bij het eerste plan van aanpak voor het vastgelopen gebouwen complex dat het Laurentius Ziekenhuis in de loop der jaren was geworden, ging men ervan uit om de bestaande gebouwen geleiOverzicht terrein Laurentius Ziekenhuis Roermond. FMT Gezondheidszorg

25

laurentius; architectuur

Tussen de hotfloor en het bestaande gebouw is een nieuwe binnenstraat gecreëerd, die als de nieuwe ruggengraat van het Laurentius Ziekenhuis fungeert.

eerste schop de grond in. Het project loopt op schema en naar verwachting zal het nieuwbouwgedeelte van het Laurentius Ziekenhuis eind 2015 gereed zijn.” Na nieuwbouw en renovatie zal de oppervlakte gereduceerd zijn van 53.000 tot 42.000 vierkante meter. “Deze reductie is een gevolg van enkele van de uitgangspunten: een compactere, slimme logistiek bijvoorbeeld en het verbinden van gebouwen van verschillende datering.” Binnenstraat als ruggengraat Fase 1 van het project is de nieuwbouw van een hotfloor, onderdeel van het programma van eisen wat is voortgekomen uit TNO-onderzoek. In fase 2 en 3 worden bestaande gebouwen, waaronder de beddenruimten, gerenoveerd. De signatuur van Wiegerinck architectuur stedenbouw zit ‘m onder meer in de situering van de hotfloor – nóg dichter bij de bestaande structuur – en in de logistiek van de diverse onderdelen, waaron26

FMT Gezondheidszorg

der OK’s, IC, MC, EHH, Hartbewaking en SEH. Maar bijvoorbeeld ook CSA, centrale keuken en restaurant vinden hun plaats in de hotfloor. “Tussen de hotfloor en het bestaande gebouw hebben we een nieuwe binnenstraat gecreëerd, die als de nieuwe ruggengraat van het Laurentius Ziekenhuis werkt”, legt Pörtzgen uit. Deze binnenstraat brengt gebouwen van verschillende datering bij elkaar: oude gedeelten van het klooster uit de jaren ’30, maar ook panden uit de jaren ’60 tot en met ’90. “De hotfloor omarmt het bestaande gebouw en vormt daarmee een impuls voor revitalisering van het totale complex.” De logistieke structuur is even logisch als klantvriendelijk. Pörtzgen wijst op de overzichtelijkheid: “Twee keer links of rechts en je bent waar je moet zijn. Noem het gerust een dienstbaar gebouw, geen podium voor zichzelf.” Kenmerkend is verder dat het project in samenhang is bekeken: interieur, exterieur, land-

schapsarchitectuur, maar ook zaken als welzijn, patiëntvriendelijkheid en regionale uitstraling zijn nadrukkelijk meegenomen; alle disciplines hadden hun inbreng. Het delen van het ontwerp met de betrokkenen, onder wie een cliëntenpanel, noemt Pörtzgen een belangrijk onderdeel van het totale proces. “Naast het primaire bouwproces hebben we structureel momenten ingeruimd om onze ideeën te delen. Aan specialisten én aan gebruikers van het gebouw werden vragen gesteld als: hoe ontwikkelt de zorgvraag zich volgens jou? Wat is er over 10 jaar nodig? Dat alles met als doel: hoe kunnen we het gebouw optimaal inrichten en hoe kunnen we de ‘gebruiksaanwijzing’ van het gebouw meer laten zijn dan een theoretisch concept?” Healing environment Een voorbeeld van niet-alledaagse samenwerking is het inzetten van een omgevingspsycholoog en een kleurendeskundige. “Fiona de Voss van Stu-

kom zijn en voor patiënten, ondersteund door familie, dat ze zelf de regie in handen hebben. We wilden voorkomen dat de patiënt bij binnenkomst zijn identiteit kwijtraakt. Het gaat uiteindelijk om stressreductie bij mensen die niet geheel zichzelf zijn.”

In de routing van de hotfloor en de overige gebouwen keren elementen als licht en welzijn voortdurend terug. Zo is bijvoorbeeld centraal in de hotfloor een patio gerealiseerd.

dio dVO is gepromoveerd in dit vakgebied en zorgde voor een reeks handvatten, soms logisch, soms verrassend. Denk bijvoorbeeld aan daglicht in elke gang, contrastkleuren tussen wand en vloeren, geen wit sanitair bij witte tegels. Bart Vos van Vos Maupertuus tekende voor de interieurarchitectuur. Uitgangspunt bij het interieur was een kleurenpalet van Peter Struycken en het cre-

ëren van een ‘healing environment’. Het werken met zo’n kleurenpalet hadden we nog niet eerder meegemaakt. Wij hebben het ervaren als een verrijking voor het project”, aldus Pörtzgen. De ‘helende omgeving’ vertaalt zich direct bij binnenkomst in een transparante, open entree. “Dit moet voor bezoekers uitstralen dat ze wel-

De ‘helende omgeving’ vertaalt zich bij binnenkomst in een transparante, open entree.

In de routing van de hotfloor en de overige gebouwen keren deze elementen – licht en welzijn – voortdurend terug. “Overal in het ziekenhuis kun je naar buiten kijken. En centraal in de hotfloor bevindt zich een patio. Waar nodig versterkt kunstlicht het daglicht. Voor de routing van de ingang naar de beddenkamer is gewerkt met specifieke kleuren en kunst. Daarbij kun je gebruik maken van plaatselijke kunstenaars. Op die manier wordt de band met de stad onderstreept. Het Laurentius is nadrukkelijk een ziekenhuis van de stad Roermond.” Maar ook buiten staan het open karakter en het welzijn van de gebouwgebruikers centraal in het ontwerp. Zo wordt de open, optimistische sfeer versterkt door de nieuwe gevels, waarin de horizontale ramen met veel metselwerk uit de bestaande bouw terugkomen. De ‘Limburg-factor’ komen we opnieuw tegen in de gebruikte materialen. Zo is bijvoorbeeld gekozen voor een steen uit Brunssummer klei en voor Limburgs eiken voor de balies en andere houten onderdelen in het interieur. Pörtzgen: “De omgeving dient de patiënt tegemoet te komen in wie hij als mens is. ‘Family care’ maakt een onlosmakelijk onderdeel uit van het geheel. Dat zie je bijvoorbeeld terug in familiekamers en in een overnachtingsgelegenheid voor familie. Al die facetten tezamen moeten eraan bijdragen dat bezoekers en patiënten zich gerustgesteld voelen.” <

Betrokken partijen Architect:

Wiegerinck architectuur stedenbouw Projectleiding (nieuw)bouw: AT Osborne Kleurenpalet: Peter Struycken Healing environment: Fiona de Vos, Studio dVO Interieurinrichting: Bart Vos Landschapsarchitectuur: Michael van Gessel Technische installaties: Huygen en Royal Haskoning Constructies: Arcadis Adviseur OK: TNO Dutch Centre for Health Assets

FMT Gezondheidszorg

27

laurentius; zorghotel

De Zorggroep ontwikkelt zorghotel op terrein Laurentius

Profiteren van elkaars expertise Het terrein van het Laurentius Ziekenhuis in Roermond bruist van de bouwactiviteiten. Momenteel wordt er gewerkt aan de eerste fase van de renovatie en nieuwbouw van het ziekenhuis. Maar vanaf komende zomer zal er op het terrein ook gebouwd worden aan een innovatief ‘zorghotel’.

Door: Henk-Jan Hoekjen 28

FMT Gezondheidszorg

D

it bijzondere zorgconcept is een initiatief van de Zorggroep. Deze organisatie werkt hiertoe nauw samen met het Laurentius Ziekenhuis. Johan van der Heide van de Zorggroep en Freek Korver van het Laurentius Ziekenhuis geven tekst en uitleg over de totstandkoming en het doel van Zorghotel De Bron. De zorgsector verandert. De onafwendbare vergrijzing van de Nederlandse bevolking alsmede het besef dat de toekomst in toenemende mate bepaald wordt door ‘maatwerk’, noopt menige zorgorganisatie ertoe na te denken over de wijze waarop de cliënten in de toekomst op de best mogelijke manier bediend kunnen worden. Bij de Zorggroep weet men er alles van. In 2008 ontstaan uit een fusie tussen de zorgorganisaties Thuiszorg Midden-Limburg, Stichting Land van Gelre en Gulick en Zorggroep Noord-Limburg, biedt de organisatie een keur aan zorgdiensten en vele woon- en zorgcentra voor iedereen in Noord- en Midden-Limburg die zorg nodig heeft. Om tegemoet te komen aan de actuele ontwikkelingen in de zorgsector breidt de Zorggroep haar dienstenpakket binnenkort uit met Zorghotel De Bron, dat zal verrijzen op het terrein van het Laurentius Ziekenhuis in Roermond. Het door Van Aken Architecten uit Eindhoven ontworpen complex zal acht verdiepingen tellen en beschikken over in totaal zestig kamers. “Het idee om een zorghotel te ontwikkelen is ontstaan door een combinatie van factoren”, vertelt Johan

van der Heide, lid van de Raad van Bestuur van De Zorggroep. In het kader van de reeds geschetste maatschappelijke ontwikkeling was de organisatie op zoek naar vervangende huisvesting voor de revalidatieafdeling van verpleeghuis Camillus in Roermond. “Een andere belangrijke factor is dat we als organisatie graag vernieuwen”, aldus Van der Heide. “Er zijn momenteel allerlei inhoudelijke ontwikkelingen gaande in de zorgsector. Zo is er een toenemende vraag naar kwaliteit en een ‘healing environment’. Wij willen dergelijke actuele veranderingen vertalen in onze bouwkundige voorzieningen, zodat we optimaal kunnen voldoen aan onze missie om betrokken, betrouwbaar en bekwaam te zijn.” Ketenzorg Komende zomer wordt begonnen met de bouw van het zorghotel; naar verwachting zal de instelling in het derde kwartaal van 2016 de deuren openen. Zorghotel De Bron zal met name gericht zijn op geriatrische revalidatie. Zo zal in het zorghotel het Centrum voor Beweging, Revalidatie en Sport (CBRS) worden gehuisvest. “Om een specifieke groep cliënten – veelal ouderen met beperkte fysieke mogelijkheden – zo goed mogelijk te kunnen bedienen, hebben we er in overleg met het Laurentius Ziekenhuis voor gekozen om het zorghotel op het terrein van het ziekenhuis te vestigen”, vertelt Van der Heide over de opvallende locatie van het nieuwe zorghotel. “Want de kwaliteit in de zorg is gebaat bij een zo goed mogelijke invulling van de ketenzorg. Bij het bedienen van

Het door Van Aken Architecten ontworpen Zorghotel De Bron zal binnenkort verrijzen op het terrein van het Laurentius Ziekenhuis in Roermond.

onze cliënten is er een grote overlap met de expertise die binnen het ziekenhuis aanwezig is. En daarom ligt samenwerking voor de hand.”

Freek Korver, ad interim bestuurder bij het Laurentius Ziekenhuis, kan zich helemaal vinden in deze analyse: “Geriatrische revalidatie is

een belangrijk facet in de zorgketen. Doordat het zorghotel op hetzelfde terrein wordt gevestigd als het ziekenhuis, en doordat er een fysieke verbinding zal komen tussen beide gebouwen, kunnen we optimaal profiteren van elkaars expertise. En daarmee kunnen we de kwaliteit van de zorg nog verder vergroten. Overigens zal naast geriatrische revalidatie ook andere revalidatiezorg en sportgeneeskunde van ons ziekenhuis in het CBRS worden gehuisvest.” Stuurgroep Zowel voor wat betreft medisch specialistische zorg als therapeutische zorg, zullen het Laurentius Ziekenhuis en de Zorggroep gaan samenwerken. De beoogde wijze van samenwerking tussen beide instellingen is overigens nog niet helemaal uitgekristalliseerd. Momenteel is er een stuurgroep actief, die inventariseert hoe de beschikbare expertise bij het Laurentius Ziekenhuis en de Zorggroep precies kan worden uitgewisseld. Johan van der Heide: “Er is veel enthousiasme bij beide partijen omdat het zorghotel een belangrijke aanvulling vormt op het zorgaanbod in Roermond. Om dit aanbod zo goed mogelijk te laten aansluiten op de wensen van cliënten, hebben we samen met het Laurentius Ziekenhuis een stuurgroep gevormd, bestaande uit onder meer Johan van der Heide: “Er is een toenemende vraag naar kwaliteit en een ‘healing environment’.” FMT Gezondheidszorg

29

laurentius; zorghotel

“Er is een toenemende vraag naar kwaliteit en een healing environment”

Mede doordat er een fysieke verbinding zal komen tussen beide gebouwen, kunnen Zorghotel De Bron en het Laurentius Ziekenhuis optimaal profiteren van elkaars expertise.

bestuurders van beide instellingen, medici en vastgoedmensen. Op die manier bekijken we alle aspecten in nauwe samenhang en kunnen we met elkaar tot een goede afstemming komen.” Naar verwachting is de finale uitkomst van de inspanningen van de stuurgroep tegen het einde van 2015 bekend. Momenteel is echter al duidelijk dat het Laurentius Ziekenhuis permanent een tiental bedden zal huren in Zorghotel De Bron. Freek Korver: “Dankzij het huren van die bedden kunnen wij plaats bieden aan een groep patiënten die niet noodzakelijkerwijs meer in het ziekenhuis hoeft te blijven, maar die aan de andere kant ook nog niet naar huis kan. In die zin biedt

de samenwerking met de Zorggroep ons dus de mogelijkheid om onze dienstverlening op een nog hoger niveau te brengen.” Gevraagd naar zijn opvatting over de wijze waarop de samenwerking ‘aan het bed’ precies gestalte zal krijgen, wil de Laurentius-bestuurder best een voorzet geven: “Natuurlijk zal de stuurgroep hier definitief handen en voeten aan moeten geven. Maar ik kan me voorstellen dat de patiënten in die bedden een deel van de zorg gaan ontvangen van de Zorggroep, maar daarnaast bijvoorbeeld ook visites krijgen van de behandelend specialisten uit het ziekenhuis.” Healing environment In Zorghotel De Bron zal cliënten een omgeving geboden worden die in weinig meer doet denken aan een traditionele zorginstelling. “Natuurlijk wordt er ook in het Laurentius Ziekenhuis volop aandacht besteed aan het realiseren van een zo prettig mogelijke binnenruimte”, zegt Korver hierover. “Maar het is duidelijk dat onze functionele afdelingen een praktischer sfeer hebben dan het zorghotel. Precies daarom gaan beide instellingen elkaar ook zo goed aanvullen.” Het ambitieniveau van Zorghotel De Bron is inderdaad zeer hoog; in het kader van het realiseren van een ‘healing environment’ wordt werkelijk alles uit de kast gehaald. “De Bron zal zich gaan onderscheiden door het hoge service-level en de bijbehorende uitstraling”, zegt Jean Egtberts, vast-

Freek Korver: “Samenwerking met de Zorggroep biedt ons de mogelijkheid om onze dienstverlening op een nog hoger niveau te brengen.” 30

FMT Gezondheidszorg

goedadviseur bij De Zorggroep. “We willen De Bron de uitstraling geven van een vier sterrenhotel. Dat betekent dat we aan allerlei vastgelegde voorwaarden moeten voldoen voor wat betreft de invulling van het interieur.” Ook de buitenzijde van het zorghotel zal kwaliteit uitstralen, benadrukt Egtberts: “De gevel is heel speciaal. Het gebouw wordt bekleed met speciale keramische panelen, die niet alleen mooi zijn, maar die tegelijkertijd ook dienst doen als zonwering.” Het hoge serviceniveau komt voorts tot uiting in het feit dat er allerlei wellness-voorzieningen in het hotel opgenomen worden. Van der Heide: “We hebben er nadrukkelijk voor gekozen om zo’n prettig mogelijke omgeving te creëren voor onze cliënten. Dat betekent dat we, ondanks de daarbij behorende hoge kosten, bewust gekozen hebben voor het toepassen van een wellnessconcept. Ook besteden we bijvoorbeeld veel aandacht aan zaken als de catering. Want in een ‘healing environment’ zijn al die invalshoeken van belang. Alleen wanneer al dit soort aspecten in samenhang gerealiseerd worden, kunnen we op een optimale manier invulling geven aan onze missie.” <

Een veranderende zorgvraag, vraagt om een flexibele levering van gezondheidszorg Vanguard Healthcare is een pionier in het leveren van flexibele faciliteiten en steunt Europese zorginstellingen met de levering van innovatieve, mobiele gezondheidszorg oplossingen. Of uw ziekenhuis nu een tijdelijke capaciteitsverhoging moet doorvoeren, capaciteit moet onderhouden tijdens renovatie werkzaamheden of moet reageren op onvoorziene calamiteiten, Vanguard kan een snelle en toegespitste oplossing leveren. Onze meer dan 37 algemene en specifieke units kunnen assistentie leveren bij tal van capaciteitsvragen. Een greep uit onze mogelijkheden: • • • • •

Standaard en laminaire flow operatiekamers (Klasse 1 en 2) Verpleegunits met 8 bed-plaatsen en utiliteit ruimtes Stand-alone endoscopie suites Stand-alone dag-chirurgie suites Stand-alone klinieken

Voor het vinden van meer informatie of het verkrijgen van een toegespitste aanbieding kunt u onze website bezoeken via:

+31 6 5478 5876 www.vanguardhs.com

HEALTHCARE SOLUTIONS

TRANSCHECk vALIdATIE SERvICE TRANSCHECk vALIdATIE SERvICE TransCheCk serviCe helpT De inTerne kwaliTeiTszorg in ziekenhuizen

Door de inzet van een TransCheck patroon analyseert en valideert TransCheck de kwaliteit van de medische transporten via pneumatische buissystemen door het meten van een brede reeks van fysische parameters binnen het systeem, zoals g-krachten,trillingen, temperatuur, snelheid en versnellingen. Deze gegevens kunnen worden gebruikt voor technische validatie, kwaliteitsverbetering en aanbevelingen.

www.swisslog.com

zorgtotaal

Veel aandacht op Zorgtotaal voor

Overheveling AWBZ-zorg Over vijf jaar zou wel eens kunnen blijken dat de keuze om een deel van de AWBZ-zorg over te hevelen naar de gemeenten een juiste is geweest. De huidige situatie is financieel eenvoudigweg onhoudbaar.

E

en ruime meerderheid (58%) van de zorgbestuurders ondersteunt de overheveling. Dit blijkt uit het onderzoek de ‘Nieuwe werkelijkheid’ dat Jaarbeurs aan de vooravond van Zorgtotaal heeft uitgevoerd onder zorgbestuurders. Tijdens seminars, workshops en congressen op Zorgtotaal wordt uitgebreid aandacht besteed aan de decentralisatie van zorg. Ook exposanten zullen daarop inspelen. Zorgtotaal wordt op 18, 19 en 20 maart gehouden in de Jaarbeurs in Utrecht. De beurs richt zich op professionals in de zorg Bestuurders hebben de komende jaren vooral behoefte aan continuïteit. De sector is in dit opzicht niet hoopvol. 95 Procent verwacht dat een nieuwe, grote stelselwijziging zich binnen tien jaar aandient. De ondervraagden zijn ook kritisch over de eigen sector. Zeven van de tien ondervraagden vinden de sector reactief. Over het algemeen vinden ze dat de machtsbalans te ver is doorgeslagen naar de kant van de overheid en zorgverzekeraars.

32

FMT Gezondheidszorg

Steun voor koers De zorgbestuurders steunen in meerderheid de koers van het ministerie van WVS. Men erkent dat externe prikkels nodig zijn om tot de benodigde transitie te komen. Dat neemt niet weg dat er sprake is van een gefrustreerde relatie zorgaanbieders enerzijds en overheid anderzijds. De ondervraagden pleiten voor minder tegenstrijdigheid en meer continuïteit. De snelheid waarmee het beleid verandert maakt lange termijn strategieën en investeringen nauwelijks mogelijk. Bovendien vrezen ze regionale verschillen in het zorgaanbod. Inconsistentie in regelgeving is een doorn in het oog. Perverse financiële prikkels moeten volgens de ondervraagden zo snel mogelijk worden afgeschaft. Het loont nog steeds toegewezen budgetten op te maken. De bekostiging is nog altijd gericht op output en niet op zorgopbrengst. Positieve impuls Wat kan de zorg doen om sector zelf een positieve impuls te geven? Proactief handelen, waarbij de standaarden van de inspectie gezien moeten worden als minimumeisen. In financieel opzicht is ook binnen de sector meer kostenbewustzijn gewenst. Het gaat er niet om het budget op te maken, maar om kwalitatieve zorg te verlenen tegen de laagst mogelijke kosten, waarbij het eigen bestaansrecht niet leidend is. Het woord Schaalvergroting komt steeds minder voor in het woordenboek van de zorgbestuurders. Zeven van de tien zien daar helemaal niets meer in. “Dit heeft nooit een aantoonbaar effect gehad op de patiënt. Ik ben echt terug gekomen van de gedachte dat schaalvergroting goed is.’

Vrijwilliger onmisbaar in instelling De Jaarbeurs heeft ook onderzoek laten verrichten onder potentiele bezoekers van de beurs Zorgtotaal die werkzaam zijn in het brede werkveld van de zorg, variërend van verpleeghuizen , thuiszorg tot GGZ en gemeenten. Acht van de tien ondervraagden (84%) geven desgevraagd aan dat de rol van de zorgvrijwilliger en mantelzorger binnen de eigen organisatie steeds groter zal worden. De veranderingen in de langdurige zorg dwingt organisaties bovendien om veel nauwer te gaan samenwerken met gemeenten en welzijnsorganisaties, althans dat is de verwachting van 84 procent van de ondervraagden. Desondanks verwacht één op de vijf werkers in de zorg dat het door alle bezuinigingen niet meer lukt de patiënt centraal te stellen. De oplossing moeten deels komen uit digitalisering, vindt 61 procent van de potentiele bezoekers van Zorgtotaal. De leegstand in instellingen groeit, ook dat blijkt uit het onderzoek. Een op de vijf respondenten geeft desgevraagd aan dat inmiddels een deel van het gebouw waarin zij werken leeg staat. Zorgtotaal 2015 Zorgtotaal wordt gehouden van 18 tot en met 20 maart in de Jaarbeurs in Utrecht. De beurs richt zich op zorgprofessionals. De beurs kent een uitgebreid inhoudelijk programma. <

FMT Gezondheidszorg

33

communicatie

Maximale zorg, service, veiligheid en welzijn

Prettig langer thuiswonen dankzij VSS LIFEconnection In de toekomst zullen senioren steeds langer zelfstandig blijven wonen. Niet alleen omdat de overheid verder bezuinigt op de zorg, maar ook omdat ouderen zelf die keuze maken.

Door: Verkerk Service Systemen 34

FMT Gezondheidszorg

O

m zelfstandig te blijven wonen, maken ouderen steeds vaker gebruik van slimme domotica- en communicatieoplossingen. Verkerk Service Systemen introduceert VSS LIFEconnection, een persoonlijk online platform voor service, welzijn, veiligheid en zorg. Martin Wervenbos, manager bij Verkerk Service Systemen legt uit wat het systeem uniek maakt ten opzichte van andere online communicatiesystemen. “VSS LIFEconnection is een platform, waarbij de oudere een veilig en comfortabel netwerk exact op maat om zich heen creëert. Via tablet of pc staat de gebruiker doorlopend in contact met bijvoorbeeld familie, mantelzorg of professionele zorgverleners. We komen oorspronkelijk uit de intramurale zorg, maar leveren deze systemen nu ook voor de extramurale zorg. Met onze lange ervaring heeft Verkerk Service systemen dit nieuwe concept ontwikkeld om de verschuiving in de zorg die momenteel gaande is op te kunnen vangen. Zorgorganisaties kunnen het systeem bij ons aanschaffen, maar daarnaast gaat onze focus langzamerhand ook richting particulieren. Op het moment dat het particulieren betreft dan hoeft de partij aan de andere kant alleen maar in het bezit te zijn van een smartphone, tablet of pc.” Eenvoudige instap Binnen VSS LIFEconnection zijn allerlei slimme technieken samengebracht. Het platform kan servicediensten combineren met welzijnsdiensten, veiligheid en zorg. De gebruiker kan daarbij zelf bepalen van welke diensten hij gebruik wil maken. Wervenbos: “Het systeem wordt geïnstalleerd op de tablet of PC van de gebruiker. Heeft deze cliënt niet veel ervaring met computer of tablet, dan begint hij eenvoudig en overzichtelijk met één of twee diensten, bijvoorbeeld een lijn met de familie of mantelzorger. ” Vooral het stapsgewijs uitbreiden van de diensten is volgens Wervenbos een groot voordeel. “Veel ouderen beginnen dus met de mogelijkheid om contact te onderhouden met de kinderen of familie. Wij bieden met dit systeem dan ook een ongelimiteerd aantal mogelijkheden om te beeldbellen. Vaak is dit de eerste kennismaking met het systeem. Vaak komen op een later moment daar ook onderdelen uit het welzijns-, het veiligheids- en het zorgpakket bij.” De mogelijkheden om het pakket uit te breiden zijn volgens Wervenbos ein-

“VSS LIFEconnection is een platform, waarbij de oudere een veilig en comfortabel netwerk exact op maat om zich heen creëert.” Het Home-scherm van het VSS LIFEconnection –systeem.

deloos, waarbij steeds de persoonlijke voorkeur van de gebruiker bepalend is. “Neem de veiligheid. Men kan aan de hand van een camera zien wie er bij de deur staat. Een andere mogelijkheid is om een geselecteerde groep toegang te geven tot de woning. Dat kan verpleging zijn, maar ook familie of een mantelzorger. Een ander voorbeeld is ‘agendabeheer’. In de agenda worden allerlei herinneringen opgeslagen. Dat kunnen verjaardagen zijn, maar ook een dagelijkse herinnering aan de medicijnen. Het is maar één van de talloze voorbeelden.” Alarm Op deze manier ontstaat er altijd een pakket op maat. “Een prettig idee ook voor familie en kennissen op afstand, omdat zij op deze manier altijd contact kunnen zoeken met hun naasten. “We kunnen het systeem bijvoorbeeld uitrusten met een pieper die de cliënt altijd bij zich draagt. Op het moment dat er iets gebeurt kan hij alarm slaan”, aldus Wervenbos, die vervolgens direct overstapt op een andere interessante optie. “De klant kan het systeem ook gebruiken voor ontspanning. Om bijvoorbeeld een spelletje te spelen of de krant te lezen, maar oma kan ook aan haar kleindochter vragen of zij de vakantiefoto’s wil doorsturen. Nogmaals, de mogelijkheden zijn legio.”

Instellingen Het VSS LIFEconnection online platform kan zowel voor de intramurale zorg alsook voor de extramurale zorg worden ingezet. Met dit systeem kunnen instellingen maximaal zorg leveren aan hun cliënten, maar ook het personeel maximaal inzetten. “Op het moment dat een cliënt een hulpvraag heeft, kan het systemen bepalen welke medewerker op dat moment in de buurt is of tijd heeft in zijn agenda. Zo is hulp altijd snel ter plekke.” “Ook toepasbaar in het concept is het zogenaamde ‘lifestyle monitoring’. Via sensoren worden bewegingen van een cliënt geregistreerd. Op het moment dat de cliënt in meer of mindere mate afwijkt van een vooraf ingestelde waarde of patroon, zoals ’s nachts veel uit bed komen, dan signaleert het systeem dit. Dat kan dan voor de zorginstelling een aanwijzing zijn dat er iets aan de hand is. Op dat moment kan de instelling of organisatie contact opnemen met de cliënt. Maar nogmaals, dit zijn alleen diensten die worden opgenomen in het pakket na uitvoerig overleg met de cliënt en de familie. Met dit systeem kunnen we veel monitoren, maar de privacy staat te allen tijde voorop”, zegt Wervenbos, die tot slot aangeeft dat het installeren supereenvoudig is. “Uiteraard moet je in het bezit zijn van internet, maar vervolgens is het alleen nog maar de stekker in het stopcontact steken en daarna wordt de gebruiker stapsgewijs door het menu geleid. En komt hij er helemaal niet uit, dan kan men altijd nog contact opnemen met onze helpdesk.”

Martin Wervenbos toont de functie beeldbellen.

VSS LIFEconnection werkt via een private cloudomgeving die speciaal is ontwikkeld voor de gezondheidszorg. Elke organisatie heeft een eigen, unieke, maximaal beveiligde cloud, waarin alle specifieke verzoekafhandelingen worden bewaard. Alleen diegene die de organisatie of de gebruiker specifiek heeft toegewezen heeft toegang tot deze gegevens. Meer informatie? Kijk op www.zorgeloosverbonden.nl <

FMT Gezondheidszorg

35

medische techniek

Kraamkamer OK van de toekomst?

De TNO OK-simulator Onlangs werd de OK-simulator van TNO officieel in gebruik genomen. Prof. Dr. Ivo Broeders, hoogleraar Robotica en Minimaal Invasie Technieken aan de Universiteit Twente en chirurg in het Meander Medisch Centrum was één van de inleiders tijdens de presentatie.

Door: Cor van Litsenburg 36

FMT Gezondheidszorg

B

roeders noemt de simulator een geweldige mogelijkheid om nieuwe OK’s te ontwikkelen. Hij beaamt dat de simulator wel eens de kraamkamer voor de OK van de toekomst zou kunnen worden. Bij de bouw van elke nieuwe OK wordt vaak het wiel opnieuw uitgevonden. De simulator laat gebruikers, leveranciers en ontwerpers snel en levensecht ervaren hoe hun OK in de praktijk gaat functioneren. Simulator Een operatiekamer en operatieafdeling ontwerpen, inrichten en verbeteren is kostbaar en tijd-

rovend. Zolang de ruimte nog niet is gebouwd en ingericht, is het lastig om alle consequenties van keuzes te overzien. Met de OK-simulator in Soesterberg kan TNO iedere bestaande of toekomstige OK nabouwen om de gebruikers, leveranciers en ontwerpers snel en levensecht te laten ervaren hoe hun OK in de praktijk gaat functioneren. Aanpassingen in het ontwerp zijn snel door te voeren en de consequenties daarvan te overzien en te beleven. Dat scheelt veel tijd en kosten. De OK-simulator is uniek in Europa. De belangstelling vanuit Nederlandse ziekenhuizen voor de faciliteit is groot, dat blijkt onder meer uit de hoge opkomst voor de officiële ingebruikname. Ook Opbouw van de OK-simulator TNO.

medische technologie

OK-simulator TNO in bedrijf.

internationaal kan er veel belangstelling zijn voor de simulator. Roberto Traversari van TNO stelt dat hij zich altijd verwonderd heeft dat er in OK’s altijd zoveel high tech wordt binnengebracht, maar dat voor de realisering van een nieuwe OK elke keer vanaf scratch wordt begonnen. Op het gebied van OKinrichting bestaat weinig evidence. De OK-simulator is een experimenteeromgeving voor ziekenhuizen, adviseurs en bedrijfsleven. De simulator zal bijdragen aan het ontwikkelen van een kenniscentrum voor de ontwikkeling van OK’s. De simulator is echter ook een prima experimenteeromgeving voor bijvoorbeeld opdek, holding/ verkoever, patiëntenkamer, onderzoeksruimte, SEH, IC en 1,5 lijnszorg. De simulator kan volgens Traversari eveneens worden ingezet voor het analyseren en trainen van teams en evenals voor verbetering van processen. De flexibele opzet maakt het mogelijk om de OK groter of kleiner te maken en de werking van pendels en operatielampen op elke gewenste plek te beproeven. In samenwerking met leveranciers kan bovendien alle denkbare inrichting en medi38

FMT Gezondheidszorg

sche apparatuur – inclusief innovatieve concepten – in de ruimte worden geplaatst. De flexibiliteit van de OK-simulator, met een afmeting van circa 8 bij 9 meter, stelt stakeholders in staat de ruimte met inrichting en ict-ondersteuning te zien en beleven. Voldoet de OK aan de bij het ontwerp gestelde eisen? Wat is wel of niet mogelijk? Wat is handig of juist vreselijk onhandig? Er staan, het voelen, het zien en de setting ter plekke aanpassen helpt architecten, leveranciers, hoofden OK, medisch personeel en ieder ander die bij het ontwerp is betrokken het ontwerp te evalueren en de juiste keuzes te maken Kenniscentrum TNO gaat de ervaringen met deze nieuwe OKomgeving combineren met haar jarenlange expertise op het gebied van patiëntveiligheid, eisen rond infectiebestrijding, teampresteren, discipline, logistiek en Evidence Based Healthcare Design. Het wordt daarmee een kenniscentrum waar we de inzichten en ervaringen van ziekenhuizen, architecten en leveranciers bundelen en we deze partijen vanuit een wetenschappelijke basis ondersteunen bij het ontwerp en de inrichting van een geschikte OK voor nu en in de toekomst. <

Groot aantal partners De OK-simulator is tot stand gekomen in samenwerking met een groot aantal partners. De grondleggers van de OK-simulator zijn naast TNO: Bussman, CFP Engineering, Elektro Klessens & de Koning, G & A interieurbouw, Lycalux, Medexs, Metaflex Siemens, SIMED, Stöpler en UMC Utrecht. Op een later moment hebben de volgende partijen zich ook nog bij het initiatief aangesloten: NewCompliance, Lighthouse Benelux en BAM Interflow door materialen en systemen beschikbaar te stellen. Deze partners maken het mogelijk de ruimte, de inrichting en de geplaatste medische apparatuur steeds aan te passen aan de laatste innovatieve concepten en de wensen van de gebruikers. De OK-simulator stelt bedrijven in staat in een experimenteeromgeving samen met TNO en gebruikers te werken aan productontwikkeling en innovaties. Opmerkingen van aanwezigen waren dat er in de wanden en plafond geen techniek is verwerkt. Een andere opmerking was dat de bouwtechnologie innovatiever zou kunnen. Roberto Traversari van TNO onderstreept dat het om een eerste stap gaat. De OK-simulator is wel een belangrijke stap.

Lighthouse OK Monitoring Systemen Voor de bewaking van de lucht kwaliteit in OK’s, opdekruimtes, CSA’s en isolatiekamers

Parameters voor monitoring: • Drukverschil • Deeltjesconcentratie • Kiemenconcentratie • Temperatuurverschillen • Luchtvochtigheid • Luchtsnelheid • Deurbewegingen • Kwaliteit van medische gassen

Koppelingen met: • EPD voor o.a. start/stop ingreep • GBS voor data vergelijk en relevante informatie • Systeem voor medische gassen

Presentatie mogelijkheden: • Touchscreens • Beletschermen • Schermen van het EPD of GBS • Alarmbeacons voor visuele signalering • Diverse real-time en historische rapportages zoals trend grafieken, grid views met alarmering • Rapportages op maat naar wens

Lighthouse Benelux is adviseur en leverancier van OK Monitoring Systemen, Cleanroom meetapparatuur en GMP monitoring systemen. Naast technische ondersteuning bieden we ook alle benodigde kennis op het vlak van normen en richtlijnen voor OK’s en cleanrooms. U kunt bij ons terecht voor levering, service en advies van: • OK monitoring systemen

• Microbiologische airsamplers (ook in monitoring systemen)

• GMP monitoring systemen voor apotheek, pharma,

• HEPA/ULPA Filter test apparatuur



• On-site kalibratie services voor alle merken producten en

laboratoria en industrie

• Airborne en vloeistof deeltejstellers (portable en





• Verhuur van cleanroom meetapparatuur en monitoring

remote)

monitoring systemen

• Oppervlakte deeltjesmeting



• Environmental sensoren (drukverschil, temperatuur,

• Cleanroom, product- en software trainingen



luchtvochtigheid, luchtsnelheid)

Lighthouse Worldwide Solutions Benelux BV Van Heemstraweg 19A • NL-6657 KD Boven Leeuwen Tel. +31 (0)487 56 08 11 • Fax +31 (0)487 56 00 13 [email protected] • www.golighthouse.nl

systemen

Voordelen voor zowel patiënt als chirurgische teams

Intelligente productinnovatie Trumpf Medical heeft vier nieuwe baanbrekende oplossingen. De functionele intelligentie van deze innovaties biedt chirurgische teams ondersteuning op topniveau: een zelfregulerende OK-lamp iLED 7, het intuïtieve controle- en trainingssysteem TruConnect en de nieuwste generatie flexibele OK-tafelsystemen TruSystem 7500 en TruSystem 7000dV. De nieuwe intelligente OK-lamp, iLED 7, analyseert zijn omgeving en past zich automatisch aan de omgevingsomstandigheden aan.

Iled 7 van Trumpf Medical De iLED 7 is wereldwijd de eerste operatielamp met ingebouwde intelligentie. Hij beschikt over een 3D-sensorsysteem dat voortdurend de omgeving analyseert. Deze informatie wordt geëvalueerd en doorgegeven aan het lichtbesturingssysteem. Met als resultaat dat de iLED 7 zich zelf automatisch aanpast aan de behoeften van de individuele chirurg die zich hierdoor volledig kan concentreren op zijn taken en processen.

Intelligente aanpassing van het lichtveld Met zijn licht- en schaduwbeheer detecteert de iLED 7 obstakels binnen het belichte veld met automatische aanpassingen als gevolg waarvan handmatige aanpassingen overbodig worden. In combinatie met het intelligente afstandmeetsysteem garandeert de lamp een constante lichtintensiteit, tussen 80 en 130 cm. De diameter van het lichtveld blijft eveneens consistent, zelfs wanneer de omgeving verandert tijdens de operatie, bijvoorbeeld bij verstorende hand- en armbewegingen. Op deze manier biedt de iLED 7 de meest optimale lichtopbrengst in het operatiegebied ongeacht de situatie.

Bediening en Wireless Camera Elke iLED 7 is standaard uitgerust met cameravoorbereiding met een universeel handvat. De nieuw ontwikkelde TruVidia Wireless-technologie betekent dat achteraf de camera kan worden ingeklikt/geïnstalleerd in de lamp zonder dat de lamp van extra bekabeling voorzien moet worden. De operatielamp kan op traditionele manier op de lampkop worden bediend of op een onafhankelijk touch screen, tablet PC.

VCCN-Richtlijn 7 Door de overzichtelijke omvang, het lage gewicht, lage energieverbruik en de aerodynamische vorm volgens VCCNRichtlijn 7 is de iLED 7 de operatielamp waar men niet meer omheen kan. De iLED 7 voldoet aan de huidige eisen voor laminaire downflow.

Stöpler Instrumenten en Apparaten B.V. Middenwetering 1, 3543 AR Utrecht T (030) 264 49 11 www.stopler.nl shop.stopler.nl

Uw contactpersoon: Peter van der Hoorn, Project Manager M +31 6 46 42 23 99 [email protected]

Verbetering op medische procedures in OK-complex TruConnect, een intuïtief en revolutionair controle- en trainingssysteem van Trumpf. Het beheert meerdere apparaten en verzamelt informatie voor de gebruiker op een centrale locatie. Touch-bediening op een tablet based pc.

Flexibel gebruik TruConnect stelt het OK-team in staat om verschillende componenten zoals video management, OK- verlichting, camera’s etc. te bedienen. TruConnect herkent niet alleen de verschillende apparaten in elke kamer en hun specifieke configuratie, het grafische display zorgt er ook voor dat deze veilig kunnen worden bediend.

3D-visualisatie-technologie/e-learning Geïntegreerde apparaten worden via de realistische user interface op het tablet weergegeven en verplaatst/bewogen via het touch screen. Als het OK-team bijvoorbeeld het linkerbeendeel van de OK-tafel wil verlagen, hoeft de gebruiker alleen maar het betreffende beendeel op de 3D-afbeelding naar beneden te verplaatsen. Voor elk apparaat is een uitgebreide handleiding/ bedieningsinstructie direct op het bedientablet beschikbaar.

Klaar voor de toekomst TruConnect is gebaseerd op een flexibel, upgradable app-concept. Het vergemakkelijkt de controle over OK-tafels, verlichting en camera’s. Zelfs de muziek kan persoonlijk worden geselecteerd. Met een app-concept dat is ontwikkeld voor de integratie van andere functies, kan het systeem ook eenvoudig worden uitgebreid en is het geschikt voor de toekomst.

Operatietafel TruSystem 7000dV Deze mobiele OK-tafel combineert optimale docking en mogelijkheden voor de positionering van de patiënt met cutting-edge robottechnologie. Extreme positionering van de patiënt is mogelijk met

dubbelzijdige Trendelenburg-aanpassing tot een hoek van 45°. Een uitzonderlijk lage hoogte van slechts 580 mm maakt onbeperkte toegang mogelijk bij robot geassisteerde chirurgische procedures en laparoscopie - tot een maximum gewicht van 450 kg.

Operatietafel TruSystem 7500 De nieuwe generatie van het intuïtief te bedienen OK-tafelsysteem beschikt over een vrijwel onbeperkt aantal mogelijkheden voor positionering van de patiënt. Het beschikt ook over een extreem hoog draagvermogen - tot 400 kg. Dit OK-tafelsysteem voldoet aan de hoogste eisen voor functionaliteit, gebruiksvriendelijkheid, materiaaleigenschappen en design. Het TruSystem 7500 Sensorline met anti-collision pakket in combinatie met het intuïtieve bedieningsconcept zet een nieuwe maatstaf neer voor veiligheid in de operatiekamer.

Stöpler Instrumenten en Apparaten B.V. Middenwetering 1, 3543 AR Utrecht T (030) 264 49 11 www.stopler.nl shop.stopler.nl

Uw contactpersoon: Peter van der Hoorn, Project Manager M +31 6 46 42 23 99 [email protected]

INNOVATIEF & ACTUEEL

Veiligheidsdeuren worden draadloos Assa Abloy introduceert een PINpad-variant van het draadloze Aperio® L100 slot. Dit batterij gevoede slot maakt het eenvoudig om veiligheidsdeuren te integreren en de beveiliging op te waarderen in een (bestaand) toegangscontrolesysteem. Het L100-slot vervangt het bestaande slot en communiceert draadloos en real-time over de deurstatus van- en naar het toegangscontrolesysteem. De PINpadvariant biedt een hoger beveiligingsniveau door een combinatie van kaartlezer én PINpad. Er zijn drie niveaus van authenticatie: enkel pincode, enkel kaart, pincode en kaart. De unieke combinatie tussen kaart en pincode geeft security managers de mogelijkheid om naast bestaande kaarten en codes deuren extra te beveiligen en nog flexibelere om te gaan

met tijdelijk toegangsbeheer. Sleutels zijn niet langer nodig. Informatie: www.assaabloy.nl/aperio <

AquaSnap Chiller Kenmerkend voor de nieuwe AquaSnap met Greenspeed® Intelligence technologie zijn de verbeterde scrol compressoren, welk zijn ontworpen voor een beter vollastrendement bij het werkpunt van een luchtgekoelde koelmachine. Bovendien maakt de unit gebruik van zeer efficiënte toerengeregelde condensorventilatoren, die dankzij een ventilatoraansturing voor een optimale luchtstroom in de condensor zorgen, waardoor een hoger rendement wordt verkregen in deellastcondities. Hiermee kan de 30RBP een seizoensgebonden energie-efficiëntie (ESEER) tot 4,3 behalen. De AquaSnap met Greenspeed® Intelligence technologie gebruikt ook nieuwe software die speciaal ontwikkeld is om het gebruik van de compressoren, ventilatoren 42

FMT Gezondheidszorg

en circuits te optimaliseren. Die nieuwe software berekent voortdurend de meest efficiënte ventilatorsnelheid en het meest efficiënte waterdebiet op basis van de belastings- en omgevingscondities en stelt die, in functie van die condities, nauwkeurig in door permanente feedback en bijsturing. Informatie: www.carrier.nl <

Gebouwontwerp van invloed op welzijn patiënt TNO heeft samen met BNA Onderzoek een eerste model ontwikkeld dat de effecten voorspelt van het ontwerp van een ziekenhuis op de prestaties van dat ziekenhuis. In dit onderzoek is aangetoond dat het welzijn van patiënten te voorspellen is door ontwerpkeuzes van de patiëntenkamer. Bij meer onderzoek

naar het effect van ontwerpkeuzes wordt het mogelijk vooraf ontwerpkeuzes integraal af te wegen op de effecten op meerdere prestatie-indicatoren. Het doel van het project ‘Evidence-based Healthcare Design’, was om een model te ontwikkelen dat prestaties van een ziekenhuisgebouw kan voorspellen aan de hand van het ontwerp en wetenschappelijke kennis. Met dit model is het ontwerp van een architect ‘evidence-based’ tijdens het ontwerpproces te verbeteren, op basis van doelstellingen van verschillende belanghebbenden, en dus niet pas nadat het gebouw is gerealiseerd. Vragen die een rol speelden bij het onderzoek: Is er een ziekenhuis te bouwen waarin patiënten zich prettiger voelen door de manier waarop het is gebouwd? Een ziekenhuis dat bovendien het personeel optimaal ondersteunt in hun werk? En is dat te combineren met andere ontwerpeisen, zoals een gebouw dat zo laag mogelijke exploitatiekosten heeft en een laag energieverbruik? Meer informatie: www.tno.nl/nl/over-tno/nieuws. <

BEDRIJVENINDEX Adviesbureau

I: www.egm.nl T: [email protected] _______________________________

2394 AG Hazerswoude-Rijndijk
 T: +31 (0) 71 – 341 71 11 
 E: [email protected]
 I: www.carrier.nl/klimaatoplossingen

T: 030 6361009 E: [email protected] I: www.interbouwconsult.nl

BRANDWEREND GLAS

architecten A. P. (Alex) de Block de Block Consultant Duizendblad 16 - 8607 EA Sneek T:  +31 (0)6 417 480 88 F: +31 (0)8 471 990 78 E: [email protected] I: www.deblockconsultant.nl _______________________________

Europalaan 12g 5323 BC ‘s-Hertogenbosch T: (073) 641 13 00 / F: (073) 642 43 16 I: www.swebru.nl _______________________________ _______________________________

Valstar Simonis Veraartlaan 4 2288 GM Rijswijk T: 070 307 22 22 F: 070 307 22 07 E: [email protected] I: www.valstar-simonis.nl _______________________________

OK Consultancy Nederland (OKCN) Postbus 2102, 5202 CC ’s-Hertogenbosch T: (0)73 62 34 381 E: [email protected] I: www.okcn.nl _______________________________

2 double you bv Nieuweweg Noord 314B-15 3905 LX Veenendaal Tel. 0318-66 88 44 Mail: [email protected] Web: www.2doubleyou.nl _______________________________

Smits van Burgst Raadgevend Ingenieursbureau Baron de Coubertinlaan 8 2719 EL Zoetermeer T: 079-3427147 E: [email protected] W: smitsvanburgst.nl

airconditioning

EGM architecten Wilgenbos 20, 3311 JX Dordrecht T: +31(0)78 633 06 60 E: [email protected] I: www.egm.nl T: [email protected] _______________________________

de Jong Gortemaker Algra Las Palmas, Wilhelminakade 310 3072 AR Rotterdam Postbus 51113, 3007 GC Rotterdam T: 0102973030 E: [email protected] I:  www.djga.nl _______________________________

2 double you bv Nieuweweg Noord 314B-15 3905 LX Veenendaal Tel. 0318-66 88 44 Mail: [email protected] Web: www.2doubleyou.nl

VETROTECH SAINT-GOBAIN BENELUX Hulsenweg 21, 6031 SP Nederweert Postbus 15, 6000 AA Weert T: +31 (0)495-57 44 35 F: +31 (0)495-57 44 36 I: www.vetrotech.nl

CLEANROOMS

Ropa Systems BV Belleweg 9, 5711 DH Someren T: +31 (0)493 473637 [email protected] www.ropasystems.nl _______________________________

Cadolto Benelux BV Dorpsstraat 8a, 4181 BN Waardenburg T: +31 418 651 544, F: +31 418 651 936 M: +31 61066 4074 E: [email protected] I: www.cadolto.nl

deuren

BESCHERMINGSTRANSFORMATOREN VAN LOOY GROUP NV Noordersingel 19, B – 2140 Antwerpen T: +32 3 235 35 08 E: [email protected] I: www.vanlooy.com _______________________________

Trane Airconditioning B.V. Postbus 58 3760 AB SOEST T:  +31 35 6039 300 E : [email protected] I: www.trane.com/commercial/europe/nl/ en.html _______________________________

Geveke Besturingstechniek Kabelweg 21 - 1014 BA Amsterdam Postbus 820, 1000 AV Amsterdam T: 020-5829111 / F: 020-5822496 E: [email protected]

BOUWMANAGEMENTBUREAU EGM adviseurs Wilgenbos 20, 3311 JX Dordrecht T: +31(0)78 633 06 60 E: [email protected]

Carrier Airconditioning Benelux BV
 Rijndijk 141


InterBouwconsult bv. Duwboot 9 - 3991 CD Houten

Vestiging Doorwerth Record Automatische Deuren B.V. Cardanuslaan 30 Postbus 67, 6865 ZH Doorwerth T 026-3399777 F 026-3399770 [email protected] www.record-automatischedeuren.nl Vestiging Oosterhout Record/Van Nelfen Deurtechniek Houtduifstraat 6 Postbus 565, 4900 AN Oosterhout T 0162-447720 F 0162-447730 FMT Gezondheidszorg

43

BEDRIJVENINDEX GROOTHANDEL

Metaflex Doors Europe Postbus 300 - 7120 AH Aalten  Nederland tel: +31 (0)543-477333 fax: +31 (0)543-477222 I: www.metaflex.nl _______________________________

Technische Unie B.V. Bovenkerkerweg 10-12 1185 XE Amstelveen Postbus 900 1180 AX Amstelveen T: 020 - 545 03 45 F: 020 - 545 02 50 E: [email protected] I: www.technischeunie.com

huisvesting

landschapsarchitecten

MTD Landschapsarchitecten Postbus 5225, 5201 GE  ’s-Hertogenbosch T: 073-6125033 F: 073-6136665 Contact: Han Thijssen E:  [email protected] I: www.mtdls.nl

C-AIR Technics BV Elleboog 12 - 6713 KP Ede T: 0318-647115 - F: 0318-647713 E: [email protected] I: www.c-air.nL

MEDISCHE gassen

luchtbehandeling

Ropa Systems BV Belleweg 9, 5711 DH Someren T: +31 (0)493 473637 [email protected] www.ropasystems.nl

domotica

Bussman Verhuur B.V. IJzerwerf 1 - 6641 TK  Beuningen T: 024 - 6790100 F: 024 - 6790101 E: [email protected] I: www.bussman.nl _______________________________

Blygold Nederland B.V. Postbus 10, 3991 KA Houten, T: 030 634 43 10 F: 030 634 43 11

Linde Healthcare Benelux De keten 7 Postbus 325, 5600 AH Eindhoven T: +31 40 28 25 825 - F: +31 40 28 16 875 I: www.linde-healthcare.nl

medische gassendistributie systemen

MEDISCHE PERSLUCHT

Van Dorp zorg en welzijn Koraalrood 161 - 2718 SB  Zoetermeer 0900-9070707 I: www.vandorpzorgenwelzijn.nl

Cadolto Benelux BV Dorpsstraat 8a, 4181 BN Waardenburg T: +31 418 651 544, F: +31 418 651 936 M: +31 61066 4074 E: [email protected] I: www.cadolto.nl

GEBOUWBEHEERSYSTEMEN

ingenieursbureaus

Sauter Building Control Nederland BV Postbus 20613, 1001 NP Amsterdam T: 020 - 587 67 00 I: www.sauter-controls.com ______________________________

Honeywell Building Solutions Lange Amerikaweg 55, 7332 BP  Apeldoorn Postbus 243, 7300 AE Apeldoorn T: + 31 (0) 55 549 499 F: + 31 (0) 55 542 728 E: [email protected] I: www.honeywell-buildingsolutions.nl

44

FMT Gezondheidszorg

Ingenieursbureau Wolter & Dros B.V. Rijksstraatweg 59 -7231 AC  Warnsveld T: 0575 - 58 15 00 F: 0575 - 52 91 22  I: www.wolterendros.nl

it & software

Ultimo Software Solutions bv Waterweg 3 - 8071 RR Nunspeet T: +31(0)341 – 423737 F: +31(0)341 – 421172 E: [email protected] I: www.ultimo.net/nl

Berko Kompressoren Havenweg 14 - 6603 AS Wijchen T: 024 - 641 11 11 - F: 024 -642 15 72 E: [email protected] I: www.berko.eu ______________________________

Partner van Dräger BOGE KOMPRESSOREN B.V. Spaceshuttle 8B, 3824 ML Amersfoort T: +31 33 456 15 86 F: +31 33 453 01 36 E: [email protected] I: http://www.boge.com/nl _______________________________

Dräger Medical Netherlands B.V. Postbus 874 2700 AW Zoetermeer T: +31 793 464 800 F: +31 793 422 747 E: [email protected] I: www.gasmanagementsystems.nl

MODULAIRE BOUW

Cadolto Benelux BV Dorpsstraat 8a, 4181 BN Waardenburg T: +31 418 651 544, F: +31 418 651 936 M: +31 61066 4074 E: [email protected] I: www.cadolto.nl

NOODSTROOM

Geveke Besturingstechniek Kabelweg 21 - 1014 BA Amsterdam Postbus 820, 1000 AV Amsterdam T: 020-5829111 / F: 020-5822496 E: [email protected]

OPLEIDINGEN

PARKEER­VOOR­ZIENINGEN

Hogeschool Rotterdam G.J. de Jonghweg 4-6 3015 GG Rotterdam T: 010 794 48 90 I: http://gezondheidszorgtechnologie.nl

Spark Nieuwstraat 4 - 2266 AD Leidschendam T: 070-3177005 E: [email protected] I: www.spark-parkeren.nl

OPERATIEKAMERS

PERSOONSBEVEILIGING SYSTEMEN

Brecon International Postbus 555 4870 AN Etten-Leur T: 31 (0)88 287 46 46 E: [email protected] I: www.breconinternational.com _______________________________

Interflow De Stek 15, 1771 SP Wieringerwerf T. (0227) 60 28 44 F. (0227) 60 31 65 [email protected] www.interflow.nl _______________________________

Ooperon Mijkenbroek 25 4824 AA Breda T: + 31 76 57 230 30 E: [email protected] I: www.ooperon.nl

telecare systemen

Tunstall Healthcare Oslo 28 - 2993 LD Barendrecht T :0180-696 696 / F: 0180- 696 699 E: [email protected] I: www.tunstall.nl

TOTAALINRICHTING

Heijneman Medical BV Postbus 408 3400 AK IJsselstein T: 088 11 81 000 / F: 088 11 81 081 E: [email protected] I: www.heijnemanmedical.nl

vloeren

waterbehandeling

BWT Nederland B.V. Energieweg 9, 2382 NA Zoeterwoude T +31 (0)88 750 90 00 F +31 (0)88 750 90 90 www.bwtnederland.nl _______________________________

Pure Water Group Korte Hei 3 4714 RD  Sprundel T: 0165 348 252 F: 0165 348 254 I: www.purewatergroup.com

sanitair

Sanitair Consultancy Nederland Van Abcoudehof 73 3911 BM RHENEN T: 06 -204 241 51 [email protected]

Nora flooring systems B.V. Belgiëstraat 14 5171 PN Kaatsheuvel T: 0416-286140 I: www.nora.com/nl

wandbekleding

stralingswering MANN+HUMMEL Vokes Air BV Nijverheidsweg 15, 3401 MC IJsselstein Postbus 309, 3400 AH IJsselstein T: 088-8653724- F : 088-8653400 E : [email protected] www.vokesair.com ______________________________

Vescom Nederland B.V. Sint Jozefstraat 20, 5753 AV Deurne Postbus 70, 5750 AB Deurne T: +31 493 350 767 F: +31 493 350 779 E: [email protected] I: www.vescom.nl Tinnemans Medical Design BV Belleweg 9, 5711 DH Someren T: +31 (0) 493 472399

Vanguard Healthcare Rob van Liefland Benelux & Nordic E: [email protected] M: +31 6 54 78 58 76 W: www.vanguardhs.com

F: +31 (0) 493 473299
 I:www.4medicaldesign.com E:[email protected] Tinnemans Medical Design BVBA Gildenstraat 41,B-2470 Retie T: +32 (0) 14 717919
 I: www.4medicaldesign.com E:[email protected]

 Volg ons zusterbedrijf op twitter: @ RopaSystems

wasmachines

Miele Professional Postbus 166, 4130 ED Vianen T: 034-73 78 884 F: 034-73 78 429 www.miele-professional.nl E: [email protected]

FMT Gezondheidszorg

45

AGENDA MAART

Elektro Vakbeurs 17 – 19 maart 2015, Evenementenhal Venray Inlichtingen: www.evenementenhal.nl

NEN Wintercourses Conditiemeting van gebouwen 2 – 5 maart 2015, Woerden Inlichtingen: www.nen.nl/training-advies

Zorg & ICT 2015 18 – 20 maart 2015, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.zorg-en-ict.nl

Collegereeks Management in de Zorg 9 maart t/m 20 april 2015, Nyenrode Business Universiteit Inlichtingen: www.zorgvisie.nl/ Academy/Collegereeks-Management-in-de-Zorg-/Inschrijven/

Zorgtotaal 2015 18 – 20 maart 2015, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.zorgtotaal.nl

Vakbeurs ISH “Comfort ontmoet technologie” 10 – 14 maart 2015, Frankfurt am Main, Duitsland Inlichtingen: www.ish.messefrankfurt.com

Infosecurity.be 2015 25 – 26 maart 2015, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.infosecurity.be Health, Safety & Security at Work 25 – 27 maart 2015, Brussels Expo Inlichtingen: www.secura-expo.be

Aqua Nederland Vakbeurs 17 – 19 maart 2015 Evenementenhal Gorinchem Inlichtingen: www.evenementenhal.nl

APRIL

JUNI

NVTG congres, “Verstaan wij elkaar in de zorg nog wel?” 9 – 10 april 2015, NH Eindhoven Conference Centre Koningshof, Veldhoven Inlichtingen: www.nvtg.nl

IFHE-EU congres 2015 2 – 5 juni 2015, Turku, Finland Inlichtingen: www.eche2015.fi

Materials 2015 22 – 23 april 2015, Koningshof, Veldhoven Inlichtingen: www.materialenbeurs.nl

MEI

VTDV congres 2015: Totaalbeleving van onze “Klant”, zijn we er klaar voor? 7 – 8 mei 2015, Antwerp Expo, Antwerpen Inlichtingen: www.vtdv.be Smart Lighting 2015 20 – 21 mei 2015, CityCube Berlijn Inlichtingen: www.smartlighting.org

SEPTEMBER Safety en Security 2015 22 – 25 september 2015, RAI, Amsterdam Inlichtingen: www.rai.nl

Elektrotechniek 2015 29 – september – 2 oktober 2015, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.elektrotechniek-online.nl

OKTOBER

NVTG Najaarsstudiedag 1 oktober 2015, Ampt van Nijkerk, Nijkerk Inlichtingen: www.nvtg.nl Energie 2015 6 – 8 oktober 2015, Brabanthallen, Den Bosch Inlichtingen: www.energievakbeurs.nl

ADVERTENTIE-INDEX ALHO Systeembouw Nederland AT Osborne 2 double you bv Bender Benelux BV Berko Kompressoren Blygold Nederland BV Boge Kompressoren BV Brecon International Bussman Verhuur BV Bussman Verhuur BV BWT Nederland BV C-AIR Technics BV Cadolto Benelux BV Carrier Airconditioning Benelux BV de Block Consultant de Jong Gortemaker Algra Dräger Medical Netherlands BV 46

FMT Gezondheidszorg

2 20 43 44 44 44 44 45 33 44 45 44 43 43 43 43 45

EGM adviseurs 43 EGM architecten 43 Geveke Besturingstechniek 43 GMC Instruments Nederland bv 37 Heijneman Medical BV 45 Hogeschool Rotterdam 45 Honeywell Building Solutions 44 Ingenieursbureau Wolter & Dros bv 44 InterBouwconsult bv. 43 Interflow 45 Kragten 18 Lighthouse Worldwide Solutions BV 39 Linde Healthcare Benelux 44 Mann+Hummel Vokes Air BV 45 Metaflex Doors Europe B.V. 44 Metaflex Doors Europe B.V. 48 Miele Professional 15, 47

Miele Professional 45 MTD Landschapsarchitecten 44 nora flooring systems BV 45 OK Consultancy Nederland (OKCN) 43 Ooperon 45 Pure Water Group 45 Record Automatische Deuren BV 43 Ropa Systems BV 43 Ropa Systems BV 44 Royal HaskoningDHV 16 Sanitair Consultancy Nederland 45 Sauter Building Control Nederland bv 44 Smits van Burgst 43 Spark 45 Stöpler Instrumenten en Apparaten BV 40, 41 Sweegers en de Bruijn 43

Swisslog 31 Technische Unie B.V. 44 Tinnemans Medical Design BV 45 Trane Airconditioning B.V. 43 Tunstall Healthcare 45 Ultimo Software Solutions bv 44 Valstar Simonis 43 Van Dorp zorg en welzijn 44 Van Looy Group NV 43 Vanguard Healthcare Solutions Ltd. 31 Vanguard Healthcare Solutions Ltd. 45 Verkerk Groep 34 Vescom Nederland B.V. 45 Vetrotech Saint-Gobain Benelux 43 Wiegerinck architecten 8

De nieuwe SPEED bedrijfsafwasautomaten

Eén systeem. Eén partner. Totaal leverancier voor de CSA.  Efficiënt. Systeemoplossingen voor de onreine en reine zijde  Minder kosten. Lage total cost of ownership  Innovatief. Gepatenteerd reinigingsproces voor complexe en kritisch instrumentarium  Meer service. Uitgebreide dienstverlening van de hoogste Miele kwaliteit

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Alleen bij Miele

Bedrijfsafwasautomaten met verswatersysteem! • Kortste programmaduur 5 minuten • beladingsniveau‘s • Geschikt voor twee korven 500 x 500 mm • Reiniging conform HACCP DIN 10512 Info: (0347) 37 88 84 www.miele-professional.nl www.mijnvaatwasserkiezen.nl

Reinigen/Desinfecteren Steriliseren Documenteren Garanderen Voor meer informatie: www.miele-professional.nl Telefoon: (0347) 37 88 84

imagine... ... Spring is in the air! 100% ontwerpvrijheid Metaflex Doors introduceert een nieuw schuifdeurconcept. De afwerking met hoogwaardige 3M DINOC folie, biedt diverse kleuren, prints en foto’s. Ook kunnen wij een volledig eigen ontwerp voor u verzorgen. Onbegrensde mogelijkheden Onze schuifdeurconcepten worden wereldwijd toegepast binnen de sectoren Healthcare, Food & Pharma. Daarbij bieden we de juiste balans tussen functionaliteit, esthetica en efficiëntie. Wilt u meer weten over onze mogelijkheden? Neem contact met ons op of bezoek de website. Metaflex Doors Europe Ambachtsstraat 11 7122 MP Aalten The Netherlands +31 (0)543 477 333 www.metaflex.nl