Gezonde Schoolgebouwen Amsterdam

Gezonde Schoolgebouwen Amsterdam 2015-2018 Resultaten 2015

Versie 30 november 2015 ProjectManagement Bureau

Susan Bromm Lisanne Colijn Sander ten Hoven Rob van Ritbergen Aga Spuijbroek

Gemeente Amsterdam 30 november 2015


2



Inhoud

0 Samenvatting ................................................................................................. 5 1 Inleiding ......................................................................................................... 7 1.1 Gezonde Schoolgebouwen Amsterdam 2015 – 2018 .............................................................. 7 1.2 Projectorgansiatie .................................................................................................................. 7 1.3 In deze rapportage ................................................................................................................. 8 2 Uitvoering 20 schoolgebouwen ......................................................................... 9 2.1 Inleiding ................................................................................................................................. 9 2.2 Resultaten 2015 ..................................................................................................................... 9 2.2.1 Proces aanmelding en uitvoering ........................................................................................ 9 2.2.2 Resultaten uitvoering ........................................................................................................ 11 3 Pilot Voortgezet Onderwijs ............................................................................. 15 3.1 Inleiding ............................................................................................................................... 15 3.2 Schoolgebouw ..................................................................................................................... 15 3.3 Stand van zaken ................................................................................................................... 15 4 Gezonde Schoolgebouwen Toets......................................................................18 4.1 Inleiding ............................................................................................................................... 18 4.2 Aanpak toets ........................................................................................................................ 18 4.3 Resultaten flitsopnames ....................................................................................................... 19 4.4 Voorlopige conclusies .......................................................................................................... 21 5 Financieel ...................................................................................................... 22

3



4



0 Samenvatting

Gezonde Schoolgebouwen Amsterdam 2015-2018 In het plan Gezonde Scholen, dat op 6 januari 2015 is vastgesteld door het college van B&W van Amsterdam staat de ambitie van het college beschreven om in de periode 2015-2018 111 schoolgebouwen in het primair onderwijs (PO), speciaal onderwijs (SO) en voortgezet speciaal onderwijs ((V)SO aan te pakken op binnenklimaat. De extra energie en kosten die als gevolg van het aanbrengen van een ventilatiesysteem en toegenomen onderhoud zullen door middel van energiebesparende maatregelen worden gecompenseerd tot een nulpunt (exploitatieneutraal), zodat het schoolbestuur na de aanpak geen extra kosten heeft. Vanuit de gemeente is een projectorganisatie opgezet die zorgt voor de uitvoering in nauwe samenspraak met de deelnemende schoolbesturen binnen het project Gezonde Schoolgebouwen Amsterdam 2015-2018. De uitgangspunten van Gezonde Schoolgebouwen Amsterdam zijn:  het binnenmilieu (binnenlucht en verlichting) en energieprestaties worden via een integraal maatregelenpakket verbeterd;  in nauw overleg met schoolbesturen: schoolbesturen melden scholen aan en committeren zich bij deelname (financieel) aan het project, de prioritering (welke scholen wanneer) wordt in overleg met de schoolbesturen vastgesteld;  schoolgebouwen in de fijnstofzone1 (die zijn aangemeld) krijgen voorran9;  de exploitatiekosten voor schoolbesturen worden gecompenseerd door maatregelen die energie opleveren, zoals zonnepanelen, indien dat bouwtechnisch mogelijk en financieel haalbaar is;  gemeente en schoolbesturen financieren gezamenlijk: de gemeente betaalt gemiddeld €200.000,- voor de binnenlucht en het binnenmilieu per school, schoolbesturen betalen maximaal gemiddeld € 50.000,- voor energiebesparende verwarming en verlichting en zonnepanelen. Het Uitvoeringsplan voor 2015 bestaat uit drie deelprojecten: 1. Uitvoering 20 schoolgebouwen PO/SO 2. Pilot op het voortgezet onderwijs 3. Gezonde Schoolgebouwen Toets Daarnaast is in de loop van 2015 gestart met de voorbereiding van de uitvoering van 2016. Uitvoering 20 schoolgebouwen In 2015 is gestart met de uitvoering van 20 schoolgebouwen (19 PO en 1 SO). Schoolbesturen hebben schoolgebouwen aangemeld voor de aanpak. Dertien schoolbesturen hebben deelgenomen met 20 gebouwen. 1 Fijnstofzone: binnen een straal van 300 meter van de snelweg of binnen 50 meter eerstelijnsbebouwing van een drukke weg waar meer dan 10.000 gemotoriseerde voertuigen per etmaal passeren.

5



Eind 2015 zijn van de 20 gebouwen er 15 opgeleverd in 2015. Het totaal aantal lokalen van deze 15 schoolgebouwen is 205 lokalen, waarvan 7 lokalen voor voor- en vroegschoolse educatie (vve). Van de overige 5 gebouwen (totaal 69 lokalen, geen vve-lokalen) zijn afspraken gemaakt met de schoolbesturen en de aannemers om in de komende maanden dan wel volgend jaar (zomervakantie 2016) tot uitvoering te komen. Van de 20 gebouwen zijn/worden er 13 gebouwen naar Frisse Scholen klasse B gebracht, 6 gebouwen worden naar klasse C gebracht door middel van de optimalisatie van het aanwezige ventilatiesysteem dat dan niet uit het gebouw hoeft te worden gesloopt. Frisse scholen klasse B is landelijk getypeerd als ‘goed’, klasse C is ‘acceptabel’. De afweging van de kwaliteit versus de financiële impuls (kapitaalvernietiging) is bij deze gebouwen (C) in overleg met het schoolbestuur uitgangspunt geweest. Twee schoolgebouwen liggen in de fijnstofzone. Pilot op het voortgezet onderwijs Daarnaast is er in het voortgezet onderwijs op twee gebouwen van schoolbestuur ZAAM een pilot uitgevoerd, om inzicht te krijgen in het proces, de uitvoering en de financiële haalbaarheid van de verbetering van het binnenklimaat op het VO. Op het Pieter Nieuwland en het Over-Y College is de pilot opgezet. In verband met de uitvoering van maatregelen, die voor een deel in de zomervakantie van 2016 plaatsvindt, zijn de definitieve resultaten in de tweede helft van 2016 beschikbaar. Gezonde Schoolgebouwen Toets De Toets heeft als doel inzicht te krijgen in de kwaliteit van de binnenlucht van alle 355 Amsterdamse schoolgebouwen (PO/SO/V(S)O) en bestaat uit twee fases, een zg. ‘Flitsopname’ (die een aantal fysieke eigenschappen van het schoolgebouw in kaart brengt) en een CO2-meting. Op basis van de resultaten wordt een prioritering voor 2017-2018 opgesteld. In 2015 is de flitsopname op 233 gebouwen uitgevoerd, Van de andere 122 gebouwen waren deze eigenschappen al bekend. De CO2-meting volgt begin 2016. Uit de flitsopname kan worden geconcludeerd dat 260 van de 355 schoolgebouwen (73%) in theorie voldoen aan Frisse Scholen Klasse B of C, 41 (12%) aan Klasse C of D en 54 gebouwen (15%) aan Klasse D of lager. Bovengenoemde resultaten vormen een theoretische weergave. In gebouwen die voorzien zijn van een balansventilatie kan in de praktijk door een slecht functionerend systeem alsnog een onvoldoende binnenklimaat heersen. De resultaten van de CO2-metingen die komend voorjaar uitgevoerd zullen worden, zullen de daadwerkelijke situatie in alle Amsterdamse schoolgebouwen weergeven. Waarna definitief de prioritering voor Gezonde Schoolgebouwen 2017/2018 bekend is. Financieel Voor de uitvoering van de deelprojecten van Gezonde Schoolgebouwen 2015 is € 7. 460.000,- beschikbaar gesteld vanuit de coalitiemiddelen Onderwijs. . De schoolbestuurlijke bijdrage was geraamd op € 1.000.000,- (maatregelen met een terugverdientijd van minder dan 15 jaar met een maximum van €50.000,- per gebouw). Deze is lager uitgevallen omdat het merendeel van de te nemen maatregelen een langer terugverdientijd hadden. De totale kosten bedroegen ca. € 4.800.000,-. Dit betekent voor de gemeente een hogere bijdrage dan de begrote €4.000.000,- . Dit is door een verschuiving tussen de deelprojecten gedekt. De kosten voor de Toets kwamen lager uit dan begroot, die voor de pilot in het VO komen vooralsnog op het begrote bedrag uit. 6



1 Inleiding

1.1 Gezonde Schoolgebouwen Amsterdam 2015 – 2018 Op 6 januari 2015 heft het college van Amsterdam het Plan Gezonde Scholen, ambitie 20152018, uitvoering 2015 vastgesteld. Daarin beschrijft zij de ambitie om in de coalitieperiode 2015-2018 111 schoolgebouwen voor primair onderwijs (PO), speciaal onderwijs (SO) en voortgezet (speciaal) onderwijs (V(S)O) aan te pakken op binnenklimaat (naar Frisse Scholen klasse B op licht en lucht conform het Programma van Eisen Frisse Scholen 2015) en energieprestaties. . Veel schoolgebouwen hebben een ongezond binnenklimaat (te hoog CO2-gehalte). Het project Gezonde Schoolgebouwen Amsterdam 2015-2018 heeft als doel bestaande schoolgebouwen van een gezond binnenklimaat te voorzien (op fijnstof, lucht en licht) en de energieprestaties van die gebouwen te verbeteren, zodat het energieverbruik dat toeneemt door de ventilatiesystemen en de toegenomen onderhoudskosten naar het niveau van vóór de maatregelen wordt gebracht (exploitatieneutraal). In de aanpak is cofinanciering het uitgangspunt: schoolbesturen betalen mee aan de energiebesparende maatregelen met een terugverdientijd van 15 jaar. In 2015 is gestart met de aanpak van 20 schoolgebouwen (19 PO en 1 SO). Op het VO wordt een pilot uitgevoerd om inzicht te krijgen in de maatregelen, de kosten en het proces dat nodig is om gebouwen in het voortgezet onderwijs aan te pakken. Daarnaast zijn 355 gebouwen voor PO, VO en SO getoetst op binnenklimaat (CO2), zodat een prioritering ontstaat van de kwaliteit van de binnenlucht van schoolgebouwen. In 2016-2018 volgt de uitvoering van maximaal 30 schoolgebouwen per jaar. In de aanpak van het binnenklimaat is Amsterdam een landelijke koploper. Dit wordt ook gesignaleerd op landelijke bijeenkomsten over dit thema en is in de Dwarskijksessie die op 26 oktober is gehouden over de aanpak Gezonde Schoolgebouwen Amsterdam door landelijke experts bevestigd. De nauwe samenwerking met de schoolbesturen staat voorop en maatregelen worden in goed overleg met hen uitgevoerd.

1.2 Projectorgansiatie Voor de uitvoering van Gezonde Schoolgebouwen 2015 in 3 deelprojecten en als 4e deelproject de voorbereiding van de uitvoering van 2016 (die ook gestart is in de loop van 2015) is een projectorganisatie opgezet.

7



1.3 In deze rapportage In deze rapportage worden weergegeven de resultaten en de financiële verantwoording van de drie deelprojecten zoals beschreven in het plan Gezonde scholen, ambitie 2015-2018, uitvoering 2018 (6 januari 2015 vastgesteld door B&W): 1. Uitvoering 20 schoolgebouwen 2. Pilot Voortgezet Onderwijs 3. Gezonde Schoolgebouwen Toets

8



2 Uitvoering 20 schoolgebouwen

2.1 Inleiding In opdracht van de wethouder Onderwijs is de vervolgaanpak Gezonde scholen 2015-2018 opgesteld. Volgens dit programma worden de komende vier jaar bestaande scholen voor primair onderwijs (PO), voortgezet onderwijs (VO) en (voortgezet) speciaal onderwijs (V)SO verbeterd, met cofinanciering door gemeente en schoolbesturen. In het programma Gezonde Schoolgebouwen 2015 zijn er drie niveaus waarop geïnvesteerd wordt: 1. verbeteren van het binnenklimaat op de aspecten binnenlucht en verlichting. 2. vermindering van de energiebehoefte, het energieverbruik. 3. opwekken energie (door middel van PV panelen) of wijziging energiebron van fossiel, naar duurzaam zoals stadsverwarming, De uitgangspunten van het plan zijn:  het binnenmilieu (binnenlucht en verlichting) en energieprestaties worden via een integraal maatregelenpakket verbeterd; 

in nauw overleg met schoolbesturen: schoolbesturen melden scholen aan en committeren zich bij deelname (financieel) aan het project, de prioritering (welke scholen wanneer) wordt in overleg met de schoolbesturen vastgesteld;



de exploitatiekosten voor schoolbesturen worden gecompenseerd door maatregelen die energie opleveren, zoals zonnepanelen, indien dat bouwtechnisch mogelijk en financieel haalbaar is;



gemeente en schoolbesturen financieren gezamenlijk: de gemeente betaalt gemiddeld €200.000,- voor de binnenlucht en het binnenmilieu per school, schoolbesturen betalen maximaal gemiddeld € 50.000,- voor energiebesparende verwarming en verlichting en zonnepanelen;

2.2 Resultaten 2015 2.2.1 Proces aanmelding en uitvoering

Eind 2014 is gestart met de voorbereiding van de 20 schoolgebouwen (totaal 274 lokalen waarvan 7 lokalen voor voor- en vroegschoolse educatie). De schoolgebouwen zijn aangemeld door het schoolbestuur. In totaal zijn 25 gebouwen aangemeld, waarvan er 20 gebouwen van 13 besturen op de definitieve lijst zijn geplaatst: 19 gebouwen voor primair onderwijs en 1 gebouw voor speciaal onderwijs. De gebouwen die niet op de lijst zijn geplaatst, zijn afgevallen om redenen van: renovatieplannen in de toekomst, sterk dalende leerlingprognose dus toekomst school onzeker. 9



Overzicht schoolgebouwen Gezonde Schoolgebouwen 2015 naam school Adres bestuur (F = fijnstof) (SO= speciaal Onderwijs) Oplevering 2015

stadsdeel

bouw Jaar

leslokalen (waarvan vve)

Lotus

Holendrechtplein

Stichting Lotus

Zuidoost

1976

4

EBS de Morgenster

Holendrechtplein 42

Zuidoost

1976

13 (1)

Holendrechtschool Prof. Van Houteschool (F) Wereldwijs

Holendrechtplein 3940 Leksmondplein 27

Sticht Evangelische Basisscholen Sirius

Zuidoost

1976

14 (1)

Sirius

Zuidoost

1982

8 (1)

Geerdinkhof 695

Sirius

Zuidoost

16

De Globe

Evertsweertplantsoen 3 Staalmanpark 10

StWT

Nieuw West

1980/ 1994 2006

StWT

Nieuw West

2008

13

Hoekenes 59

StWT

Nieuw West

2000

15 (1)

Oost

1997

15

Noord

2010

14

ASVO

Baron G.A, Tindalplein ASKO 12 Volendammer-straat ASKO 160 Frederiksplein 37 ASVO

Centrum

1989

11

St. Antonius

Lastageweg 50

ASKO

Centrum

1986

11

Kinkerbuurtschool

Borgerstraat 109

AWBR

West

15 (1)

Van Detschool (F) (SO) Podium

IJsbaanpad 7

Orion

Zuid

1985/ 2007/ 2014 1978

Emmy Andriessestraat ABSA 56 Soembawastraat 61 STAIJ

Oost

2008

16 (1)

Oost

1990

17 (1)

Het Gouden Ei/ 8e Montessori dep. Rosj Pina

C. van Eesterenlaan 50 STAIJ

Oost

1990

15

Nieuw Herlaer 18

Rosj Pina

Zuid

2004

17

Instituut Schreuder Boekmanschool

Van de Veldestraat 10

Instituut Schreuder OOadA

Zuid

1999

12

Centrum

1992

14

Einsteinschool Osdorpse Montessori De Achthoek Mgr Bekkers,

Flevoparkschool

Korte Lepelstraat 81

17

17

10



Op de gebouwen is eind 2014 een quick scan uitgevoerd die op hoofdlijnen inzicht gaf in de te nemen maatregelen. De schoolgebouwen zijn in 2 tranches van 10 gebouwen verdeeld. Na de aanbesteding van de uitvoering waaruit 2 aannemers zijn geselecteerd voor ieder 10 scholen, hebben de aannemers de scholen nogmaals opgenomen en voor iedere school een maatregelenpakket uitgewerkt (luchtventilatie, licht en compenserende – verduurzamings – maatregelen), waarop de schoolbesturen hun goedkeuring hebben gegeven. Het grootste deel van de uitvoering heeft plaatsgevonden in de school- en herfstvakantie van 2015.

2.2.2 Resultaten uitvoering

Ervaringen 2015 Frisse Scholen Klasse C of B Maatregelen lucht Na de eerste aanmeldingen voor de tranche 2015 werd duidelijk dat bij de aanmeldingen meerdere schoolgebouwen zaten die problemen hebben met het binnenklimaat, maar al wel over luchtinstallaties beschikken. Installaties die nog (lang) niet zijn afgeschreven, aan klasse C voldoen, maar niet aan klasse B. Hoewel voor nieuwe installaties klasse B geïnstalleerd wordt is voor deze bestaande installaties als minimum klasse C aangehouden. Dit is gedaan in overleg met de opstellers van het Programma van Eisen Frisse Scholen B. In het advies staat: “Klasse B is in het PvE Frisse Scholen het basisuitgangspunt voor nieuwbouw en ingrijpende renovaties en dus een uitstekende ambitie. Realiseer echter dat een school die al voldoet aan Klasse C van Frisse Scholen weliswaar presteert beneden de Amsterdamse ambities, maar zeker niet slecht is. Bij aanpak van deze scholen gaat het dan om een kleine verbetering van het kwaliteitsniveau tegen relatief hoge kosten. Scholen die momenteel kampen met een slecht binnenmilieu, en dat is een groot deel van de bestaande schoolgebouwen, zullen met dezelfde investeringen een veel grotere verbeterstap kunnen maken.” Vervangen van installaties die de C-norm halen door nieuwe installaties die tot B komen is kapitaalvernietiging, milieuonvriendelijk en uit gezondheidsperspectief niet nodig. De meeste schoolbesturen begrijpen de afweging goed, maar er is ook een schoolbestuur dat het niet eens was met deze verandering van programma. Met dit schoolbestuur is nu ook het maatregelenpakket vastgesteld. Maatregelen licht In de beleving van veel scholen is licht een ondergeschikt probleem bij de beleving van het binnenklimaat. Uit de metingen blijkt ook dat de scholen tussen niveau Frisse Scholen C en B scoren wat licht betreft. Daar waar men onder klasse C uitkomt wordt licht toegevoegd. Maar de omzetting van reguliere verlichting naar LED verlichting betekent vooral energiebesparing en verduurzaming. Echter, het vervangen van de bestaande verlichting door energie zuinige LED-verlichting, kan niet binnen de technische levensduur (15jaar) worden terugverdiend. 11



In het BBA-advies over het landelijke Programma van Eisen wordt ten aanzien van licht geadviseerd de aandacht te vestigen op het visueel comfort in de school door het voorkomen van verblinding door daglicht door geschikte licht- en helderheidswering. Dit heeft een grote invloed op de visuele prestaties en het ontstaat van lichamelijke klachten als hoofdpijn en vermoeidheid. Zonwering maakte deel uit van de voorziening Onderhoud en aanpassing in de Verordening Voorzieningen Huisvesting Primair Onderwijs. Door de wetswijziging Overheveling Buitenonderhoud en Aanpassingen ( per 1/1/15) zijn dergelijke voorzieningen uit de verordening geschrapt. Schoolbesturen krijgen nu de middelen voor buitenonderhoud en onderhoud rechtstreeks van het Rijk. Voorscholen Vanuit de gemeente afdeling VVE (Voor- en Vroegschoolse Educatie) is de wens gekomen om ook de leslokalen waarin een vve (voorschool) is gehuisvest mee te nemen in de aanpak 2015. Niet alle schoolbesturen hadden dit lokaal in beginsel aangemeld. Het gaat in de 20 schoolgebouwen om 6 lokalen waarin een vve is gehuisvest (2,5-4-jarigen), leslokalen die onderdeel zijn van het schoolgebouw. Van deze 6 lokalen zijn er 4 niet in de oorspronkelijke aanmelding door schoolbesturen meegenomen. Deze 4 extra lokalen worden nog meegenomen in de aanpak en de planning van 2015. Installaties en onderhoud Een tweede belangrijke les uit deze situatie is dat het toevoegen van installaties alleen niet garandeert dat de luchtkwaliteit verbetert. Bij de scholen treffen we met regelmaat ernstig vervuilde of anderszins onvoldoende functionerende installaties aan. Kleine of grotere aanpassingen kunnen deze problemen voor het grootste deel oplossen. Constante monitoring en feedback moeten de prikkels geven aan schoolbesturen om de installaties zo optimaal mogelijk te blijven gebruiken. Planning en tijdpad Het project is erop gericht om de maatregelen uit te voeren in de schoolvakantie, die effectief vijf weken beslaat. Dit tijdpad vraagt veel van de betrokken partijen (schoolbesturen en aannemers). Hoe meer tijd aan de voorkant besteed kan worden, hoe beter. Enerzijds is dan meer ruimte voor de inhoudelijke afwegingen over maatregelen met het schoolbestuur en praktisch gezien kunnen bepaalde voorbereidende werkzaamheden door de aannemers naar voren worden getrokken (vb. meivakantie). Samenwerking met de schoolbesturen De samenwerking met de schoolbesturen is goed verlopen. Schoolbesturen vormden een betrokken en kritische partner en vormden de rechtstreekse gesprekspartner voor de aannemers. De schoolbesturen hebben wel aangegeven nog meer betrokken te willen zijn in het proces, bij de aanbesteding en de voorbereiding van het project. Daarom heeft in het najaar van 2015 een delegatie van schoolbesturen (4 personen) meegedacht over de rol van de schoolbesturen in het proces van uitvoering in 2016-2018.

12



Stand van zaken realisatie De stand van zaken is als volgt: Van de 20 gebouwen worden er 15 opgeleverd in 2015. Het totaal aantal lokalen van deze 15 schoolgebouwen is 205 lokalen, waarvan 7 lokalen voor voor- en vroegschoolse educatie (vve). Van de overige 5 gebouwen (totaal 69 lokalen, geen vve-lokalen) zijn afspraken gemaakt met de schoolbesturen en de aannemers om in de komende maanden tot uitvoering te komen. Voor de resterende 5 gebouwen is er sprake van een bijzondere situatie waardoor oplevering over de jaarwisseling wordt getild. Het gaat om 5 schoolgebouwen waar het volgende speelt:  Boekmanschool: Tijdens het proces van voorbereiding van de uitvoering van Gezonde Schoolgebouwen zijn er vanuit het schoolbestuur uitbreidingsplannen voor 2016 ontstaan. De aanpassingen van Gezonde Scholen worden in één keer met de uitbreiding meegenomen in de zomer van 2016. 

Instituut Schreuder: In deze school wordt een centraal systeem geplaatst. Dit vraagt om de nodige bouwkundige aanpassingen die niet te realiseren zijn in de herfstvakantie 2015 maar op verzoek van het schoolbestuur in de zomer 2016 worden uitgevoerd.



Het Gouden Ei: Dit gebouw biedt huisvesting aan 2 scholen, Het Gouden Ei en 8e Montessori Zeeburg. De laatste school die aanvankelijk buiten het project viel wordt nu ook meegenomen en voorzien van het systeem, waardoor 9 extra lokalen worden aangepakt. Uitvoering vindt ook plaats in zomer 2016 in goed overleg met het schoolbestuur.



Rosj Pina: Voor dit gebouw zijn meerdere oplossingen onderzocht. In overleg met het schoolbestuur heeft dit geresulteerd in een centraal systeem dat op het dak wordt geplaatst. Inmiddels is er goedkeuring door welstand en zal de uitvoering worden opgestart en begin 2016 worden afgerond.



St. Antonius: In overleg met het schoolbestuur wordt een centraal systeem op het dak geplaatst. Het vergunningentraject heeft lang geduurd. Inmiddels is er een positief advies van welstand en gaat de aannemer verder met de voorbereiding. De uitvoering zal zo snel mogelijk worden opgestart.

13



Overzicht realisatie Gezonde Schoolgebouwen Amsterdam 2015

naam school (F = fijnstof) (SO= speciaal Onderwijs) Oplevering 2015 Lotus

Adres

bestuur

leslokalen (waarvan vve)

Klasse B/C

Holendrechtplein

4

B

EBS de Morgenster Holendrechtschool Prof. Van Houteschool (F) Wereldwijs De Globe Einsteinschool Osdorpse Montessori De Achthoek

Holendrechtplein 42

13 (1)

B

Holendrechtplein 39-40

Stichting Lotus Sticht Evan Basis Sirius

14 (1)

B

Leksmondplein 27

Sirius

8 (1)

B

Geerdinkhof 695 Evertsweertplantsoen 3 Staalmanpark 10 Hoekenes 59

Sirius StWT StWT StWT

16 17 13 15 (1)

B C C B

Baron G.A, Tindalplein 12 Volendammer-straat 160 Frederiksplein 37 Borgerstraat 109

ASKO

15

B

ASKO ASVO AWBR

14 11 15 (1)

C B B

IJsbaanpad 7

Orion

17

C

Emmy Andriessestraat 56 Soembawastraat 61

ABSA

16 (1)

C

STAIJ

17 (1)

B

Rosj Pina

Nieuw Herlaer 18

Rosj Pina

17

C

Instituut Schreuder Boekmanschool

Van de Veldestraat 10

12

B

Korte Lepelstraat 81

Instituut Schreuder OOadA

14

Ntb in 2016

St. Antonius

Lastageweg 50

ASKO

11

B

Het Gouden Ei/ 8e Montessori dep.

C. van Eesterenlaan 50

STAIJ

15

B

Mgr Bekkers, ASVO Kinkerbuurtschool Van Detschool (F) (SO) Podium Flevoparkschool Oplevering 2016

Van de 20 gebouwen zijn/worden er dus 13 gebouwen naar klasse B gebracht en 6 gebouwen naar klasse C door middel van de optimalisatie van het aanwezige ventilatiesysteem. Een gebouw zal in 2016 worden uitgevoerd samen met een uitbreiding, daar zal B/C worden gerealiseerd. Twee gebouwen in de fijnstofzone zijn aangepakt.

14



3 Pilot Voortgezet Onderwijs

3.1 Inleiding Voor het voortgezet onderwijs, waar er in het verleden nog geen ervaring met het verbeteren van het binnenklimaat en verbeteren energieprestaties van bestaande schoolgebouwen is opgedaan, is het voorstel gedaan om in overleg met een schoolbestuur een pilot uit te voeren op één schoolgebouw. De pilot wordt in 2015/2016 uitgevoerd, zodat inzicht bestaat in de aanpak van bestaande scholen voor voortgezet (speciaal) onderwijs. Ook in het VO wordt van de schoolbesturen een bijdrage gevraagd, gekoppeld aan de maatregelen. De hoogte van de gevraagde schoolbestuurlijke bijdrage wordt in de pilot onderzocht. Door de gemeente is een projectgroep opgezet die de pilot aanstuurt. Een vertegenwoordiger van het schoolbestuur neemt deel in de projectgroep. Het schoolbestuur houdt nauw contact met de directeur van de school.

3.2 Schoolgebouw Met Stichting ZAAM zijn afspraken gemaakt over de deelname van één schoolgebouw. Het Pieter Nieuwland College aan de Nobelweg 6 is aan de hand van criteria geselecteerd om deel te nemen aan de VO Pilot. Na de onderzoeksfase is gebleken dat dit gebouw minimale aanpassingen behoefte vanwege de renovatie van een aantal jaar geleden. Daarom was het advies om binnen het beschikbare budget nog een gebouw aan de VO Pilot te laten deelnemen. De keuze is gevallen op het Over-Y College aan de Floraweg, ook van Stichting ZAAM. Dit gebouw is geschikt bevonden, omdat het geen luchtinstallatie heeft en verder dagelijks in gebruik is, waardoor de uitvoering van de benodigde aanpassingen alleen mogelijk is buiten de schooltijden. Als derde school worden de resultaten van de vernieuwbouw van het Comeniuscollege aan de Jacob Geelstraat meegenomen. Zo ontstaat een gedifferentieerd beeld van typen schoolgebouwen en de consequenties van maatregelen op het gebied van verbetering binnenklimaat en energiebesparende maatregelen.

3.3 Stand van zaken Hieronder volgt per gebouw de stand van zaken. 1. Pieter Nieuwland College

15



Een installatieadviseur heeft de klaslokalen opgenomen en op 8 mei 2015 zijn bevindingen naar de gemeente gestuurd: Lucht Met het huidige ventilatiesysteem van het Pieter Nieuwland College kan voldaan worden aan PvE Frisse Scholen klasse B in de lokalen. Om dat te kunnen bereiken moet er echter beter onderhoud worden uitgevoerd (binnen onderhoudscontract) en dienen de instellingen voor dag/nacht en weekend worden aangepast. Daarnaast kan er gekozen worden voor extra luchtverdeelpunten incl. flexibele slangen om tocht en installatiegeluid te beperken. Licht De lichtsterkte is gemeten en blijkt te voldoen aan Klasse C, daar waar het uitgangspunt Klasse B was. Uit bovengenoemde conclusie blijkt dat de te treffen maatregelen in de lokalen om het binnenklimaat bij Pieter Nieuwland College te verbeteren minimaal zijn. De maatregelen zijn vooral gebaseerd op de meetresultaten in de lokalen. Eind mei is de uitslag van de gebruikerstevredenheidsenquête ontvangen. Hieruit bleek dat de nevenruimten zoals de mediatheek, praktijklokalen en veelgebruikte kantoorruimtes, vwb. het verbeteren van de luchtkwaliteit minstens net zo belangrijk zijn in het Voortgezet Onderwijs. Veel klachten hadden betrekking op deze ruimten. Zodoende zijn er in juni extra metingen uitgevoerd, waarna op 23 juni het aangepaste, en daarmee definitieve, advies aangeleverd. Uit de enquête bleek ook dat het huidige lichtniveau in geen geval als negatief ervaren wordt, zodoende is dit onderwerp in overleg met het projectteam buiten het definitieve advies/maatregelenpakket gehaald. Vervolgens is eind juni/begin juli gebruikt om met het schoolbestuur het maatregelpakket af te stemmen. In juli/augustus is de aanbesteding voorbereid en de technische uitvraag geformuleerd. Begin september is er een basale toets uitgevoerd onder de partijen die we voornemens waren uit te nodigen voor de meervoudig onderhandse aanbesteding. Waarna medio oktober 2015 de aanbesteding voor het Pieter Nieuwland is gepubliceerd. Inmiddels is de aanbesteding van het Pieter Nieuwland College in de afrondende fase en is het streven om binnen enkele weken de opdracht te gunnen. De daadwerkelijke uitvoering zal in overleg met het schoolbestuur en de aannemer worden bepaald. Ieders voorkeur gaat uit naar een zo snel mogelijke uitvoering. 2. Over-Y College

Aangezien bleek dat er door het beperkte maatregelenpakket in het Pieter Nieuwland College maar weinig lessen geleerd konden worden, is In mei 2015 gestart met het vinden van een extra schoolgebouw binnen het scholenbestand van ZAAM zodat er een pilot gecreëerd wordt waaruit voldoende lessen geleerd kunnen worden. In overleg met het schoolbestuur is het Over-Y college in Amsterdam Noord gekozen. Daar zijn met name maatregelen te treffen voor wat betreft het verbeteren van de luchtkwaliteit. Eind augustus is de gebruikerstevredenheidsenquête uitgezet op het Over- Y, bijna alle medewerkers hebben hierop gereageerd. Begin oktober is hierover de rapportage aangeleverd. De conclusie was dat er vooral ten aanzien van de binnenlucht veel klachten zijn. 16



In oktober heeft de installatieadviseur een advies opgesteld voor het ventilatiesysteem dat nodig is op het Over-Y college, in eerste instantie uitgaande van alleen de lokalen. Daarin is een afweging gemaakt tussen een centraal- of decentraal systeem, vervolgens is dit advies aangevuld met de nevenruimten. Het advies luidt om een centraal systeem in de gehele school toe te passen, de definitieve keuze zal in de projectgroep van 26 november genomen. Dit zal worden gevolgd door het opstellen van de uitvraag en de aanbesteding van het werk. De voorkeur van het schoolbestuur is om voor de examenperiode ten minste de gymzaal te hebben uitgevoerd, de rest van het gebouw kan alleen in de zomervakantie worden uitgevoerd. De mogelijkheden voor de planning worden momenteel onderzocht door het projectteam. In het najaar van 2016, als alle maatregelen in de schoolgebouwen zijn uitgevoerd, zal de raadscommissie worden geïnformeerd over de resultaten van de pilot op het voortgezet onderwijs. Vanaf 2017 zullen ook gebouwen voor voortgezet onderwijs deel kunnen nemen aan Gezonde Schoolgebouwen. Het aantal gebouwen is afhankelijk van de resultaten van de pilot (financiële haalbaarheid en haalbaarheid uitvoering).

17



4 Gezonde Schoolgebouwen Toets

4.1 Inleiding Van een groot deel van de schoolgebouwen, die in gebruik zijn door een PO-, VO- of (V)SOschool, in Amsterdam is niet bekend wat de binnenluchtkwaliteit is. Om inzicht te krijgen in de luchtkwaliteit in alle schoolgebouwen, is in 2015 de Gezonde Schoolgebouwen Toets uitgevoerd. De Gezonde Schoolgebouwen Toets bestaat uit twee fases, namelijk de fysieke gebouwopname en vervolgens de CO2metingen. Het uiteindelijke inzicht in de binnenluchtkwaliteit van alle schoolgebouwen in de gemeente Amsterdam zal gebruikt worden om tot een prioritering voor de komende 3 jaar (2016-2018) te komen. Van de 355 Amsterdamse schoolgebouwen bevinden 59 gebouwen zich in de fijnstofzone. De fysieke gebouwopname is tevens gebruikt om in kaart te brengen welke voorzieningen in gebouwen aangebracht zijn tegen fijnstof. Verdeling gebouwen PO, VO en SO

4.2 Aanpak toets Flitsopnames Om te beginnen is het belangrijk om een aantal fysieke eigenschappen van het schoolgebouw in kaart te brengen:  

Het aanwezige ventilatietype; Aanwezigheid van roosters en te openen ramen; 18



 

Het aanwezige filtertype; Het percentage dakvlak wat geschikt is voor zonnepanelen.

Van 233 schoolgebouwen zijn bovengenoemde punten in de periode september/november in kaart gebracht d.m.v. een fysieke gebouwopname. Van de andere 122 gebouwen waren deze eigenschappen al bekend vanwege deelname aan eerdere verbeterprogramma's of nieuwbouw- en renovatieprojecten. CO2metingen

De fysieke opnames geven een goed beeld van de situatie in de Amsterdamse schoolgebouwen voor wat betreft. de luchtkwaliteit, dit is echter voornamelijk een theoretische weergave. Om de daadwerkelijke situatie te weten te komen dienen er CO2metingen uitgevoerd te worden. In de maanden februari en maart 2016 zullen daarom in alle schoolgebouwen gedurende één week CO2-metingen plaatsvinden. Hierdoor wordt bekend in welke schoolgebouwen het aanbrengen van ventilatievoorzieningen de hoogste prioriteit heeft. De uitkomsten van de fysieke gebouwopname, samen met de CO2metingen, zullen gebruikt worden voor de prioritering van de uitvoering van Gezonde Schoolgebouwen 2017 en 2018. De schoolbesturen van slecht scorende schoolgebouwen zullen gestimuleerd worden om hun schoolgebouwen aan te melden voor het uitvoeringsprogramma. Daarnaast geven de uitkomsten inzicht in de opgave waar de gemeente Amsterdam nog voor staat.

4.3 Resultaten flitsopnames Op basis van de aanwezige ventilatievoorzieningen kan een schoolgebouw in theorie ingedeeld worden in een luchtkwaliteitsklasse conform het Programma van Eisen Frisse scholen. Zodra er mechanische balansventilatie aanwezig is, betekent dat luchtkwaliteitsklasse C of B gecreëerd zou moeten kunnen worden. Zodra er slechts natuurlijke ventilatie aanwezig is, betekent dat de kans groot is dat de luchtkwaliteitsklasse niet hoger is dan klasse D. Onderstaande grafiek geeft de situatie voor de Amsterdamse schoolgebouwen weer:

19



54 van de 355 schoolgebouwen hebben alleen natuurlijke ventilatie. Om een verantwoord binnenklimaat te kunnen waarborgen voor de kinderen en leerkrachten, heeft het aanbrengen van mechanische ventilatievoorzieningen in deze schoolgebouwen de hoogste prioriteit. 41 van de 355 schoolgebouwen hebben mechanische toevoer óf afvoer, dit heeft in theorie luchtkwaliteitsklasse D of C tot gevolg. Filtering van de toegevoerde lucht vindt vaak niet plaats bij dergelijke systemen en daarnaast is warmteterugwinning niet mogelijk. Tot slot zijn 260 van de 355 schoolgebouwen voorzien van mechanische balans ventilatie. In theorie bekent dit een luchtkwaliteitsklasse C of B. In een groot deel van de gebouwen wordt deze ambitie behaald. Echter blijkt ook dat in de praktijk veel systemen niet optimaal functioneren, waardoor er alsnog een matig binnenklimaat aanwezig is. Fijnstof Om binnen een fijnstofzone goed beschermd te zijn tegen fijnstof, is het belangrijk dat er in een gebouw een balansventilatiesysteem aanwezig is met een F9 filter voor de toevoerlucht. Van de 59 schoolgebouwen binnen een fijnstofzone zijn 35 gebouwen tijdens de fysieke gebouwopname bezocht. 1 van de 35 bezochte fijnstofschoolgebouwen bevat een F9 filter, 2 fijnstofscholen ontvangen door deelname aan een verbeterprogramma of door vervangende nieuwbouw binnen afzienbare tijd de juiste fijnstofmaatregelen, 11 fijnstofschoolgebouwen waren voorzien van een F7 of andere filters, van 14 fijnstofschoolgebouwen is het onbekend of er maatregelen ten aanzien van fijnstof aanwezig zijn en 7 van de 35 bezochte fijnstofschoolgebouwen waren überhaupt niet voorzien van mechanische balansventilatie en dus filters tegen fijnstof. Van de gebouwen die in de fijnstofzone liggen zijn 24 schoolgebouwen om eerder genoemde redenen niet meegenomen in de fysieke gebouwopname. Van deze gebouwen zijn 6 reeds aangepakt en voorzien van de juiste filters. 15 gebouwen zullen in 2016 van de juiste filters worden voorzien en van 3 schoolgebouwen is onbekend of er voorzieningen getroffen zijn tegen fijnstof. 20



Kortom de schoolgebouwen zonder voorzieningen tegen fijnstof en zonder een ventilatiesysteem moeten prioriteit krijgen binnen het project Gezonde Schoolgebouwen, gevolgd door 11 schoolgebouwen die geen juiste filters hebben. Van de 17 gebouwen waarvan niet bekend is of en welke voorzieningen er aanwezig zijn, moet er nog een nader onderzoek komen.

4.4 Voorlopige conclusies Van de 355 gebouwen voldoen 260 gebouwen (73%) in theorie aan Frisse Scholen Klasse B of C, 41 (12%) aan Klasse C of D en 54 gebouwen (15%) aan Klasse D of lager. Bovengenoemde resultaten vormen een theoretische weergave. In gebouwen die voorzien zijn van een balansventilatie kan in de praktijk door een slecht functionerend systeem alsnog een onvoldoende binnenklimaat heersen. De resultaten van de CO2-metingen die komend voorjaar uitgevoerd zullen worden, zullen de daadwerkelijke situatie in alle Amsterdamse Schoolgebouwen weergeven. Waarna definitief de prioritering voor Gezonde Schoolgebouwen 2017/2018 bekend is.

21



5 Financieel

Begroting 2015 Middelen Gezonde scholen 2015

Bedrag

Dekking Gemeente

Schoolbestuur

Aanpak 20 scholen PO/SO

€ 5.000.000,-

€ 4.000.000,-

€1.000.000

Pilot 1 school voor voortgezet

€ 1.500.000,-

€ 1.500.000,-

€ 835.000,-

€835.000,-

onderwijs Gezonde Scholen Toets PO Gezonde Scholen Toets VO/(V)SO

€ 1.125.000,-

€ 1.125.000,-

Totaal

€ 8.460.000,-

€7.460.000,-

€1.000.000

Voor de uitvoering van de deelprojecten van Gezonde Schoolgebouwen 2015 is € 7.460.000,- beschikbaar gesteld vanuit de coalitiemiddelen Onderwijs. De totale kosten na uitvoering van 20 scholen (een klein deel wordt uitgevoerd/opgeleverd in 2016) bedroegen ca. € 4.800.000,-. De schoolbestuurlijke bijdrage was geraamd op € 1.000.000,- (maatregelen met een terugverdientijd van minder dan 15 jaar met een maximum van €50.000,- per gebouw), hetgeen het totale budget maakt op €5.000.000,- ( € 4.000.000,- van de gemeente en € 1.000.000,- van het schoolbestuur). De schoolbestuurlijke bijdrage is lager uitgevallen omdat het merendeel van de te nemen maatregelen een langer terugverdientijd hadden. Dit betekent voor de gemeente een hogere bijdrage dan de begrote €4.000.000,- . Dit is door een verschuiving tussen de deelprojecten gedekt. De kosten voor de Toets kwamen, door aangepaste uitgangspunten, lager uit dan begroot, die voor de pilot in het VO komen vooralsnog op het begrote bedrag uit. Het grootste deel zal pas in 2016 worden uitgegeven.

22

Gezonde Schoolgebouwen Amsterdam

Recommend Documents