TIJDSCHRIFT VAN DE FACULTEIT INGENIEURSWETENSCHAPPEN EN VILv Nr. 16 • januari 2012
Gezond en gelukkig 2012! Beter horen, beter sporten dankzij ingenieurs Engineers rock! De cafés van Existenz
ALUMNI INGENIEURS KU LEUVEN
Afgiftekantoor 3000 Leuven 1 • P802104
Voorwoord
Beste collega-ingenieurs, beste medewerkers en vrienden van de faculteit, Het feestgedruis is voorbij; tijd om vooruit te kijken: wat zal 2012 brengen? Voor de faculteit een nieuwe decaan – in het voorjaar worden er inderdaad verkiezingen gehouden. Hem of haar wens ik een vruchtbare samenwerking met alle professoren, onderzoekers, docenten, medewerkers en studenten. Voor de KU Leuven een wijs beleid zodat onderwijs en onderzoek kunnen blijven groeien en bloeien in Leuven. Voor alle ingenieurs veel inspiratie om te doen waar ze van dromen: de wereld verbeteren. Dat klinkt misschien melig, maar uiteindelijk hopen we daarmee de 17-jarigen te overhalen om aan de studies ingenieurswetenschappen te beginnen. We merken aan de inschrijvingscijfers van generatiestudenten (zie verder in GeniaaL) dat de Vlaamse ingenieursfaculteiten het niet zo slecht doen, al hopen we natuurlijk nog steeds om meer meisjes te overtuigen van een keuze voor ingenieurswetenschappen. En meisjes zijn gevoelig voor het argument “maatschappelijke relevantie van een studie”. Hier ligt ook een taak voor jullie allen weggelegd: zeg het maar op LinkedIn, Facebook, Twitter,… dat wat je doet goed is. Ingenieurs mogen best trots zijn op hun werk. Misschien zien we elkaar op de facultaire infodag voor toekomstige studenten op 24 maart, op een optreden van Jan Swevers, bij de ‘cafés ‘ van Existenz of op een forumavond van VILv… zeker graag tot ziens! Een geniaal 2012! Ludo Froyen, decaan Faculteit Ingenieurswetenschappen
Beste alumni, Bij het begin van het nieuwe jaar wenst de hele bestuursploeg van VILv - Alumni Ingenieurs KU Leuven je van harte een voorspoedig 2012 met een gezond evenwicht tussen persoonlijke en professionele ambities. Voor wie niet aanwezig kon zijn op het Arenbergsymposium in het kader van de Van Cauterenleerstoel, brengt GeniaaL een verslag van deze studiedag rond het thema 'Chips overal!', ook dit jaar weer gesponsord door VILv - Alumni Ingenieurs KU Leuven. Ook al gaat de geschiedenis van geïntegreerde schakelingen al tientallen jaren terug, het thema blijft meer dan ooit relevant. Op de studiedag werd het thema dan ook vanuit verschillende standpunten en toepassingen belicht, zowel technologisch als naar maatschappelijke impact. Verkeer, mobiele communicatie en energie zijn maar enkele domeinen waarop nog grote evoluties te verwachten zijn. In het geval van energie bijvoorbeeld, moet de efficiëntie en betrouwbaarheid van energievoorziening nog sterk kunnen toenemen dankzij smart grids, slimme elektriciteitstransmissie- en distributienetwerken gebaseerd op sensoren en tweewegscommunicatie, waarbij de vraag en aanbod van elektriciteit op elk moment op elkaar kunnen worden afgestemd. Heel wat technologische bouwblokken zijn al voorhanden, maar een geconcerteerde samenwerking tussen industrie, onderzoek en beleid zal nodig zijn om tot een volledige realisatie te komen. Niettemin, als we tegen 2050 de Europese ambitie om de energievoorziening in de EU zo goed als CO2-neutraal te krijgen, willen realiseren is een meer geïntegreerde visie op ons energiebeleid noodzakelijk: smart grids kunnen beduidend meer betekenen voor het milieu dan de blinde subsidiëring voor zonnepanelen. Als de verschillende stakeholders erin slagen de handen in mekaar te slaan, kunnen technologie en toepassingen ontwikkeld worden die tegelijkertijd ook voor nieuwe jobs zullen zorgen. In deze periode waarin zowel de klimaatproblemen op mondiaal vlak, als de eurocrisis op Europees vlak, en de politieke crisis op federaal vlak slechts met mondjesmaat opgelost raken, kunnen ingenieurs niet alleen maar voor technologische oplossingen zorgen maar ook het economisch weefsel helpen versterken. Duurzame jobs in een geglobaliseerde economie: een conditio sine qua non om gezondheidszorg, onderwijs, pensioenen veilig te stellen. De thema's van de komende VILv-forumavonden sluiten hierbij aan, we hopen jullie talrijk te mogen ontmoeten! Iris De Coster, voorzitter VILv – Alumni Ingenieurs KU Leuven
INHOUD nieuws uit de faculteit chips overal! inschrijvingscijfers beter horen dankzij ingenieurs engineers rock! met technologie naar de top(sport)?
3 4 5 6-7 8-9 10
forumavonden 2012 Dag van de Ingenieur promotie 1954 naar Brugge impressions from a neighbour Existenz bouwt aan de toekomst
11 12 13 14 15-16
Nieuws Prijzen, onderscheidingen, … • ERC Advanced Grants 2011 werden toegekend aan Johan Suykens en Luc Van Gool, beiden verbonden aan het Departement Elektrotechniek. Johan Suykens onderzoekt de wiskundige modellering van voorspellende modellen en Luc Van Gools topic is software voor 4D-weergave. • Dr. Byung Joon Lee, postdoctoraal onderzoeker in de Onderzoeksgroep Sedimentmechanica van het Laboratorium voor Hydraulica, Departement Burgerlijke Bouwkunde, ontving op 21 oktober 2011 de Ray Krone Award voor de ‘best young scientist presentation’ tijdens de 11th International Conference on Cohesive Sediment Transport Processes (INTERCOH’11 – zie www.intercoh.com) in Shanghai (China) voor zijn bijdrage ‘Multimodal particle size distribution in a coastal zone’. Hij ontving de oorkonde uit handen van prof. Larry Sanford van de University of Maryland en huidig voorzitter van het INTERCOH-bestuur. • Frederik Leys, onderzoeker bij het Departement Werktuigkunde, ontving tijdens de uitreiking van de Vlaamse Scriptieprijs op 19 december 2011 de Agoriaprijs voor zijn masterproef “Van Kolibire naar KuLibrie”. Hij ontwikkelde een microvliegtuig met flappende vleugels, gebaseerd op de anatomie en de vliegwijze van de rosse kolibrie, één van de kleinste vogeltjes op aarde. Meer informatie op http://dagkrant.kuleuven.be/ en op de Facebookpagina van de faculteit.
KU Leuven viert geboorte van haar veertiende faculteit
(Nieuwe) mandaathouders • Michiel Steyaert werd herverkozen tot departementsvoorzitter Elektrotechniek. • Jan Vermant werd verkozen tot nieuwe voorzitter van het Departement Chemische Ingenieurstechnieken. Beide mandaten zijn ingegaan op 1 augustus 2011 en eindigen op 31 juli 2015.
Nieuwe professoren Werden aangesteld in het ZAP-kader: • Mattias Schevenels, Architectuur, Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening • Hans Janssen, Burgerlijke Bouwkunde • Daniel Hughes en Giovanni Samaey, Computerwetenschappen • Dirk Van Hertem, Elektrotechniek • Jennifer Patterson, Metaalkunde en Toegepaste Materiaalkunde
JIM wil Wetenschap & Technologie studeren aan de KU Leuven De jongerenzender JIM heeft een korte film gemaakt op de campus van de Groep Wetenschap & Technologie in Heverlee. Deze film maakt deel uit van de reeks JIM Schools en is uitgezonden in november. Een toekomstige student zoekt duidelijkheid over de verschillende richtingen binnen Wetenschap & Technologie. Vier studentes uit de verschillende opleidingen helpen hem bij zijn keuze. Samen trekken ze naar het Studentenwelkomfestival.
Om het filmpje te bekijken surf je naar www.youtube.com en tik je ‘W & T KU Leuven’ in.
3
Op 14 november 2011 stelde de KU Leuven haar nieuwste faculteit voor, de Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen (FIIW). De nieuweling is een heel tastbaar resultaat van de integratiebeweging tussen universiteit en hogescholen bij de Associatie KU Leuven. De FIIW wordt de biotoop van de geacademiseerde opleidingen tot industrieel ingenieur. Momenteel worden die opleidingen georganiseerd door de hogescholen. In 2013 zal het integratieproces, waarna deze opleidingen volwaardig en volledig deel uitmaken van de universiteit, voltooid zijn. De universiteit zal dan verantwoordelijk zijn voor de uitgereikte diploma’s en voor de organisatie van het onderzoek en het onderwijs. Het onderwijs voor de 5.600 studenten industrieel ingenieur en ook het onderzoek blijven op de campussen van de hogescholen, verspreid over heel Vlaanderen. Als gevolg van de academisering krijgen deze opleidingen een sterkere onderzoekscomponent. De voorstelling van de veertiende faculteit vond plaats op een studiedag gewijd aan het hertekende onderwijslandschap. Er werd een kunstwerk van industrieel ingenieur Jan Claes onthuld, dat het campagnebeeld wordt van de Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen.
Arenbergsymposium Chips overal! De 43e editie van de Van Cauterenleerstoel, voortaan ook gekend als het Arenbergsymposium van de Faculteit Ingenieurswetenschappen, had dit jaar als thema elektronica en chips. Met de slogan “Chips overal!” werd de boodschap zeer duidelijk overgebracht: chips vinden we vandaag inderdaad in alle mogelijk sectoren, in elke industrie, in ons dagelijkse en professionele leven. Chips hebben een grote impact op onze veiligheid, gezondheid en sociaal gedrag. Dit succes komt grotendeels door de zogenaamde Wet Van Moore. Gordon Moore, één van de oprichters van chipsfabrikant Intel, voorspelde in 1965 dat het aantal transistoren in een geïntegreerde schakeling door de technologische vooruitgang elke twee jaar verdubbelt. Dit is geen fysische wetmatigheid maar een vaststelling: het is voordelig om meer transistoren op een enkel plakje halfgeleidermateriaal te plaatsen. Dit leidt immers tot een kostreductie waardoor het zeer goedkoop wordt om enorm complexe elektronische schakelingen te fabriceren.
Chips ROND de mens
4
Een theremin is een elektronisch muziekinstrument dat bespeeld wordt door de afstand tussen de handen en twee antennes te variëren.
De mobiliteit en veiligheid van datacommunicatie staan in sterk contrast met de immobiliteit en onveiligheid van voertuigen. Maar ook hier speelt elektronica een belangrijke rol. Chips hebben hun weg gevonden naar de wagen en de komende jaren wordt hier een revolutie verwacht. Volledig autonome en veilige auto’s zijn niet meer zo ver weg, aldus Sam Maddalena van Melexis. Complexe elektronische systemen vragen ook om doordachte interactie tussen de elektronica en de eindgebruiker. Hoe we elektronica ervaren bepaalt in sterke mate of een product succesvol zal zijn. Kris Luyten van de UHasselt belichtte in zijn presentatie de verschillende aspecten, gaande van meta user interfaces tot twitterende baby’s.
Chips MET de mens Chips IN de mens Om meer transistoren op een enkele chip te plaatsen, moeten transistoren uiteraard steeds kleiner worden. Vandaag hebben transistoren afmetingen van enkele tientallen nanometer waardoor de symbiose van chips en biologische cellen mogelijk wordt. De eerste spreker, Peter Peumans, heeft deze symbiose dan ook uitvoerig besproken en belichtte de verschillende facetten hiervan: neuroprobes, bioreactoren, cytometrische platformen en moleculaire platformen. De tweede spreker, Bob Puers, ging dieper in op de uitdagingen wanneer we elektronica en sensoren willen implanteren in de mens. Met een groot aantal praktische voorbeelden gaf hij mooi weer wat de verschillende problemen zijn voor de verpakking, de communicatie en de betrouwbaarheid.
Chips OP de mens De wet van Moore heeft ervoor gezorgd dat complexe elektronische systemen kunnen worden geïmplementeerd op een goedkope chip met een laag vermogenverbruik. Een zeer mooi voorbeeld hiervan is de revolutie die einde jaren negentig heeft plaatsgevonden voor digitale draadloze communicatie (gsm). De impact hiervan op ons sociale leven is enorm. Steeds meer radio’s en systemen (WLAN, Bluetooth, gps, FM, en zelfs 60GHz) worden op een enkele chip geplaatst. De technische en economische uitdagingen hiervan werden toegelicht door Damien Macq van ST-Ericsson.
Uiteraard moeten we ons ook de vraag stellen hoe ver we kunnen en mogen gaan. Wat ingenieurs ontwikkelen wordt niet altijd maatschappelijk aanvaard, en daar moeten we rekening mee houden. Hoe dergelijke processen tot stand komen werd uitvoerig toegelicht door Guido Van Steendam van het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte in zijn lezing: “Hoe elektronica aansluit bij maatschappelijke ontwikkelingen”. Een ander maatschappelijk probleem is het enthousiasmeren van jongeren voor wetenschap en technologie. Wim Dehaene gaf in zijn lezing duidelijk weer dat we verder kunnen en moeten gaan; niet alleen door jongeren te enthousiasmeren, maar ook door enkele basis ‘engineering skills’ in het basisonderwijs en het secundair onderwijs op te nemen. Elektronica en chips zijn hiertoe uitermate geschikt. Deze boeiende namiddag werd afgesloten door een muzikaal intermezzo van studenten die zelf een theremin hadden gemaakt, en een geanimeerde receptie. De presentaties staan in pdf-formaat online op http://eng.kuleuven.be/vancauterenleerstoel/ 2011presentaties/presentaties Patrick Reynaert
Gedeeltelijk herstel van het aantal inschrijvingen voor de opleiding tot burgerlijk ingenieur De onderstaande tabel toont het aantal inschrijvingen van generatiestudenten voor de richtingen ingenieurswetenschappen (burgerlijk ingenieur en burgerlijk ingenieur-architect) voor het academiejaar 2011-12. Een generatiestudent is een student die voor het eerst inschrijft in het 1e jaar hoger onderwijs in de Vlaamse Gemeenschap, als hoofdinschrijving. Aan de KU Leuven heeft het aantal inschrijvingen zich min of meer hersteld tot op het niveau van 2009-2010. Aan de UGent is dit ook zo bij de algemene richting. Bij de architecten is het aantal inschrijvingen ietwat verminderd. De VUB blijft haar groei van verleden jaar doorzetten. Het totaal aantal inschrijvingen voor de algemene richting ligt op 898, wat een sterke groei is tegenover 2010, maar slechts een matige groei ten opzichte van 2009. Voor de architecten is het aantal 294, wat 16 studenten minder is dan 2009 en 13 studenten meer dan in 2010. Interessant om te weten is dat er aan de de Franstalige ingenieursfaculteiten een algemene daling is (gemiddeld -4%), behalve aan de UCL; die ingenieursfaculteit stijgt als enige met 9%. De rest daalt significant. Daar heeft de afschaffing van de toelatingsproef voor geneeskunde een stijging bij geneeskunde veroorzaakt ten koste van de W&T-opleidingen. Wat opvalt, is dat het percentage meisjesstudenten in Gent (15,6%) significant hoger ligt dan in Leuven (11,7%) voor de algemene richting. Ook de VUB scoort goed bij de meisjesstudenten (bijna 30%). Het loont zeker de moeite om dit te onderzoeken. Misschien kunnen we zo verklaren waarom het aantal inschrijvingen van meisjesstudenten in Leuven zo laag ligt. En als we dat zouden weten, dan...
KU Leuven stand op 29/11/2011 (www.kuleuven.be/overons/feitenencijfers.html) Richting
2010 – 2011
2011 – 2012
Verschil in # studenten
Man
Vrouw
Totaal
Man
Vrouw
Totaal
Man
Vrouw
Totaal
1e ba ir. wet.
375
56
431
408
54
462
+33
-2
+31
1e ba ir. wet.: A
57
65
122
68
72
140
+11
+7
+18
Totaal
432
121
553
476
126
602
+44
-4
+49
UGent stand op 7/11/2011 (mail van Anuschka De Pla, Directie Onderwijsaangelegenheden) Richting
1e ba ir. wet.
2010 – 2011
2011 – 2012
Verschil in # studenten
Man
Vrouw
Totaal
Man
Vrouw
Totaal
Man
Vrouw
Totaal
270
51
321
291
54
345
+21
+3
+24
1e ba ir. wet.: A
67
63
130
63
54
117
-4
-9
-13
Totaal
337
114
451
354
108
462
+17
-6
+11
VUB stand op 22/11/2011 (mail van Peter van Rompaey, Communicatieverantwoordelijke en Tim Peeters, Diensthoofd Studenten- en Alumnirelaties) Richting
2010 – 2011
2011 – 2012
Verschil in # studenten
Man
Vrouw
Totaal
Man
Vrouw
Totaal
Man
Vrouw
Totaal
1e ba ir. wet.
73
8
81
68
31
99
-5
+23
+18
1e ba ir. wet.: A
13
15
28
23
16
39
+10
-1
+9
Totaal
86
23
107
91
47
138
+5
+22
+27
Eric Van den Bulck
5
Geïntegreerde De ingenieuractieve in degeluidsond kunst ruisonderdrukking in hoorapparat Joos Vandewalle: Van extrema via vloeiende Romain Serizel verdedigde in juni 2011 zijn doctoraatsthesis waarin hij een systeem ontworpen heeft om hoorapparaten met open aanpassing te verbeteren. Dit soort hoorapparaten heeft als voornaamste voordeel dat ze zorgen voor een maximaal comfort: de slechthorende heeft geen last van vervelende kauwgeluiden, heeft niet het gevoel dat er een stop in zijn oor zit en hoort zijn eigen stem op een meer natuurlijke manier. Volgens Kiessling (2007) zou dit type van hoorapparaten geschikt kunnen zijn voor 60 tot 80% van de gehoorgestoorden. een stiltezone te genereren die gebaseerd is op destructieve interferentie, in dit geval aan het trommelvlies. Bij hoorapparaten is ANC alleen niet voldoende; ANC moet dan uitgevoerd worden samen met het ruisonderdrukkingsalgoritme. Deze combinatie vormde de belangrijkste uitdaging in dit doctoraatsonderzoek.
6
Om slechthorenden te helpen versterken hoorapparaten het geluid. In dagelijkse conversaties zijn de luisteromstandigheden zelden zo dat alleen het gewenste spraaksignaal wordt aangeleverd. De luisteraar bevindt zich meestal in omstandigheden waarin hij spraak moet verstaan in een omgeving van achtergrondruis. De meest voorkomende vorm van gehoorverlies, sensorineuraal gehoorverlies, wordt veroorzaakt door beschadiging van het binnenoor of de gehoorzenuw. Dit kan zorgen voor een vermindering van de verstaanbaarheid van spraak in achtergrondruis. Om in een hoorapparaat dit soort gehoorverlies te compenseren, is het bijgevolg niet voldoende om het inkomende geluid enkel te versterken. Hoorapparaten moeten dan ook algoritmen bevatten die een onderscheid kunnen maken tussen spraak en ruis om zo het gewenste spraaksignaal te extraheren uit de omgeving met achtergrondruis. In het algemeen heeft een standaard ruisonderdrukkingsprogramma als doel de signaal-ruisverhouding te maximaliseren van het signaal dat naar de luidspreker van het hoorapparaat gestuurd wordt. Dit signaal bereikt het trommelvlies echter niet rechtstreeks. Eerst verspreidt het signaal zich door een akoestisch pad van de luidspreker tot bij het trommelvlies, het zogenaamde secundaire pad, en ondergaat daarbij storingen. In een hoorapparaat met open aanpassing is er geen oorstukje dat voorkomt dat omgevingsgeluid het trommelvlies bereikt. Dit signaallek door de open aanpassing, gecombineerd met de verzwakking in het akoestisch pad tussen de luidspreker en het trommelvlies, kan de werking van de in het hoorapparaat uitgevoerde ruisonderdrukking ongedaan maken. Active Noise Control (ANC) kan aangewend worden om de effecten van het signaallek te compenseren. Het principe van ANC is om
Romain Serizel stelt in zijn proefschrift een geïntegreerd ANCen ruisonderdrukkingsschema voor, dat de effecten van het secundaire pad en de effecten van signaallek in hoorapparaten met open aanpassing aanpakt. De integratie van de ruisonderdrukking en ANC in één enkele set filters, maakt het mogelijk om het signaallek en de effecten van het secundaire pad te compenseren. Klinische testen met patiënten werden nog niet uitgevoerd, aangezien er speciale hoorapparaten nodig zijn om deze set van filters te kunnen gebruiken. De praktische implementatie van het geïntegreerde ANC- en ruisonderdrukkingsschema brengt immers enkele problemen met zich mee, voornamelijk wegens de dimensies van de apparaten. Er is ook een extra microfoon nodig tussen de luidspreker en het trommelvlies.
erdrukking en en oppervlakken Informele gesprekken met bedrijven bevestigen wel dat zulke aanpassingen aan hoorapparaten met open aanpassing technisch mogelijk zijn. Vooral voor apparaten met een eerder kleine geluidsversterking kan een positief effect verwacht worden. Romains Serizels enthousiasme voor dit boeiende onderzoeksdomein blijkt uit zijn nieuwe project. Als postdoctoraal onderzoeker verdiept hij zich momenteel in cochleair implantaten of inwendige gehoorprothesen voor patiënten met zeer ernstige gehoorproblemen. Dit onderzoek is een nieuwe samenwerking tussen het Departement Elektrotechniek en het UZ Leuven.
Christel Heylen 7
Romain Serizel begon zijn studentenleven in Nancy (Frankrijk) aan ENSEM (Ecole Nationale Supérieure d’Electricité et de Mécanique). In 2005 behaalde hij daar zijn Master in Automatic System Engineering na een Erasmusjaar aan Luleå Teksniska Universitet in Zweden. Aangezien hij toen al erg geïnteresseerd was in signal and speech processing en een doctoraat in die richting verkoos, begon hij in 2005 aan een tweede masteropleiding aan de Université de Rennes 1 in Frankrijk. Dit programma rondde hij met succes af in 2006 en zo behaalde hij zijn tweede mastertitel: Master of Science in Electronics, met een specialisatie in de signaalanalyse. Als Marie Curie fellow voor het project SIGNAL startte hij daarna zijn doctoraatsonderzoek bij het Departement Elektrotechniek. Dit project is een samenwerking tussen verschillende Europese partners: het Departement Elektrotechniek aan de KU Leuven (België), het I3S of Signal and Systems laboratory van de Universiteit van Nice (Frankrijk), de Multimedia Information and Signal Processing onderzoeksgroep van Aalborg University (Denemarken) en het IST of Technisch Instituut van de Universiteit van Lissabon. Naast dit internationale karakter van het project was ook de mogelijkheid om in België samen te werken met een wereldbekend expert in de Noise Reduction, prof. Marc Moonen, een drijfveer voor hem. Tijdens zijn doctoraatswerk verbleef hij drie maanden in Aalborg om er samen te werken met prof. Søren Holdt Jensen. Na zijn postdoctoraal onderzoek aan het Departement Elektrotechniek ambieert Romain Serizel een academische carrière in zijn thuisland, Frankrijk.
Ingenieurs in de ku Professor Jan Swevers: muziek in de oren
U kon in deze rubriek al heel wat gesprekken volgen met professoren uit onze Faculteit die één of andere kunstvorm beoefenen en, geloof me vrij, er zijn er nog veel meer! Hoewel: “Ik ben geen kunstenaar, ik noem het liever een hobby”, begint Jan Swevers ons gesprek. ik nooit geweest. Ik heb wel altijd van rockmuziek gehouden, maar pas op het einde van mijn ingenieursstudies, in de zomer voor het laatste jaar, kocht ik een elektrische gitaar en versterker en ben ik privéles gaan volgen - ik was 22 jaar oud. Ik kan nog altijd geen muziek lezen, maar gebruik wel speciale uitgaven van de songs (gitaartablaturen), waarin de vingerzetting en het ritme worden aangegeven: zeer praktisch. De meeste andere leden van onze band zijn wel muzikaal gevormd." "Ik ben afgestudeerd als burgerlijk elektrotechnisch ingenieur en werk bij het Departement Werktuigkunde, waar ik ook mijn doctoraatsonderzoek deed. In die tijd heb ik wat elektronica bijgestudeerd (zelfstudie en met de hulp van toenmalige ATPmedewerkers van onze werkplaats elektronica), heb ik enkele effecten gebouwd en elektrische gitaren verbouwd om uit te vissen hoe die in elkaar zaten en hoe ik de klank nog kon verbeteren. Twee zaken hebben mij altijd geboeid: muziek spelen uiteraard, maar ook een mooie klank hebben.
8
“Sinds het eind van de jaren tachtig speel ik elektrische gitaar in een rockband. De samenstelling en de naam van de groep zijn al enkele keren veranderd, maar de muziek is dezelfde gebleven, hoewel die in de loop der jaren wel geëvolueerd is naar de hardere gitaarrock, met nummers van onder andere Foo Fighters, Pearl Jam, Skunk Anansie, Kings of Leon, Rage Against the Machine, U2, AC/DC, Metallica, Guns N’ Roses, …” Ootmoedig beken ik dat ik deze namen ooit wel in de krant heb gezien, maar bitter weinig afweet van hun muziek, maar dat vindt Jan Swevers niet erg: “Er zijn zeker collega's en studenten die deze groepen zeer goed kennen”. Waarvan akte. Hoe is die hobby gegroeid? Heb je vroeger muziekschool gevolgd? "Ik heb geen enkele officiële muzikale opleiding gevolgd. Op het Sint-Pieterscollege in Leuven zat ik in de richting Wetenschappelijke A (in het laatste jaar 9 uur wiskunde per week). Terloops: twee collega's van onze Faculteit zaten in datzelfde jaar op dezelfde school: Marc Moonen en Bart Blanpain. Naar de muziekschool of het conservatorium ben
Ik blijf uiteraard geïnteresseerd in techniek en wil dan ook weten hoe je die speciale klankeffecten kunt produceren. Vroeger gebeurde dit met analoge schakelingen; nu is veel digitaal. Toch zweren nog steeds heel wat rockmuzikanten bij versterkers met radiobuizen, omdat ze vinden dat die een warmere, vollere klank geven: de enige echte “rocksound”. De afgelopen decennia zijn er trouwens wereldwijd heel wat firma's bijgekomen die dergelijke versterkers op de markt brengen. Heel wat bekende groepen werken alleen met buizenversterkers. De gitarist van U2 bijvoorbeeld, The Edge, gebruikt een Vox AC30 buizenversterker, een 30Watt klasse A versterker die bekend raakte door de Beatles en Brian May van Queen. Metallica speelt o.a. met Diezel, een Duitse versterker... Ikzelf speel ook met een Diezelbuizenversterker. Radiobuizen worden nog in China en Rusland geproduceerd, maar er is ook een bloeiende markt in tweedehandsbuizen!" Is die muziek niet ontzettend luid? Mij lijkt het alsof er een decibelescalatie aan de gang is! Moet hardrock pijn doen aan je oren en je ingewanden doen trillen? "Onze muziek klinkt inderdaad behoorlijk luid. Dat heeft alles te maken met de aard van ons basisinstrument: de drums, die het ritme aangeven. Drums maken heel wat lawaai, en als je je gitaar dan nog wil horen, moet je de klank gevoelig versterken. Soms ga je daarin te ver. Zo gebeurt het wel eens dat we na een optreden te horen krijgen: "Het was goed, maar het stond te luid". "We zijn ons wel bewust van de gevaren voor ons gehoor: wij staan de hele avond vlak naast, of zelfs voor de luidsprekers.
nst Vroeger gebruikten we oordopjes om het geluid te dempen, maar nu heb ik in onze groep "in-ear monitors" geïntroduceerd. De meeste professionele groepen gebruiken die al enkele jaren. Het zijn oortelefoons die het buitengeluid zeer goed afschermen en binnen de oorholte zelf het geluid van je eigen instrument weergeven; zo hoor je toch nog wat je speelt, zonder dat het volume te luid wordt.” Jullie hebben dus letterlijk de oren vol met je eigen muziek! Maar als jullie repeteren, is dat dan ook zo luid? Wat denken de buren daarvan? "Een geschikte repetitieruimte vinden is inderdaad een groot probleem: ook tijdens de repetities wordt luid gemusiceerd... Lang geleden mochten we in de garage repeteren van de ouders van een groepslid. We hebben toen eerst enkele maanden gewerkt om die ruimte om te bouwen. Toen we bijna klaar waren ben ik gestruikeld over een elektrische kabel en heb ik twee ellebogen gebroken: ik was een maand buiten dienst." "Negen jaar geleden, bij het bouwen van ons huis, heb ik een speciale repeteerruimte voorzien. Ik ben daarvoor te rade gegaan bij de specialisten van onze faculteit: de professoren Paul Sas, gespecialiseerd in trillingen en geluid bij het Departement Werktuigkunde, Gerrit Vermeir, gespecialiseerd in bouwakoestiek bij het Departement Burgerlijke Bouwkunde, en René Boonen, postdoctoraal medewerker bij ons en nu ook docent bij Groep T. Onder onze carport werd een kelder uitgegraven, op een aparte funderingsplaat. We bereiken die ruimte vanuit de kelder onder ons huis, via een sas. De wanden heb ik met houten latten afgewerkt zodat er kleine Helmholtz-ruimten ontstaan: die ruimten hebben verschillende volumes, zodat ze voor demping zorgen over een breed spectrum. Ik heb die zelf berekend; we hebben achteraf metingen uitgevoerd. Het resultaat viel goed mee! De band is erg tevreden over de klank en ook de buren hebben geen klachten." Sinds wanneer speel je in een band? "Onze eerste band, ‘Accidental Loss’, heb ik met mijn broer Marc opgericht. Dat moet in 1987-1988 geweest zijn. Ook collega Bart De Moor (nu vicerector Internationaal Beleid) was van de partij, met zijn broer en zus. Rond 1993 zijn we uit elkaar gegaan. In 1995 zijn we gestart met de band die nu nog bestaat: "Alibi Ike". Dat is een Amerikaanse uitdrukking voor iemand
9
die voor alles uitvluchten vindt; we hadden destijds zo iemand in de groep. Sinds negen jaar is de samenstelling van de groep onveranderd. De band bestaat uit zes personen: een zanger, een zangeres (zijn vrouw), de drummer, een basgitarist en twee gitaristen: solo en ritme (dat ben ik). De zanger speelt ook af en toe piano en akoestische gitaar." "We spelen vooral covers, gekende hits uit het radioprogramma De Afrekening van Studio Brussel. Ons repertoire is uitgebreid genoeg om tweeënhalf uur te vullen, maar meestal duurt een optreden anderhalf uur: dan spelen we tussen de 20 en 30 songs." "Ik ben de enige ingenieur in de band en de enige die aan de universiteit werkt. Ik sta in voor de technische aspecten van muziek spelen en repeteren, maar deze vereisen nu heel wat minder tijd dan vroeger: we zijn nu veel meer met de muziek zelf bezig, vooral met het samenspel. We zijn ondertussen een hechte vriendengroep geworden, die ook samen op vakantie gaan." Zijn je kinderen ook muzikaal? "We hebben drie kinderen (10, 8 en 5 jaar). Zij gaan niet naar de muziekschool, maar we proberen wel hun interesse op te wekken voor muziek. Ze volgen muzieklessen in het jeugdhuis in Hoegaarden waar we wonen. Ik vind dat ze eerst zin moeten krijgen in muziek, en dan via de praktijk de nood aanvoelen voor een theoretische basis. Ook in de ingenieursopleiding vind ik dat een juiste aanpak." Yves Willems
Forumavond 22 november 2011 Met technologie naar de top(sport)? In het vorige nummer van GeniaaL hebben we het thema technologie in de sport al aangesneden. We focusten toen op de invloed van nieuwe materialen op sportprestaties. De forumavond van 22 november ging hier verder op in, maar belichtte ook een aantal andere innovaties waarmee ingenieurs atleten naar de top loodsen.
10
TopSportLab is een spin-off van de KU Leuven die een online tool aanbiedt waarmee sportclubs de beschikbaarheid en de prestaties van hun spelers kunnen verhogen. Jan Van Winckel, medeoprichter van het bedrijf, legt uit wat deze tool allemaal te bieden heeft. De coach kan in één oogopslag zien hoe elke speler scoort op het vlak van kracht en snelheid. TopSportLab legt bovendien het verband tussen deze resultaten en de blessuregevoeligheid. Het zet ook in op de ontwikkeling van betere, meer relevante tests. Dankzij deze software kun je ingrijpen wanneer overbelasting dreigt op te treden. Zo worden blessures voorkomen. De spelers zelf worden actief betrokken in het proces. Zij beoordelen bijvoorbeeld zelf hun algemene fysieke toestand en loggen hun verbruik van eten en drank. De technologie van TopSportLab wordt gebruikt bij de voetbalclubs Oud-Heverlee Leuven, KV Mechelen en tal van Nederlands topclubs zoals FC Twente en AZ Alkmaar. Daar is Jan Van Winckel, die trouwens de voorbije 5 jaar assistent-coach bij Club Brugge was, terecht fier op. Terug naar de hardware dan, meer bepaald de fiets. Dave Luyckx, de O&O-verantwoordelijke van Eddy Merckx Cycles, bracht het ontstaansverhaal van het nieuwe frame dat door de bekende fabrikant op de markt zal gebracht worden. Hij benadrukte daarbij dat elke fabrikant hetzelfde composietmateriaal gebruikt, maar dat het erop aankomt om dat materiaal op de juiste manier te verwerken. Het frame wordt opgebouwd uit verschillende lagen van carbon. Het lamineren gebeurt nog steeds voornamelijk handmatig. Hoewel bij het ontwerp heel wat simulatiewerk gebeurt, is er qua productie nog veel optimalisatie mogelijk. Luyckx beweert een droomjob te hebben. En dat vonden vele toehoorders ook, want zij bleven nog lang napraten met de fietsenarchitect. Als laatste kwam een duo aan bod: Bart Aernouts en Ben De Wolf, respectievelijk triatleet en manager van het Uplace Pro Triathlon Team. Bart Aernouts is regerend wereldkampioen duatlon en ingenieur. Hij besprak samen met zijn sportief manager een aantal innovaties in de triatlon, die in 2010 de snelst groeiende sport was. Veel van deze innovaties hebben betrekking op de trainingsmethodes. Zo experimenteert men bij het zwemmen met een systeem van drukmetertjes die aan het lichaam worden bevestigd en die gebruikt worden om de techniek van de zwemmer te optimaliseren. Bij het fietsen gaat uiteraard veel aandacht naar het verbeteren van de aerodynamica. Maar ook minder complexe dingen zoals schoenen met elastische veters helpen de triatleet om die paar seconden die ertoe doen te winnen. Opmerkelijk toch voor een sport waarin een wedstrijd vele uren duurt! David Maes
Volgende forumavonden Forumavond 28 februari 2012 The technological silk road: threat or opportunity? De explosieve groei van de Chinese economie, ook in de technologiesector, blijft aanhouden. De opkomst van China maakt het Westen bang of op zijn minst nerveus. Tijdens deze forumavond willen we stilstaan bij de relatie van het Westen met (technologisch) China en willen we de huidige situatie bekijken, niet enkel in economisch of technologisch perspectief maar ook vanuit het verleden. We willen stilstaan bij de rijke traditie van onze handel met China die eeuwen teruggaat. Welke parallellen zijn er? Wat leert ons dit over de toekomst? • •
Nicolas Standaert, KU Leuven, sinoloog Dirk Van Den Berghen, LMS, Executive Vice-President and Chief Sales Operations Officer
Begin: 19.30 u. Locatie: Arenbergkasteel - Heverlee
11
Forumavond 17 april 2012 Welke auto zal ik morgen kopen? Ondanks de grote weerklank die elektrische auto's krijgen in pers en media lijken er nog veel obstakels te zijn om de elektrische wagen op grote schaal in gebruik te nemen. Er zijn in de wetenschappelijke wereld en in het bedrijfsleven dan ook erg verschillende standpunten over de meest opportune wagens voor de toekomst. Op deze forumavond willen we deze stemmen aan bod laten komen en naast de elektrische wagen ook alternatieven als aardgasvoertuigen en elektrisch hybride voertuigen hun (rechtmatige?) plaats geven. Ook zullen we de positie hieromtrent van onze respectieve regeringen even onder de loep nemen, en we nodigen nog een afgevaardigde van de automobielsector uit. • • •
Eric Van den Bulck, KU Leuven, Departement Werktuigkunde Johan Driesen, KU Leuven, Departement Elektrotechniek Stef Proost, KU Leuven, Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen
Begin: 19.30 u. Locatie: Aula van de Tweede Hoofdwet (Thermotechnisch Instituut)
Zaterdag 6 oktober 2012: Dag van de Ingenieur! De eerste zaterdag van oktober organiseert VILv Alumni Ingenieurs KU Leuven traditiegetrouw de Dag van de Ingenieur. Iedereen die ooit in Leuven afstudeerde als burgerlijk ingenieur is van harte welkom! Bij elke editie hopen we speciaal de ‘jubilerende alumni’ weer samen te brengen: ingenieurs die een veelvoud van 5 jaar zijn afgestudeerd (deze keer jaren eindigend op 2 of 7), kunnen elkaar weer ontmoeten in Leuven, de stad van hun Alma Mater. Tijdens een receptie en diner in de Salons Georges is er tijd om herinneringen op te halen, professionele en persoonlijke ervaringen te delen met collega's met wie we ooit onze studietijd en zoveel meer gedeeld hebben.
12
Tijdens het driegangendiner wordt ook tijd gemaakt voor een lezing door Thomas Leysen, die met zijn rijke industriële ervaring (voorzitter van de Raad van Bestuur van Umicore, KBC en Corelio) een eigen visie ontwikkelde op duurzaam kapitalisme en de bijdrage van technologie en ingenieurs hieraan. Na het diner organiseren VILv - Alumni Ingenieurs KU Leuven samen met VTK een afterparty in de Blauwe Kater met DJ: let’s dance! We hopen hier zo veel mogelijk alumni van de jongste 10 promoties bij elkaar te brengen! Reserveer zaterdag 6 oktober 2012 voor de jaarlijkse alumnibijeenkomst 'Dag van de Ingenieur'.
Uitnodiging reünie promotie 1954 Promotie 1954 samen op een reienrondvaart naar het stadhuis van Brugge
Op woensdag 30 mei 2012 om 12.30 u. treffen de jaargenoten en hun eega’s elkaar in ‘Site Oud Sint-Jan’, één van de meest trendy places in Brugge, voor een hartelijk weerzien. Daar heffen we het glas op de KU Leuven en de Leuvense ingenieurs. Het diner zal ook nu niet onderdoen voor wat vorige reünies op tafel brachten. Bij de traditionele sfeer van zo’n reüniedag bieden we deze keer een extra intermezzo. Fons Pauwels projecteert een schat aan foto’s uit archieven van 1949 tot 2011. Onze studentenevenementen, de legertijd samen, de reünies vanaf de jaren ‘60...: een beleving met historische opnamen van ‘our lives and times’ in die bijna driekwart eeuw.
Klokslag 16 u. gaan wij bij de Site Oud Sint-Jan aan boord van een gecharterde boot om de binnenstad van op de reien te ontdekken op een traditionele rondvaart met prachtige uitzichten en met het stadhuis als eindpunt. Vlakbij het stadhuis gaan we van boord: burgemeester Patrick Moenaert ontvangt ons in de prestigieuze Gotische Zaal om 17 u. en om 18 u. nemen we dan weer afscheid. Inschrijven kun je door € 70 per persoon over te schrijven vóór 20 januari a.s. op rekening: IBAN: BE 32 8906 8403 1402 - BIC: VDSP BE 91 van Paul Van Beveren.
Paul Van Beveren
13
Impressions from a neighbour An experience report from a German Erasmus exchange student
by the faculties, departments and student groups with tasty finger-food and the even more tasty Belgian beer. In comparison with Germany I can judge that your brewers are doing a good job as well! A nice welcome was also provided by the team of VTK International who are taking care of the interstate students at the Faculty of Engineering Science. In the first days we got a guided tour over the campus, showing us the most important facilities (besides e.g. the library, Alma, sports center, also the Fakbar ‘t ElixIr of course) and an introduction session in useful procedures. A great event was also the international meet and greet: people from all over the world brought some country-specific food (or drinks). This was a good opportunity to get insight into the different nationalities and cultures bustling at our faculty.
14
I have been here for over two months now and I have to concede that all my personal expectations were exceeded. Already after the arrival at the station the ‘Welcome Desk for International Students’ provides a survival kit for the first days: prepared with city maps and some insiders’ tips the adventure could start. At first all the administration stuff had to be done. Some were uncomplicated, like the enrollment, others were a bit more challenging like finding an appropriate room – in the midst of September! But equipped with a BASESIM card and a bike from VELO this was manageable.
Nevertheless unrivaled was the city trip to Antwerp with the subsequent visit of Moortgat’s Duvel brewery. We started early in the morning (inclusive the obligatory waiting for the people from the south) and had a guided tour through the still sleeping Antwerp downtown. After strengthening over lunch we continued with a peek behind the curtain in brew-art. Did you know that the secondary fermentation process takes place in the bottle? Maybe this is the secret of the awesome taste!
After organizing a roof over the head it was time to begin the real Leuven student life: collecting information about the domestic university and establishing the first social connection was easy by participating in the well-organized Orientation Days. Followed by the first week with lectures the amount of paperwork seemed to find no ending. Attending all courses was only possible by dissipating yourself in at least two pieces but finally after about two weeks one could hold the long-desired learning-agreement in the hand and the electronic pendant – the ISP – was also completed. Not forgetting the numerous get-togethers and receptions Another interesting excursion was the visit of the Carillon Concert in the tower of the library at Ladeuzeplein. From the platform one gets an impressive view over Leuven’s city at night. And it is also a great feeling to listen to the bells near Leuven’s public jukebox. All in all I can say that I really enjoy studying in Leuven. Besides the cultural life the university offers a broad range of courses on a sophisticated level and prepares one really good for a future career – in R&D as well as in an industrial environment. Keep it up, KU Leuven! Markus Heine German Master Student within the ERASMUS exchange program in the ESAT department at the Faculty of Engineering Science
Existenz bouwt aan de toekomst EXISTENZ: Week, Auditorium, Café, Bauhouse, Unité,… Van één van deze termen heeft u waarschijnlijk wel al eens gehoord. Existenz is de organisatie van studenten uit de eerste fase van de masteropleiding burgerlijk ingenieur-architect aan de KU Leuven. We willen ons als cultuurorganisatie profileren naar de buitenwereld en zo veel mogelijk mensen enthousiast maken voor onze projecten, zowel die uit het verleden als die in de toekomst. Met een tijdelijke architecturale ingreep wilden we de aandacht trekken en tonen wat we als toekomstige architecten in onze mars hebben. In onze opleiding komen ontwerpen nooit tot uitvoering. Dit was een unieke kans om onze ideeën om te zetten in een reëel object. We hebben met deze installatie tijdelijk iets toegevoegd aan de ruimtelijkheid rond het Arenbergkasteel waar we als architectuurstudenten een aanzienlijk deel van onze tijd doorbrengen. Het contrast tussen de installatie en het kasteel deed de bezoekers op een andere manier kijken naar het beschermde monument. Café Bricolé was het eerste van vier 'Cafés' die we dit jaar zullen houden. Dit café was speciaal omdat Existenz zelf de blikvanger had gemaakt, met architectuur als object. Bij elk café zetten we andere kunstdisciplines in de kijker. Op 23 november 2011 was het de beurt aan kortfilms. Soirée Ciné was een kleiner opgevat evenement waarbij we kortfilms afspeelden met verschillende projectiemethodes. Zoals het de gewoonte is bij Existenz bouwden we een pand om tot een gezellige cinemaruimte. Existenz kreeg vorig jaar meer bekendheid in heel Vlaanderen op Café Exposé: dankzij de samenwerking tussen de verschillende studentenwerkingen stelden diverse architectuurscholen uit Vlaanderen hun werk tentoon in de Kadoc-kapel in Leuven. Nog belangrijker voor Existenz is Unité, een gratis tijdschrift dat verdeeld wordt over alle Vlaamse architectuuropleidingen, professionelen en andere geïnteresseerden. De artikels, beelden en interviews in Unité brengen een interessante kijk op het architectuurbeleid in België en opmerkelijke projecten over heel de wereld, net als inzicht over de minder bekende en experimentele kanten van het vak. De waardevolle raakpunten met design, fotografie en beeldende kunst worden evengoed behandeld. Tijdens dit 17e Existenzjaar willen we onze opleiding tot ingenieurarchitect nog meer verrijken en ons perspectief verbreden. Er worden allerlei activiteiten georganiseerd rond architectuur om een andere kijk en beleving ervan te ontdekken. Met Café Bricolé openden we op 4 oktober 2011 dit fantastische jaar. We bouwden een installatie uit een 800-tal EPAL-paletten tot een aangename ruimte waar we een café open hielden. De installatie diende tegelijkertijd als drager voor een overzichtstentoonstelling over Existenz. Op onze site kun je een filmpje bekijken over de opbouw van de installatie: www.existenz.be.
In maart komt dan het hoogtepunt van onze werking, de Existenzweek. Deze projectweek vindt plaats op een verlaten locatie in Leuven die de Existenzleden na verscheidene weken keihard werken vol enthousiasme nieuw leven inblazen.
15
Tijdens deze week kunnen studenten en andere geïnteresseerden zich tijdens de workshops volledig uitleven op creatief vlak. Er wordt een aantal boeiende lezingen over verschillende onderwerpen georganiseerd. Ook ‘s avonds zijn er activiteiten voorzien. Elk jaar vullen we deze week op een andere manier in om zo goed mogelijk bij het thema aan te sluiten. Maar de gevestigde waarden zijn er telkens bij, bijvoorbeeld Working With The Masters. Tijdens deze workshop krijgen studenten de kans om samen met Belgische architecten aan een ontwerp te werken. Ook vindt er elke middag een lunchbox plaats waar een bedrijf de kans krijgt om zijn producten voor te stellen. Dus afspraak op een tot nu toe weerom geheime locatie van zondag 18 maart 2012 tot en met donderdag 22 maart 2012! Om op de hoogte te blijven van onze activiteiten kun je onze site, existenz.be, raadplegen of fan worden op onze facebookpagina. Jochen Vankriekelsvenne
16
COLOFON ‘GeniaaL’ is een tijdschrift van de Faculteit Ingenieurswetenschappen en VILv - Alumni Ingenieurs KU Leuven, met bijdragen van medewerkers van de faculteit, alumni en studenten. ‘GeniaaL’ verschijnt viermaal per jaar: in januari, april, juli en oktober.
verantwoordelijke uitgever: Ludo Froyen redactie: Annemie Caproens, Jelle De Borger, Iris De Coster, Maarten Demarsin, Ludo Froyen, Christel Heylen, David Maes, Annelies Malfliet, Liliane Pintelon, Patrick Pype, Yves Willems
redactieadres: GeniaaL Faculteit Ingenieurswetenschappen Jelle De Borger Kasteelpark Arenberg 1 bus 2200 3001 HEVERLEE tel. + 32 16 32 16 89 fax + 32 16 32 19 82
[email protected] www.eng.kuleuven.be
grafisch ontwerp: altera.be drukwerk: Van der Poorten Diestsesteenweg 624 3010 KESSEL-LO tel. + 32 16 35 91 76
