Gezinsverpleging vandaag in Geel: een vernieuwend gedifferentieerd aanbod. Hans Verbiest - Dr. Tom Geuens - Dr. Joke Joossens

Gezinsverpleging vandaag in Geel: een vernieuwend gedifferentieerd aanbod

Hans Verbiest - Dr. Tom Geuens - Dr. Joke Joossens

Hans Verbiest

VERMAATSCHAPPELIJKING VAN ZORG: GEZINSVERPLEGING ALS INSPIREREND MODEL

Slide 3

Slide 4

Er was eens… de legende van de Heilige Dimpna

Slide 5

Programma:

Drieluik  Situering van de Gezinsverpleging  Dr. Tom Geuens, hoofdgeneesheer OPZ Geel  Dr. Joke Joossens, kinder- en jeugdpsychiater

OPZ Geel

Slide 6

Slide 7

Geel



Historische bakermat 39.000 inwoners 12 parochies O W: 15 km N Z: 20 km



1939:

   

 15.000 inwoners  3700 pleeggasten 

2013  40.000 inwoners  300 pleeggasten  250 pleeggezinnen

Slide 8

Het Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum

 Ontstaan

en gegroeid vanuit de aanwezigheid van de gezinsverpleging  Extern Verzelfstandigd Agentschap (EVA) van de Vlaamse Overheid  GV

ingebed in het OPZ Geel  280 bedden en 50 plaatsen  538

erkende plaatsen GV  75 bedden PVT  553

VTE personeel  952 aantal opnamen per jaar Slide 9

Gezinsverpleging

 538

erkende plaatsen  3 doelgroepen:  jongeren (10)  volwassenen (100)  ouderen (180)  200-tal

pleeggezinnen  Dagactiviteitencentra  Observatiehuis/zorghotel  Arbeidszorg Slide 10

Gezinsverpleging: kernelementen

Samenleven in gezinsverband op basis van vrijwilligheid / keuze, zolang als nodig en haalbaar  Samenwerking tussen een multidisciplinair team en pleeggezin in de zorg voor een psychiatrische patiënt op basis van een samenwerkingsovereenkomst en werkafspraken 

24/24 en 7/7 permanentie met ondersteuning voor patiënt en pleeggezin  T.a.v. het pleeggezin: garantie van overname van zorg 

Slide 11

Rolverdeling en verantwoordelijkheden

Pleeggezin Stabiele leef- en woonomgeving  Directe begeleiding bij zorgvragen, gaande van emotionele ondersteuning tot vervangende regie over enkele levensdomeinen 

Psychiatrisch team Psychiatrische behandeling met focus op het verwerven, verbeteren en/of het behouden van psychisch evenwicht  Begeleiding patiënt op diverse levensdomeinen 



Coaching en ondersteuning pleeggezin Slide 12

Het wettelijk kader

   

KB 10 april 1991 Kader Wet op leeftijd Is zowel kracht als zwakte

Slide 13

KB 10 april 1991

 Psychiatrische

gezinsverpleging als een:

 Psychiatrisch zorgaanbod  Hospitalisatievorm  Georganiseerd

ziekenhuis

vanuit een psychiatrisch

 Met

voorbehouden bedden voor de gezinsverpleging  Min. 30 plaatsen  Normen Slide 14

Pleegzorgdecreet  



20 juni 2012 Harmonisatie i.p.v. versnippering 4 vormen:  Ondersteunende pz  Perspectiefzoekende pz  Perspectiefbiedende pz  Behandelende pz

 

1 dienst per provincie Samenwerkingsovereenkomst met een vergunde dienst voor pleegzorg Slide 15

Psychiatrische gezinsverpleging België

 Vlaanderen:

OPZ Geel  Wallonië: Centre Hospitalier Specialisé “L’Accueil”: placement familial  Lierneux en omgeving  100-tal patiënten  70 pleeggezinnen

Slide 16

Slide 17

Dr. Tom Geuens

PSYCHIATRISCHE GEZINSVERPLEGING MEERDERJARIGEN (DOELGROEPEN VOLWASSENEN EN OUDEREN)

Slide 18

Voor wie?

 Volwassen

psychiatrische patiënten (resp. 18-65 en 65+) met langdurige meervoudige hulpvragen die zich (nog) niet zelfstandig kunnen handhaven

 Verwijzingen:

vooral uit psychiatrische voorzieningen (supraregionaal)

Slide 19

Voor wie?

 Inclusiecriteria:  Gestabiliseerde

psychiatrische pathologie  Redelijk niveau van

zelfredzaamheid, ADL  Vermogen tot sociale

aanpassing  Afhankelijke persoonlijk-

heid/ingesteldheid= +

 Exclusiecriteria:  Gedrag/problematiek die

integriteit en veiligheid gezin/sociale omgeving in gevaar brengt  Gedrag/problematiek/nood

aan ondersteuning die draagkracht van gezinscontext overstijgt

Slide 20

Patiënten

 ‘Historische’

patiëntenpopulatie (verblijf van decennia in gezinsverpleging)  Als kind opgenomen in Geels pleeggezin  Sociaal marginale achtergrond  Mentale beperking/psychiatrische stoornis  Vaak verplicht verblijf

Slide 21

Patiënten

 Evolutie

naar grotere diversiteit in populatie:  Burgerlijke staat: gehuwd (met/zonder

kinderen), alleenstaand, gescheiden…  Vorige leefsituatie: PZ, BW, familie,

voorziening…  Professionele achtergrond  Intellectuele mogelijkheden

Slide 22

Patiënten

 Evolutie

naar grotere diversiteit in populatie:  Diagnoses:

o psychotische stoornis, persoonlijkheidsstoornis, stemmingsstoornis, cognitieve stoornis…

o al dan niet in combinatie met mentale handicap/zwakbegaafdheid  Steeds

langdurige psychiatrische problematiek die het functioneren in ernstige mate beperkt Slide 23

Slide 24

Slide 25

Profielen GV verblijf

 Wonen

voor decennia in zelfde PG, eventueel in meerdere generaties  Verblijf van lange periode in GV maar bij meerdere PG  Verblijf

bij PG voor enkele jaren en stap naar zelfstandigheid, andere woonformule...

Slide 26

Pleeggezinnen

 Pleeggezinnenbestand

is erg divers:

 Gezinssamenstelling (alleenstaand, met zonder [inwonende]

[klein]kinderen, medepatiënten...)  Leeftijd (30-90)  Woonomgeving (ruraal, centrum...)  Waarden, normen (gezinsthema‘s...)  Leefgewoonten/ integratie in buurt, sociale leefwereld (open, gesloten..)/

aanbod zinvolle dagbesteding/ taken/ verantwoordelijkheden  Beschikbare zorgtijd/ zorgaanbod/ affiniteit/ vermogen te structureren/

duidelijkheid te bieden  Persoonlijkheid/ tolerantie/ afstand-nabijheid  Visie op pleeggezin zijn/ verwachtingen/...  ...

Slide 27

Pleeggezinnen

 Meestal

interesse in aanbieden woonplaats voor lange termijn, geleidelijk aan meer openheid voor tijdelijkere opnames (resocialisatie), opvang, studioformule...

 Bij

nieuwe pleeggezinnen nog steeds grote vertrouwdheid met gezinsverpleging (ouders, familie, buren... zijn PG)

Slide 28

Tendens

 Instap

op latere leeftijd (50+), ondervertegenwoordiging jongere gezinnen (geen sociaalrechtelijk statuut, lage vergoeding)  Graad van zorg die gezinnen aanbieden wijzigt Maar:  Hedendaagse leefgewoontes hoeven engagement als pleeggezin niet in de weg te staan (ondersteuningsaanbod blijft noodzakelijk) Slide 29

Matchingproces

 Fundamenteel

voor geslaagd matchingproces:  Grote diversiteit aan pleeggezinnen: screening

focust op kwaliteiten in functie van pleegzorg  Duidelijk beeld van ondersteuningsnood/wens van

patiënt: via residentieel observatietraject binnen psychiatrisch zorgcentrum

Slide 30

Matchingproces

 Wekelijks

teamoverleg o.l.v. psychiater in functie van matching: koppeling zorgvraag en beschikbare plaatsen bij pleeggezinnen.

 Graduele

opbouw van contacten tussen PG en pat.

Slide 31

Methodiek

F-ACT Functie-Assertive Community Treatment

Assertive Community Treatment (ACT)  Multidisciplinair

Strengthsmodel van Rapp

team:

 Persoonlijke begeleider (20-25 patiënten/20

gezinnen)  Bij crisis: teamzorg Slide 32

Methodiek



ACT is een manier om zorgverlening te organiseren en omvat volgende kerncomponenten  Cliënt en familie zijn de belangrijkste partners  Assertive outreach  Zorg in de thuissituatie van de cliënt  Shared caseload: teambehandeling  Interdisciplinariteit/ transdisciplinariteit  Zorgaanbod onbeperkt in de tijd indien nodig  Ondersteuning van mantelzorgers  Totaalpakket van zorg



Rehabiliterend aspect zwakke schakel in ACT-aanpak

Slide 33

Methodiek



Strengthsmodel van Rapp - belangrijke principes:



Integratie en normalisatie:



Nadruk op mogelijkheden van de cliënt ipv op de ziekte



Nadruk op hulpbronnen/versterken steunsystemen



Werkrelatie tussen casemanager en cliënt staat centraal



Keuzes van cliënt basis voor interventies



Leren, groeien, verandering

Slide 34

Voorbeeld F-ACT-bord

Verkorte, anonieme versie ter illustratie. Beide teams gebruiken een aangepaste eigen versie.

Slide 35

Casus Maria (°1983)

Genogram

Natuurlijke familie Brazilië (aantal kinderen onbekend)

Maria

Huidig pleeggezin

Maria

Adoptiegezin

Maria

Slide 37

Psychiatrisch

 AS1-

Klinische stoornissen 295.30 Schizofrenie, paranoïde type

 AS2-

Persoonlijkheidsstoornissen, zwakzinnigheid 301.83 Borderline persoonlijkheidsstoornis

 GAF-score:

45

 Hoofddiagnose:

type

Schizofrenie, paranoïde Slide 38

Tijdlijn

°1983

april 1998

Weeshuis Brazilië

Opname K-dienst

1992

juni 1999

Adoptie

Start beroepsafdeling ouderenzorg  escalaties met psychotische overtuigingen met inhoud van fysiek geweld en seksueel misbruik

februari 1998 Eerste consult bij kinder- en jeugdpsychiater  automutilatie, fugues, godsdienstwaan

november 1999 1 maand opname op adolescentenafdeling, met doorverwijzing naar afdeling voor structurerende zorg voor jonge psychotici

januari 2001 internaat MPI  terug meer psychotische kenmerken, heropname op dienst voor jonge psychotici noodzakelijk

najaar 2003

maart 2006

Thuis wonen wordt onmogelijk

Opname in pleeggezin, samen met andere pleeggaste

Pogingen naar beschut wonen mislukken: zwak niveau van functioneren; religieus getinte wanen en hallucinaties. Medicamenteuze wijzigingen brengen geen soelaas 4 maanden opname op structurerende therapie  reden: borderline persoonlijkheidsstoornis, op basis van traumatisch verleden, met sterke neiging tot psychotische decompensatie. Paranoïde schizofrenie. Na de start van het schooljaar, psychotische symptomen met ernstige gedragsproblemen en hysterische aanvallen met automutilatie. Intrafamiliale strijd met suïcidegedachten, automutilatie

najaar 2005 Doorverwijzing naar gezinsverpleging, opname op observatieafdeling en ‘Observatiehuis’  Periode van observatie, matching gezin/cliënte

maart 2006-heden Opname op open rehabilitatieafdeling voor psychotici: zelfde problemen, na medicatieswitch toch een beter functioneren, volgt groepsprogramma, open school, leert openbaar vervoer te gebruiken

Verblijf in eerste pleeggezin 38d verblijf intra muros, gespreid over 4 opnames (reden: escalatie van spanning in pleeggezin

Slide 39

Tijdlijn

°1983

april 1998

Weeshuis Brazilië

Opname K-dienst

1992

juni 1999

Adoptie

Start beroepsafdeling ouderenzorg  escalaties met psychotische overtuigingen met inhoud van fysiek geweld en seksueel misbruik

februari 1998 Eerste consult bij kinder- en jeugdpsychiater  automutilatie, fugues, godsdienstwaan

november 1999 1 maand opname op adolescentenafdeling, met doorverwijzing naar afdeling voor structurerende zorg voor jonge psychotici

januari 2001 internaat MPI  terug meer psychotische kenmerken, heropname op dienst voor jonge psychotici noodzakelijk

najaar 2003

maart 2006

Thuis wonen wordt onmogelijk

Opname in pleeggezin, samen met andere pleeggaste

Pogingen naar beschut wonen mislukken: zwak niveau van functioneren; religieus getinte wanen en hallucinaties. Medicamenteuze wijzigingen brengen geen soelaas 4 maanden opname op structurerende therapie  reden: borderline persoonlijkheidsstoornis, op basis van traumatisch verleden, met sterke neiging tot psychotische decompensatie. Paranoïde schizofrenie. Na de start van het schooljaar, psychotische symptomen met ernstige gedragsproblemen en hysterische aanvallen met automutilatie. Intrafamiliale strijd met suïcidegedachten, automutilatie

najaar 2005 Doorverwijzing naar gezinsverpleging, opname op observatieafdeling en ‘Observatiehuis’  Periode van observatie, matching gezin/cliënte

maart 2006-heden Opname op open rehabilitatieafdeling voor psychotici: zelfde problemen, na medicatieswitch toch een beter functioneren, volgt groepsprogramma, open school, leert openbaar vervoer te gebruiken

Verblijf in eerste pleeggezin 38d verblijf Intra muros, gespreid over 4 opnames (reden: escalatie van spanning in pleeggezin

Slide 40

Randvoorwaarden

      

Permanentiedienst vanuit psychiatrisch zorgcentrum 7/7 24/24 Bed op recept Psychiatrisch transdisciplinair team met stevige methodiek (bijv. F-ACT) Continuïteit van zorg Beroep kunnen doen op andere diensten zoals dagactivering, arbeidszorg, somatische diensten… Divers pleeggezinnenbestand Maatschappelijk draagvlak, verankering in de stad, het dorp

Slide 41

Aanmeldingen

 Aanmelden

kan via de resp. teams:

 Team Gezinsverpleging volwassenen E: [email protected] T: 014-57 91 44 Verantwoordelijke psychiaters: dr. Mieke Celen, dr. Mieke Opgenhaffen

 Team Gezinsverpleging ouderen E: [email protected] T: 014-57 90 92 Verantwoordelijke psychiaters: dr. Eric de Smet, dr. Kevin Van Wallendael

Slide 42

SITUERING

 Project gestart in 2010, op vraag van Vlaams Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, tot september 2013  Samenwerking tussen VAPH* en psychiatrie  Nieuw decreet pleegzorg: samenwerkingsakkoord met PPA** *Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap **Pleegzorg provincie Antwerpen

Ons Project!  Kinderen/jongeren in zorggezinnen  Dubbele problematiek: ontwikkelingsachterstand én psychiatrische problematiek  Doelstelling: maximale kansen op ontwikkeling  Samenwerking met zorggezinnen  Multidisciplinair psychiatrisch team  Begeleidingsplan  Flexibiliteit!

Sectoroverschrijdende samenwerking  Past binnen de zorgvernieuwingsideeën van het VAPH  Opnamevermijdend, zowel voor psychiatrie als voor de gehandicaptensector  Gezondheidseconomisch perspectief: bed minder, wachtlijst korter  Integratie in de samenleving  Meer geïndividualiseerde zorg

Een voorbeeld...

 ‘Zoveel mogelijk gewoon, zo weinig mogelijk uitzonderlijk’.  Sluit aan bij de evoluties binnen psychiatrische gezondheidszorg:  Residentiële behandeling vermijden, meer zorg in de samenleving

Zijn er gelijkaardige initiatieven?

 Partners in parenting, Bethanië Genk  MTFC-P (Multi Treatment Foster Care Preschoolers) Nederland

3 Essentiële randvoorwaarden

1. Ruim en gevarieerd bestand van zorggezinnen 2. Ondersteund door een Psychiatrisch Zorgcentrum 3. Intersectorale samenwerking

1. Ruim en gevarieerd bestand van zorggezinnen  Zorggezin als partner in de psychiatrische begeleiding (samenwerkingsovereenkomst)  Vergoeding  Tijdelijke overname van zorg is mogelijk

2. Ondersteund door een psychiatrisch zorgcentrum  Crisisplan: direct toegankelijke psychiatrische residentiële voorziening (psychopreventie/observatie/behandeling)  24/24u permanentie (psychiatrisch/verpleegkundig)  Intensieve opvolging door multidisciplinair psychiatrisch team (huisbezoeken, wekelijks overleg)  OPZ Geel ligt centraal in werkingsgebied (straal van 25 km)

3. Intersectorale samenwerking  Nauwe samenwerking met – onderwijsvoorzieningen, regulier en gewoon – Voorzieningen van het VAPH (bv. MPI's = medisch pedagogisch instituut) – Voorzieningen van Integrale jeugdzorg  Regelmatig overleg (aanmeldingen, matching, zorgoverleg...)

Verschil met reguliere pleegzorg  Doelgroep: psychiatrische diagnose + ontwikkelingsachterstand  Zorggezinnen zijn semi-professionele partners in de behandeling/ begeleiding/ ontwikkeling  Samenwerkingsovereenkomst  Vergoeding voor kosten en de opgenomen zorg voor de zorggezinnen (27,50 euro per dag)  Daghospitalisatie, kind behoudt domicilie van de bio-ouders  Minimale zorgbijdrage voor de bio-ouders

Schets van het project

 Bekendmaking  Werven van zorggezinnen  Aanmeldingen kinderen/jongeren  Zorggezinnen

Kinderen en jongeren in een zorggezin Aanbod op maat van het kind en zijn context  Partiële opvang: verschillende formules  Tijdelijke opvang: time-out  7 op 7

Profiel van een zorggezin

 Koppel met volwassen kinderen  Alleenstaande man, sociaal geëngageerd  Koppel met jonge kinderen  Koppel, landbouwers, ervaring via groene zorg

Matching!!

 Flexibiliteit: van 1 dag per maand tot 7/7  Wisselwerking tussen vraag en aanbod  Impact op het zorggezin mag niet tè groot zijn

Match tussen zorggezin en kind/jongere Aandachtspunten  Komt het aanbod van het gezin (qua beschikbare tijd) overeen met vraag van het kind (gezinsvervangend, ondersteuning van gezin of voorziening, aanwezigheid van eigen kinderen…)  Pedagogische vraag versus pedagogisch aanbod?  Gezinsomgeving stad vs. platteland?  Is de natuurlijke context van het kind al dan niet nog betrokken?  Kan de cliënt betrokken worden in het vertrouwde dagelijkse leven van het gezin?  Zorgvraag van de cliënt (aanwezigheid van verzorgende taken)

Instaptraject

 Gradueel: speelnamiddagen, kennismakingsmomenten  Geen te lange aanloop: proefverblijven  Toezegging van de ouders, kennismaking tussen ouders en zorggezin op de plaats waar het kind verblijft

Ondersteuningsaanbod voor zorggezin, kind/jongere en de natuurlijke context Een multidisciplinair team o.l.v. een kinder- en jeugdpsychiater verzorgt de begeleiding van kind/jongere, natuurlijke context en het zorggezin. Onze krachten:  Alle informatie over kind en context die nodig is om het verblijf van de cliënt in het zorggezin zo goed mogelijk te laten verlopen, is aanwezig  De casemanager/gezinsbegeleider bezoekt regelmatig de verschillende contexten waarin het kind verblijft: zorggezin, natuurlijke context, school

Samenwerking MPI Oosterlo

 Gezinsbegeleider is de contactpersoon  Driemaandelijks overleg  Casusgebonden samenwerking  Terugkeergarantie tot 1 maand na ontslag

Profielen kinderen/jongeren (2) 9 jaar bij aanmelding Problematiek:  zwakbegaafd  ADHD  PDD-NOS (subtype MCDD)  KOPP problematiek

Is in K-dienst opgenomen geweest Gaat in MPI naar school en verblijft van ma tot vrij op het internaat (verbonden aan MPI) In WE verblijft hij bij moeder of op internaat (een ander dan het internaat gedurende de schooldagen) Hulpvraag: gezinsondersteunende psychiatrische pleegzorg

Hoe werken wij?  Uitgangspunt voor ons zijn de alledaagse leefgewoonten van het zorggezin  Respect voor de eigenheid van het zorggezin  Haalbaarheid (tegenindicaties voor opname zorggezin: zware hechtingsen/of gedragsproblematiek)

Resultaten

 Verbeterde levenskwaliteit  Flexibiliteit is noodzakelijk Van de 25 begeleidingen zijn er slechts 2 drop-outs. De stopzetting van enkele andere begeleidingen is steeds gebeurd in kader van een positieve beslissing (oriëntering naar andere context was meerwaarde voor kind en context)

Gezondheidseconomisch effect 

Bij 7 begeleidingen komt er een plaats in een MPI vrij (voor cliënten die waarschijnlijk levenslang een residentiële opvang binnen het VAPH zouden nodig hebben)



Een oneigenlijk verblijf van een vijftal kinderen in een residentiële setting (bij gebrek aan alternatief) kan worden afgebouwd (K-dienst, MPI en CKG) ten voordele van een woonvorm die aansluit bij de noden van het kind/de jongere



Vermijding van schooldrop-outs door alternatief leertraject op te starten (complementair aan schools aanbod)

Resultaten (op niveau van welzijn en ontwikkeling) Effecten op cliëntniveau zijn uiteraard niet eenvoudig te objectiveren. We merken wel: 

Reacties van de kinderen en jongeren zelf, van hun natuurlijke context en van de pleeggezinnen zijn overwegend positief.



We zien kinderen en jongeren ontwikkelingssprongen maken waarvan vroegere zorginstellingen versteld staan (vb. impulscontrole, eetgewoontes, zelfstandigheid, interesses…). Dit ervaren we in meer of mindere mate bij elke cliënt.



Zeker bij gedeelde zorg (zorggezin en natuurlijke context) ervaart de natuurlijke omgeving (meestal de ouders) het tijdelijk verblijf van het kind in een zorggezin als ondersteunend.

‘Break-down’ voorkomen

 Oorzakelijke factoren:  Leeftijd: > 11 jaar vergroot risico op breakdown  Gedragsproblemen  Relatie tussen ouders en pleegouders

Protectief

 Massieve ondersteuning van het zorg-/pleeggezin: • Nabijheid team, fysiek en emotioneel • Praktische diensten • Deskundig advies • Pleegouders au sérieux nemen, betrekken, stem geven tijdens traject  Contact tussen ouders en pleegouders moet zeer sterk geregisseerd worden  Sturen, steunen, stimuleren (Patterson)

Toekomstvisie 1. Samenwerking 2. Overgang naar volwassenheid 3. Flexibilisering van de zorg