Gerrit Ponnet Hoofverpleegkundige oncologie
Antikanker geneesmiddelen Cytostatica IV Oraal Hormonaal (oraal) Target medicatie Antilichamen ( IV ) Tyrosine kinase inhibitoren ( oraal )
2
4-12-2007
KB 04/05/1999 Cytostatica = carcinogeen Risicoanalyse bij blootstelling Minstens 1x / Jaar Persoonlijke beschermingsmaatregelen. beschermingsmaatregelen Zwanger ( verwijderen / geen beroepsfonds)
3
4-12-2007
Wettelijke tekortkoming
K.B. Zeer beperkt en oppervlakkig Sensibilisatie (VVRO) bevoegde instanties (geen resultaat) Procedure veilig werken wel vereist bij visitaties
4
4-12-2007
Cytostatica
“Potentieel” risico voor gezondheidsmedewerkers!
5
4-12-2007
Verpleegkundigen, “ risicobewust”?
6
4-12-2007
Objectieve risicofactoren Uitwendige contaminatie Glasbraak transport Bereiding Transport Toediening Nazorg
7
4-12-2007
Subjectieve risicofactoren
“Nonchalance” Ontkenning “Muggenzifterij” Onwetendheid
8
4-12-2007
Historiek in Vlaanderen
Filosofie en investeren
LAF kast 99%
9
Werkvloer ?%
4-12-2007
Procedure veilig werken:doelstelling
Maximale garantie veiligheid Veilige toedieningssystemen Nieuwe materialen Correcte informatie Financiële inspanning
10
4-12-2007
Sensibiliseren
11
4-12-2007
Cytostatica
Positief effect bij Pt.
Gezondheidsrisico’s voor verpleegkundigen ?
Targettherapie?? 12
4-12-2007
Blootstelling algemeen ( bereiding, manipulatie, en excreta )
13
Via de handen
Via inademen
Rechtstreeks contact Contact excreten Besmette omgeving
Partikels verdampen Ontluchten spuiten Veranderen infuuszak
4-12-2007
14
4-12-2007
Klinische onderzoeken voor cytostatica
Geen eenduidige conclusies Grote waarschijnlijkheid op schadelijke gevolgen bij blootstelling Carcinogeen, mutageen, teratogeen! Veiligheidsmaatregelen vereist om blootstelling te vermijden of beperken
15
4-12-2007
Klinische onderzoeken voor antilichamen Weinig evidentie van schadelijkheid Weinig gegevens beschikbaar voor risico via excreta Voorlopig zelfde veiligheidsmaatregelen Bereiding volgens zelfde condities als chemo ( LAF kast, steriel,… )
16
4-12-2007
Orale antikanker geneesmiddelen Cytostatica: gecoat ⇔ niet gecoat niet pletten of capsules openen (Hydrea) nieuwere generatie gecoat (Xeloda), ook niet pletten! cfr. Oncologisch zakboekje Hormonen: geen risico bij manipulatie Tyrosine Kinase Inhibitoren: oraal en gecoat
17
4-12-2007
Toediening cytostatica
C handeling Voorschrift arts Gegrad. en gebrevet. Cave: Student verpl. niet bevoegd!
18
4-12-2007
Verantwoordelijkheid
Arts: correct voorschrijven Apotheek: correct bereiden en afleveren Verpl.: toedienen volgens richtlijnen + dosiscontrole en toedieningswijze Double check functie invoeren op alle niveaus!
19
4-12-2007
Voorschrift Patiëntengegevens Lich. opp. of gewicht en lengte Naam geneesmiddel/ dosis Toedieningswijze IV // Intrathecaal !! Afleveringsvorm, toedieningsdatum Naam arts + handtekening Aanvraagdatum+ evt. protocol
20
4-12-2007
Procedure LAF kast
VZA (Vlaamse Vereniging van Ziekenhuisapothekers) Bereiding is verantwoordelijkheid en functie van apotheek.
21
4-12-2007
Bereidingssystemen “Gesloten” systeem: bij overdruk geen lucht vanuit flacon in de omgeving. “Semi-gesloten” systeem: bij overdruk wel lucht in de omgeving via filter.
22
4-12-2007
Bereidingssystemen Baxter Codan Genie (ICU) cfr Pha Seal (Carmel) Tevadaptor (Teva )
23
4-12-2007
Bereidingssystemen
24
4-12-2007
Aflevering Duidelijke etikettering per cytostaticum! Naam patiënt Voorgeschreven cytostaticum + dosis Toedieningswijze !!! Dat. bereiding, houdbaarheid en condities
25
4-12-2007
Aflevering Correcte aflevering op afdeling ttz. kans op blootstelling minimaal. Buitenkant schoongemaakt Breeksluiting of afgeklemde zijlijnen Spuiten steeds luerlock of met safetyconnector bvb Spiros® Lekvrije plastic zak verpakt Transportcontainer met identificatie 26
4-12-2007
Aflevering
27
4-12-2007
Opslag Bewaarcondities! In afgesloten transportverpakking in koelkast. Niet onbeheerd tussen andere geneesmiddelen.
28
4-12-2007
Toedieningswijze
29
4-12-2007
Toediening via centraal veneuze katheters Toediening via veneuze poort Regionale isolatieperfusie Intra-arterieel Intravesicaal Intramusculair en subcutaan Intrathecaal + via Ommaya Intrapleuraal Intrapericardiaal Intraperitoneaal Oraal Dermaal Oculair
30
4-12-2007
Perifere katheters Voorarm of hand 18 – 22 Gauge (bij voorkeur dunne katheter) Verhoogd risico op thromboflebitis! Beperkte indicaties voor chemotherapie! Verhoogd risico op extravasatie! Zeker geen metalen naalden type vleugelnaalden voor chemotherapie
31
4-12-2007
Extravasatie ; verhoogd risico perifeer!
32
4-12-2007
Toediening via veneuze poorten
33
4-12-2007
Toediening via externe katheters Getunnelde katheters: Hickman, Broviac Lange termijn katheters, single of multilumen risico CRI < niet getunnelde katheter
34
4-12-2007
Externe katheters Niet getunnelde katheter “korte” termijn katheter single of multi lumen
35
4-12-2007
Veiligheidssystemen voor toediening
36
4-12-2007
Veiligheidssystemen! Infuussysteem met meerdere luerlockaansluitingen. Terugslagventiel in luerlock om lekkage en hevelen te voorkomen. Afgeklemde zijlijn met spoelvloeistof
37
4-12-2007
Veiligheidssystemen Trousse met droge aankoppeling. Koppeling via luerlock en breekzegel in infuuszak. Geen rechtstreeks contact met vloeistof.
38
4-12-2007
39
4-12-2007
Veiligheidstroussen
De lege infuuszakken van cytostatica worden niet meer afgekoppeld. Leeg is leeg !
40
4-12-2007
IV bolus Bvb. Etoposide (beperkt houdbaar in verdunde oplossing ) Afgeleverd in spuit met afsluitdopje Verhoogd risico op contaminatie bij afschroeven of inspuiten. ⇒ Spiros
41
4-12-2007
Intrathecaal Speciale labeling Niet samen met IV in transportverpakking
42
4-12-2007
Intrathecaal
43
4-12-2007
Ommaya Ommaya reservoir Katheter in ventrikel Heelkundige plaatsing Beperkte indicaties (meningiale carcinomatose) Hoog risico op infecties Aanprikken met S.C. naaldje
44
4-12-2007
45
4-12-2007
Afvalverwijdering
Contaminatie!
Rechtstreeks (huidcontact)
46
Onrechtstreeks (aërosols)
4-12-2007
Excreta
Bloed-urine-faeces-braakseldrainvocht Besmettingsduur afh.van cytostaticum Contact vermijden/beperken
47
4-12-2007
Afvalverwijdering: aanbevelingen Alle materiaal gebruikt bij bereiden of toedienen van cytostatica = risicoafval! Omgaan met excreta is een risico! Excreten van patiënten die chemo gehad hebben kunnen tot 7 dagen “ besmet “ zijn. Voorzorgsmaatregelen vereist.
48
4-12-2007
Voorzorgsmaatregelen Urine en faeces Bedlegerige patiënt plastiek hoes over matras en kussen wegwerponderlegger ( risicoafval ) urine voorzichtig weggieten, spatten vermijden bedpanwasser! wegwerpmateriaal
49
4-12-2007
Voorzorgsmaatregelen Urine en faeces De mobiele patiënt Patiënt gaat zoveel mogelijk naar toilet ( geen urinaal) Mannelijke patiënten zittend plassen Toilet tweemaal doorspoelen
50
4-12-2007
Voorzorgsmaatregelen Urine verzamelen Hoog risico op blootstelling Urinecollectes routine ? Alternatieven ⇒ Gewicht 2x// dag Platinol, Ifosfamide niet te vermijden.
51
4-12-2007
Voorzorgsmaatregelen Braaksel Naast nierbekkens ook wegwerpzakdoekjes Wegwerponderlegger bij bedlegerige patiënt Besmette nierbekken “vol” in risicocontainer Wegwerpzakdoekjes en onderlegger in risicocontainer
52
4-12-2007
Risicoafval Risicoafvalcontainer (lekdicht en schokbestendig)
Specifiek ziekenhuisafval!
53
4-12-2007
Risicoafvalcontainer
54
4-12-2007
Calamiteiten
Een ongewenste besmetting van personen of materialen, met cytostatica tgv. accidenteel morsen of ongeval
55
4-12-2007
Calamiteiten Besmetting van personen Besmetting van de ogen Besmetting van materieel Kleding Linnen (registratie)
56
4-12-2007
Schoonmaken Instructies en voorlichting schoonmaakpersoneel Specifiek protocol / kamers “merken” ? Persoonlijke beschermmiddelen
57
4-12-2007
Persoonlijke bescherming
Handschoenen ( max. 30 min ) Overschort ( bij verwijderen van besmet linnen ) Beschermbril ( indien risico op spatten of aërosol )
Mondmasker ( idem )
58
4-12-2007
Signaalfunctie Universeel Herkenbaar voor directe en indirecte omgeving Stigmatiserend?
59
4-12-2007
Directe werkomgeving
Kennis en toepassen procedure.
60
4-12-2007
Indirekte werkomgeving
Risico’s van cytostatica Praktische richtlijnen ( manipulatie ) Beperken contact indir. werkomgeving ( onderzoeken tijdens chemo beperken )
61
4-12-2007
Veilig werken met cytostatica
Investeren Informeren Sensibiliseren ALARA
71
4-12-2007
Veilig werken met cytostatica
Vlaanderen werkt veilig Beperken tot gespecialiseerde afdelingen Voorlichting en opleiding personeel Veiligheidsvoorschriften
72
4-12-2007
www.vvro.be //
[email protected]
73
4-12-2007
74
4-12-2007
