Geopoli'ek en energie (olie en gas) Coby van der Linde 22 september 2014
Plan • Ontwikkelingen wereld vraag en aanbod energie • Olie en gas markten • Europese energievoorziening
Dominan'e van fossiele brandstoffen blij4 maar groei hernieuwbaren grootsts
Source: BP
• Energie en economische groei ontkoppelt langzaam (lagere energie intensiteit van de economische groei)
Wereld energy mix wordt diverser en totale vraag groeit
Source: ExxonMobil 2030 Energy Outlook
Wereldenergievraag is een verhaal van twee werelden
Source: ExxonMobil
• Wereldeconomie verdubbelt tot 2040; GDP/capita + 80% • OECD vs non-‐OECD: verschillende groeipaden • Wereldvraag energie groeit met 35% …
Motor van energievraag is Azië; kolen, olie en gas Primary energy demand, 2035 (Mtoe)
Europe
Eurasia
La'n America
1 370 4 060
2 240
Middle 1 050 East Brazil 480
1 030 Africa
1 540
Eurasia OECD 8%
China
1 710 United States
Share of global growth 2012-‐2035
440
1 000
Japan
Southeast Asia
Africa
5% 4%
8%
Middle 10% East
65%
India Non-‐OECD Asia
China belangrijke motor van energievraag tot 2020s, daarna India
Primaire energieconsump'e EU: Olieconsump'e vooral voor transportsector; gas voor verwarming, industrie en elektriciteit; kolen, nucleair en hernieuwbaren vooral opwekking elektriciteit
Verschillende fossiele energie grondstoffen • Groei van de vraag wordt niet belemmerd door gebrek aan bewezen reserves tot 2035 en verder maar aanzienlijke investeringen nodig Total remaining recoverable resources 3 050 years
Proven reserves Cumula've produc'on to date
233 years 142 years
Coal
178 years
61 years
54 years
Natural gas
Oil
IEA WEO 2013
Aandeel OPEC in (conven'onele) oliereserves groot
Maar beperkte toegang reserves voor IOCs…. Saudi Arabia Canada Iran Iraq Kuwait UAE Venezuela Russia Libya Nigeria Kazakhstan United States China Qatar Algeria Brazil Mexico Angola Azerbaijan Norway
Inaccessible Restricted Accessible
0
50
100
150
200
250
300 Bn barrels
• Meeste olie en gas reserves alleen toegankelijk voor NOCs
Source: IEA
‘Technological Barrels’ Keep Expanding Supply Pool
Tar Sands: Canada, Venezuela
Shale: US, Russia, China
Ultra Deepwater: GoM, W Afr, Brazil
Arc'c: Russia, US, Norway
Maar kosten nemen toe ….
Sources: IEA, Barclays, Carbon Tracker
• New supplies of fossil fuels costlier and riskier to develop • Rising capital intensity of fron'er projects (capex/barrel) • 2000-‐2012: capex rose more than five-‐fold
S'jging jaarlijkse Amerikaanse olieproduc'e bijna grootste in de geschiedenis
Source: BP
Groei VS olie produc'e en onderbrekingen ROW
Groei produc'e VS compenseert onderbrekingen elders; verschuivingen in stromen wereldmarkt
Maar onderbrekingen produc'e 2011-‐2014 in OPEC landen ook aanzienlijk
EIA
Olievraag groeit in non-‐OECD-‐landen
Fiscal needs of key producing countries keep pressure on oil prices
60 40
Iraq
Iran
Russia
Budget breakeven
Venezuela
Saudi Arabia
Angola Nigeria Ecuador
80
UAE Libya
100
Algeria
120
Qatar Kuwait
Dollars per barrel
• Breakeven costs, budget breakeven and commercially aerac've prices for current oil produc'on for selected producers, mid-‐2011 Commercially aerac've Super majors
Breakeven produc'on cost
20 0 0 •
5 10 15 20 25 30 35 40 45 0 5 10 Oil produc'on (mb/d)
Middle East oil resources remain the cheapest, although cost pressures are increasing even there & governments need ever higher prices to meet their public spending needs Source: IEA WEO 2011
Gescha`e ruwe olie export in 2018 en invloed op groei 2012 – 2018 voor belangrijkste routes
Source: IEA
• Groei andel ruwe olie vooral Midden-‐Oosten-‐Azie; Americas onajankelijk? • Energierela'es volgen handel in olie • Verdere daling verwacht vraag Europa
Aandeel Rusland in EU olie-‐importen sinds 1990 fors toegenomen
Gas
Gasmarkten verschillen enorm Natural gas demand & produc'on growth in selected regions, 2005-‐2012 United States Produc'on
Rest of Middle East Qatar China Russia -‐60
-‐30
0
30
60
90
120
150
180 bcm
-‐30
0
30
60
90
120
150
180 bcm
Middle East Demand
United States China Japan and Korea European Union -‐60
Amerikaanse gasproduc'e (1990 – 2040)
Source: EIA (2014)
Schaliepoten'e in de wereld
• Grote basins in Russia, China, Argen'na, Poland, South Africa maar herhaling expansie zoals in VS niet waarschijnlijk
Wereld aardgasprijzen
Asia
Europe
US Source: BP (2014)
Schalieproduc'e van VS heen aanzienlijke prijsverschillen veroorzaakt Vooruitzicht: prijzen in VS wat omhoog met groeiende vraag VS en exporten maar structureel verschil blijn met prijzen Europa en Azië
Implica'ons of Structurally Low Gas Price Outlook Return of energy intensive industries to US
Displacement of coal by gas in power genera'on, lower US emissions
Drive to export gas (LNG) in order to connect with global prices
Indica'e van des'na'e van Amerikaans LNG exporten op basis van prijsverschillen $/MBtu 18 15 12
$/MBtu 12
9
9
6
6
3
3 To Asia
Average import price Liquefac'on, shipping & regasifica'on United States price
To Europe
EU gas demand (2011) • 450 bcm = approx 24% of Primary Energy Demand • Varies per country from >40% to 10% EU gas demand by sector Other (*) : 15 bcm 3%
Power: 130 bcm 29%
Residen'al: 157 bcm 35%
Industry: 148 bcm 33% (*) includes CNG and LNG bunkering (for the future)
Source: Eurogas 2011
EU gas aanbod (2011) • Gas supplied to the EU markets in 2011: 464 bcm EU indigenous produc'on and import (incl Norway)
Imports: 309 bcm 67%
LNG: 77 bcm 17% Indigenous: 155 bcm 33%
Pipeline: 232 bcm 50% Source: Eurogas
Dalend binnenlands gasaanbod in EU Bcm/yr
300
200
100
0
2000
2005
Europe
Source : GasTerra
EU (excl. Norway)
2010
2015
2020
2025
2030
Netherlands
Nederlandse energiemix gedomineerd door olie en gas (Roeerdam/Amsterdam en ‘Groningen’)
NL produc'e 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
Groningen
Kleine Velden 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023 2027 2031
miljard m3 (GE)
Kleine velden & Groningen volumes
90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
Productietoename afgelopen 10 jaar
1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023 2027 2031 2035
miljard m3 (GE)
Jaarlijkse Groningen volumes
Europees gasaanbod: voldoende importcapaciteit
37
EU Importajankelijkheid gas
Herkomst olie en gasimporten EU
Voldoende gasificatie terminals in EU
LNG Terminals
Teesside Swinoujscie
Existing Under construction
Canvey Island Isle-ofGrain
Dragon South Hook
Planned
Wilhemshaven
Gate Zeebrugge Dunkerque Le havre
Montoir El Ferrol El Musel Bilbao
Sines Huelva
Le verdon Fos-Tonkin
Trieste Panigaglia
Krk
Rovigo Fos-Cavaou Barcelona Livorno Marmara Brindisi Sagunto Rosignano Aliaga (Izmir) Gioia Tauro Taranto Cartagena Revithoussa Porto Empedocle
Maar LNG sinds 2011 vooral naar Azia'sche markt
Nieuwe stromen, nieuwe rela'es: belang van Regionale Gas Markten
Source: CIEP
VS heen energietransforma'e ondergaan
Different trends in oil & gas import dependency Import dependency of oil and gas growing except for the US
Net oil & gas import dependency in selected countries Japan
Gas Imports 100%
2010 2035
80%
European Union
60% 40% China
20%
United States
0% Gas Exports 20% 20%
40%
60%
India
80%
100% Oil imports
IEA WEO 2012
IEA/WEO: Olie-‐ en gasimporteurs en exporteurs Gas 100%
Net gas importer, 80% net oil exporter
European Union
60% 40%
-‐20%
India
Middle East
United States
Russia
-‐40% -‐60%
China
Brazil
20% 0%
Japan and Korea
Net gas and oil importer
Caspian
Indonesia
Africa
-‐80% Net gas and oil exporter -‐100% -‐100% -‐80% -‐60% -‐40% -‐20%
S o u t h e a s t Asia
Net gas exporter, net oil importer 0%
20%
40%
60%
80% 100% Oil
Energiehandel groeit voor alle brandstoffen
2011 2035
Conclusies • Europa heen een sterke energierela'e met Rusland opgebouwd na eerste Golfoorlog, uiteenvallen Sovjetunie, groei van Azië. Opnieuw diversifiëren kost 'jd (en is duurder door concurren'e met Azië) • Nederland neeo gas-‐ exporteur en heen exportgerichte olieverwerkende industrie (Groningen, Roeerdam/ Amsterdam)
