GENTSE PAROCHIEKERKEN ANALYSE & WAARDEBEPALING
PAROCHIEKERK Onze Lieve Vrouw Geboorte (Desteldonk)
Op basis van METHODOLOGIE THOMAS COOMANS Kerken in neostijlen in Vlaanderen. Ontwikkeling en implementatie van een methodologie voor bescherming en de monumentenzorg van het negentiende-eeuwse kerkelijk architecturaal patrimonium in Vlaanderen, 2003.
Informatiefiche
NAAM
Onze Lieve Vrouw Geboorte en Heilige Cyprianus
ADRES
Desteldonkdorp, zn
PROVINCIE, GEMEENTE, DEELGEMEENTE TYPOLOGIE
Oost-Vlaanderen, Gent
Parochiekerk
HERBESTEMMING INVENTARISNUMMER ONROEREND ERFGOED
ID: 26227
BESCHERMINGEN
OO001222 (Het orgel is beschermd.)
DATERING
Verschillende bouwfases: 15de eeuw, 17de eeuw, vierde kwart 16de eeuw, vóór WO I Gotisch /neogotisch voor het exterieur Classicerende barokstijl voor het interieur
STIJL KORTE BESCHRIJVING
1. Architectuur
Aard: oude kerksite Stijl: laatgotisch Datering: 15de eeuw (verschillende bouwfases, zie onderdeel ‘historische context’) Architectuurtype: driebeukige, pseudo-basilicale kerk van vier traveeën met uitspringend transept en westelijke zijkapellen, rechthoekig afgesloten koor, hoger opgaand dan het schip. Leien zadeldak
Sporen van het oude metselwerk (vermoedelijk eind XVI en XVII): in Westelijke-puntgevel tussen de versneden steunberen tot aan de topaanzet. Vernieuwde laatgotische tracering in het ruim spitsbooglicht van de westgevel
De onversierde gekoppelde spitsboogvensters in de zijbeuken vervangen duidelijk oorspronkelijk grotere vensters.
Voor de restauratie
Sinds circa 1900 (?) tegen het koor aangebouwde kalvarie onder bepleisterde en beschilderde bakstenen rondboog, met zadeldak en opzij verlicht door een halfrond radvenster. De buitenmuur van de Calvarie is beschilderd in ossenbloedrood. De plinten in grijszwarte tint, de binnenmuren en de kapitelen in witte tint , de ramen in blauwzwarte tint.
Het koor vertoont merkbare sporen van de oude puntgevel. Het gerestaureerd spitsboogvenster met drieledige tracering onder zandstenen booglijst vervangt een sinds 1824 verdwenen roosvenster uit de 17De eeuwi
Eenvoudig spitsboogportaal in bakstenen profielomlijsting
Fraai gesculpteerde houten deurnaald met barokke figuren en motieven, einde 17de eeuw Torentype: Achtkantige kruisingstoren voorzien van naaldspits
Structuur:
Rondboogvormige scheibogen voorzien van geprofileerde booglijsten rustend op zuilen met vierkante dekplaat.
2.Interieur Stijl: classicerende barok
(foto’s KIKIRPA, 1975)
Gewit kerkinterieur in sobere, classicerende barokstijl. Staat zie rapport monumentenwacht
Mobilair:
Geschilderd houten hoogaltaar uit de 18de eeuw,
Houten Onze-Lieve-Vrouw zijaltaar uit de 18de eeuw in het noordelijk transept
Preekstoel, einde 19de eeuw (foto Kikirpa, getrokken voor het terugplaatsen van de communiebank)
Biechtstoel noordelijk transept, 18de eeuw (Foto Kikirpa)
De restauratie van 2009-2011 Volgens het advies van de Provincie Oost-Vlaanderen mochten de lambrisering in het schip, transept en het koor met uitzondering van de nissen waarin de biechtstoelen zich bevinden en het koorgestoelte verwijderd worden. De Calvarie op het kerkhof die is opgebouwd in een kapel achter het koor van de kerk, diende behouden te blijven.
Restauratiecampagne 2009-2011 -
-
-
-
-
Achter de lambrisering en aan sommige rozetten en mouluren bleek het binnenpleisterwerk geschilderd te zijn met een siermotief. Het schilderwerk werd overschilderd nadat de oorspronkelijke toestand gedocumenteerd was met een fotoreportage. Na onderzoek bleek dat de koorstoelen en lambrisering naast de biechtstoelen en meerdere delen van de biechtstoelen erg verweerd waren. Daarom werden de koorstoelen en lambrisering volledig verwijderd en de achterliggende muren werden hersteld en bepleisterd. De rug van de biechtstoelen werd hersteld en de vloer volledig vernieuwd. Van de biechtstoel in de zuidelijke beuk werd ook het dak vernieuwd. De gebroken vloertegels werden vervangen door een ‘Noir de Mazy,’ een compacte zwarte kalksteen, homogeen van kleur met een fijne verspreiding van donkergrijze en antraciete adering (niet met Doornikse steen, wegens zeldzaam en onbetaalbaar). De originele communiebank en de doopvont werden teruggeplaatst op hun oorspronkelijke plaats ii
Bij de restauratiebeweging van 2009-2011 werd de oorspronkelijke communiebank teuggeplaatst. De doopvont kwam terug in de doopkapel.
Het koorgestoelte uit de 18de eeuw werd verwijderd bij de restauratie van 2009-2011 (Foto Kikirpa)
Het beeldhouwwerk en de muurschilderingen:
Ramen:
Juffrouw Ida Delebecque schonk, ter nagedachtenis van haar grootouders Augustinus en Helena, twee glasramen aan de kerk ca. 1890 (Foto Kikirpa)
Orgel: het orgel is beschermd, toestand zie rapport Paul Bruyland en Henk Allary als bijlage
Orgel Onze-Lieve-Vrouw-Geboortekerk
Besluit:
Besluit nummer 1417
Nummer(s):
4.01/44021/996.1 / OO001222
Datum Definitief Besluit:
25-mrt-1980
Datum Publicatie Staatsblad:
27-aug-1980
Type:
Monument
Kunstenaars:
3. Context ruimtelijke context:
Aard: dorp Locatie: alleenstaand Oriëntatie: oost-west georiënteerd Staat kerkhof: kerkhof rond de kerk Bodemarchief: geen informatie Bijhorend: Historische context De kerk van Desteldonk is opgericht in het begin van de 14de eeuwiii en werd in de loop van de 17de eeuw grondig verbouwd. Ze is toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw geboorte en kreeg in 1737 de H. Cypriaan als hulppatroon. Begin 1887 wilde het kerkbestuur het kerkgebouw laten herstellen en een nieuwe sacristie bouwen, naar de plannen van de Gentse bouwkundige Geirnaert. De kosten waren te hoog en de kerkfabriek verwees naar de voorname ingezetenen. Het werk werd in november aanbesteed. De gemeente liet op haar kosten een nieuwe muur bouwen rond het kerkhof. De muur werd getekend door bouwmeester Langerock en uitgevoerd door Edward Wittebroot uit Ename. Juffrouw Ida Delebecque schonk in die jaren, ter nagedachtenis van haar grootouders Augustinus en Helena, twee glasramen aan de kerk. De familie van Pottelsberghe betaalde een nieuwe klok van 605 kg. De oude klok was bij de Franse inval meegenomen en gesmolten. De kerk werd zwaar beschadigd tijdens WOII. De herstellingswerken werden op meer dan 400.000 frank geraamd. Vooral het dak en het glaswerk hadden onder de gevechten geleden. Ze werd in het begin van de jaren 1950 hersteld. iv Desteldonk had zwaar te lijden onder de godsdiensttroebelen in de 16de eeuw. Een hervormde predikant bezette drie jaar de kerk. De oorlogen tijdens de 17 de eeuw lieten weinig overeind:
Bouwfases 1. Oorspronkelijke eenbeukige naar het oosten geörienteerde kerk van vier traveeën, uit begin 14de eeuw 2. Koor wederopgebouwd in 1541 3. Herstellingswerken in 1582-1592 na de verwoestingen aangericht door beeldenstorm 4. 1597 de zijbeuken, het transept en vermoedelijk ook beide Westelijke zijkapellen van het transept toegevoegd. Kerk opnieuw gewijd in 1608. 5. Verscheidene herstellingen in XVII volgend op plundering of brand. In 1644-1645 onder meer wederopbouw der transeptgevels. 6. Plaatsen van nieuwe vensters, vergroting van transept en vier nieuwe stenen gewelven (transept en zijkapellen?) in 1658. 7. Vernieuwing van het dak en vergroting der puntgevels na de brandschade van 1677. 8. In 1684: herstelling van het koor evenals van de met leien beklede, houten achtkantige kruisingstoren met naaldspits. 9. Wijzigingen aan de ramen in de zijbeuken en bijbouw van een sacristie, getekend door Hendrik Geirnaert, 1887 10. Volgens archiefstukken werden in 1947-1954 herstellingswerken van de oorlogsschade uitgevoerd naar ontwerp van architect Adrien Bressers. 11. 2009-2010 Restauratiewerken in de kerk
De kerk net voor de tweede wereldoorlog i
De Potter, Geschiedenis van de gemeenten der Provincie Oost-Vlaanderen, p 33: ‘Het koor een der oudste delen van des gebouws, was vroeger met een ogivaal vnester verlicht, welk na den brand der kerk in de XVII° eeuw gestopt, en later door eene roos vervangen werd, die men insgelijks omtrent 1824 verdwijnen deed. ‘ ii Dirk Uyttendaele, Renovatie parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw Geboorte te Desteldonk. Heemkundige kring De Oost-Oudburg, Jaarboek XLVIII, 2011 iii De Potter, Geschiedenis van de gemeenten der Provincie Oost-Vlaanderen iviviv Daniel Vanacker, Langs het Kanaal, Gent, 1982