G(eneral) M(ess): Opel Antwerpen overleeft de val van Detroit niet

Auto-constructief is een uitgave van de LBC-NVK voor de bedienden en kaderleden uit de automobielsector

Najaarsnummer 2010

Foto Tantan

AUTOconstructief

G(eneral) M(ess): Opel Antwerpen overleeft de val van Detroit niet pagina inhoud

V.U.: Erik Van den Heede Nationaal secretaris LBC-NVK Sudermanstraat 5 2000 Antwerpen Uitgave in 5.000 exemplaren Lay-out: Judica Keijzer

3 Voorwoord: Een hete herftst ?!

4 Dossier: “Collateral Damage”

14 Flanders’ Drive: partner bij innovatie en competentie

16 Werknemersvriendelijk Europa

18 Uit de bedrijven

18

20

Ford: final date judgement Audi Brussels: keuzes maken

21

Volvo Cars Gent: met alle Chinezen

22

GM Belgium: verder zoeken zonder…GM!

23

Daf Trucks Vlaanderen: herstel in zicht! ook voor het overleg?

24

Volvo Europa Truck: geen plaats voor euforie…..

25

Van Hool: respect voor de leeftijd (?)

26

VDL Jonckheere: met de Citea door de crisis

27 Guido Helsen neemt afscheid van automobielcommissie

WWW.LBC-NVK.BE

Foto Marc Van Thielen

AUTOCONSTRUCTIEF | NAJAARSNUMMER 2010

2

Voorwoord Autoconstructief in een nieuw kleedje De LBC-NVK militanten van de automobielsector staan alle dagen op de bres voor de belangenverdediging van hun collega’s bedienden en kaderleden. Bij belangenverdediging hoort ook concrete en actuele informatie. Met ons blaadje Autoconstructief willen we info en duiding geven over wat leeft in de automobielsector en welke initiatieven, acties wij ondernemen. Om onze boodschap nog beter naar de vloer te brengen hebben wij ons automobieltijdschrift in een nieuw kleedje gestoken. We horen graag je reactie.

Hete herfst ?! De financiële crisis heeft veel leed veroorzaakt. Talrijke spaarders werden getroffen. Regeringen moesten met overheidsgeld over de brug komen om grote financiële instellingen te redden. Kort daarop sloeg de crisis over naar de industrie. Vele mensen verloren hun job of werden tijdelijk werkloos. Vele jongeren vonden en vinden nog steeds geen baan. Overal worden miljarden besparingen gepland. In verschillende Europese landen zijn er hiertegen reeds grote protestacties doorgegaan. Op 29 september betoogden we samen met de Europese vakbonden in Brussel voor werk en duurzame jobs, voor een rechtvaardige fiscaliteit en tegen de bezuinigingsmaatregelen die de sociale solidariteit en de economische groei ondermijnen.

WWW.LBC-NVK.BE

De ondersteuning die de regeringen aan de banken hebben gegeven, breekt hen nu zuur op.

3

voor de jaren 2009-2010 kwam er in een periode van zware crisis. Het akkoord bracht dan ook slechts enkele kleine nieuwe verbeteringen voor de werknemers: invoering van ecocheques, optrekken van de werkgeverstussenkomst in het openbaar vervoer. De ondernemingen kregen in ruil nieuwe lastenverlagingen o.a. op ploegenarbeid en overuren. Momenteel herleeft de economie maar wordt er niet in verhouding geïnvesteerd in nieuwe aanwervingen En als dit al gebeurt, worden enkel contracten van korte duur of interim aangeboden. Ondertussen neemt de werkdruk voor bedienden en kaderleden toe. Een recente studie van de Stichting Innovatie en Arbeid toont aan dat één op de drie werknemers kampen met stress door de hoge werkdruk. Voor 12 procent is de problematiek zelfs acuut. Beter loon naar werk, meer aanwervingen om de werkdruk te verlichten, meer vaste contracten, verbeteren van de kwaliteit van de arbeid en de versterking van de sociale zekerheid zijn voor ons belangrijke thema’s die op de inter-professionele onderhandelingstafel moeten komen. Erik Van den Heede Nationaal secretaris LBC-NVK


Inter-professioneel akkoord Om de 2 jaar onderhandelen de sociale partners in België over een inter-professioneel akkoord. Het vorig akkoord

WWW.LBC-NVK.BE

DOSSIER: Crisis zorgt voor “collateral damage” in automobiel


4

Guido Nelissen werkt op de

De financiële crisis

Illustratief voor de ernst van de

studiedienst van ACV. Hij volgt

Toen in september 2007 lange rijen

crisis is de rode inkt, die zowel

reeds vele jaren het wereldwijde

wachtenden voor de kantoren

Toyota (-4,6 mrd. dollar) als Bosch

reilen en zeilen van de industrie,

van de Britse bank Northern Rock

voor het eerst in hun geschiedenis,

en weet haarfijn de effecten

onverwachts de sfeer van de jaren

mochten bovenhalen. Toyota, dat

op onze eigen economie te

dertig opriepen, was het reeds

nog nooit in zijn 72-jarig bestaan

analiseren. In dit speciaal nummer

duidelijk dat er méér aan de hand

een fabriek sloot, was tevens

van Autoconstructief laat hij

was dan enkel een crisis op de

verplicht de deuren dicht te doen

ons meekijken in zijn dossiers.

Amerikaanse huizenmarkt.

bij zijn allereerste Amerikaanse

Lees hoe de crisis het landschap

Het duurde nog tot het faillissement

fabriek, het Californische Nummi,

van de automobiel aan het

van Lehman Brothers op 15 septem-

een joint-venture met GM.

hertekenen is.

ber 2008 vooraleer de financiële

In Europa dook de autoverkoop

crisis zich definitief en met orkaan-

zowel in het laatste kwartaal van

kracht doorzette in de werkelijke

2008 als in het eerste kwartaal

economie. De industriële productie

van 2009 met 17% de dieperik in.

in eigen land kelderde met 17%.

Als reactie hierop voerden 13 van

Dit zorgde tot nog toe voor een

de 27 lidstaten schrootpremies in.

verlies aan werkgelegenheid met

Met succes. Uiteindelijk bleef de

31.435 jobs (-5,7%). Maar helemaal

autoverkoop in West-Europa op

dramatisch was de situatie in de

het niveau van 2008 (dat zelf een

automobielsector. De productie

terugval kende van 8%). Maar in

vertoonde een krimp met 1/3.

Oost-Europa, waar geen enkele

Er werden nog 517.000 wagens

regering schrootpremies invoerde,

geassembleerd (tegenover zowat

kregen de autoverdelers meer crisis-

1 miljoen in normale tijden).

leed te verwerken: hun verkoop

Het banenverlies bedroeg 2.814

zakte met 27%. België, dat evenmin

(-6,4%). Dat de werkgelegenheid

een schrootpremie kende, zag de

niet meer daalde heeft alles te

verkoop met 11% terugvallen.

maken met het massaal beroep

Helemaal om te huilen evenwel was

op economische werkloosheid.

de toestand bij de vrachtwagen-

Bovendien zijn alle herstructurerings-

bouwers: verkoop min 44% en

programma’s nog niet uitgevoerd

nieuwe orders min 85%. De sector

(niet in het minst de aangekondigde

heeft ondertussen het ergste achter

sluiting van Opel Antwerpen) en

de rug en een duidelijke heropleving

behoren interimkrachten statistisch

zet zich momenteel door.

tot de sector ‘dienstverlening aan

Nu in de meeste landen de schroot-

het bedrijfsleven’. Zelf registreerden

premies uitgedoofd zijn, is de

we alvast 5.700 getroffen

algemene verwachting dat er dit

werknemers (exclusief Opel).

jaar zowat 10% minder auto’s de

Daarin zijn dan wel de verloren

showroom zullen verlaten. Al wordt

banen bij toeleveranciers buiten

er op gespeculeerd dat dit dankzij

de automobielsector begrepen.

de voorlopig krachtiger dan

G(eneral) M(ess): Opel Antwerpen overleeft de val van Detroit niet verwachte heropleving wel eens staat de vrije val in marktaandelen te stoppen. Momenteel happen de

fabriekssluitingen groot. Toch blijkt

is op sterven na dood. De vierde

Aziatische constructeurs 35% uit de

dit voorlopig ongegrond. Naast

grootste stad van de VS, ook wel

Amerikaanse automarkt. In Europa

Opel Antwerpen, waren er enkel

‘Murder Capital’ genoemd, oogt

raken ze nauwelijks aan de helft.

de aankondigingen van Fiat m.b.t.

apocalyptisch. Leegstaande wolken-

De meest recente herstructurerings-

de sluiting van zijn Siciliaanse

krabbers, braakland, levenloze

programma’s tarten elke Europese

fabriek in Termini Imerese en van

fabrieken, ontvolking. Een derde

verbeelding terzake. Sedert 2006

Jaguar LandRover dat in het najaar

van de bevolking van ‘downtown’

werden tientallen fabrieken gesloten.

zal beslissen om één van beide

leeft onder de armoedegrens.

100.000 banen verdwenen. Big Auto

fabrieken in de Midlands definitief

De recente reorganisaties luidden

telt nu nog 240.000 werknemers

te sluiten. Verder was er de faling

definitief de doodsklok boven wat

en 104 fabrieken. In historische

van contractproducent Karmann

nog overblijft van dit gigantische

akkoorden met de United Automotive

(8.000 in totaa,l waarvan de helft

industriële complex.

Workers (UAW) werd bedongen

in Duitsland). Volkswagen zal nu

Nooit eerder in de 100-jarige

dat nieuwe werknemers de lonen

in Osnabrück een niche-model

geschiedenis van de Amerikaanse

uitbetaald krijgen van hun col-

in elkaar schroeven, goed voor

automobiel, hadden Ford, GM en

lega’s in de Japanse vestigingen

1.000 banen. Ook Magna toonde

Chrysler zulke “bijna dood ervaring”

in het zuiden van de VS. En dat

interesse om er cabrio’s te fabriceren,

als gedurende de voorbije drie jaar.

loon bedraagt 14 dollar, precies de

maar stootte op een njet van de

Zelfs in de voorbije economische

helft van het loon van de anciens.

Duitse concurrentieautoriteiten.

topjaren leden de Grote Drie toren-

Voorts werden de gezondheidsen

hoge verliezen. Hun ‘zero-interest’-

pensioenverplichtingen, geraamd

leningen en ‘employee-discount-

op zowat 1.400 dollar per wagen

for-everyone’-acties waren niet in

(waardoor de Grote Drie niet in

5 AUTOCONSTRUCTIEF | NAJAARSNUMMER 2010

Detroit staat nog steeds synoniem voor auto’s en soul. Maar Motown

Foto Tantan

Met een bezettingsgraad van nauwelijks 67% was de vrees voor

WWW.LBC-NVK.BE

beter zou kunnen meevallen.

Aston Martin, Jaguar en Land Rover

staat waren op te tornen tegen de Japanse producenten in de

(beiden gingen naar het Indische

lagere gamma’s) naar de UAW

Tata), nu ook Volvo van de hand

overgeheveld. Deze moet er nu

gedaan. Het Chinese Geely werd

voor zorgen dat dit geld goed

bereid gevonden om 1,8 mrd. dollar op tafel te leggen (Ford zelf betaalde zowat 10 jaar geleden

Detroit heeft verplichtingen

6,45 mrd. voor Volvo). Geely werd

Foto Tantan

beheerd wordt om de aangegane engagementen na te komen. tegenover niet minder dan 2 miljoen gepensioneerde werknemers.


6

Hill landden, daarbij heel wat

toen koelkasten en motoren. In 1998 werd het evenwel het eerste privé-autobedrijf in China. Met een

hebben voor deze ex-werknemers.

‘badwill’ creërend, verdwijnen.

capaciteit van 300.000 wagens

Normaal hadden deze historische

Ford dat vlak voor de financiële

(in 6 fabrieken) is het even groot

akkoorden volstaan om Detroit

crisis nog een grote obligatielening

als Volvo (335.000 wagens in

weer te laten meespelen. Tot de

op de kapitaalmarkten plaatste

2009). Met de steun van nationale

olieprijs verdubbelde, de vraag

(weliswaar met een hypotheek

en lokale overheden zal Geely

naar auto’s in elkaar stuikte (van

op zowat alle activa inclusief de

2 autofabrieken en 1 motorenfabriek

15 naar 9 miljoen op twee jaar tijd)

merknaam) zag uiteindelijk af

bouwen in China. De Volvo-

en Lehman Brothers op 15/9/08 in

van overheidssteun. Het bedrijf,

werknemers kregen evenwel

faling ging. De Grote Drie trokken

dat een pro-actiever (o.a. via zijn

garanties op vlak van het behoud

op bedeltocht naar het Congres dat

mondiale platformen en de hoge

van autonomie en capaciteiten in

overheidssteun echter afhankelijk

performantie van zijn Europese

de Europese vestigingen van Volvo.

maakte van nieuwe ingrijpende

faciliteiten) management heeft,

Voor GM en Chrysler werd een

herstructureringsplannen.

is zonder twijfel de gezondste patiënt

goed voorbereid chirurgisch bank-

Gemeenschappelijk in deze plannen

op de intensive care afdeling.

roet uitgewerkt. Beide bedrijven

Ford ontdeed zich van 145.000

vroegen Chapter 11 (te vergelijken

deel van hun schuldvorderingen

werknemers sedert 2001. Dat is 2/3

met ons gerechtelijk akkoord) aan.

op te geven en hun obligaties in te

van zijn Amerikaanse werknemers.

Nauwelijks een maand bleek

was dat verder in de productiecapaciteit wordt gesnoeid (vnl. van SUV’s en pick-up’s), dat de resterende werknemers met hoge lonen eveneens uitgekocht worden (o.a. met een voucher van 25.000 dollar voor de aankoop van een wagen), dat de ‘jobs banks’ (waarin ontslagen werknemers tijdelijk geparkeerd worden met behoud van loon tot er een andere job voor hen vrijkomt) volledig verdwijnen. De UAW kon overtuigd worden om de aan de vakbond over te dragen gezondheidsen pensioenverplichtingen deels

Foto Tantan

WWW.LBC-NVK.BE

Een eventueel faillissement zou dramatische gevolgen gehad

opgericht in 1986 en produceerde

te vervangen door aandelen. Gelijkaardige gesprekken liepen met de crediteurs. Ook deze konden overtuigd worden om een

ruilen voor (voorlopig waardeloze)

Het sloot sedert 2003 23 plants.

voldoende voor de handelsrechter

aandelen. De lonen van de CEO’s

Zeer recent werd beslist de stekker

om de nodige beslissingen voor

werden naar een symbolische dollar

uit het Mercury-merk te trekken.

een doorstart te nemen. Het oude

teruggebracht. En de privé-jets

En teneinde zijn herstructurerings-

GM werd in een ‘good’ (de voort

waarmee de drie CEO’s op Capitol

programma’s te financieren werd na

te zetten activiteiten) en een

Opel-leningen. Het is voorlopig

Obligatiehouders dienden hun

aangekondigd. Daartoe moeten

gissen naar de gevolgen van deze

vorderingen om te zetten in een

8.300 banen sneuvelen: 4.000

beslissing voor de Duitse fabrieken.

participatie van 10% met warrants

in Duitsland, 2.700 in Antwerpen,

Fiat nam een participatie van 20%

voor nog eens 15% op een later

1.200 in Spanje en 500 in het V.K.

in Chrysler, met bovendien een

tijdstip. De Amerikaanse en

De kostprijs van deze herstruc-

optie op de resterende aandelen.

Canadese overheid bezitten 72,5%

turering wordt op 3,7 mrd. euro

De UAW bezit 55% en de Amerikaanse

van de nieuwe aandelen (via het

geraamd waarvan 400 miljoen

en Canadese regering samen 10%.

omzetten in aandelen van hun

bestemd is voor Antwerpen.

Fiat betaalt helemaal niets voor de

leningen) in ‘good’ GM, terwijl de

GM financiert de helft. De rest

aandelen maar engageert zich tot

UAW 17,5% in handen krijgt (als

moet van de landen komen met

technologieoverdracht en tot de

gevolg van het omzetten in aandelen

een Opel-vestiging. Ondertussen

ombouw van een aantal Chrysler-

van naar de vakbond over te

heeft de Duitse federale overheid

fabrieken naar kleinere wagens.

dragen gezondheidsverplichtingen).

aangekondigd dat ze geen

Dit moet Chrysler in staat stellen

Bestaande aandeelhouders zijn

waarborgen zal geven aan de

om in een mum van tijd naar kleine,

hun geld kwijt. Van de 213.000

attractieve modellen over te

Amerikaanse werknemers van GM

stappen. Chrysler heeft immers

bij het begin van het millennium,

nauwelijks nog modellen in de

zouden er na deze herstructurering

pijplijn en bouwt zelf geen kleine

nog 64.000 overblijven.

motoren. Tezelfdertijd krijgt Fiat

GM zal zich in de VS uiteindelijk

via het uitgebreide dealernetwerk

nog concentreren op vier merken:

van Chrysler opnieuw toegang

GMC, Cadillac, Buick en Chevrolet.

tot de Amerikaanse markt waar

Saturn, Pontiac en Hummer

het o.a. opnieuw Alfa Romeo wil

worden uitgefaseerd. Saab werd

introduceren. De gok met Fiat is

verpatst aan de Nederlandse

allicht de enige mogelijkheid voor

niche-producent Spyker.

Chrysler om te overleven, zij het

Het nieuwe GM is ondertussen

in een sterk afgeslankte versie.

opnieuw rendabel. Dit is dan

Maar het risico dat de problemen

voornamelijk te danken aan de

van Chrysler ook Fiat doen kantelen,

sterke positie op de snel groeiende

is minstens zo groot. De combinatie

Chinese markt. Er wordt dan ook

Fiat-Chrysler heeft een productie-

een beursgang overwogen tegen

capaciteit van zowat 4 miljoen

het einde van het jaar. Die zou

auto’s en wordt ’s werelds zesde

moeten toelaten het overheids-

autogroep.

aandeel opnieuw af te bouwen.

De dramatische afslanking van

Anderzijds blijft GM Europa de

Detroit betekent meteen ook het

verliezen opstapelen. Nadat een

einde van de middenklasse van

overname door Magna door de

goed georganiseerde industrie-

nieuwe GM-leiding op de valreep

arbeiders die in de naoorlogse

werd afgeblazen, kondigde de

periode de ’American Dream’

nieuwe topman van GM Europa,

voor zichzelf en hun bedrijven

Nick Reilly, op 21/1/09 de intentie

konden waarmaken.

tot sluiting van Opel Antwerpen aan. Deze aankondiging werd in februari gevolgd door een herstructureringsprogramma investeringen in energievriendelijke motoren en nieuwe modellen en 265 miljoen inleveringen door het personeel, werd tezelfdertijd

Foto Tantan

voor Europa. Naast 11 mrd. euro

WWW.LBC-NVK.BE

een capaciteitsafbouw van 20%


‘bad’ (de schulden) opgesplitst.

Accurace De wereldwijde verspreiding van

constructeurs kunnen momenteel

ervan uit dat elektrische auto’s

de auto staat haaks op zowat alle

niet garanderen dat een batterij

‘zero emission’-wagens zijn.

principes van duurzame ontwikkeling.

10 jaar kan meegaan.

Berekeningen in Duitsland

De beperkte autonomie: tussen

kwamen evenwel uit op 120 g/km.

Bovendien is er de vrees voor olieschaarste. Het sluiten van de

de 60 en de 200 km afhankelijk

Het is weliswaar correct dat de

ecologische kringloop rond de auto

van de zwaarte van de batterij.

auto zelf geen CO2 uitstoot

wordt dan ook een maatschappe-

Bovendien moet ook een

maar bij de productie van de

lijke uitdaging van formaat.

elektrische auto verwarmd en

elektriciteit die hij verbruikt is er

Einde vorige eeuw viel de ontwik-

gekoeld worden, wat de auto-

uiteraard wel CO2 vrijgekomen

keling van de elektrische auto stil.

nomie verder reduceert.

(in de mate dat daarbij fossiele

GM trok toen de stekker uit de EV1.

•

Nood aan kortere laadtijden:

brandstoffen verbruikt zijn).

De opkomst van de lithium/ion-

een ‘snelle’ oplaadbeurt neemt

Er gaan nu stemmen op om dit

batterijen zorgde echter voor een

nog steeds een half uur

in rekening te brengen bij het

nieuwe technologische doorbraak

in beslag.

toekennen van subsidies of het

De beschikbaarheid van lithium,

heffen van belastingen.

De compacte en hoogenergetische

dat een schaars metaal is en

lithium/ion-batterijen laten toe om

daardoor ook voorwerp van

Voor velen zullen elektrische

met een batterijpack van zowat

speculatie. De prijs evolueerde

wagens nog lang een niche-

250 kg een afstand van 160 km. af

alvast van 350 dollar in 2003

product blijven (bijv. als onderdeel

naar 3000 dollar momenteel

van autovloten). Want wie koopt

Het gebrek aan oplaad-

er nu een product dat veel duurder

infrastructuur.

is in aanschaf en heel wat nadelen

De totale kost van eigendom:

heeft t.a.v. auto’s met conventio-

te leggen. Opladen kan aan het stopcontact (8 uur) of via een


•

•

krachtiger oplaadstation (een half

uur). Renault werkt aan een quick-

•

drop systeem van inruilstations,

vermits elektrische auto’s

nele motor? Er zal alleszins een

waardoor het wisselen van batterij

uitsluitend bedoeld zijn voor

forse overheidssubsidie tegenover

niet langer zou mogen duren dan

korte afstanden in verstedelijkte

moeten staan, maar de budget-

een tankbeurt. Omdat elektrische

regio’s betekent dit ook een

taire ruimte hiervoor is door de

wagens erg duur zijn in aanschaf

relatief langere afschrijftijd voor

financiële crisis weggesmolten. Wel

(de kostprijs van een batterij wordt

een hogere investering.

zou het nadelige prijsverschil van

op 10.000 euro geraamd voor een

•

In een aantal landen is discussie

10.000 à 15.000 euro tegen 2020

autonomie van 150 km, terwijl hun

ontstaan over de CO2-uitstoot

geslonken zijn tot 4.500 euro,

verbruik erg laag is, minder dan

van elektrische wagens.

dit als gevolg van schaalvoordelen

één eurocent per kilometer), wordt

Men gaat nogal gemakkelijk

en technologische vooruitgang.

gedacht aan formules waarbij de batterij geleasd wordt (Renault spreekt over 100 euro per maand). De marktprognoses voor 2020 schommelen tussen 3 en 10%. Dat de introductie van elektrische plug-in wagens op een serie problemen botst, valt niet te loochenen: •

De stabiliteit en levensduur van

de batterijen. Er is nog steeds

een kans op oververhitting,

brand en explosie. Snelle

oplaadbeurten zouden de

levensduur aantasten. En de

Foto Eric Demurie

WWW.LBC-NVK.BE

in de batterijtechnologie.

8

•

Ampera - met productie in het V.K.).

GM-fabriek in Delaware en

wereldwijd zowat 51 modellen in

De auto beschikt over een onder-

met plannen voor een fabriek

productie zijn. Zowat alle merken

steunende benzinemotor waardoor

in Finland.

hebben elektrische auto’s in hun

het probleem van tijdig opladen

gamma opgenomen. Over de

zich niet stelt. Maar precies daarom

geen autoproducent, maar een

verkoopsobjectieven is weinig

valt de aanschaf een stuk duurder

dienstverlener in oplaad- en

geweten, maar de meeste construc-

uit. Waar in de VS aan de Leaf een

ruilstation. Het bedrijf is gestart

teurs houden het bij max. enkele

prijskaartje van 32.700 dollar

met de uitbouw van netwerken

tienduizenden en gaan er daarbij

hangt, zal de Volt een sticker

in Frankrijk, Australië, Israël

niet van uit dat de elektrische

van 40.0000 dollar meekrijgen.

en Denemarken.

Better Place (VS), weliswaar

auto’s bij zullen dragen tot hun

Daar gaat dan wel een overheids-

winstcijfers . Meest ambitieus is

subsidie van 7.500 dollar van af.

De opkomst van elektrische auto’s

ongetwijfeld Renault/Nissan.

In eigen land werden bij Volvo Gent

zorgt ook voor een nieuwe markt

De Nissan Leaf is ondertussen al

een serie prototypes van een

voor de batterijproducenten.

op de markt in Japan. De auto zal

elektrische C30 gebouwd. Nog dit

De ontwikkeling van lithium-ion

ook in Tennessee en Sunderland

jaar valt de beslissing of serie-

batterijen situeert zich overigens

geassembleerd worden. Nissan

productie haalbaar is. De overheid

vnl. in Azië. Alleen het Franse Saft

rekent op een verkoop van 200.000

zwaait alvast met een premie ten

lijkt de wedloop nog enigszins te

per jaar. Samen met Renault-modellen

belope van 30% van de aanschaf-

kunnen volgen. De voornaamste

als de Zoë (Flins), de Kangoo

waarde of max. 6.500 euro bij

accu-specialisten bevinden zich

Be Bop (Maubeuge) en Twizy

aankoop van een elektrische wagen.

bij voorkeur in Japan (Panasonic,

(Vallodolid) wordt bij Renault-

Voor bedrijven zal een elektrische

NEC , Mitsubishi en Toshiba),

Nissan een totale capaciteit van

wagen voor 120% aftrekbaar zijn.

in Korea ( LG en Samsung) en

500.000 wagens opgebouwd.

En ook voor de installatie van

China (BYD). Zij bouwen in snel-

Renault kan trouwens op een forse

oplaadpunten zijn er fiscale

tempo nieuwe batterijfabrieken in

ondersteuning door de Franse

voordelen voorzien: 40% voor

heel de wereld.

overheid rekenen: er wordt hard

de installatie in de woning,

gewerkt aan de uitbouw van

21,5% voor bedrijven.

Iedereen is het er wel over eens dat de automobielsector voor

oplaadpunten (verplichte installatie De intrede van de elektrische auto

een elektrische revolutie staat.

blokken), de overheid koopt zelf

betekent tevens de intrede van

Alleen weet niemand hoe snel de

100.000 wagens en de elektriciteits-

nieuwe spelers in de sector:

ontwikkeling zal gaan. Intussentijd

in bedrijven en appartements-

Het Indische Tata zoekt een

zullen verschillende technologieën

van aanpassing van de netwerken

productieplaats in Europa.

naast elkaar evolueren: zuinige

en op vlak van O&O inzake batterij-

Spanje, Noorwegen en het VK

verbrandingsmotoren met turbo-

technologie. Voor de Franse

werden weerhouden;

technologie, milde dan wel volledig

sector (EDF) werkt mee op vlak

•

overheid is de elektrische auto een

•

REVA, eveneens uit India en

hybriede wagens, waterstof,

nieuw ‘grand projet industriel’ naar

zopas overgenomen door

hybriede dan wel volledig elek-

analogie met de TGV, Airbus of

Mahindra

trische plug-in wagens. Indien de

de Concorde. Ook Denemarken

•

(overvloed aan windenergie) en

Israël (onafhankelijkheid t.a.v.

•

Arabische olie) investeren fors in

oplaadinfrastructuur, net zoals de

•

meeste grote Europese steden.

BYD (China) lanceert zijn e6

elektrische wagen evenwel een

op de Amerikaanse markt

niche-markt blijkt, dreigen er

Het Noorse ThInk met productie

overcapaciteiten zowel bij batterij-

bij het Finse Valmet

als autoproducenten. En dan dreigt

Het Californische Tesla, dat al

de automobielsector opnieuw

samenwerkingsakkoorden

het slachtoffer te worden van een

afsloot met Mercedes en Toyota

zeepbel of beter, van een zware

kijken is de Chevrolet Volt (in Europa

•

Het Amerikaanse Fisker met

kortsluiting in het businessmodel

zal hij verkocht worden als de Opel

productie in een afgedankte

van elektrische auto’s.

Een ander model om naar uit te

WWW.LBC-NVK.BE

•


Ondertussen zullen tegen 2012

Constructeurs op zoek naar globale voetafdruk: meest recente ontwikkelingen. teruggeroepen voor diverse problemen: blokkerende versnellingspedalen, roestende ophangingskabel van het reservewiel (in noordelijke landen omwille van het strooizout), in de weg zittende vloermatten. Toyota kreeg 3.300 klachten (waarbij 51 vermeende doden vielen).

WWW.LBC-NVK.BE

Foto Dirck Bogaert

Verder zijn er 40 class-actions


compensatie vragen voor de gedaalde overnamewaarde van hun wagen. Verder werd Toyota tot een boete van 16,5 miljoen veroordeeld omdat het naliet de

Volkswagen, één van de weinige

in handen van de erfgenamen van

overheid tijdig te informeren over

constructeurs die ook in crisistijden

Alfred Porsche… Verder broedt VW

de veiligheidsproblemen.

winst blijft maken, heeft de ambitie

op een integratie van MAN (waarin

Dit alles zadelde het bedrijf met heel

om Toyota tegen 2018 van de troon

het 30% bezit) en Scania (70% in

wat imagoschade op. En meteen

te stoten als grootste autoconstruc-

handen van VW). De relaties tussen

droeg Toyota zijn steentje bij tot de

teur ter wereld. Dit veronderstelt

beide bedrijven raakten danig

wederopstanding van Ford, GM en

een verkoop van 10 miljoen tegen-

verstoord toen MAN enkele jaren

Chrysler. De oorzaken van de plotse

over 6,3 miljoen. Om de kloof te

geleden een vijandig overnamebod

kwaliteitsproblemen bij Toyota

dichten zal VW de volgende drie jaar

op Scania lanceerde. Maar de

zijn velerlei: te snelle groei (het is

26,6 mrd. investeren. Er komt

Volkswagen-directie ging met de

nog maar pas GM voorbijgestoken

• 10

ingeleid waarbij klanten een

een nieuwe fabriek in de VS

borstel doorheen het management

als grootste autoproducent ter

(Chattanooga Tennessee) waar het

van MAN en integreerde tevens zijn

wereld), de steeds kortere product-

1 miljoen auto’s per jaar wil verkopen.

Braziliaanse vrachtwagendivisie

ontwikkeling met vele virtuele i.p.v.

Verder werd een participatie van

in MAN. De weg ligt nu open voor

reële testen, de kostendruk op de

19,9% genomen in Suzuki. Suzuki

de oprichting van een stevige

toeleveranciers, het groot aantal

heeft in India een joint-venture

vrachtwagenpoot binnen Volkswagen.

tijdelijke contracten (tot 40%),

met Maruti, die goed is voor de

Tenslotte, belangrijk voor België,

het gemeenschappelijk gebruik

helft van de Indische autoverkoop.

werd de afslag naar de A1 goed

van onderdelen in zoveel mogelijk

Een eventuele meerderheid in

genomen: 2.200 banen zijn gega-

modellen. De Amerikaanse overheid

Suzuki zou Volkswagen een heel

randeerd, voor volgend jaar wordt

schakelde zelfs de NASA in om

eind dichter bij zijn doel brengen.

op een productie van 80 à 100.000

onderzoek te doen naar mogelijke

Volkswagen neemt tevens Porsche

eenheden gerekend en er kwam

elektromagnetische interferenties.

over (dat eerder zelf geprobeerd

een akkoord over de invoering

had op stiekeme wijze een meerder-

van het plusminuskonto.

Porsche wordt daardoor gedegra-

•

Mercedes sloot na de nare erva-

ringen met het ‘marriage in heaven’

heid in Volkswagen te verwerven). •

Toyota werd geplaagd door

tussen Daimler en Chrysler dit keer

deerd tot één van de 10 merken van

terugroepacties vnl. in de VS.

een verstandshuwelijk met Renault.

Volkswagen. Beide bedrijven zijn

In totaal werden 8,5 miljoen auto’s

De wederzijdse participatie

De Chinese producenten zetten

• Ondertussen groeide het

bedrijven zullen intens samen-

hun lange mars naar het westen

aandeel van de Chinese

werken op vlak van platformen en

langzaam maar zeker verder.

constructeurs op de eigen

onderdelen. Renault verwerft op

Brilliance en Landwind kwamen van

thuismarkt van 21% in 2004

die manier toegang tot de tech-

een kale reis terug, maar anderen

naar 32% in 2009.

nologie voor high-end auto’s,

bereiden zich voor om hun plaats

de zwaardere motoren (o.a. voor

in te nemen: • SAIC, dat modellen en

•

Avtovaz (Lada en Logan in

het Infiniti–gamma van Nissan) en

tot de lithium-ion batterijen die

uitrusting van Rover

verkoop met 55% kelderen en

Mercedes ontwikkelt. Mercedes van

overnam, herlanceert het

bengelde aan de rand van het

zijn kant kan de Smart rendabel

merk onder de naam Roewe.

bankroet. De Russische regering

maken (door gebruik te maken van

Het plant ook de productie

kwam met een ultiem reddingsplan

van een MG sedan in het V.K.

waarbij zij de financiering van R&D

het Russische Togliatti) zag zijn

het platform van de Twingo), krijgt

toegang tot het gamma van kleine,

zuinige motoren en kan makkelij-

uitrusting van de Saab 9-5

nemers overhevelt naar 2 nieuwe

ker de CO2-doelstellingen die de

en 9-3

overheidsbedrijven. Partner Renault

Europese Commissie opgelegd

heeft, bereiken. Wat de mogelijke

als geldschieter, komt in de

de putten te vullen maar beloofde

• BAIC kocht technologie en

• BYD, met Warren Buffett

ten laste neemt en 15.000 werk-

synergieën betreft tussen Volvo Truck

VS op de markt met een

toch inbreng in natura (machines,

elektrische auto. Vanaf 2012

modellen). Met een capaciteit van

Mercedes Truck, is niets gezegd.

zou Moorkens deze wagen

900.000 wagens is Avtovaz één

ook in België op de markt

van de grootste autobedrijven

brengen.

ter wereld.

PSA overwoog in zijn zoektocht

naar schaalvoordelen een participatie

in Mitsubishi. Uiteindelijk werd de

2 à 3 jaar op de Europese

deal afgeblazen omdat PSA een

markt zijn.

11

(25%) stond niet te springen om

(waarin Renault 21% bezit) en

•

WWW.LBC-NVK.BE

•


blijft beperkt tot 3% maar beide

• Great Wall wil binnen de

negatieve impact op zijn kredietratings vreesde. Wel werken beide bedrijven samen op vlak van elektrische wagens en zullen ze samen een joint-venture in Rusland neerpoten. • Fiat nam niet enkel een participatie van 20% in Chrysler. Het verwierf ook het Servische Zastava (waar het 4.700 jobs, 200.000 wagens en 2.200 bussen joint-venture met het Russische Sollers (het vroegere SeverstalAuto) oprichten. Met 500.000 wagens zal dit de tweede grootste autoproducent van Rusland worden.

Foto Dirck Bogaert

per jaar garandeert) en zal een

WWW.LBC-NVK.BE

Kijken naar de overkant van de crisis.

Foto Geert Van Hoecke


12

De recessie die de auto-industrie

Tendensen die zich aftekenen zijn:

momenteel meemaakt, is de vreselijkste uit de recente geschiedenis (de vorige

auto mijn vrijheid, nu is het een bron van vervuiling, van tijdverlies

•

We mogen er ons aan

verwachten dat het nog een aantal

in files, en een dure uitgave. Momenteel zou al de helft van

zware crisis dateert van 1993

jaren zal duren eer de autoverkoop

de Parijse gezinnen geen auto

toen de verkoop een klap

opnieuw het niveau van voor de

(meer) hebben.

van 16% te verwerken kreeg,

crisis bereikt heeft. Dit betekent

wat in de daaropvolgende

dat nieuwe herstructureringen

jaren tot 2000 samen met

onvermijdelijk zijn. Verder zullen

naar kleinere wagens: het aandeel

structurele veranderingen als

toeleveringsbedrijven uit de sector

van het C-segment in de auto-

uitbesteding, delocalisatie

noodgedwongen op zoek moeten

verkoop steeg in 2009 van 34

en fusies, zorgde voor een

gaan naar diversificatie in sectoren

naar 39%. De constructeurs,

banenverlies van 250.000).

als hernieuwbare energie, medische

zeker deze in de hogere

uitrusting en groene technologie.

•

Daarbij tekent zich een trend af

segmenten van de markt, staan daarbij voor de uitdaging om ook

•

De auto evolueert van status-

waarde te creëren met leuke,

symbool naar een liefst groen

praktische, simpeler en milieu-

gebruiksmiddel. Vroeger was de

vriendelijker wagens.

krijgen van een no-budget of ULC

•

Een dure overgang naar nieuwe

van BMW en Mercedes wordt

(Ultra Low Cost)- auto, de Nano,

en propere aandrijftechnologieën

bedreigd door de smaakveran-

die Tata voor de prijs van een

waarbij er nog geen enkele

deringen en milieunormen.

schrootpremie ( 1750 dollar) op

zichtbaarheid is over hoe snel

Beide zijn trouwens verbonden:

de markt wil brengen.

de verschillende concurrerende technologieën (propere diesel/

door normen, belastingen en subsidies vergroenen overheden

•

Het kunnen beschikken over

benzine, waterstof, hybriede,

de smaak van de autokoper.

globale productieplatforms lijkt

elektrisch) een plaats in de markt

Bovendien ontbreekt het beide

een noodzaak te zijn geworden om

zullen verwerven. Deze techno-

bedrijven i.t.t. bijv. Audi aan

nog competitief te kunnen zijn.

logische doorbraken stellen de

voldoende schaal. Het business

Ford, Volkswagen en Toyota zijn

sector voor enorme uitdagingen.

model van voortdurend opwaar-

hier toonaangevend. Anderen zullen

Zij vereisen enorme onderzoeks-

deren van auto’s met een steeds

genoodzaakt worden te volgen.

gevolg loopt teneinde. Dit was het

budgetten zonder dat daar extraomzet tegenover staat. Radicale

grotere ecologische voetafdruk als •

Na de ineenstorting van Detroit,

innovaties leiden ook tot nieuwe

profileren Volkswagen en Toyota

business- en organisatiemodellen,

autoindustrie is groot geworden

zich als dominante wereldspelers.

waar de traditionele grote spelers

en waarin het exportoverschotten

Toyota had nog maar pas het markt-

het vaak moeilijk mee hebben

opbouwde. De uitdaging nu is nog

leiderschap aan GM ontfutselt of

omdat zij bestaande routines en

steeds van auto’s voortdurend op

het werd al in het eerste kwartaal

principes verdringen. Nieuwe spelers

businessmodel waarin de Europese

te waarderen maar tezelfdertijd

van 2009 voorbijgesneld door

zullen hun opwachting maken in

de ecologische voetafdruk te

Volkswagen, iets wat Volkswagen

de sector en de bestaande bedrijfs-

verkleinen. Maar dit is een totaal

pas in 2018 wou realiseren.

netwerken zullen anders gestructu-

andere strategie.

Het profiteerde daarbij van de

reerd worden.

ongunstige yen-dollar verhouding Bovendien moet dit in een veel

die Toyota parten speelde. VW had

breder verband geplaatst worden.

ook weinig last van de ineenstorting

•

De opkomst van e-mobility, allerlei

van de Amerikaanse markt, gewoon

elektronische mobiliteitsoplossingen

omdat het er niet aanwezig is.

en –concepten, zal de auto integreren

Bovendien is VW marktleider op

in het totale transportsysteem en

de snel groeiende Chinese markt.

de grenzen tussen openbaar en privé-vervoer doen vervagen.

•

De Asian Four Toyota, Honda

Nissan en Hyundai nemen de plaats •

Opkomst van low-budget

in van de Detroit 3. Maar ook nieuwe

wagens. De Logan van Renault is

spelers uit India en China duiken

niet enkel in de nieuwe industrie-

de wereldmarkt binnen. In 2001

landen een groot succes, maar ook

produceerden de Bric-landen

op de westerse markten. Dacia is in

5,1 miljoen wagens. Dit was 9%

Frankrijk uitgegroeid tot het achtste

van het totaal. Nu is hun productie

merk (waardoor het omwille van

opgelopen tot 13,8 miljoen,

zijn lage marges, uiteindelijk ook

wat een kwart van de totale

aan de winstmarge van Renault

wereldproductie betekent.

zelf knabbelt). Maar de low-budget auto dreigt nu concurrentie te

Guido Nelissen

WWW.LBC-NVK.BE

Het traditionele business model


•

De automobielcommissie LBC-NVK op bezoek bij Flanders’ DRIVE: partner in innovatie & competentie Vlaanderen heeft al langer de

Men beperkt zich hierbij niet tot onderzoek in functie van competitievere

ambitie om in de automobielsector

producten. Er is ook ondersteuning mogelijk bij het optimaliseren van

meer te betekenen dan louter

productieprocessen. Een ganse boterham maar als vakbond suggereren we

“assembleren in opdracht van”.

ook wat vernieuwend denkwerk te verrichten rond de “ humane processen”

Enkele jaren terug werd hiertoe

in de nog steeds arbeidsintensieve autoindustrie. Een Charlie Chaplin-film

Flanders’ DRIVE boven de doop-

als ‘Modern Times’ is niet iets waar wij van dromen.

WWW.LBC-NVK.BE

vont gehouden. LBC-NVK was


14

nieuwsgierig naar een tussen-

Bovenop dit alles is er ook denkwerk gestart omtrent de mobiliteit van

tijdse stand van zaken en liet zich

de toekomst. Misschien lijkt 2040 nog ver weg, maar de bakens worden

onlangs verwelkomen door een

vandaag reeds uitgezet. Hier valt op dat ook heel wat aandacht wordt besteed

(verraste?) directie, die ons zeer

aan de omgeving waarin onze voertuigen zich zullen moeten bewegen, want

open te woord stond.

ook daar liggen sleutels om onze verplaatsingsnoden beheersbaar te houden. Maak kennis met de 5 pijlers die Flanders’ DRIVE hierbij naar voor schuift.

“Uitgroeien van innovatieplatform tot internationaal erkend compe-

1. Voertuig van de toekomst

tentiecentrum, en dit ter onder-

•

Nieuwe materialen, componenten en ontwikkelmethodieken

steuning van een slagkrachtigere

•

Uitdaging « batterijen en energiemanagement » (levensduur)

voertuigindustrie in Vlaanderen.”

2. Productie/assemblage voertuig van de toekomst

Zo luidt de zeer ambitieuze missie

van de ingenieurs van Flanders’

3. Infrastructuur voor het voertuig van de toekomst

•

Transformatie van plants voor “full electric & hybrid”

DRIVE, gevestigd te Lommel in

de schaduw van de Ford-testbaan.

4. Communicatie rond het voertuig van de toekomst

Flanders’ DRIVE heeft geen eigen

•

Het stationair en dynamisch laden van elektrische voertuigen

•

Internetsnelweg voor voertuigcommunicatie met breed aanbod

aan services « Mobility Platform & User Services »

verlanglijstje met “to do’s”. Elk bedrijf

5. Het voertuig van de toekomst in mobiliteitsconcepten

dat een bijdrage levert tot de

“automotive-sector” kan een onderzoeksproject aanbrengen.

•

Nieuwe voertuigconcepten met maximaal comfort voor de gebruiker

en geïntegreerd in een nieuw mobiliteitsconcept voor de stad

« Green Mobility Concept »

Vervolgens gaat Flanders’ DRIVE op zoek naar partners binnen de

Het werk dat in Flanders’ DRIVE gebeurt is op zijn minst verdienstelijk

sector die samen een strategie

te noemen. Welke effecten dit op de verankering van de automotive-sector

bepalen die moet leiden tot

zal hebben, blijft echter onduidelijk en nauwelijks te meten. Het uiteindelijke

vernieuwend resultaat. Iedereen

ontwerp en bijhorende strategieën vinden hoofdzakelijk ver buiten Vlaanderen

die een bijdrage levert zal achteraf

plaats, in hoofdkwartieren die meestal met meerdere parameters rekening

ook de vruchten ervan plukken.

houden. Maar de internationale erkenning als competentiecentrum die

Flanders’ DRIVE moet dus eigenlijk

Flanders’ DRIVE nastreeft, kan onze bedrijven op termijn misschien een

gezien worden als een ‘facilitator’

steviger vinger in de pap bezorgen !

die naast bovengenoemde coördinatie van bestaande know-how ook

We wensen andermaal de directie en medewerkers van Flanders’ DRIVE

voor accommodatie kan zorgen.

te bedanken voor de hartelijke ontvangst en de openheid waarmee ze ons te woord stonden, en wensen hen veel succes toe. Dirck Bogaert

Flanders’ DRIVE. We beperken ons tot de opsomming van titels, maar zijn ervan overuigd dat er zeker een belletje zal rinkelen en

WWW.LBC-NVK.BE


In volgende domeinen gebeurt vandaag reeds onderzoek binnen

dat ieder van ons wel iets zal terugvinden binnen de muren van het

•

Lightweight materials

•

Lightweight Door

•

Joining techniques for trucks, buses and industrial vehicles

•

Durability testing

•

Adhesive bonding

•

Active safety

•

ASIL (Automotive Safety Integrity Level)

•

REVAS (REsearch Vehicle for Active Safety)

•

Vision (Sensor Merging in Optical Scanning and

Infrastructure Signals) •

Clean powertrains

•

ESto (Energy Storage)

•

Continuous Electric Drive, a proof of concept

•

Research Platform for Modular Electrified Powertrain

•

Active Battery Lifetime Monitoring

•

Smart grids

•

Manufacturing

•

Manufacturing Electrical Vehicles

•

DAISSY (Direct Access Information Support SYstem)

•

Logistics improvements through RFID

•

COMPLEX (Operational control in Assembly Processes)


eigen bedrijf.

29 september 2010: Europese vakbondsmanifestatie voor een werknemersvriendelijk Europa De financiële crisis van 2008 was o.a. het gevolg van het feit dat banken zeer risicovolle producten aanboden waarvan ook het risico op niet terugbetaling groot was. Deze rommelkredieten leidden tot waardeverminderingen. Banken moesten met ontzettend veel overheidsmiddelen overeind worden gehouden. In België ging het over 20 miljard euro. Het economisch vertrouwen zonk tot een dieptepunt. Bedrijven herstructureerden, mensen werden geheel of gedeeltelijk werkloos. Jongeren kwamen niet meer aan de bak. Terwijl ouderen nog sneller dan voorhen aan de deur werden gezet. De financiële-, economische- én tewerkstellingscrisis veroorzaakte uiteindelijk grote overheidstekorten. WWW.LBC-NVK.BE

Op Europees niveau is beslist dat die overheidstekorten snel moeten worden weggewerkt. Dat wil zeggen dat de ruimte voor een actief overheidsbeleid gericht op investeringen en tewerkstelling bij voorbaat wordt onmogelijk gemaakt. Bedrijven die saneren, samen met overheden die saneren, is een gevaarlijke mix waarvan de gevolgen snel te raden zijn. 25 miljard euro, dat is wat er in België zal moeten bespaard worden, zo luidt het verdict. De kans dat de economisch zwakkeren, de werkenden en de sociaal verzekerden daar als eersten de prijs van zullen betalen, is bijzonder groot.


16

De Griekse gepensioneerden en ambtenaren weten er ondertussen alles van. De Nederlandse werknemers weten ook al dat 67 de pensioenleeftijd wordt. In Frankrijk en Duitsland is het zonneklaar dat werknemers in het algemeen en ambtenaren in het bijzonder tot de prioritair getroffen groep behoren. Wanneer bedrijven en overheden “snoeien” als hun hoofdopdracht beschouwen ziet het er bijzonder slecht uit. Na meer werkloosheid en matiging dreigt er voor de werknemers en sociaal verzekerden dus nog een extra factuur bij te komen. Zo zullen ze de crisis twee maal betalen. Dat is onze vrees. Het is ook de vrees die collega’s vakbonden in andere landen beroert. Daarom was er een Europese vakbondsmanifestatie op 29 september in Brussel. Immers die besparingen lijken een nationaal gegeven, maar het is bijzonder Europees gekleurd. Het Europees beleid is gericht op bezuinigingen, strikte overheidsbudgetten en snelle wegwerking van tekorten. Hardvochtige budgettaire maatregelen worden in elke land verantwoord met de stelling dat andere landen (nog hardere) maatregelen nemen. Zo wordt de Europese gedachte omgebogen tot een Europese destructie van sociale verworvenheden. Dat is natuurlijk niet waarvoor wij opteren. Een Europese vennootschapsbelasting, waardoor de fiscale voordelen geen concurrentievervalsing veroorzaakt, lijkt ons een veel beter idee. Komaf maken met allerlei fiscale gunstregimes en fiscale paradijzen. investering in gezondheid, onderwijs, welzijn… dat is vooruit kijken! Waarom wordt er daar niet op Europese toppen over gesproken? Europese werknemers hebben hun belangenverdediging gebundeld in het Europees Vakverbond (EVV) met hoofdzetel in Brussel en met daarin erg actieve Belgische vakbonden. We hebben alles te winnen bij een werknemersvriendelijke Europese aanpak. Dat is de kern van onze eisen en boodschap. Ferre Wyckmans – Algemeen Secretaris LBC-NVK

Foto’s Persdienst LBC-NVK


17

WWW.LBC-NVK.BE

Uit de bedrijven:

FORD GENK

Huidige economische situatie: In maart werden de vernieuwde S-MAX en GALAXY opgestart en op 6 september kwam de vernieuwde MONDEO in produktie. Het is nog onduidelijk of het naar boven bijgestelde jaarvolume gehaald zal worden. Dit betekent niet dat er onvoldoende vraag is, maar er er zijn andere factoren waar we weinig grip op hebben (bvb. leveranciers) en die resulteren mee in werkloosheidsdagen. Dat veroorzaakt ook extra werkdruk, bv door de mix die geregeld wijzigt, of ‘constraints’ die moeilijk te houden zijn.

“Final date judgement: welke toekomst?”

Immers, er moet een programma worden gevolgd en doelstellingen behaald. Op Europees vlak: Ford houdt goed stand als nr 2 bij de personenwgens en blijft winst maken. In een commentaar liet Ford weten, dat het goed op weg is om een stevige winst te boeken in 2010 !!! Verder heeft Ford (veel) geld nodig voor bv extra produktie (fabrieken) in het verre Oosten (China, India,..).

Sociaal klimaat en syndicale uitdagingen: De toenemende werkdruk en onzekere toekomst zorgt voor extra spanningen. • WWW.LBC-NVK.BE

•

werkdruk: meer werk te doen door minder mensen en daarbij komt dan nog eens de ‘vergrijzing’ van de populatie toekomst: blijkbaar zijn de premies (# jobs) van sommige topmanagers in gevaar (de aandeelhouders moeten tevreden blijven).

Onder andere daarom probeert men een serieuze besparing door te voeren op arbeidskost. Als drukkingsmiddel gebruikt men de toewijzing van de volgende modellen! Sinds de jaarwisseling zijn de vakbonden in onderhandeling en terwijl wordt


de toewijzing steeds uitgesteld. Eerder werden er in Amerika, Duitsland en Spanje toegevingen gedaan. In Amerika zijn het blijkbaar maar tijdelijke inleveringen (jaarlijks te herzien) Maar Ford wil (alweer) nog verder gaan: permanent inleveren zonder fatsoenlijke perspectieven (garanties) . Begin week 32 werden de hoofdafgevaardigden plots ‘uitgenodigd’ om diezelfde week -op ‘vrijdag de 13 de”- in Keulen een ontmoeting te hebben (de levieten gelezen te krijgen) met de sub-top van Ford of Europe. Wij zullen blijven ijveren voor een sociaal en economisch leefbaar FORD Genk/Lommel. Dit via maximaal behoud van tewerkstelling en voldoende produktievolume.

Wat brengt de toekomst? De vakbonden zaten en zitten nog steeds in een moeilijke situatie. Ze willen de toekomst niet op het spel zetten door niets in te leveren, maar het aanvaarden van het ‘toekomstcontract’ is totaal geen garantie. (van het verleden hebben we geleerd : Transit, Focus, ..) Sommigen beweren dat er al lang beslist werd om Genk te sluiten. Men probeert enkel (nog) de verantwoordelijkheid en de kost af te schuiven (Opel scenario). Op 28 september hebben de vakbonden (met uitzondering van LBC-NVK) het voorakkoord ondertekend ivm het investerings/toekomstplan (de besparingstrein is weer vertrokken). Men hoopt dan ook dat we in 2013 de opvolger van de MONDEO mogen gaan bouwen (deze wordt eerst in Hermosillio opgestart). Daarna komen de huidige S-max/Galaxy aan het einde van hun levenscyclus.

opstartdatum in Genk)

Food 4 thought: De gewone werknemer (die niets anders dan zijn ‘kracht’ te bieden heeft)

WWW.LBC-NVK.BE

Van de opvolgers is nog weinig bekend (tegenstrijdige info ivm de

is de kwetsbaarste partij in de economie. Indien arbeid niet voldoende meer wordt gewaardeerd/betaald, wordt het een straf (grieks woord ‘ ponos ‘ betekent zowel arbeid als straf , ‘travail’ komt van het Latijnse ‘tripalium’ en dat is een martelwerktuig). (We’ll give you the new models, but it’ll cost you …) Stefan Awouters


Uit de bedrijven: FORD GENK

Uit de bedrijven:

audi brussels

“Keuzes maken”

Huidige economische situatie: Voor de groep VOLKSWAGEN wordt terug een meerverkoop voorzien in 2010 tov 2009. Deze is onder andere te danken aan de Chinese markt. Ook voor Audi was het eerste halfjaar een voltreffer. Meer dan een half miljoen Audi’s kregen een nieuwe eigenaar. In 2010 zal bijna het volledige pallet (van de Audi A1 tot de Audi A8) op de weg te zien zijn. De Audi A7 komt er in 2011. Daarnaast vervolledigen de Audi TT, Q5 en Q7 het volledige ensemble. Van onze Audi A1, die uitsluitend in Brussel gebouwd wordt, zullen er dit jaar 53800 geassembleerd worden. Er worden ook minstens 7 bijkomende zaterdagen in de ochtendploeg gewerkt. Bedoeling van de directie is de A1 te produceren met 2200 mensen vast personeel (waarvan ong. 430 bedienden en managers), aangevuld met een 400-tal interim-arbeiders. De vakbonden zijn vragende partij om de interims een vast contract te geven als de productie hoog blijft. De wachttijd bij een bestelling is ongeveer 6 maanden.

Sociaal klimaat en syndicale uitdagingen: WWW.LBC-NVK.BE

Bij de arbeiders is er een overeenkomst over het plus-minus conto. Dit houdt in dat er in een eerste fase de 8 uur werken per ploeg per dag behouden blijft en dat er in 2010 en 2011 enkel bijkomende zaterdagen gepresteerd zullen worden (max 12 per ploeg en per jaar) door de 2 ploegen. Eind 2011 wordt de evaluatie gemaakt en zal er gesproken worden om eventueel indien nodig langer per ploeg te werken (bv 8,5 uur ipv 8 uur). De arbeidersvakbonden staan zeer sceptisch tegenover dit nieuwe systeem. Om slechts


20

1 voorbeeld te geven: toeslagen voor zaterdagwerk voor meer productie dan voorzien zijn hoger dan deze voor inhaalwerk na bv. staking of het niet tijdig leveren van stukken door een leverancier. Het is zoals de arbeidersvakbonden zelf zeggen “kiezen tussen de pest en de cholera” met in het achterhoofd dat de toekomst moet gevrijwaard blijven. Wij als bedienden hebben geen akkoord over het plus-minus conto en zijn gebonden aan de wettelijke regelingen voor overwerk. Er lopen wel onderhandelingen over flexibiliteit daar bepaalde categoriën (bij ons bv AM’s maar in de volksmond meestergasten) verplicht zijn om de ploegen te volgen. De directie wou de grote flexibiliteit invoeren (tot 12 uur werken per dag ZONDER toeslagen) maar dit is voor alle bediendenvakbonden onbespreekbaar. De meeste bedienden lopen op de toppen van hun tenen en het nog niet ingevuld zijn van een 30-tal openstaande vacatures is hier niet vreemd aan.

Wat brengt de toekomst? De prognoses voor de verkoopcijfers van de Audi A1 blijven in stijgende lijn gaan. Het aanvankelijke cijfer van 700000 wagens werd opgetrokken tot 900000 voor de looptijd van het model. Dit is schitterend voor de toekomst op middellange termijn als we spreken over werkzekerheid. Keerzijde van de medaille: meer wagens vragen meer flexibilteit van onze mensen. Rik Van Herreweghen

Uit de bedrijven:

volvo cars gent

Huidige economische situatie: Tijdens de crisis had de Gentse fabriek het geluk om de energie-zuinige varianten te mogen produceren. Daardoor zijn we gespaard gebleven van al te grote kleerscheuren. Bovendien werd de nieuwe S60 boven de doopvont gehouden, zodat op dit moment de marktvraag onze capaciteit zwaar op de proef stelt. Diverse alternatieven liggen op tafel om zo snel mogelijk de maximum lijnsnelheid (en zelfs meer) te bereiken. Een sterkere verkoop zorgt uiteraard voor wat extra financiële zuurstof. Er is terug (een beetje) ruimte voor aanwervingen. Niets te laat als je weet dat de head-count bij ‘white collars’ de laatste 5 jaar met meer dan 25% werd teruggeschroefd ! Moeder Ford had reeds eerder aangekondigd Volvo te willen verkopen en in augustus kwamen we definitief in handen van het Chinese Geely.

Sociaal klimaat en syndicale uitdagingen: Op dit moment is pijnlijk duidelijk geworden dat er de laatste jaren te diep werd gesnoeid en dat heel wat structuren in de voegen kraken. Het opleven van de verkoop, samen met de ‘launch’ van het nieuw model, vergen zeer arbeiders brengt heel wat zorgen met zich mee. Naast de klassieke opleidingen op de werkpost is er ook de uitdaging om de heel typische Volvo-cultuur niet te laten verstikken. De ouderen onder ons weten welke waarden in het verleden garant stonden voor groei.

WWW.LBC-NVK.BE

grote inspanningen. Ook de immense instroom van nieuwe (tijdelijke)

Wat brengt de toekomst? Sommige doemdenkers kondigen in de pers het einde van de Europese vestigingen aan omdat het Chinese Geely nu de plak zwaait. Op dit moment is er echter geen enkel signaal dat zo’n scenario bewaarheid zal worden en topman Li Shufu beweert dat er zowel voor Gent als Zweden geen uitdoofscenario’s op tafel liggen. Er worden wel plannen gemaakt om in ijltempo ook in China (veel) Volvo’s te bouwen en Geely zal hierbij zeker de know-how van Volvo verzilveren. De Gentse fabriek is gekenmerkt door een grote modellenmix. Dit is zeker een concurentieel voordeel, maar zorgt er wel voor dat er bijna voortdurend moet uitgekeken worden naar “opvolgers”. Er worden binnenkort terug beslissingen verwacht zodat het dus nogmaals “op eieren lopen” is. Maar de grootste hypotheek op de toekomst is de huidige stress op de werkvloer. De vakbond is meer dan ooit vragende partij voor een vernieuwd beleid om de huidige werkdruk te verlagen. Zoniet dreigt burn-out en onverschilligheid. We willen kost wat het kost vermijden dat collega’s op de duur zullen (moeten) zeggen: “Met alle Chinezen, maar ….” Dirck Bogaert


“Met alle Chinezen…”

Uit de bedrijven:

gm belgium

“Verder zoeken zonder… GM”

21 januari 2010 kondigde GM de intentie tot sluiting van de fabriek in Antwerpen aan. Een cruciaal moment in de strijd van de werknemers van de Antwerpse fabriek voor een duidelijke toekomst. Het vakbondsfront legde zich niet neer bij deze aankondiging. Alles op alles werd gezet op het voortbestaan van de fabriek met de grootst mogelijke tewerkstelling. Het relaas van de talrijke acties en stappen die ondernomen werden was uitvoerig te volgen in de media. De Europese solidariteit was een sterke troef voor het vakbondsfront maar de druk van GM Europe om de sluiting te aanvaarden was er niet kleiner om. Met een operationele “dead-line” in zicht - de fabriek zou sluiten op 30 juni 2010 en de activiteiten dienden dus afgebouwd te worden – kwam uiteindelijk op 18 april een voorontwerp van sociaal plan tot stand voor de arbeiders en op 19 april ook voor de bedienden en kaderleden. Na personeelsvergaderingen en infosessies vanaf 20 april zouden de ontwerpen aan de arbeiders en bedienden voorgelegd worden. Een ultieme actie van het vakbondsfront zorgde er voor dat de voorontwerpen

WWW.LBC-NVK.BE

nog uitgebreid werden met een behoorlijke bijkomende premie, vóór de stemmingen plaatsvonden. De referenda werden georganiseerd voor de diverse ploegen op 26 april. Op 27 april werden de stemmen geteld. De arbeiders keurden hun voorakkoord goed met 76,2 % van de stemmen, de bedienden met 97,5 %. Dit is niet het einde van het verhaal. Ongeveer 1250 werknemers verloren


22

op korte termijn hun job bij Opel Antwerpen en slechts net iets meer werknemers kunnen maximaal tot 31/12/2010 aan de slag blijven. Er zal nu intensief naar investeerders of nieuwe initiatieven gezocht worden om na 31/12/2010 de fabriek een nieuwe bestemming te geven want dan stopt GM er helemaal mee. De werknemers die nog aan de slag blijven, hebben de garantie dat zij later zullen kunnen terugvallen op de vertrekregelingen die nu afgesproken zijn. De sluiting van een grote fabriek en het verlies van vele honderden arbeidsplaatsen kan natuurlijk nooit een positief verhaal worden. Toch is het goed dat er nu duidelijkheid is gekomen, dat er begeleiding zal zijn bij de zoektocht naar een nieuwe job en dat de arbeiders en de bedienden een behoorlijke vertrekregeling hebben bekomen. Ook nu blijft de zoektocht naar nieuwe activiteiten op de site aan de orde, maar dan wel zonder GM. Misschien loopt dat zelfs beter. Danny Lenaerts

Uit de bedrijven:

daf trucks vlaanderen

Huidige economische situatie: In Europa verwacht men een economische groei van 0,7 %. De truckmarkt is nog steeds zwak in Groot-Brittannië en Zuidoost Europa maar er is een toenemende vraag naar transport. De dealervoorraad is voor DAF op een normaal niveau en de orderintake voor DAF is verbeterd. Sinds vorig najaar zijn de verkopen verdubbeld. Het tweede halfjaar ziet er beter uit dan de eerste zes maanden. DAF heeft zijn positie als tweede truckfabrikant in Europa in de eerste jaarhelft van 2010 verstevigd tot een marktaandeel van 16,3 %. Dat was een jaar geleden nog net geen 15%.De truckmarkt in de EU blijft naar verwachting hetzelfde als in het jaar 2009.

Sociaal klimaat en syndicale uitdagingen: De relatie tussen directie en vakbonden is de laatste weken weer wat meer gespannen. De directie heeft de neiging om vakbonden meer en meer links te laten liggen en te negeren. De leiding wil de mensen zelf informeren vooraleer de vakbonden dat kunnen doen. Er zal scherp op toegezien moeten worden dat de bestaande overlegstructuren niet meer

Wat brengt de toekomst? In diverse afdelingen zal het 2-ploegensysteem en zelfs de nachtploeg terug opgestart worden. Er worden momenteel en in de nabije toekomst nog heel wat mensen aangeworven (±150 arbeiders en ±40 bedienden).

WWW.LBC-NVK.BE

en meer eenzijdig worden afgebouwd of veranderd.

DAF bekijkt momenteel een aantal groeimogelijkheden, o.a.: 23

•

Component Sales: motoren en cabines

•

Markten buiten Europa (Rusland, Turkije, Zuid Afrika en Zuid Amerika) Dirk Schuyten


“Herstel in zicht! Ook voor het overleg?”

Uit de bedrijven:

volvo europa truck

Huidige economische situatie: De vrachtwagensector klimt langzaam maar zeker, maar zeker langzaam uit een erg diep dal. De toekomst oogt dus beter na vele rampzalige maanden. Maar voor enige euforie is er (nog altijd) geen plaats. Hoe hoopvol de meeste economische indicatoren ook mogen zijn. De curve van de binnenkomende orders vertoont nog altijd een te onstabiel karakter. Dat doet de beleidsmakers in het bedrijf voortdurend op twee gedachten hinken. Enerzijds bereidt men zich voor en wil men klaar zijn voor de verwachte ‘comeback’, anderzijds doorkruisen allerhande (plotse) onzekerheden die gedachtengang. Niet in het minst is er de constante

“Geen plaats voor euforie…”

bezorgdheid – inclusief verstoringen in het productieproces - of de ‘leveranciersketting’ de opverende markt nu al duurzaam kan borgen. Ook de concurrenten kampen met dat probleem. Maar het geloof in een weer betere toekomst groeit. Het investeringsklimaat wordt weer beter ook al houdt men angstvallig (én selectief) de vinger op de knip van de algemene kosten.

Sociaal klimaat en syndicale uitdagingen: WWW.LBC-NVK.BE

In de voorbije neerwaartse fase nam het bedrijf afscheid van een pak tijdelijke bedienden. Nogal wat brugpensioenen verlieten intussen het bedrijf. Dat leidde o.m. tot twee duidelijke spanningsvelden. Door gebrek aan voldoende capaciteit – maar niet alleen daardoor - neemt ook in ons bedrijf de organisatie- en de werkdruk stelselmatig toe. Met mondjesmaat worden dan weer (tijdelijke!) bedienden gerecruteerd. Anderzijds noopt de ‘brain drain’ aan ervaring tot meer en sneller investeren in het ‘menselijk kapitaal’


24

en tot het aanboren van nieuw bloed en competenties vanuit een alsmaar competitievere arbeidsmarkt. Achteraf bekeken hebben we - dankzij veel gezond verstand waartoe iedereen zijn bijdrage leverde - de (banken)crisis vrij goed doorstaan. De vaste tewerkstelling kon aangehouden en de individuele financiële inlevering bleef beperkt. Vandaag zorgt de opwaartse fase voor nieuwe syndicale kopzorgen. De druk op de kosten blijft groot, de precaire (tijdelijke) tewerkstelling neemt onevenredig toe en de roep om nog rationeler en nog flexibeler werken beheerst het dagelijkse doen en laten.

Wat brengt de toekomst? Ondanks er nog geen plaats is voor euforie, oogt de toekomst nog altijd mooi. Het bedrijf investeert weer volop in allerhande infrastructuur en blijft hoge prioriteit geven aan het ondersteunen en ontwikkelen van nieuwe producten en dito (productie)processen. En daar is het op langere termijn nog altijd om te doen. Als de speculanten nu nog hun ‘manieren’ willen houden… Eric Van Laecke

Uit de bedrijven:

van hool

Sociaal klimaat en syndicale uitdagingen: De verzoening tussen de bonden en de directie van Van Hool , is geëindigd op een sisser. We hadden een onderhoud met de directie van Van Hool gevraagd voor het toepassen van het brugpensioen voor de bedienden, zoals reeds eerder overeengekomen in een CAO. Immers, de directie heeft ook niet geaarzeld om tijdelijke werkloosheid voor bedienden toe te passen toen deze maatregel nationaal van kracht werd. Tot op heden is nog geen enkele bediende op eigen vraag in brugpensioen kunnen gaan. De directie is van mening dat zij hier een maatschappelijk voorbeeld dient te stellen. Zij denken bijvoorbeeld aan de betaalbaarheid van dit stelsel en vinden dus dat we allemaal langer zullen moeten werken. Maar van dat laatste zien we dagelijks genoeg voorbeelden: de 65-plussers (!) worden al maar talrijker binnen de fima, waardoor jongeren geen kansen krijgen en het bedrijf verlaten. Hoe zou dit nu komen? De directie heeft het kans om vroeger te kunnen uitstappen en plaats te maken voor jonge werknemers, met nieuwe kennis en innovatie i.p.v. de stagnatie die we nu zien. Maar wat kan je verwachten van een bejaarde directie, die geen enkele respect heeft voor de bedienden. Een bedrijf dat niet investeert in nieuwe

WWW.LBC-NVK.BE

nog altijd niet begrepen. Het brugpensioen geeft oudere werknemers de

jonge krachten, kan niet groeien. Maar men blijft voortdoen. Van Hool is een 25

bedrijf bestuurd op ouderwetse wijze. Raymond Levens


“Respect voor de leeftijd (?)”

Uit de bedrijven:

vdl jonckheere “met de Citea door de crisis”

Huidige economische situatie: VDL bus heeft met de openbaar vervoerbus Citea Low Floor de internationale prijs “Bus of the Year 2011” in de wacht gesleept. De stadsbus scoorde tijdens de “Bus Euro Test 2010” in de Roemeense hoofdstad Boekarest beter dan zijn sterke internationale concurrenten. De jury bestond uit vakjournalisten uit 19 Europese landen. Zij zien in de eerste plaats de Citea als een evenwichtige en harmonieuze bus voor het stadsvervoer. Dit voertuig voorziet de passagiers van alle comfort. De jury lette vooral op de praktische bruikbaarheid, de afwerking en de efficiëntie van de deelnemende voertuigen. De lage vloerbus heeft een lichtgewicht constructie waardoor men brandstof bespaart en de uitstoot vermindert, met een maximum aan vervoerscapaciteit.

Sociaal klimaat en syndicale uitdagingen: Van de crisis heeft Jonckheere voorlopig geen last, het orderboek is nog tot begin 2011 gevuld en er zijn nog offertes en aanbestedingen in de running. VDL Jonckheere is gestart met de productie van de Citea CLF 120 voor de Waalse vervoermaatschappij TEC. Dit order lanceert dus de lage vloerbus WWW.LBC-NVK.BE

Citea in België. De modulaire opbouw van deze lage vloerbus is een nieuwe methode die de nodige aanpassingen in het bedrijf vraagt. Maar ook voor het personeel is dit een grote verandering.

Wat brengt de toekomst? We blijven investeren in vernieuwingen waarbij vooral alternatieve aandrijvingen, vooral met de hoge brandstofprijzen, veel aandacht krijgen.


26

We denken dan vooral aan de hybride’s die het verbruik aanzienlijk zullen verminderen. Philip Debacker

Guido Helsen (DAF) neemt afscheid van automobielcommissie Guido was al zeer vroeg in zijn

ook wel eens Guido persoonlijk

loopbaan betrokken bij ‘de

aanpakten. Hiertegen hebben

beweging’. Onder impuls van de

wij –met succes- een kordaat halt

verbondssecretaris van het ACV

moeten roepen. Guido heeft tijdig ingezien dat zijn opvolging belangrijk was.

hij steeds syndicaal actief geweest,

Hij heeft zich met de laatste sociale

meer dan 40 jaar. Eerst als jonge

verkiezingen niet meer kandidaat

militant en sinds het vertrek van

gesteld, maar heeft de nieuwe

zijn voorganger Pol Van Roten bij

generatie naar voor geschoven

de faling van DAF in 1992 ook als

en publiek opgeroepen om voor

hoofdafgevaardigde. Hij heeft alle

hen te stemmen. Weer met succes.

overlegorganen doorzwommen

Wij hebben, mede dankzij de

Na een lange professionele

en is erin geslaagd om een sterke

strategie van Guido, opnieuw een

en syndicale carrière hebben

ploeg van LBC-NVK rond zich

sterke ploeg bij DAF die moet

we onlangs afscheid genomen

te hebben. Steeds hebben we

optornen tegen een directie die

van Guido Helsen als

quasi alle mandaten voor onze

steeds verder van de realiteit afstaat.

hoofdafgevaardigde. Het is

rekening genomen, dat was de

moeilijk om in enkele woorden

erkenning die Guido met onze

Guido is trouwens nog actief in de

samen te vatten wat Guido voor

ploeg telkens kreeg van de

CM, en blijft dus gedreven zichzelf

onze werking van LBC-NVK

bedienden en kaderleden.

ter beschikking stellen van ‘de

bij DAF heeft betekend. Het is een monument dat verdwijnt.

beweging’ – al sinds zijn jeugd – Guido was een echte teamplayer en hechtte veel belang aan de inbreng

Bedankt Guido, en neem toch ook

van iedere medewerker, van hoog

wat tijd om te GENIETEN.

tot laag.

Leo Lauwerysen,

Guido is een bedachtzaam en

Secretaris LBC-NVK

minzaam man, maar hij kon ook

Turnhout

ongelofelijk kwaad worden als er iemand onrecht werd aangedaan. Op die manier dwong hij ook respect af van zijn gesprekspartners. Door zijn ruime ervaring en zijn ‘psychologische’ aanpak kon hij dikwijls moeilijke problemen op een eenvoudige manier oplossen. Kenmerkend voor Guido was ook dat hij eerder voor een ander opkwam dan voor zichzelf. DAF evolueerde naar een problematisch sociaal klimaat waarin zij

WWW.LBC-NVK.BE

KAJ. Dit heeft de sporen getrokken voor zijn verdere inzet. Sindsdien is



werd hij als jonge kerel actief in de

Wie zijn de LBC-NVK-afgevaardigden ?

U kan uiteraard ook terecht bij Uw

DAF TRUCKS VLAANDEREN

Dirk Schuyten T 014 56 84 33

verantwoordelijk LBC-NVK-secretaris:

FORD GENK

Hubert Broeck T 089 61 72 76

Antwerpen

Stefan Awouters T 089 61 76 65

Marc Van Thielen T 03 222 70 19

GENERAL MOTORS BELGIUM

Danny Lenaerts T 03 540 40 78

RENAULT INDUSTRIE BELGIUM

Sebbe Vandeputte (gew.secr) T 02 557 86 59

VAN HOOL

Raymond Levens T 03 420 27 49

Nationalestraat 109-113 2000 Antwerpen

Brussel

Pletinckxstraat 19 1000 Brussel Sebbe Vandeputte T 02 557 86 59

Gent

Poel 7 9000 Gent

Swat Clerinx T 09 265 43 15

AUDI BRUSSELS

Rik Van Herreweghen T 0495 77 51 48

VOLVO CARS GENT 28

Filip Mortier T 09 250 70 62

Dirck Bogaert T 09 250 23 55

VOLVO EUROPA TRUCK VOLVO PARTS GENT

Eric Van Laecke T 09 250 45 04

Christa Van der Sypt T 09 250 46 64

VDL JONCKHEERE

Philip Debacker T 051 23 27 65

Hasselt

Mgr. Broeckxplein 6 3500 Hasselt Johan Lamers T 011 29 09 65

Mechelen

Onder den Toren 5 2800 Mechelen Wim Penninckx T 015 71 85 06

Turnhout

Korte Begijnenstraat 20 2300 Turnhout

Leo Lauwerysen T 014 44 61 61

Nationaal secretariaat

Sudermanstraat 5 2000 Antwerpen

Erik Van den Heede T 03 220 87 22

www.lbc-nvk.be

G(eneral) M(ess): Opel Antwerpen overleeft de val van Detroit niet

Recommend Documents