Gemeentelijke Wmo-inkoop: Prikkels voor innovatie

Gemeentelijke Wmo-inkoop: Prikkels voor innovatie Presentatie resultaten onderzoek Wmo-aanbestedingen 2014 8 april 2015 – Dag van de Zorginkoop

Niels Uenk Public Procurement Research Centre Een samenwerkingsverband van de Universiteit Utrecht en de Universiteit Twente

Public Procurement Research Centre (PPRC) – www.pprc.eu

AGENDA 2

•

Introductie

•

Onderzoeksmethodologie Resultaten aan de hand van thema’s: • Archetypen opdrachtgeverschap (‘modellen’) • Innovatie • Procedures • Bezuinigingen / Tarieven • Invloed Politiek en inkoopsamenwerking

•

•

Conclusie

8-4-2015

Public Procurement Research Centre - www.pprc.eu

Onderzoeksmethodologie

METHODOLOGIE 4

• Scope: gemeentelijke inkoop Wmo in het kader van de decentralisatie AWBZ (dus geen HH). • Van alle gemeenten informatie opgezocht (bijv. samenwerkingsverbanden) • Van 344 gemeenten inkoopdocumenten geanalyseerd (bestek, PvE, contracten) en database opgebouwd • Analyse: • Rechte tellingen: wat ingekocht, en hoe ingekocht • Constructen (schaalverdeling innovatie) • Kruisverbanden (invloed politiek op mate van innovatie) • Modellen voor opdrachtgeverschap ontwikkelen

8-4-2015


METHODOLOGIE 5

Hoofdvraag: (Hoe) bereiken gemeenten naast de transitie ook de beoogde transformatie in het sociaal domein?

8-4-2015


Modellen opdrachtgeverschap

MODELLEN OPDRACHTGEVERSCHAP 7

Breder dan alleen inkoop:  Hoe is toeleiding van cliënten naar zorg georganiseerd?  Welke (sturings)rol neemt gemeente?  Wat wordt precies ingekocht: standaard producten, maatwerktrajecten, zorg voor hele populatie? Vier hoofdvormen: 1. AWBZ’tje spelen 2. Veilingmodel 3. Populatiegebonden bekostiging 4. Regisseursmodel

8-4-2015


1. AWBZ’TJE SPELEN 8

Beleidsarm invoeren Wmo

Gemeente doet wat het zorgkantoor deed: “AWBZ’tje spelen” • Lekker makkelijk, nog even aanzien • AWBZ-producten kopen met korting op tarieven • Pas instappen als duidelijk is wat wel en niet werkt (kat uit de boom kijken) • 2015 gebruiken om alles te regelen  Eenheid van inkopen: standaard producten (AWBZ prestatiecodes)  Regie: bij zorgaanbieder of sociaal wijkteam

8-4-2015


2. VEILINGMODEL 9

Veilen van de probleemsituatie / STIPTER

• Gemeente voert keukentafelgesprek • Beschrijft probleemsituatie (anoniem) • Zet dat op besloten website • Aanbieders mogen bieden: plan en prijs • Al dan niet een combinatie van aanbieders • Aanbieder heeft dus regie over uitvoeren plan • Gemeente kiest samen met cliënt  Eenheid van inkopen: maatwerkplan per cliënt  Regie: bij zorgaanbieder

8-4-2015


3. POPULATIEGEBONDEN BEKOSTIGING 10

Per wijk / stadsdeel / buurt: • Budget overhevelen naar aanbieder • Moet een redelijk grote aanbieder zijn om brede scope aan zorg te kunnen leveren en regelen • Heeft dan de vrijheid om binnen dat budget alles te regelen • Onderaannemers inschakelen • Uitzondering voor bijzondere gevallen  Eenheid van inkopen: zorg voor hele populatie  Regie: bij zorgaanbieder

8-4-2015


4. REGISSEURSMODEL 11

Uitgangspunten: • Gemeente contracteert standaard “producten” (maatwerkvoorzieningen) voor een standaard catalogus • Regisseur van gemeente doet keukentafelgesprek en stelt samen met cliënt ondersteuningsplan op • Regisseur kan hierin standaard ‘producten’ inzetten, naast ‘eigen kracht’, voorliggende voorzieningen, mantelzorg, etc. • Keuzevrijheid cliënten voor aanbieder (met raamcontract) • Scheiding ondersteuningsplan maken en uitvoeren • Regisseur blijft bij situatie betrokken  Eenheid van inkopen: standaard producten  Regie: bij gemeente of onafhankelijke derde (welzijnswerk) 8-4-2015


VARIANTEN 12

Regisseursmodel • Welke standaard producten ingekocht? 1. ‘Geconcentreerde’ producten, per uur afgerekend 2. Resultaatgerichte producten, tarief per periode

8-4-2015


FREQUENTIE MODELLEN 13

Model

Variant

% van gemeenten

AWBZ’tje spelen

-

23%

Veilingmodel

-

1% (2 gemeenten)

Populatiegebonden bekostiging

-

6%

Regisseursmodel

Geconcentreerd

39%

Regisseursmodel

Resultaatgericht

31%

8-4-2015


Innovatie

INNOVATIE VIA INKOOP 15

In welke mate stimuleren gemeenten innovatie bij zorgaanbieders voor begeleiding? • Scope: stimuleren en mogelijk maken van innovatie bij zorgaanbieders. • Innovatie vanuit eigen initiatieven gemeenten niet meegenomen • Bijna alle gemeenten zeggen innovatief bezig te zijn, maar de mate waarin dit gebeurt verschilt enorm.

8-4-2015


SCHAALVERDELING INNOVATIE 16

Om innovatie in de markt te stimuleren:  Moeten marktpartijen voldoende vrijheid krijgen om te vernieuwen  Moeten er (financiële) prikkels zijn om te vernieuwen  Staat het resultaat centraal, niet de inspanning… Schaalverdeling mate van innovatie: Mate van innovatie

Kenmerken

Verdeling

Behoudend

AWBZ-producten, inputbekostiging

23%

Incrementeel innovatief

Geconcentreerde producten met inputbekostiging Innovatiepotjes (innovatief, maar met klein deel budget)

39%

Radicaal innovatief

Resultaatbekostiging producten, periodefinanciering Populatiebekostiging

38%

8-4-2015


INNOVATIE VERSUS MODEL 17

Welke modellen zijn het meest innovatief?

Model

% van gemeenten

AWBZ’tje spelen

100% behoudend

Veilingmodel*

100% radicaal innovatief

Populatiegebonden bekostiging

100% radicaal innovatief

Regisseursmodel

56% incrementeel innovatief 44% radicaal innovatief

* Geldt alleen voor de zorg die daadwerkelijk via het veilingmechanisme wordt ingekocht

8-4-2015


Inkoopprocedures

VERSCHILLENDE INKOOPPROCEDURES 19

Hoe kopen gemeenten in…

Gemeenten richten 2B-procedure op verschillende wijze in: 1. Zeeuws model 2. Klassieke aanbesteding (Openbare procedure: offerteuitvraag) 3. Offerte-uitvraag met aansluitend onderhandelingsronde 4. Best Value Procurement (Prestatie-inkoop) 5. ‘Bestuurlijk aanbesteden’ Procedures in afnemende mate van vooraf door opdrachtgever bepaalde voorschriften, (minimum)eisen, voorwaarden en prijs.

8-4-2015


INKOOPPROCEDURES 20

Welke aspecten bepaalt de gemeente zelf

8-4-2015


VERDELING INKOOPPROCEDURES 21

Inkoopprocedure

Verdeling (% van gemeenten)

Zeeuws model

20%

Openbare aanbesteding

15%

Onderhandelen obv offerte

5%

Prestatie-inkoop

3%

Bestuurlijk aanbesteden

56%

8-4-2015


INKOOPPROCEDURES VERSUS INNOVATIE 22

Inkoopprocedure

behoudend Incrementeel innovatief

Radicaal innovatief

Zeeuws model

5%

92%

3%

Openbare aanbesteding

45%

36%

19%

Onderhandelen obv offerte

84%

11%

5%

Prestatie-inkoop

0%

70%

30%

Bestuurlijk aanbesteden

18%

25%

57%

Deelconclusies: • Met ‘innovatieve’ procedures (ten opzichte van klassieke aanbesteding) wordt vaker innovatie in de markt gestimuleerd • Maar: een innovatieve procedure biedt geen garantie voor innovatieve prikkels aan de markt 8-4-2015


Tarieven

TARIEVEN EN BEZUINIGINGEN 24

• Gemeenten moeten gemiddeld 11% op de Wmo bezuinigen • Twee knoppen om aan te draaien: P (Prijs) en Q (Quantity: volume) Motieven: • Bezuiniging op P biedt (meer) zekerheid • Bezuiniging op Q onzeker, en hangt samen met model • Als toegang tot zorg volledig onder controle gemeente staat, verwachten gemeenten meer besparing op Q

• Tarieven alleen vergelijkbaar als er per uur of dagdeel wordt afgerekend.

8-4-2015



vergelijking

Alleen vergelijkbare producten vergelijken (geen appels met peren) Gemeenten die AWBZ-prestatiecodes hanteren (70 gemeenten):  Korting gemiddeld 17% op échte tarieven van 2014 (excl. indicatie)  Kortingen lopen uiteen van 10% tot 25%

8-4-2015



vergelijking

Gemeenten met ‘geconcentreerde’ producten (92 gemeenten):  Korting ten opzichte van tarieven 2014 lastig te bepalen (niet exact hetzelfde product)  Grotere onderlinge verschillen, tot 100%!! Product

minimum

maximum

gemiddeld

2014 AWBZ max tarief*

Individuele bgl. licht

€ 24,50

€ 50,65

€ 42,23

€ 55,34

Individuele bgl. zwaar

€ 50,00

€ 82,14

€ 67,33

€ 96,31

Groepsbgl. Licht

€ 26,00

€ 37, 76

€ 32,38

€ 36,36

Groepsbgl. Zwaar

€ 45,00

€ 64,50

€ 52,53

€ 67,15

* Ter indicatie: tarieven van veelvoorkomende AWBZ-prestatiecodes (resp. H300, H152, H531 en H800) die typisch worden vervangen. Gemeenten hanteren onder andere deze producten om tarieven voor nieuwe – geconcentreerde – producten op te baseren. Het betreft maximum-tarieven zoals de NZa deze vaststelt. 8-4-2015



vergelijking

Conclusies: • Gemeenten bezuinigen alleen op tarieven al (veel) meer dan 11% • Via volume proberen gemeenten nog meer besparing te realiseren • Bij gemeenten die met nieuwe ‘geconcentreerde’ producten werken, bezuinigen veel meer op de tarieven – oplopend tot voorbij de 50% komen voor!

• Gemeenten gebruiken Wmo-gelden ook voor bekostigen wijkteams, organisatie-kosten, etc. • Dit verklaart de grotere bezuinigingen, maar niet de onderlinge verschillen 8-4-2015


Kruisverbanden: politiek en inkoopsamenwerking

INVLOED POLITIEK OP INNOVATIE 29

vergelijking Methodiek:

• Voor alle gemeenten in onderzoek deelname van politieke partijen in college B&W bepaald • Per partij ‘geturfd’ hoe vaak deze partij in het college zit van resp. behoudende, incrementeel innovatieve en radicaal innovatieve gemeente • Alle lokale partijen op één hoop • Als politiek niets uitmaakt, verwacht je een aandeel van 33% in elke categorie…

8-4-2015


INVLOED POLITIEK OP INNOVATIE 30

vergelijking Partij % behoudend % incrementeel % radicaal % totaal GroenLinks 29% 48% 23% 100% SGP 27% 43% 31% 100% SP 26% 39% 34% 100% VVD 24% 36% 40% 100% CDA 23% 40% 37% 100% Lokaal 23% 33% 44% 100% PVDA 22% 41% 37% 100% ChristenUnie 18% 48% 34% 100% D66 18% 48% 34% 100%

Conclusie: • GroenLinks en SGP het meest behoudend • ChristenUnie en D66 ‘midden in’, incrementeel • Lokale partijen en VVD het meest innovatief Maar vooral: het zijn verschillen in de marge, het maakt bijna niets uit!

8-4-2015


INVLOED SAMENWERKINGSVERBANDEN 31

• Gemeenten kopen vaak gezamenlijk in met andere (buur)gemeenten. • De omvang van deze ‘inkoopcoalities’ verschilt: Omvang inkoopcoalitie

Aantal Totaal aantal leden inkoopcoalities (percentage van totaal)

1 gemeente

36

36 (9%)

2 tot 4 gemeenten

27

81 (20%)

5 tot 9 gemeenten

30

203 (50%)

10 of meer gemeenten

6

83 (21%)

8-4-2015


SAMENWERKING VERSUS INNOVATIE 32

Omvang inkoopcoalitie

Behoudend

Incrementeel innovatief

Radicaal innovatief

1 gemeente

14%

48%

38%

2 tot 4 gemeenten

17%

29%

53%

5 tot 9 gemeenten

18%

46%

36%

10 of meer gemeenten

45%

29%

27%

Conclusie: • Hoe groter het samenwerkingsverband, hoe minder innovatie wordt gestimuleerd! • In kleine samenwerkingsverbanden durven gemeenten het meeste risico te lopen 8-4-2015


Conclusies

CONCLUSIES 34

vergelijking

• Het merendeel van de gemeenten (62%) hanteert nog steeds een systeem dat inzet beloont, in plaats van resultaat • Gemeenten die met geconcentreerde producten werken, maken het vooral voor zichzelf eenvoudiger – niet voor aanbieders die in verschillende gemeenten zorg leveren • De keuze van een model is essentieel voor het stimuleren van innovatie

• Innovatieve gemeenten sturen op resultaten en laten aanbieders vrij om deze te behalen

8-4-2015


CONCLUSIES 35

vergelijking

• Gemeenten korten fors op tarieven, doorgaans meer dan nodig lijkt – terwijl er ook de intentie is om op volume te besparen • De invloed van politieke kleur van colleges op mate van innovatie is zeer beperkt

• De invloed van de grootte van inkoopcoalities is duidelijker: hoe groter de inkoopcoalitie, hoe behoudender de inkoopvoorwaarden

8-4-2015


CONTACT GEGEVENS 36

vergelijking

Niels Uenk MSc. Universiteit Twente “Public Procurement Research Centre” Postbus 217 7500 AE Enschede [email protected] 06 16 38 26 52

8-4-2015


Verdieping / bonusmateriaal Resultaatgericht inkopen in sociaal domein

VERDIEPING: INNOVATIE VIA INKOOP 38

Resultaatgerichte producten

Toegepast door 107 gemeenten, algemene uitgangspunten: • Niet meer het aantal uren geleverde zorg, maar de behaalde resultaten staan centraal • Er wordt gewerkt met vaste tarieven (per product) per 4 weken, er is geen tijdrovende uren-administratie meer vereist • Aanbieders zijn dus in grote mate vrij om zelf te bepalen hoe de resultaten worden bereikt • De gemeente monitort op de een of andere manier de behaalde resultaten (effecten van zorgverlening) • Veel variatie in de indeling van producten • Veel variatie in de monitoring van resultaten 8-4-2015



Resultaatgerichte producten: Voorbeeld Tytsjerksteradiel en Achtkarspelen: • Producten ‘functioneel’ ingedeeld per aspect van zelfredzaamheid, als bouwstenen voor een zorgplan op maat: • Administratie en financiën • Sociale redzaamheid • Werknemersvaardigheden • Etc. • Zeer concrete te behalen resultaten • Een indeling in drie ‘complexiteiten’ (licht, midden, zwaar) • Elk product (en complexiteit) een eigen (deel)tarief • Monitoren via regisseurs, meten = mensenwerk, geen cijfermatige KPI’s, ‘high trust, high penalty’

Andere gemeenten: • Indeling in grondslagen (aard beperking), domeinen ZRM, zorgvorm • Monitoren (mede) via cliënttevredenheidsonderzoek, tools als ZRM en varianten daarop

8-4-2015



Wijkgericht contracteren

Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop, Kaag en Braassem: • Wijkgericht contracteren; populatiebekostiging • Sturen op individuele resultaten en maatschappelijke effecten • Via principe ‘best value procurement’ inschrijvers zelf prestatieindicatoren en meet-methodiek laten voorstellen • Resultaten / outcome meten met IPA (Impact op Participatie en Autonomie) • Eén hoofdaannemer / samenwerkingsverband om optimale afstemming te bereiken tussen welzijnswerk, preventieve voorzieningen en ondersteuning • Zelfs geen opdeling opdracht per gemeente voor optimale integratie

8-4-2015


Gemeentelijke Wmo-inkoop: Prikkels voor innovatie

Recommend Documents