Gemeentearchief Waalwijk. Jaarverslag

Gemeentearchief Waalwijk Jaarverslag 2010 - 2011

Inhoud

1. Algemeen 4 1.1 Gemeentearchief 4 1.2 Personeel en vrijwilligers 4 2. Publiek 5 2.1 Publieksactiviteiten 5 2.1.1 Canon van Waalwijk 6

2.1.2 Tweede Wereldoorlog 6

2.1.3 Landelijke Archievendag 9 2.1.4 Schoen- en Lederindustrie 10 2.1.5 Restauratie Gemeentebestuur Waspik 11 2.1.6 Exposities locatie gemeentearchief 12

2.1.7 Bijdragen aan activiteiten van derden

12

2.2 Publicaties 13 2.3 Educatie 14 2.3.1 Leskisten 14

2.3.2 Wie is Joop? 14

2.3.3 De Bende van de Witte Veer

15

2.4 Website 16 2.5 Bezoekers 17 3.

Beheer 19 3.1

Het archiefbeheersysteem MAIS-Flexis en digitalisering

19

3.2 Inventarisatie 20 3.3 Nader toegankelijk maken 20 4. Aanwinsten 2010 en 2011 21 5. Behoud 24 5.1 Calamiteitenplan 24

5.2 Verhuizing archiefbestanddelen Sprang-Capelle – Oisterwijk 24

5.3 Restauratie 25 Bijlage I:

Medewerkers, vrijwilligers 26

1. Algemeen 1.1 Gemeentearchief Het gemeentearchief beheert een ruime kilometer strekkende meter archief. Dit betreft in eerste instantie de archieven opgemaakt door de gemeente Waalwijk en haar voorgangers, zoals bijvoorbeeld de voormalige gemeenten Baardwijk en Vrijhoeve-Capelle. Daarnaast worden ook vele, voor de geschiedenis van de gemeente belangrijke, particuliere archieven en collecties beheerd. Dit zijn archieven van kerken, families, verenigingen en bedrijven. Voorbeelden zijn het archief van de parochie St. Jan in Waalwijk en het archief van de voormalige scheepswerf Ruitenberg in Waspik. Dit is het jaarverslag van het gemeentearchief Waalwijk over de jaren 2010 en 2011. Jaren die in het teken stonden van ‘de canon’ en het 65e herdenkingsjaar van het einde van de Tweede Wereldoorlog, maar waarin ook veel aandacht was voor de vergroting van de digitale dienstverlening. Behalve jaren van resultaten ook roerige jaren wat betreft de toekomst. In het coalitieprogramma 2010-2014 “Veerkracht

en Inventiviteit” werd als actiepunt opgenomen dat het archief elders in de regio moest worden ondergebracht en dus, behoudens een bescheiden studiezaal en een basale raadpleegfunctie, geen onderdeel meer uit zou gaan maken van het nog te realiseren Cultuur Historisch Ankerpunt (CHAP). In april 2010 is een onderzoek gestart naar mogelijkheden voor en kosten van regionalisering van het archief. Op 13 september 2012 heeft de Gemeenteraad besloten dat het gemeentearchief gaat aansluiten bij het Streekarchief Land van Heusden en Altena.

1.2 Personeel en vrijwilligers Er waren geen personele wijzigingen. Ook het aantal vrijwilligers bleef constant, hoewel hier wel sprake was van afscheid van de een en komst van een ander. Een nieuw project waar vrijwilligers een start mee maakten was het invoeren van gegevens uit de bevolkingsregisters voor het doorzoekbaar maken van deze belangrijke bron op het internet. Daarnaast is het sinds 2011 mogelijk voor vrijwilligers om van achter de computer thuis via internet gegevens aan ons systeem toe te voegen.

4 | Gemeentearchief Waalwijk - Jaarverslag 2010-2011

Vrijwilligers en medewerkers van het gemeentearchief, 2010.

Een aantal vrijwilligers maakt inmid-

ties in MAIS-Flexis. Voor een overzicht

dels gebruik van deze mogelijkheid. Als

van personeel en vrijwilligers per

dank voor hun werkzaamheden werden

31 december 2011, zie bijlage I.

de vrijwilligers samen met het archief-

2. Publiek

personeel in 2010 rondgeleid in kamp Vught. In 2011 werden Hilvarenbeek en de daar gevestigde museumbrouwerij

2.1 Publieksactiviteiten

De Roos bezocht.

Om haar archieven en collecties onder de aandacht te brengen van een breed

Robert Jan van der Drift, Liesbeth

publiek organiseerde het gemeentear-

Verwimp en Mariska Heijmans volgden

chief diverse activiteiten, realiseerde

cursussen voor het gebruik van nieuwe

zij diverse producten of stelde zij haar

mogelijkheden binnen de archiefbe-

materiaal ter beschikking voor het reali-

heersapplicatie MAIS-Flexis. Robert Jan

seren van initiatieven van anderen.

volgde de training voor gebruik van de conversiemodule. Liesbeth en Mariska namen deel aan de training filmcollecGemeentearchief Waalwijk - Jaarverslag 2010-2011 | 5

2.1.1 Canon van Waalwijk

In totaal werkten achttien auteurs aan

In 2009 ontstond bij het gemeente-

de totstandkoming van het boek.

bestuur het idee om, analoog aan de

Het jaar 2011 stond in het teken van de

Canon van Nederland, een historische

verbinding van de Waalwijkse canon

canon van de gemeente Waalwijk

met het onderwijs. Tijdens de studie-

samen te stellen. De initiatieven van het

middag ‘de Waalwijkse canon in de

gemeentebestuur sloten aan bij soort-

klas’ in september kregen de Waalwijkse

gelijke ideeën die in de Waalwijkse sa-

scholen voor lager en voortgezet onder-

menleving heersten.

wijs praktische tips voor het gebruik van

De werkgroep, gevormd om de plannen

het boek in de klas. Aanvullend op het

te realiseren, bestond uit:

boek werd die middag ook de website

Leon Baaten, voorzitter Heemkunde-

www.regiocanons.nl/noord-brabant/

kring Op ’t Goede Spoor, Waspik;

waalwijk officieel gelanceerd. Ter afslui-

Johan van Grinsven, journalist Brabants

ting kreeg elke school, voor gebruik in

Dagblad; Mariska Heijmans, gemeen-

de klas, dertig exemplaren van het boek

tearchivaris; Ton de Groot,

en een speciaal ontworpen poster van

redacteur De Klopkei, Heemkundekring

de Waalwijkse canon kado en verzorgde

de Erstelinghe, Waalwijk;

de burgemeester bij drie uitverkoren

Rien Visser, voorzitter Heemkunde-

scholen een gastles.

vereniging Sprang-Capelle.

2.1.2 Tweede Wereldoorlog Het gehele project stond onder regie

Op 5 mei 2010 was het 65 jaar geleden

van het gemeentearchief, dat verant-

dat Nederland werd bevrijd van de Duit-

woordelijk was voor de verwezenlijking

se overheersing. Dankzij samenwerking

van de plannen. De jaren 2010 en 2011

met de Bibliotheek Waalwijk, beleidsme-

stonden in het teken van de uitvoering.

dewerker monumenten en archeologie

In 2010 werd hard gewerkt aan het boek

Saskia de Kock, RTV Midden-Brabant

‘Venster op Waalwijk. Een historische

en de Heemkundekringen is een aan-

canon in dertig verhalen’. Dit boek werd

tal mooie activiteiten en producten tot

in november van dat jaar gepresenteerd

stand gekomen.

en was twee maanden later uitverkocht. 6 | Gemeentearchief Waalwijk - Jaarverslag 2010-2011

Burgemeester Kleijngeld en ‘Hugo de Groot’ met het ‘Venster op Waalwijk’ in de hand, 2010.

Expositie 65 jaar bevrijding

werpen voor de expositie, maar ook op

Van 19 april tot 11 juni 2010 waren

het verzamelen van verhalen. Een aantal

vele foto’s en archiefstukken over de

mensen reageerde spontaan om hun

Tweede Wereldoorlog te zien in de bi-

verhaal voor de camera te laten vastleg-

bliotheek Waalwijk. Bijzonder was dat

gen. Daarnaast werd, na overleg met

ook persoonlijke stukken en objecten

de heemkundeverenigingen, nog een

van Waalwijkse burgers te zien waren.

aantal mensen actief door het gemeen-

Deze mensen hadden gereageerd op

tearchief benaderd. In totaal werden

een oproep van het gemeentearchief

in samenwerking met RTV Midden-

in de krant om spullen beschikbaar te

Brabant 25 interviews vastgelegd. Zeven

stellen.

daarvan vormden de basis voor de documentaire “Ooggetuigen 1940-1945.

Interviewproject

Herinneringen aan Sprang-Capelle,

De oproep in de krant was niet alleen

Waalwijk en Waspik in oorlogstijd” die

gericht op het verzamelen van voor-

op de avond van 4 mei 2010 door RTV

Gemeentearchief Waalwijk - Jaarverslag 2010-2011 | 7

Een pagina uit een oorlogsplakboek van Joop Hoffmans.

Midden-Brabant werd uitgezonden en

Helaas was de identiteit van de perso-

in 2011 werd herhaald. De interviews

nen op de pasfoto’s vooralsnog onbe-

waarvoor toestemming is verkregen zijn

kend. Heemkundekring Op ’t Goede

te bekijken en te beluisteren via

Spoor, die ook bemiddelde bij de over-

www.waalwijk.nl/gemeentearchief.

dracht van de pasfoto’s aan het gemeentearchief, vatte het idee op om af-

Pasfoto’s Tweede Wereldoorlog

drukken van de foto’s tentoon te stellen

In 2009 konden dankzij een subsidie uit

in Den Bolder in de hoop dat personen

het project ‘ Erfgoed van de oorlog’ van

zouden worden herkend en dus geïden-

het ministerie van VWS 4408 pasfoto’s,

tificeerd. De expositie was een enorm

gemaakt voor Duitse persoonsbewijzen,

succes. Een schat aan persoonsinfor-

worden gedigitaliseerd. De pasfoto’s

matie werd aan het gemeentearchief

zijn gemaakt door A. van Gerwen in

ter beschikking gesteld, verwerkt en via

Waspik en door zijn zoon aan het ge-

internet beschikbaar gesteld.

meentearchief geschonken. Een unieke

Nog steeds ontvangen we via de web-

collectie!

site en heemkundekring Op ’t Goede


De bevrijding van Waalwijk, 30 oktober 1944. Foto 10300.

Spoor reacties van mensen die iemand

en Water”. Het gemeentearchief koos

herkennen. Bijna 3000 personen zijn

ervoor om binnen dit thema specifiek

inmiddels herkend. Op deze manier is

aandacht te geven aan materiaal uit de

en wordt een belangrijk deel van deze

archieven en collecties die betrekking

bijzondere collectie op naam doorzoek-

hadden op het gebruik van land en wa-

baar gemaakt en vinden mensen een

ter in de vrijetijdsbesteding. Het resul-

foto van een van hun (over)grootou-

taat was een tentoonstelling van foto’s

ders.

en archiefstukken waarin activiteiten als vissen, zwemmen, wandelen, varen,

2.1.3 Landelijke Archievendag; 16 oktober 2010

schaatsen en paardrijden centraal ston-

De landelijk georganiseerde Archieven-

compilatie van filmbeelden uit onze col-

dag, bedoeld om de collecties van ar-

lectie rond het thema.

den. Vooral een groot succes was een

chiefinstellingen aan een breed publiek te laten zien, stond op zaterdag 16 oktober in het teken van het thema “Land Gemeentearchief Waalwijk - Jaarverslag 2010-2011 | 9

Schoenfabriek Marathon. Foto 81690.

2.1.4 Schoen- en Lederindustrie; 14 oktober – 12 december 2011

Het resultaat was een mooie mengeling

De bibliotheek Waalwijk bood ruimte

verspreid over de begane grond rond

aan deze expositie. Waalwijk staat van-

thema’s als het onderwijs in de vak-

uit het verleden bekend als ‘centrum

school, de thuiswerkers, de fabrieken,

van de schoenen lederindustrie’. Ook

het sociale aspect en de grote internati-

nu nog speelt Waalwijk een internatio-

onale vaktentoonstellingen.

nale rol in de handel in schoenen, maar

In een poging om de collecties van

de expositie was in de eerste plaats op

zowel archief als museum aan te vullen,

dat illustere verleden gericht. Genoeg

werd op 18 oktober een wervingsactie

reden om hier eens de schijnwerpers

op touw gezet. Medewerkers van beide

op te zetten. Samenwerking werd, het

instellingen zaten die middag klaar om

spreekt vanzelf, gezocht en gevonden

privé-stukken te beoordelen en mis-

bij het Nederlands Leder & Schoenen

schien te verwerven. De reacties waren

Museum.

boven verwachting. Zo verwierf het

van archiefstukken, foto’s en objecten


Drie jongens bij het Hoefsven rond 1932. Foto 18200.

archief mooie aanwinsten voor de fo-

mogelijk.

tocollectie en scans van stukken met

De bibliotheek Waspik wilde graag mee-

betrekking tot de schoenfabriek M.D.

werken aan een kleine expositie rond

van der Hammen uit Besoijen.

dit gerestaureerde archief. De expositie liet enkele metamorfoses zien. Foto’s

2.1.5 Restauratie Gemeentebestuur Waspik; 9 november 2011-11 januari 2012

van vóór de restauratie werden naast

In 2010 en 2011 is het archief van het

ervaring vertelden andere stukken uit

Gemeentebestuur Waspik over de

het archief over de school die vroeger

periode 1810-1938 volledig gerestau-

stond waar de bibliotheek nu staat. Dit

reerd. Dit archief was er slecht aan toe

in het kader van het tienjarig bestaan

en dankzij de beschikbaarstelling van

van bibliotheek en van Den Bolder. De

een eenmalig krediet door de

archiefstukken werden aangevuld met

Gemeenteraad was restauratie

oude foto’s.

originele gerestaureerde documenten getoond. Behalve deze ‘voor en na’


2.1.6 Exposities locatie gemeentearchief In de hal van het gemeentearchief zijn

onder begeleiding door vrijwilligers

twee vitrines beschikbaar voor het ten-

geïnventariseerd en overgedragen aan

toonstellen van actuele thema’s,

het gemeentearchief.

nieuwe aanwinsten en dergelijke. In 2010 en 2011 werd in deze vitrines aandacht besteed aan:

2.1.7 Bijdragen aan activiteiten van derden Het gemeentearchief organiseert zelf

2010

activiteiten, maar levert ook bijdragen

• Honderd jaar Scouting Nederland

aan activiteiten van derden, meestal in

met stukken uit het archief van de An-

de vorm van het ter beschikking stellen

dreas Zijlmansgroep;

van archiefstukken. In de verslagperiode

• De collectie bouw- en hinderwetver-

werden onderstaande activiteiten en pu-

gunningen waarvan de beschrijvingen

blicaties mede mogelijk gemaakt door

via internet doorzoekbaar zijn ge-

bijdragen vanuit de archieven en collec-

maakt;

ties van het gemeentearchief.

• ‘Land en Water als vermaak’ in het kader van de Landelijke Archievendag

Onderwijsmuseum, Rotterdam, 4 april – 4 juli 2010

2011

Uitleen van archiefstukken en foto’s

• De parochie St. Bartholomeus Was-

uit het archief van de Middelbare Vak-

pik vanwege een overdracht van zo’n

school voor de Leder- en Schoenindus-

200 stukken aan het gemeentearchief

trie (M.V.L.S.) aan het Nationaal Onder-

door het bisschoppelijk archief in

wijsmuseum te Rotterdam ten behoeve

‘s-Hertogenbosch;

van de expositie “Vakwerk” waarin aan-

• SLEM 1948 als gevolg van het gereed

dacht besteed werd aan de vakscholen

komen van de inventaris op dit archief-

in Nederland. De stukken zijn gebruikt

je;

voor de deeltentoonstelling “Bijzondere

• Stichting De Terp; dit archief werd

Beroepen”.


Een van de bijna 900 briefhoofden van het gemeentearchief.

Opening Stadhuis aan de Winterdijk,

2.2 Publicaties

10 juni 2010

Het gemeentearchief was aanspreek-

Leveren van filmbeelden en foto’s

punt, coördinator, auteur en foto-redacteur van het boek Venster op Waalwijk.

Publicatie Leven met Leer.

Een historische canon in dertig verhalen

Persoonlijke verhalen uit de Langstraat-

(Tilburg 2010). Gemeentearchivaris

se schoenen- en lederindustrie, 2010.

Mariska Heijmans schreef de bijdrage,

Ter beschikking stellen van foto-

‘1997. Sprang-Capelle, Waalwijk en Was-

materiaal.

pik samen verder’. Verder publiceerden medewerkers van

www. HeelNederlands.nl, 2011

het archief onderstaande artikelen:

‘Made in Waalwijk’. Digitale expositie van foto’s uit de col-

Liesbeth Verwimp, ‘Waalwijk, Waspik

lectie van het gemeentearchief rond de

en Sprang-Capelle tijdens de Tweede

schoenen lederindustrie.

Wereldoorlog Terugblik op een expositie ingericht door het Gemeentearchief Waalwijk’, in: De Klopkei 34 (2010), nr. 2, 3-6. Gemeentearchief Waalwijk - Jaarverslag 2010-2011 | 13

Robert Jan van der Drift, ‘Te vroeg

het archief worden geleend door het

gejuicht! 200 Jaar Burgerlijke Stand’, in:

basis- en voortgezet onderwijs in de

De Klopkei 35 (2011), nr. 2, 20-23.

gemeente. In de verslagperiode werden de leskisten in totaal negentien keer

Liesbeth Verwimp, ‘Geschiedenis van

uitgeleend aan basisscholen in de

de Schoen- en Lederindustrie.

gemeente Waalwijk.

Terugblik op een expositie ingericht door het Gemeentearchief Waalwijk en

2.3.2 Wie is Joop?

het Nederlands Leder en Schoenen Mu-

Sinds mei 2011 beschikt het gemeen-

seum’, in: De Klopkei 35 (2011),

tearchief over dit educatief materiaal

nr. 4.

voor het voortgezet onderwijs. Dankzij een subsidie van de provincie Noord-

Vaste bijdragen in de vorm van foto’s

Brabant werd samen met ‘Moniek

werden geleverd aan het Brabants Dag-

Warmer educatief advies voor kunst en

blad voor de rubriek Weerzien en aan

cultuur’ het programma “Wie is Joop?”

De Maasroute, die sinds jaar en dag

ontwikkeld. De basis van het project

een maandelijkse publicatie verzorgt

vormt het archief van Joop Hoffmans,

van foto’s waarvan verdere informatie

de jongen die op 6 september 1944

ontbreekt.

door de Duitsers werd doodgeschoten achter het Raadhuis in Waalwijk. Kin-

2.3 Educatie

deren gaan op zoek naar de identiteit van Joop en leren over de tijd waarin hij

2.3.1 Leskisten

leefde in een les op school en een les

Het educatieve aanbod van het ge-

op het archief. Met de Walewyc Mavo

meentearchief voor het basisonderwijs

en het Dr. Mollercollege is een succes-

werd in 2010 uitgebreid door aanschaf

volle pilot uitgevoerd. Vier enthousiaste

vanuit subsidiegelden van de leskist

schoolklassen maakten zo kennis met

“De Middeleeuwse stad” van Erfgoed

Joop.

Brabant. De leskist “De Romeinen in

Noord-Brabant” kan sinds 2008 al bij


Leerlingen op de studiezaal voor het project “Wie is Joop?”, 2011.

2.3.3. De Bende van de Witte Veer

in de achttiende eeuwse Bende van de

Op 4 maart 2010 vond op en rond

Witte Veer. Na het inwijdingsritueel

het Raadhuisplein het educatieve pro-

vluchtten de ‘echte’ bendeleden van het

ject ‘Bende bij de bende’ plaats, een

plein af, de leerlingen beduusd achter-

productie van Stichting Stuipzand uit

latend. Docenten van de betreffende

Loon op Zand in samenwerking met

scholen, verkleed als wetsdienaren, ‘ar-

het gemeentearchief. Zestig leerlingen

resteerden’ de leerlingen vervolgens en

van groep 8 van twee Waalwijkse basis-

brachten ze naar de nieuwe raadzaal in

scholen verzamelden zich samen met

het gemeentehuis.

‘echte’ bendeleden o.l.v. Swarte Johan-

In de raadzaal kregen de leerlingen een

nes rondom een kampvuur dat speciaal

presentatie te zien waarin hen getoond

daarvoor op het plein was aangestoken.

werd dat het met de bendeleden en hun

Tijdens deze theatrale bendevergade-

afnemers in het echt slecht was afgelo-

ring werden de leerlingen d.m.v. een

pen. In Heusden en Loon op Zand werd

speciaal inwijdingsritueel opgenomen

een aantal van de bendeleden, waaron-


Het project ‘Bende bij de bende’ op het Raadhuisplein, 2010.

der bendeleider Swarte Johannes, be-

2.4 Website

recht en in sommige gevallen ter dood

De inrichting van de website van het

veroordeeld.

gemeentearchief werd in 2010 ver-

De presentatie werd afgesloten met een

nieuwd, analoog aan die van de hele

kort bezoek aan het gemeentearchief,

gemeente. Het nieuwe Content Ma-

waar de leerlingen enkele archiefstuk-

nagement Systeem bood kansen voor

ken konden bekijken waarin de Bende

een betere presentatie van de infor-

een rol speelt, om ze zo te laten zien

matie. De beschikbare informatie via

dat het op het Raadhuisplein opgevoer-

internet groeide aanzienlijk als gevolg

de theaterstuk niet zomaar uit de duim

van conversieslagen en het door vrij-

was gezogen.

willigers en de assistent-archiefmedewerker gestaag verrichte invoerwerk. In december 2011 konden bezoekers van


de website de volgende gegevens door-

te vinden welke archieven, collecties,

zoeken.

foto’s en literatuur er rond een bepaald thema bij het gemeentearchief aanwezig

Beschrijving

Aantallen

Inventarissen en plaatsingslijsten

194

zijn. Op dit moment zijn drie thema’s ingericht: • De Schoen- en Lederindustrie • De Tweede Wereldoorlog

Personen en akten (Burgerlijke Stand, Doop- Trouw- en Begraafboeken)

438.000

Foto’s en prentbriefkaarten

20.000 (met afbeelding)

Pasfoto’s Tweede Wereldoorlog

4408 (met afbeelding)

2.5 Bezoekers

Bouw- en hinderwetvergunningen

48.152

meentearchief zijn te doorzoeken en

Notariële akten

25.600

• Gemeentelijke monumenten (in samenwerking met Saskia de Kock, beleidsmedewerker monumenten en archeologie).

Via de website www.archieven.nl waarop de archieven en collecties van het gede fotocollectie is te bekijken blijft het aantal zoekvragen stijgen. De stijging hangt nauw samen met het

Een nieuw item dat in gebruik werd genomen op de website is ‘Het archief in thema’s’. Hier is in een oogopslag

Websitestatistieken www.archieven.nl

Zoekvragen

beschikbaar komen van steeds meer digitale informatie en de verbetering van de vindbaarheid van die informatie uit

2008

2009

2010

2011

26286

53039

195836

274566


Bezoekers van de expositie over de Tweede Wereldoorlog in de Bibliotheek Waalwijk, 2010.

de archieven en collecties via google.

waarbij een introductie bij het gemeen-

De studiezaal van het gemeentearchief

tearchief een vast item op de agenda

werd in 2010 door 1361 mensen bezocht

was. Verder bezochten zo’n honderd

en in 2011 door 1285 mensen. Opnieuw

mensen de exposities en activiteiten

is er sprake van een kleine terugval.

tijdens de Landelijke Archievendag op

Niettemin werden in 2010 veertig

16 oktober 2010. Bezoekcijfers aan de

nieuwe bezoekers aan het bestand toe-

in de bibliotheken Waalwijk en Waspik

gevoegd en in 2011 vijftig. Hier worden

ingerichte exposities zijn niet bekend,

niet de, vaak eenmalige, bezoekers toe

maar uit reacties vernemen we dat er

gerekend die binnenkomen voor inzage

een warme belangstelling was. Tenslotte

of afdrukken van bouwvergunningen.

bezochten in 2011 twee schoolklassen

Naast de ‘officiële’ bezoekcijfers ont-

van de Walewyc MAVO en twee van het

ving het gemeentearchief diverse groe-

Dr. Mollercollege het archief voor het

pen. Een voorbeeld zijn de avonden

project “Wie is Joop?”.

voor nieuwe inwoners van de gemeente,


3. Beheer

het mogelijk dat iedereen archieven online toegankelijk kan maken. Als pilot

3.1 Het archiefbeheersysteem MAIS-Flexis en digitalisering

is gestart met de bron Militieregisters.

De verslagperiode stond in het teken

deze bron in hun collectie hebben, maar

van een grote conversie-operatie. Vanuit

Militieregisters zijn ook een zeer waar-

het verleden was een reeks aan bestan-

devolle bron. Niet alleen zijn ze nut-

den opgebouwd met nadere toegangen

tig voor voorouderonderzoek, maar ze

op archieven in allerlei bestandsforma-

bevatten ook informatie over iemands

ten. Voorbeelden zijn naamstoegangen

uiterlijk, beroep, medische conditie

op Burgerlijke stand, Doop- Trouw- en

en – natuurlijk – dienstplicht. In to-

Begraafboeken en op Notariële archie-

taal nemen zestien archiefinstellingen

ven. Al deze bestanden zijn geconver-

deel aan het project. Via een openbare

teerd naar de archiefbeheersapplicatie

aanbesteding is een zeer gunstig tarief

MAIS-Flexis en doorzoekbaar gemaakt

bedongen voor de deelnemers om hun

via internet. Verschillende toegangen op

militieregisters te laten scannen. Via de

de bevolkingsregisters en de rechterlijke

website www.militieregisters.nl zijn de

archieven zijn wel geconverteerd, maar

militieregisters van de zestien Neder-

vergen nog nakijkwerk voordat ze nauw-

landse archieven vervolgens op termijn

keurig genoeg zijn om op internet te

op naam te doorzoeken.

plaatsen.

De registers van Waalwijk behoren daar

Het gemeentearchief koos er in 2010

inmiddels toe. Dit dus dankzij vele

voor om deel te nemen aan het project

vrijwilligers, die in het project de aan-

Vele handen maken licht werk. Open ar-

geboden scans van doorzoekbare data

chieven door crowdsourcing . Deze unieke

voorzien. Iedereen kan meehelpen om

samenwerking tussen archieven en

scans toegankelijk te maken op

gebruikers is geïnitieerd door het Stads-

www.velehanden.nl.

archief Amsterdam en is mede mogelijk

Vanuit het reguliere budget kon in de

gemaakt door de Mondriaan Stichting

verslagperiode de digitalisering van de

en het VSB fonds. Het project maakt

uitgebreide collectie negatieven afkom-

In eerste instantie omdat alle archieven


stig van fotograaf J. de Bont worden

inventaris van de tentoonstellingen van

afgerond. Het betrof de digitalisering

1925 en 1948. In 2009 was de inventaris

van ruim 10.000 negatieven.

van de SLEM 1953 al gereed gekomen. Alle inventarissen zijn via de website

3.2 Inventarisatie

van het gemeentearchief te vinden en

In juni 2010 werd de inventaris van het

doorzoeken.

archief van de toen 150 jaar oude Liedertafel Oefening en Vermaak aan het be-

3.3 Nader toegankelijk maken

stuur en de verantwoordelijk wethouder

Nader toegankelijk maken wil zeggen

Heuverling aangeboden. De inventari-

dat uit een bepaald archiefstuk, bij-

satie van dit rijke archief is onder bege-

voorbeeld het Geboorteregister van de

leiding van het gemeentearchief uitge-

gemeente Capelle over 1850, alle daarin

voerd door Margriet Hilgers, lid van de

voorkomende afzonderlijke stukken, in

Liedertafel en inmiddels vrijwilliger bij

dit geval de geboorteakten 1 tot en met

het archief. Het resultaat is een toegan-

80, op naam toegankelijk worden ge-

kelijk archief over de periode 1874-2005

maakt. Pas dan kan via internet op het

(2010) met een omvang van 4 m1.

voorkomen van een bepaalde persoons-

Hetzelfde recept, schoning en inventa-

naam in een register worden gezocht.

risatie van particuliere archieven door

Dit enorme karwei wordt bij het ge-

vrijwilligers vanuit de schenker onder

meentearchief door vrijwilligers en de

begeleiding van het archief, werd ge-

assistent-medewerker archief uitge-

volgd voor de archieven van de Eer-

voerd. De archieven en collecties waar-

ste Waalwijkse Petanque Club Boule

aan zij werken zijn:

d’Argent, Stichting Jeugdbelangen en

• Doop-, Trouw- en Begraafboeken,

Stichting De Terp uit Waalwijk en

1594-1812(1866)

Fanfare Sirena uit Sprang-Capelle.

• Rechterlijk archief, Baardwijk,

Ten slotte werd het inventarisatietra-

1575-1811

ject van de archieven van de diverse

• Burgerlijke stand, Waspik,

internationale SLEM-tentoonstellingen

´s Grevelduin-Capelle, Sprang,

rond Schoen en Leder afgerond met de

Vrijhoeve-Capelle, Sprang-Capelle,


Bartholomeuskerk gezien vanuit de Raadhuisstraat, Waspik, 1936. Prentbriefkaart 7062.

Baardwijk, Besoijen en Waalwijk,

• Collectie foto’s, negatieven en

1811-1962

glasnegatieven

• Bevolkingsregisters van de gemeen ten Waspik, ´s Grevelduin-Capelle,

4. Aanwinsten 2010 en 2011

Sprang, Vrijhoeve-Capelle,

Diverse organisaties en personen

Baardwijk, Besoijen en Waalwijk,

wisten het gemeentearchief te vinden

1810-1930

met aanwinsten, variërend van een

• Kaarten en tekeningen, de collectie

prentbriefkaart tot een compleet ver-

kadastrale tekeningen (afgerond in

enigings- of bedrijfsarchief. Hieronder

2011)

volgt (naar plaats gerangschikt) een Gemeentearchief Waalwijk - Jaarverslag 2010-2011 | 21

Tekening van de inmiddels verdwenen synagoge aan de Grotestraat.

selectie van de archieven die in de ver-

• Archief St. Clemensschool,

slagperiode werden ontvangen:

Baardwijks Kleuterhof, Maria school, Pastoor van Haarenschool

Waalwijk • Eerste Waalwijkse Petanque Club

Waspik

Boule d’Argent, 1983-2003

• Aanvulling op het archief van

• Aanvulling op het archief van

de rooms-katholieke parochie

Scouting Andreas Zijlmans groep

St.-Bartholomeus

• Aanvulling op het archief van Rotaryclub Waalwijk

Sprang-Capelle

• Archief Firma Wed. Joh. Verhulst en

• Notulen zangvereniging

Zonen n.v., machinefabriek,

‘t Rozeknopje, 1922-1942

1905-1995

• Archief Fanfare Sirena, 1906-2006

• Archief Stichting de Terp en Stichting Jeugdbelangen, 1957-2009


Wat betreft specifiek beeldmateriaal

Een bijzonder wervingsactie vond plaats

werd ook het nodige ontvangen; een

op 18 oktober 2011. In samenwerking

selectie:

met het Nederlands Leder en Schoenen-

• Foto’s en album m.b.t.

museum kwamen de volgende foto’s

Oud-Indiëgangers Waalwijk

en archiefstukken uit deze roemruchte

• Collectie negatieven en glasnegatie-

bedrijfstak naar boven:

ven van fotograaf A. Oudkerk

• Stukken betreffende de firma

• Video van het slachthuis in

M. Bergmans & Zn

Waalwijk, 1986

• Archiefstukken, documentatiemap

• Foto’s van het Rode Kruis,

pen en foto’s betreffende de

afdeling Waalwijk

Schoenfabriek M.D. van der

• Film in kleur van een processie te

Hammen B.V.

Besoijen, 1958

• Dagboek Lijmfabriek Vincent

• Collectie negatieven van fotograaf

Hoffmans & Zonen, 1925

A. Ising.


Een Waspiks archiefstuk vóór restauratie.

• Archiefstukken van de

5. Behoud

orthopedische maatschoenmakerij Duquesnoy op CD

5.1 Calamiteitenplan

• Foto van een feest bij looierij

In 2010 werd een calamiteitenplan op-

De Amstel

gesteld voor de archieven en collecties

• Foto van het jubileum van de

van het gemeentearchief in het kader

gebroeders van Heijst bij de

van het landelijke project Netwerkaan-

schoenfabriek Van Schijndel

pak Veiligheidszorg.

• Foto’s van mevr. Mombers,

Vanuit Erfgoed Brabant werd hier voor

dochter van de directeur van

de provincie Noord-Brabant uitwerking

Timtur, dhr. Raming

aan gegeven.

Tot de laatsgenoemde schenking bemaakt door schoenfabrikant Bernard

5.2 Verhuizing archiefbestanddelen Sprang-Capelle – Oisterwijk

Timmermans. De foto’s dateren uit

Als gevolg van de ingebruikname van

1898 wat ze heel bijzonder maakt.

het nieuwe Stadhuis aan de Winterdijk

hoorde een fotoalbum met foto’s ge-

en de daaruit volgende sluiting van het 24 | Gemeentearchief Waalwijk - Jaarverslag 2010-2011

De Liedertafel Oefening en Vermaak op de Waalwijkse kermis, 1930. Foto 43427.

voormalige gemeentehuis aan de Raad-

malig budget voor de restauratie van

huisstraat in Sprang-Capelle, moest

het archief van het gemeentebestuur

de archiefbewaarplaats daar worden

Waspik over de periode 1810-1939. Daar-

ontruimd. Als uitwijk werden 250 m1

naast werd ingestemd met een structu-

planklengte gehuurd in de archiefbe-

rele verhoging van het restauratiebud-

waarplaats van Allbidigit in Oisterwijk,

get om een broodnodige inhaalslag op

een depot dat aan alle wettelijke eisen

dat gebied te maken.

voldoet. Voorafgaand aan de verhuis-

In 2010 en 2011 werd de restauratie van

operatie werden de archiefbestanddelen

het 21 m¹ omvattende archief van het

die tot dan toe in Sprang-Capelse depot-

Waspikse gemeentebestuur uitgevoerd.

kelder stonden, behandeld tegen schim-

Daarnaast werd in deze periode ruim 60

mels door middel van gammastraling

% van het archief van het Dorpsbestuur

bij Isotron in Etten-Leur.

en het Rechterlijk Archief van Besoijen over de periode 1555-1810 gerestaureerd.

5.3 Restauratie In 2009 stemden college en Gemeenteraad in met het inzetten van een eenGemeentearchief Waalwijk - Jaarverslag 2010-2011 | 25

De Waalwijkse haven. Prentbriefkaart 4374.

Bijlage I Medewerkers, vrijwilligers Medewerkers Op 31 december 2011 bestond de personele bezetting van het gemeentearchief uit zes personen: Willy van der Avoird

(36 uur) assistent medewerker archief

(gedetacheerd via WML) Robert Jan van der Drift

(36 uur) medewerker archief

Mariska Heijmans

(32 uur)

gemeentearchivaris

René van Spronsen

(36 uur)

medewerker studiezaal en bewerken

Liesbeth Verwimp

(24 uur)

medewerker archief

Anne-Marie Verwoerd

(18 uur)

medewerker studiezaal


Militieregister van de gemeente Baardwijk, 1814-1844.

Vrijwilligers per 31 december 2011 Bergh

L.B. van den

rechterlijke archieven

Borne

R. van den

burgerlijke stand

Dongen

B. van

bevolkingsregisters/burgerlijke stand

Elshout D. burgerlijke stand Elshout F.G.W. rechterlijke archieven Franken M. bevolkingsregisters Haakmeester

T.

inventariseren archief scheepswerf Ruitenberg

Haakmeester

J.


Helvert M. fotocollectie Hilgers

M.

collectie kaarten en tekeningen

Hoek W. van den bevolkingsregisters Kamp-Savelkouls D. fotocollectie Kleijberg L.A.J. rechterlijke archieven Loon

M. van

doop- trouw- en begraafboeken

Seters

H. van


Zijlmans H. huisnummering Gemeentearchief Waalwijk - Jaarverslag 2010-2011 | 27

COLOFON: Uitgave:

Gemeentearchief Waalwijk, oktober 2012.

Vormgeving:

Bureau Communicatie gemeente Waalwijk.

Foto’s:

Gemeentearchief Waalwijk.

Oplage:

100 stuks.

Foto voorzijde: Foto achterzijde:

Hotel Verwiel aan de Grotestraat in aanbouw. Foto 14736. Nederlands Hervormde kerk, Kerkstraat, Sprang-Capelle. Prentbriefkaart 2134.

Gemeentearchief Waalwijk. Jaarverslag

Recommend Documents