VOORSTEL Raadsvergadering d.d. 21 november 2006 Nr. : 10
GEMEENTE LOPIK
Aan de raad van de gemeente Lopik. Onderwerp: Ontwikkelingsplanologie/Verevening Behandelend ambtenaar: J.C. van Kats Voorstel: 1. Instemmen met het opstellen van een beleidsnotitie inzake ontwikkelingsplanologie/verevening 2. Instemmen met het feit dat vooruitlopend op het vast te stellen beleid in daarvoor in aanmerking komende situaties reeds intentie-overeenkomsten worden gesloten. Inleiding: Na afloop van de raadsvergadering van 29 augustus jl. bent u via een presentatie op de hoogte gebracht van het onderwerp ontwikkelingsplanologie. In deze presentatie is aangegeven dat de komende tijd het beleid verder vorm gegeven moet worden. Deze notitie gaat dieper op het onderwerp in en we vragen uw raad ons opdracht te geven een beleidsnotitie op te stellen waarin de ontwikkelingsplanologie/verevening wordt uitgewerkt. Wat is ontwikkelingsplanologie/verevening? Verevening maakt onderdeel uit van het denken in termen van ontwikkelingsplanologie. Ontwikkelingsplanologie is de benadering in de ruimtelijke ordening die het tegendeel is van de 'toelatingsplanologie' zoals die nu wordt gehanteerd: veel regels en beperkingen; restrictie ten aanzien van ruimtelijk beleid en handelen. Ontwikkelingsplanologie bevordert de door lokale en regionale partijen gewenste ontwikkeling; de afdeling RO denkt dus in de toekomst, meer dan nu het geval is, mee en biedt ruimte voor handelen. Kenmerken Wat zijn de belangrijkste kenmerken van een ontwikkelingsplanologische benadering? • Ontwikkelingsplanologie is gericht op een integrale gebiedsontwikkeling, dat wil zeggen problemen benoemen en vooral oplossingen vinden waarbij meer sectoren (natuur, wonen, bedrijvigheid) en aspecten – redeneren vanuit de drie duurzaamheidsoverwegingen, sociaal, economisch en ecologisch - zijn betrokken; •
De ruimtelijke invulling komt tot stand via een gezamenlijk planproces, dus geen blauwdrukken, van bovenaf;
•
Daarbij zijn elkaar aanvullende partijen betrokken, zoals overheid, bewoners en gebruikers, het bedrijfsleven, ontwikkelaars en andere commerciële partijen.
•
Zij streven gezamenlijk naar het behalen van een kwaliteitsslag. Het benoemen van wat kwaliteit is, is waarschijnlijk de eerste stap in het planproces. Om welke belangen gaat het? Gaat het om overwegingen van duurzaamheid, sociale rechtvaardigheid, welvaartsontwikkeling, belevingswaarde, en van wie dan wel?
•
De realisatie gebeurt door financiering en uitvoering van een projectenvelop: projecten worden in samenhang ontwikkeld waarbij verevening kan plaatsvinden.
Ontwikkelingsplanologie als benadering van de ruimtelijke ordening, ligt ten grondslag aan de Nota Ruimte. In deze nota wordt meer ruimte gelaten aan lagere overheden, provincie, WGR+ gebieden en vooral aan gemeenten om binnen randvoorwaarden zelf aan de slag te gaan. Verevening Verevening kan een belangrijk instrument worden om te komen tot realisatie van gebiedsontwikkeling omdat het: • de samenwerking van verschillende partijen en belangen in een gebied of in een sector om te komen tot gewenste ontwikkeling, vorm geeft; •
slimme deeloplossingen biedt waar integraliteit geboden is; want het grote probleem bij een integrale ontwikkeling is dat alles met alles verknoopt wordt, waardoor uiteindelijk niets meer beweegt;
•
gebruik maakt van het feit dat sommige initiatieven of sectoren meer opleveren en waard zijn in financiële termen (harde sectoren) dan andere, zachtere sectoren zoals natuur, recreatie, sociale rechtvaardigheid. Indien vanuit overwegingen van gebiedsbelang, waarde wordt gehecht aan de zachte belangen, dan kan de meerwaarde van de sterke belangen daaraan direct bijdragen, een vertaling van 1 + 1 = 3;
•
de 'starheid' van regelgeving kan omzeilen door daar te beginnen waar direct, een-op-een winst is te behalen.
Verevening betekent letterlijk vereffenen, glad maken, tekorten opheffen met het teveel elders, het is een vorm van ruilen, 'voor wat hoort wat'. Verevening vindt echter altijd plaats in een ongelijke situatie: tussen twee of meerdere eenheden die voor de verevening ongelijk of soms ongelijkmatig waren. Indien er geen ongelijkheid/ongelijkwaardigheid in het spel is, maar alleen het herschikken van geld (bijvoorbeeld in het geval van een pensioenverevening na een scheiding), dan is dat in het kader van ruimtelijke ontwikkeling niet interessant. Verevening is een financieel instrument, er gaat altijd geld mee gepaard. Dat is de essentie van het begrip in de ruimtelijke ordening. Alhoewel er altijd geld mee gepaard gaat hoeft er niet per definitie geld aan te pas te komen. Verevening kan ook plaats vinden door het leveren van diensten (groen en/of blauw), sloop gebouwen (waardevermindering) enz. Verevening is pas interessant als de mogelijkheid bestaat om te 'handelen', in de betekenis van ruilen. Indien die ruimte er niet is, heeft verevening geen zin. Dat kan
2
het geval zijn wanneer (financiële) rechten wettelijk vastliggen en niet 'overdraagbaar' zijn. Het kan ook zijn dat de kosten voor het overdragen niet opwegen tegen de winst die door de overdracht te behalen is. Verevening kan betrekking hebben op één partij: een verlies op één punt wordt goedgemaakt, gecompenseerd door een tegoed op een ander punt. Het kan zich ook afspelen tussen twee of meer eenheden: personen, organisaties, besturen, bedrijven, etc. Ook tussen eenheden van ongelijk belang. Verevening
kan
Verevening heeft verschillende vormen:
plaatshebben binnen een sector:
fysieke omgeving, bv water voor groen; meer ruimte voor water moet leiden tot meer (kwaliteit) van de natuur bouw van extra koopwoningen, verevenen met een betere kwaliteit huurwoningen
tussen sectoren
rood voor groen/blauw winst op gronduitgifte voor industrie/woningbouw, ondersteunt recreatieve ontwikkeling open – ruimte heffing
De schaal waarop verevening plaats heeft verschilt; het kan gaan om verevening binnen een gemeente, tussen gemeenten (bilateraal) of op regionale schaal. Verevenen gebeurt al op verschillende manieren en schaalniveaus: • woningcorporaties: met de winst uit een lucratief ontwikkelingsproject in de koopsector, via een fonds of direct, een verliesgevend (huur-) project ondersteunen; •
klimaatverdragen: emissierechten worden verhandeld: schone-lucht-rechten in ontwikkelingslanden in ruil voor kwijtschelden van schulden;
•
pensioenvoorzieningen: hier heeft verevening een neutrale betekenis; het gaat bv om het verrekenen van de pensioenrechten tussen twee gehuwden na een scheiding;
•
rood voor groen: de winst bij de ontwikkeling van woningbouw wordt door de bouwer, ontwikkelaar, verhuurder besteed aan de aanleg van 'groen'; zo bestaat ook rood voor rood en rood voor blauw (water), alle volgens dezelfde principes;
•
de verplichting tot herinplant bij uitbreiden bebouwing, aanleg van een industrieterrein en daardoor verdwijnen van natuur, bomen.
Het organiseren van verevening kan meer of minder complex zijn in haar uitwerking: • Het kan gaan om eenvoudige of ingewikkelde instrumenten: ad-hoc afspraken over een uitruil op zeer beperkte schaal (voor-wat-hoort-wat) tot de organisatie van een ontwikkelingsfonds op gebiedsniveau waarin gelden gestort worden die voor geheel andere doelen in geheel andere gebieden kunnen worden gebruikt. •
Het kan gaan om beleid of om de invulling van een wettelijke verplichting.
3
•
Het kan tenslotte gaan om twee lokale overheden of om een samenwerking op dat terrein tussen overheden, maatschappelijk organisaties en het bedrijfsleven. Met name de realisatie van een fonds – vaak gebruikt als ontwikkelingsfonds - kan niet zonder PPS. (Publiek-Private Samenwerking)
Bij verevening gaat het altijd om gezamenlijkheid. Dat is de essentie ervan. Het is daarom ook belangrijk om de motivatie om zaken gezamenlijk op te pakken. Beleid Om op een verantwoorde manier invulling te geven aan ontwikkelingsplanologie/verevening is het noodzakelijk dat er bepaalde kaders worden gesteld aan het te voeren beleid. Een van de belangrijkste kenmerken van ontwikkelingsplanologie is, dat er in gezamenlijkheid wordt opgetrokken in het planproces en het is dus niet de bedoeling dat er verstikkende en beklemmende plannen komen. Het beleid van de gemeente zal vastgelegd moeten worden in een aantal algemene regels. Wij zijn voornemens deze regels op te stellen en vast te leggen in een beleidsnotitie. In die beleidsnotitie zal onder meer op de navolgende zaken worden ingegaan. • De juridische grondslag voor het door ons in te voeren vereveningsbeleid; • Het instellen van een ontwikkelingsfonds (groenfonds), de besteding en de mogelijke inschakeling van een gebiedscommissie; • Vaststellen van criteria voor het heffen van een vereveningsbijdrage (hoe hoog kan de bijdrage zijn?); • Vaststellen van criteria voor de besteding van het ontwikkelingsfonds; • Benoemen van projecten waarop de systematiek van ontwikkelingsplanologie wordt toegepast; • Benoeming van gebieden waarin de systematiek niet kan worden toepast; Wij verwachten voor de zomervakantie 2007 een concept beleidsnotitie aan u te kunnen voorleggen. Zoals u bekend zijn er reeds enkele initiatieven in onze gemeente waarop het systeem van verevening van toepassing kan zijn. Gelet op de urgentie is het niet wenselijk te wachten met de uitvoering van die projecten totdat het beleid rond verevening is vastgelegd in een raadsbesluit. Wij sluiten niet uit dat er op korte termijn nog meer initiatieven komen. Wij zijn dan ook voornemens met initiatiefnemers vooruitlopend op het vast te stellen beleid afspraken te maken over het heffen van een vereveningsbijdrage, conform bijgaand model (intentie-overeenkomst). Indien uw raad het door ons gewenste beleid niet overneemt, zijn de overeenkomsten ontbonden. Financiële toelichting: Op dit moment zijn er geen financiële consequenties. Lopik, 10 oktober 2006. Burgemeester en wethouders van Lopik; de secretaris, de burgemeester,
H. CAPEL, LOCO
DRS. M.A.A. SCHAKEL
4
5
