GEMEENTE LEEUWARDEN WIJST STARTERS DE WEG

GEMEENTE LEEUWARDEN WIJST STARTERS DE WEG.

LEEUWARDEN, BUSINESS CLASS VOOR ONDERNEMERS

INHOUDSOPGAVE VOORWOORD: GEMEENTE LEEUWARDEN GAAT VOOR UW ZAAK

4

GEMEENTE LEEUWARDEN WIJST STARTERS DE WEG

5

BUREAU ZELFSTANDIGEN FRYSLÂN (BZF)

6

Projecten Mogelijkheden voor pré-starters Mogelijkheden voor startende ondernemers Mogelijkheden voor gevestigde ondernemers Mogelijkheden voor beëindigde ondernemers Mogelijkheden voor oudere ondernemers (55 jaar en ouder )

6 6 6 7 7 7

UWV REGELING STARTERSKREDIET (URS 2006)

8

BEDRIJF STARTEN

9

Mag ik het bedrijf uitoefenen op de plaats van mijn eigen keuze? Wanneer ben ik zelfstandige en wanneer ondernemer? Welke vergunningen heb ik nodig? Ondernemingsplan schrijven Uw persoonlijke gegevens Omschrijving van het soort bedrijf Het marketingplan Het financiële plan

9 10 10 10 11 11 11 11

JURIDISCHE ZAKEN

11

Handelsnaam bedrijf Intellectueel eigendom (merken, octrooien e.d.) Algemene Voorwaarden Concurrentiebeding van huidige werkgever

11 12 12 12

RECHTSVORMEN

12

Eenmanszaak Vennootschap Onder Firma (VOF) Maatschap Commanditaire Vennootschap (CV) Besloten Vennootschap (BV)

12 13 13 13 13

BELASTINGEN

13

Algemeen Wanneer betaalt u inkomstenbelasting? Wanneer betaalt u vennootschapsbelasting? Wanneer betaalt u loonbelasting? Wanneer betaalt u BTW? Wat behoort er allemaal tot uw administratie? Welke aftrekposten zijn er? Hoe gaat het betalen van belastingen en premies? Gaat u exporteren of importeren? Boekhouding

14 14 14 14 15 15 15 15 15 16

PERSONEEL

16

Arbeidsovereenkomst Personeel aanmelden bij verschillende instanties Beëindigen van het contract

16 16 17

BEDRIJFSRUIMTE

17

Bedrijf vanuit huis Bedrijfsverzamelgebouw & Business Center Bedrijfsruimte huren Ontwikkelingsbedrijf Leeuwarden (voorheen SBL)

17 18 18 18

VERZEKERINGEN

19

Verzekeren van het bedrijfsvermogen Aansprakelijkheidsverzekering Rechtsbijstand Kredietrisico Persoonlijke verzekeringen Pensioen

19 19 19 19 19 20

FINANCIERING

20

Subsidies en leningen Geld lenen bij familie, vrienden en kennissen Geld lenen bij de bank Borgstellingskrediet MKB Geld lenen van / borgstelling door uitkerende instanties Risicokapitaal Leasen

20 20 20 20 20 21 21

START

21

Wie en Wat kan u Waarmee helpen bij de start? Gouden Tips

22 22

VALKUILEN

23

Onvoldoende voorbereiding Verkeerde huisvesting Onduidelijke afspraken Financiële problemen Gebrekkige administratie Problemen met personeel Tegenvallende verkoop De fiscus vergeten Lege of onevenwichtige orderportefeuille Inbreuk op het sociale leven Een bedrijf gestart en dan? Wat is er voor de ondernemer na de start?

23 23 24 24 24 24 24 25 25 25 25 26

CHECKLIJST VERGUNNINGEN

27

Er kunnen geen rechten worden ontleend aan de inhoud van dit document oktober 2010

VOORWOORD: GEMEENTE LEEUWARDEN GAAT VOOR UW ZAAK Als wethouder Economische Zaken kom ik vaak in aanraking met ondernemers. In gesprekken komt dan al snel naar voren, dat ondernemers hinder ondervinden van de hoeveelheid regels en formulieren. Bij de overheid is op dit punt, zowel op rijks- als gemeentelijk niveau het besef aanwezig, dat hieraan iets gedaan moet worden. Er lopen inmiddels de nodige projecten en onderzoeken. Zolang echter het oerwoud aan regels nog niet is uitgedund, proberen we als gemeente in de effecten verlichting te brengen. Dit gebeurt door extra service te bieden in het geven van voorlichting op de gemeentelijke website (www.leeuwarden.nl), het Digitale Loket van de gemeente Leeuwarden, Antwoord voor Bedrijven én het geven van persoonlijke begeleiding bij specifieke vragen. In deze uitgavebrengt de gemeente informatie bijeen voor starters. Het betreft hier een samenwerking en bundeling van kennis van verschillende gemeentelijke afdelingen aangevuld met externe organisaties die betrokken zijn bij (startende) ondernemers. Zo is er naast inbreng van het door de gemeente Leeuwarden geleide Bureau Zelfstandigen Fryslân, o.a. contact geweest met de Kamer van Koophandel, de Belastingdienst en Banken. Met deze brochure proberen we als gemeente u als (startende) ondernemer behulpzaam te zijn bij uw zoektocht in het oerwoud van vergunningen, regelgeving, rechten en plichten. Hebt u vragen, dan kunt u gebruik maken van de kennis die bij de gemeente Leeuwarden en het Bureau Zelfstandigen Fryslân beschikbaar is. Zij proberen u vanuit de éénloketgedachte zo volledig mogelijk van informatie te voorzien en eventueel door te verwijzen naar een vaste contactpersoon. Dit voorkomt, dat u van het kastje naar de muur wordt gestuurd. Hebt u op- of aanmerkingen op de inhoud, dan horen we dit graag. Op deze wijze kunnen we er voor zorgen dat de informatie bij u als (startende ondernemer) goed blijft aansluiten. Ik wens u alle succes toe bij de uitvoering van uw ondernemersplan.

Henk Deinum wethouder Economische Zaken van de gemeente Leeuwarden

4

GEMEENTE LEEUWARDEN WIJST STARTERS DE WEG De gemeente Leeuwarden is de (startende) ondernemer zo veel mogelijk behulpzaam bij het verkrijgen van informatie. Het Servicepunt Bedrijven vervult hierbij een adviserende en coördinerende rol. Bij het Servicepunt Bedrijven werken gemeentelijke disciplines samen die vaak met ondernemers te maken hebben, zoals het Frontoffice, Grond, Economie en Vastgoed, Milieu, Bouwen, Ruimtelijke Ordening en JVZ. (Juridische en Veiligheidszaken). Het Digitale Loket van de gemeente Leeuwarden Op de website www.leeuwarden.nl vindt u het Digitale Loket. Bij dit loket kunt u vragen om informatie, producten en diensten van de gemeente Leeuwarden. Het loket is te vergelijken met de balies in het Stadskantoor, alleen bent u hier niet gebonden aan vaste openingstijden. Bij het digitale loket kunt u 24 uur per dag terecht. Steeds meer producten en diensten zijn geheel online te regelen of aan te vragen. U kunt via het digitale loket ook naar Mijn Leeuwarden, uw eigen persoonlijke internetpagina. Vindt u in deze brochure niet de informatie waar u naar op zoek bent of heeft u nog vragen, neem dan contact op met het Servicepunt Bedrijven van de gemeente Leeuwarden. Betreft het een andere gemeente, dan heeft deze in de meeste gevallen een bedrijvencontactfunctionaris ingesteld die u verder kan helpen. U kunt hier een afspraak maken voor een persoonlijk gesprek. De adviseurs van het Servicepunt Bedrijven staan u graag te woord om u advies te geven met betrekking tot uw plannen, inlichtingen te verstrekken over o.a. de betreffende regelingen waarmee u te maken krijgt, het vergunningenproces toelichten en eventueel coördineren en het aanspreekpunt zijn voor diverse andere vragen. Ook hebben zij een netwerk aan contacten waardoor zij u snel kunnen doorverwijzen naar de juiste instanties en personen. Informatie Servicepunt Bedrijven, gemeente Leeuwarden Postadres: Postbus 21000, 8900 JA Leeuwarden Bezoekadres: Oldehoofsterkerkhof 2 Tel.: (058) 233 82 26 Mobiel: 06 433 65 559 E-mail: ez@leeuwarden Website: www.leeuwarden.nl(/ondernemen) Kamer van Koophandel Noord Nederland Postadres: Postbus 699,As 8901 BL Leeuwarden Bezoekadres: Heliconweg 62, 8914 AT Leeuwarden Tel.: (088) 585 10 00 E-mail: [email protected] Website: www.kvk.nl Ondernemersscafé Leeuwarden Bij de start van een nieuwe onderneming komen er veel dingen op u af. Het Starterscafé van de gemeente Leeuwarden biedt u gelegenheid om samen met andere startende ondernemers ervaringen uit te wisselen. De bedoeling van het Starterscafé is om jonge bedrijven, van 0 tot 5 jaar, in themabijeenkomsten te voorzien van nuttige informatie die hun bedrijfsvoering ten goede komt. Tegelijkertijd is er volop gelegenheid te netwerken met collegaondernemers uit de gemeente Leeuwarden. Als u uw bedrijf inschrijft bij de Kamer van Koophandel, ontvangt u automatisch van de gemeente Leeuwarden een uitnodiging voor het Starterscafé. Op de website www.starterscafeleeuwarden.nl kunt u zich aanmelden voor deze bijeenkomsten. Ook staat er op deze site iedere maand een ander onderwerp centraal in deze online community. U vindt relevante artikelen over de onderwerpen onder „blogteksten‟ en u kunt zelf reageren onder „forum‟. De startersbijeenkomsten vinden 4 keer per jaar plaats.

5

BUREAU ZELFSTANDIGEN FRYSLÂN (BZF) Bureau Zelfstandigen Fryslân (BZF) richt zich als onderdeel van de Gemeente Leeuwarden op het stimuleren van zelfstandig ondernemerschap in de regio Fryslân. De dienstverlening van het BZF is gericht op het bevorderen en ondersteunen van levensvatbare bedrijven. Naast de ondersteuning van starters is ook de steun aan gevestigde zelfstandigen van groot belang. Met het bevorderen van bedrijvigheid levert BZF een bijdrage aan een gezonde regionale sociaal-economische structuur. Wij hebben een regionaal samenwerkingsverband met 18 gemeenten in fryslân. Dit betreft de uitvoering van de volgende regelingen; • het Besluit bijstandverlening zelfstandigen (Bbz-2004); • de Wet Inkomstenvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikt gewezen zelfstandigen (Ioaz); De samenwerking is in ontwikkeling en steeds meer gemeenten sluiten zich aan bij het samenwerkingsverband. Zo kan het zijn dat uw gemeente binnenkort de uitvoering van de regeling ook overdraagt aan Bureau Zelfstandigen Fryslân. Informeer hiervoor bij de gemeente waarin u woonachtig bent.

Het Besluit bijstandverlening zelfstandigen (Bbz-2004) Mogelijkheden voor pré-starters (alleen mogelijk vanuit uit bijstandsuitkering) Begeleiding bestaat uit: • Begeleiding voor het schrijven van een ondernemingsplan. • Een gericht scholingsprogramma dat als doel heeft kennisachterstanden weg te werken. • De mogelijkheid stage te lopen om ervaring op te doen. De maximale duur hiervan is 12 maanden. Tijdens die periode wordt een WWB-uitkering verstrekt. Er is geen sollicitatieplicht, wel bent u verplicht mee te werken aan de geboden begeleiding. Mogelijkheden voor startende ondernemers Het Bbz kent hiervoor 2 mogelijkheden. Dat zijn: Een krediet tot maximaal € 34.134,- (dit bedrag wordt ieder jaar geïndexeerd) en/of, een aanvullende lening voor levensonderhoud gedurende een periode van max. 36 maanden.

6

• Het krediet kent een maximale looptijd van 10 jaar en is rentedragend. • De aanvullende uitkering wordt versterkt in de vorm van lening voor levensonderhoud. Deze wordt verstrekt zolang er sprake is van onvoldoende inkomsten, maar er wel uitzicht is op een levensvatbaar bedrijf binnen 3 jaar na de start. Na ieder jaar waarin aanvullende bijstand is ontvangen dienen de cijfers van het bedrijf en de overige inkomsten te worden aangeleverd en wordt een berekening gemaakt op welk bedrag aan bijstand je recht had over dat betreffende jaar. Er wordt altijd uitgegaan van een aanvulling op bedrijf en overige inkomsten. Als de totale Er kunnen geen rechten worden ontleend aan de inhoud van deze pagina. inkomsten de bijstandsnorm overschrijdt, dan dient de teveel bijstand terug te worden betaald. Als je te RB ontvangen oktober 2010 weinig bijstand hebt ontvangen dan wordt dit tekort alsnog uitbetaald. Voorwaarden: • Er zijn geen alternatieve mogelijkheden om binnen een redelijke termijn te voorzien in uw eigen levensonderhoud. • U heeft geen mogelijkheid om via eigen middelen of banken de start te financieren. • Het te starten bedrijf moet uiterlijk na 36 maanden na de startdatum levensvatbaar zijn. • Uw onderneming moet in hoofdzaak in Nederland worden uitgeoefend. • U moet als ondernemer tenminste 1225 uren per jaar werkzaam zijn in de onderneming. • Uw onderneming moet aan alle vestigingseisen kunnen voldoen. • Uw medische, sociale en financiële omstandigheden moeten zodanig zijn dat dit geen belemmering oplevert voor een goede bedrijfsvoering. • Bij een aanvraag moet een ondernemingsplan worden overlegd. Het ondernemingsplan moet minimaal de volgende onderdelen bevatten: Persoons- en adresgegevens en persoonlijke omstandigheden. Uw motivatie voor ondernemerschap. Uw werkervaring en opleiding. Aard van het bedrijf en hoe het wordt opgezet.

6

Aan welke vestigingseisen het bedrijf moet voldoen. Een markt- en concurrentieanalyse. Een investeringsbegroting. Een exploitatiebegroting. Een financieringsplan. Hoe lang is een Bbz-uitkering nodig? Bij de Kamer van Koophandel en banken zijn model-ondernemingsplannen verkrijgbaar. Mogelijkheden voor gevestigde ondernemers Voor gevestigde ondernemers zijn er mogelijkheden voor: Het verstrekken van bedrijfskapitaal tot een bedrag van max. € 185.402,- of, een aanvullende uitkering voor levensonderhoud gedurende een bepaalde periode. Voorwaarden: • De financiële problemen hebben een externe oorzaak en zijn van tijdelijke aard. • Na bijstandsverlening moet het bedrijf levensvatbaar zijn. • Er zijn geen andere middelen om het bedrijf te financieren. ( Eigen kapitaal of bancair krediet) • De onderneming moet in hoofdzaak in Nederland worden uitgeoefend en rechtmatig zijn gevestigd. • Er moet inzage worden verschaft in de boekhouding en belastingaangiften van de laatste 3 jaren. • Er moet een prognose worden opgesteld van de bedrijfsresultaten voor de komende 2 jaar. Mogelijkheden voor beëindigende ondernemers Indien u als ondernemer kunt aantonen dat u een niet-(meer)levensvatbaar bedrijf exploiteert en u wilt deze beëindigen, dan kan een uitkering worden verstrekt voor de afbouwperiode om toch in het eigen levensonderhoud te kunnen voorzien. Het bedrijf moet binnen 12 maanden zijn beëindigd en dit moet worden aangetoond door een bewijs van uitschrijving van de Kamer van Koophandel en een liquidatiebalans Mogelijkheden voor oudere ondernemers (55 jaar of ouder) Als u 55 jaar of ouder bent en u exploiteert een niet levensvatbaar bedrijf, maar wilt deze liever ook niet beëindigen dan kunt u een beroep doen op een aanvullende uitkering voor levensonderhoud tot het 65-ste levensjaar. Tevens is het mogelijk een eenmalig krediet “om niet” tot een bedrag van € 9.275,- aan te vragen om uw bedrijf in stand te kunnen houden. Het bedrijf moet minimaal gedurende een aaneengesloten periode van 10 jaar zijn uitgeoefend en het inkomen hieruit moet duurzaam ontoereikend zijn. Gedurende de periode dat een aanvullende uitkering wordt verstrekt dient het inkomen uit bedrijf minimaal 50% van de bijstandsnorm te bedragen.

De IOAZ.Wet Inkomensvoorziening Oudere en Deels Arbeidsongeschikte Gewezen Zelfstandigen. De IOAZ is een inkomensvoorziening op het niveau van het sociaal minimum voor: Oudere ondernemers • Die voor hun bestaansvoorziening zijn aangewezen op arbeid in eigen bedrijf of zelfstandig beroep. • 55 jaar of ouder zijn, maar jonger dan 65 jaar en het bedrijf of zelfstandig beroep willen beëindigen. • Die 3 jaar onmiddellijk voorafgaand aan de aanvraag onafgebroken een rechtmatig bedrijf of zelfstandig beroep heeft uitgeoefend in Nederland. • Die daarvoor tenminste 7 jaar een rechtmatig bedrijf of zelfstandig beroep heeft uitgeoefend of arbeid in loondienst heeft verricht. • Wiens inkomen de laatste 3 boekjaren gemiddeld minder dan € 20.886,- per jaar was en ook het perspectief duidt daarop. • Het bedrijf of zelfstandig beroep moet uiterlijk binnen 18 maanden na het tijdstip van aanvraag wordt beëindigd. • Er geldt in de IOAZ een vrij te laten vermogen van € 124.902,-. Indien er sprake is van een hoger vermogen wordt 4% van het meerdere als inkomsten aangemerkt en in mindering gebracht op de uitkering. Alle genoemde bedragen zijn van 1-1-2012. Genoemde bedragen worden per jaar geïndexeerd. Er is wel een verplichting om werk te gaan zaken.

7

UWV Regeling Starterskrediet (URS 2006) Heeft u een handicap, dan is het vaak moeilijk om een plekje te krijgen in het arbeidsproces. Het starten van een eigen bedrijf is soms een betere manier om weer aan de slag te komen dan een functie in loondienst. U kunt uw werkzaamheden in een eigen bedrijf zelf inrichten en afstemmen op uw mogelijkheden. Arbeidsgehandicapten die een eigen bedrijf willen starten, kunnen hiervoor begeleiding voor de start krijgen. Als er een kant en klaar ondernemingplan aanwezig is kan een beroep worden gedaan op een borgstelling van de overheid. Bureau Zelfstandigen Fryslân voert de regeling uit voor alle personen wonende in Friesland met een uitkering van het UWV. Wilt u gebruik maken van deze regeling overleg dan met uw arbeidsdeskundige of het ondernemerschap past bij uw medische en arbeidskundige mogelijkheden. Uw werk als zelfstandige zal bij voldoende inkomsten leiden tot beëindiging of vermindering van uw uitkering. De borgstelling dient als garantie voor de bank zodat deze aan u een lening vertrekt en dit zonder borgstelling niet wil of kan doen. Het ontvangen starterskrediet met moet u in principe terug betalen, ook als uw onderneming minder succesvol is. Reden om vooraf goed na te gaan wat uw kans van slagen is. Heeft u echter een goed idee en is het haalbaar dan kunt u bij het BZF rekenen op alle steun en begeleiding.

Bureau Zelfstandigen Fryslân Voor uitgebreidere informatie over de regelingen verwijzen wij naar de volgende websites: www.bureauzelfstandigenfryslan.nl www.leeuwarden.nl Internet: www.kvk.nl/regio/noordnederland Inloopspreekuren: 09.00-12.00 uur (niet op woensdag) Werkplein Tesselschadestraat 35 8913 HA Leeuwarden Tel. 14 058 Kantooradres: Kamer van Koophandel Friesland Heliconweg 62 8914 AT Leeuwarden Bezoek op afspraak. Tel. 14 058 Correspondentieadres: Bureau Zelfstandigen Fryslân Postbus 21000 8900 JA Leeuwarden

8

BEDRIJF STARTEN Ondernemen is een avontuur. Uit ervaringen van succesvolle ondernemers blijkt dat u uw kans op succes kunt vergroten door goed voorbereid van start te gaan. In deze rubriek vindt u een kort overzicht van de stappen die u als starter moet nemen om goed voorbereid aan uw onderneming te beginnen. Het is belangrijk om van tevoren informatie te verzamelen, de markt te onderzoeken en uw plannen te controleren op haalbaarheid. Dit stappenplan geeft een overzicht van wat u moet doen en waaraan u moet denken als u een eigen bedrijf begint.

Wet- en Regelgeving Mag ik het bedrijf uitoefenen op de plaats van mijn eigen keuze? Bestemmingsplan Met een bestemmingsplan legt de gemeente de definitieve bestemming van gronden en gebouwen vast. Het geeft regels voor allerlei zaken, zoals huizen, straten, winkels, fabrieken, bossen e.d. Een pand dat als functie horeca heeft, mag bijvoorbeeld niet gebruikt worden als garage. Als u een pand gevonden heeft, moet u vaak toestemming hebben van de gemeente om de door u beoogde activiteit daar uit te oefenen. Advies: vraag uw gemeente voor de zekerheid of vestiging van uw bedrijf in een bepaald pand mogelijk is. U moet ook toestemming hebben als u uw bedrijf vanuit uw eigen huis wilt beginnen. Als u een kamer in uw huis als kantoor gebruikt, hebben de meeste gemeenten geen bezwaar. Het bestemmingsplan regelt waar en wat gebouwd of aangelegd mag worden en welk gebruik is toegestaan. De gemeente Leeuwarden kent verschillende bestemmingsplannen. Sommige gelden voor een hele straat, andere voor een aantal panden. Bouwaanvragen worden onder andere getoetst aan het geldende bestemmingsplan. Let op voordat u een bedrijf gaat starten! Als u op zoek bent naar een geschikte locatie voor uw bedrijf dient u rekening te houden met de bestemming van het pand. De bestemming bepaald of u uw bedrijfsactiviteit in het betreffende pand mag uitoefenen. U kunt de bestemming van een pand achterhalen bij de gemeente. Doet u dit vooral voordat u verplichtingen aangaat met betrekking tot koop of huur. Doet u dit niet, dan loopt u het risico dat u een pand bezit, betalingsverplichtingen bent aangegaan en uw bedrijfsactiviteit er vervolgens niet mag uitoefenen. Inzien Bestemmingsplan Bestemmingsplannen kunt u inzien bij de Frontoffice in de hal van het Stadskantoor van de gemeente Leeuwarden. Het is daarbij van belang dat u beschikt over het exacte adres van het pand dat u op het oog heeft. In een straat kunnen namelijk meerdere bestemmingen voorkomen. De bestemming van ieder pand (en soms zelfs ook iedere etage) zijn dan apart vastgelegd in het bestemmingsplan. Ook is het mogelijk dat een bepaalde activiteit (bijvoorbeeld horeca) een bepaald aantal keren in een (deel van een) straat wordt toegestaan. In dat geval dient er een telling plaats te vinden om te achterhalen of een bepaalde activiteit in een pand al dan niet mogelijk is. Als er dus meerdere panden beschikbaar zijn bestaat de kans dat er nog iemand een bedrijf begint met dezelfde activiteit en wie het eerst komt gaat dan voor. Het is dus verstandig om de activiteit van uw bedrijf zo spoedig mogelijk vast te leggen bij de gemeente, zodat een ander u niet voorgaat en uw mogelijkheden beperkt. Dit komt vooral voor bij horeca-activiteiten, maar ook in andere sectoren. Het is dus niet eenvoudig, om te achterhalen of een activiteit is toegestaan of niet. Om zekerheid te krijgen is er altijd een onderzoek nodig vanuit de gemeente. Bestemmingswijziging/gebruikswijziging Als een bedrijfsactiviteit niet past binnen de bestemming, dan kan de gemeente in sommige gevallen medewerking verlenen aan een wijziging van het gebruik van het pand. Overleg, voordat u dit aanvraagt, eerst met de gemeente om de haalbaarheid te onderzoeken. Dit kan veel tijd en geld sparen.

9

Wanneer ben ik zelfstandige en wanneer ondernemer? U besluit zelfstandig te gaan werken en u doet dit zonder personeel, bijvoorbeeld als docent, monteur of zelfstandige in de bouw. Doet u dit dan als zelfstandige of beschouwt de Belastingdienst uw relatie als een dienstverband?. Bent u als zelfstandige ZZP-er of Freelancer wel of niet inschrijfplichtig, vraagt uw opdrachtgever om een VAR verklaring (Verklaring Arbeids Relatie) ? Dan kunt u bij de Kamer van Koophandel één van de seminars over deze thematiek volgen. U kunt voor mondeling advies ook langsgaan bij het kantoor van de de KvK. Welke vergunningen heb ik nodig? Welke vergunningen heeft u nodig? De vestigingslocatie en de bedrijfsactiviteit is mede bepalend om vast te kunnen stellen of u een (gemeentelijke) vergunning nodig heeft en aan welke regels u bent gebonden. De gemeente Leeuwarden probeert de (startende) ondernemer zo veel mogelijk behulpzaam te zijn bij het verkrijgen van informatie en het aanvragen van vergunningen. Het Servicepunt Bedrijven vervult hierbij een adviserende en coördinerende rol. Bij het Servicepunt Bedrijven werken gemeentelijke disciplines samen die vaak met ondernemers te maken hebben, zoals Grond, Economie en Vastgoed, Milieu, Bouwen, Ruimtelijke Ordening en JVZ. (Juridische en Veiligheidszaken) Milieu: Als uw bedrijf een belasting voor het milieu oplevert, heeft u misschien een milieuvergunning nodig. Voor horeca en detailhandel gelden algemene regels, maar voor bepaalde bedrijven worden speciale vergunningen vereist. Dit is afhankelijk van het productieproces, opslag van goederen en de manier van afvalverwerking. Monumentenvergunning; als uw pand geen monument is, heeft u ook geen monumentenvergunning nodig. Als u als ondernemer gaat bouwen of verbouwen of iets in uw omgeving wilt veranderen, heeft u vaak een omgevingsvergunning nodig. De omgevingsvergunning vervangt vanaf 1 oktober 2010 veel vergunningen op het gebied van wonen, ruimte, milieu en natuur. Als er meerdere toestemmingen nodig zijn, kan dat in één omgevingsvergunning. Dat is praktisch, maar u bent het niet verplicht. U mag voor alle activiteiten die u gaat uitvoeren, zoals bouwen, kappen en slopen ook een aparte vergunning aanvragen. Het aanvragen van een omgevingsvergunning gaat via het omgevingsloket op www.omgevingsloket.nl. U kunt in het Omgevingsloket online ook een vergunningcheck doen. U voert dan uw locatie en werkzaamheden in. Vervolgens ziet u of u vergunningplichtig of meldingsplicht bent. Meer informatie is te vinden op de website van de gemeente Leeuwarden: www.leeuwarden.nl/product/omgevingsvergunning. Of bel 14 058. Naast de omgevingsvergunning zijn er tevens nog aparte vergunningen van toepassing. Denk hierbij aan o.a. drank- en horecavergunning, terrasvergunning en gebruik openbare ruimte. Deze vergunningen hebben ieder hun eigen aanvraagformulier. Inventariseer voor de start welke vergunningen u nodig heeft. De diverse vergunningen hebben namelijk invloed op elkaar. Regel uw vergunningen ruim van tevoren. Het kost vaak veel tijd om de vereiste papieren in uw bezit te krijgen. De controle op naleving van de eisen is scherp. Om in verschillende branches erkend te worden, moet u voldoen aan de eisen van de branchevereniging of de erkenningsinstanties. Voor vragen kunt u altijd contact opnemen met de gemeente Leeuwarden. Bij complexe vragen, die betrekking hebben op verschillende beleidsterreinen, krijgt u voor de afhandeling ervan een vaste contactpersoon toegewezen. Ondernemingsplan schrijven Succesvol ondernemen begint met een goed ondernemingsplan. Geen enkele startende ondernemer kan zonder ondernemingsplan. Bij diverse organisaties (bijvoorbeeld BZF (voor préstarters), de Kamer van Koophandel, adviesbureaus, banken, accountants) zijn handleidingen verkrijgbaar waarmee u een ondernemingsplan kunt maken. Een ondernemingsplan bevat o.a. de volgende onderdelen: • Uw persoonlijke gegevens. • Omschrijving van het soort bedrijf. • Het marketingplan. • Het financiële plan. 10

Uw persoonlijke gegevens Dit onderdeel geeft een toelichting over de volgende onderdelen: • Opleiding. • Ervaring. • Karaktereigenschappen. • Ondernemerskwaliteiten. • Ondernemersvaardigheden. Omschrijving van het soort bedrijf • Hierin beschrijft u het soort bedrijf dat u wilt beginnen: • Wat gaat u verkopen/aanbieden en aan wie? • Welke rechtsvorm kiest u? • Waar gaat u zich vestigen (bedrijfsruimte)? Het marketingplan In het marketingplan staat het volgende beschreven: • Wie zijn uw klanten? • Hoe ziet uw reclame er uit? • Wat zijn uw sterke punten ten opzichte van uw concurrenten? • Hoe groot is de markt en wat wordt uw aandeel daarin? Om een antwoord te kunnen geven op deze vragen moet u marktonderzoek doen. Gegevens voor het marktonderzoek zijn onder meer verkrijgbaar bij de de gemeente, Kamer van Koophandel, het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en brancheorganisaties. Het financiële plan In het financiële plan vertaalt u het marketingplan in geld. Dit plan bestaat uit 4 onderdelen: Investeringsplan: Hierin geeft u aan welke middelen u nodig heeft om uw bedrijf te starten en te voeren. Denk bijvoorbeeld aan voorraden en machines. Het is belangrijk ook rekening te houden met investeringen of aanvullingen op de voorraad in het eerste bedrijfsjaar. Financieringsplan: Geef hierin aan hoe u de investeringen gaat financieren. Financiering van een eigen bedrijf kan met Eigen vermogen en met Vreemd vermogen of een combinatie van beide. Eigen vermogen is bijvoorbeeld eigen geld of de waarde van ingebrachte goederen, bijv. auto en computer. Vreemd vermogen is geld dat u leent bij derden, zoals bijvoorbeeld de bank of familie. Exploitatiebegroting: In de exploitatiebegroting maakt u op basis van het marktonderzoek een schatting van de haalbare omzet. Van de omzet trekt u de kosten af, zodat u een beeld krijgt van de te verwachtten nettowinst. Houd u hierbij ook rekening met uw eigen capaciteit, dat wil zeggen het aantal uren dat u kunt werken. Liquiditeitsbegroting: In deze begroting geeft u per maand of per kwartaal aan welke inkomsten en welke uitgaven u verwacht. Op deze manier wordt duidelijk wanneer u een positief dan wel negatief resultaat behaalt. Het geld dat u verdient in de periode met een positief resultaat, hebt u nodig om de periode met het negatief resultaat te kunnen overbruggen.

JURIDISCHE ZAKEN Handelsnaam bedrijf Een belangrijk onderdeel van het starten van uw eigen bedrijf is het kiezen van een handelsnaam. De handelsnaam wordt het visitekaartje van uw bedrijf. Het is belangrijk dat het een naam is die uw klanten zich herinneren. U kunt uw bedrijf uw eigen naam geven, een fantasienaam of een combinatie hiervan. U moet voorkomen dat uw handelsnaam verwarrend of misleidend is. Bij de Kamer van Koophandel kunt u een handelsnaamonderzoek laten uitvoeren. Doel van dit onderzoek is om te kijken of de naam die u hebt uitgekozen door iemand anders wordt gebruikt. Vanaf het moment dat u bekendheid geeft aan de handelsnaam is deze beschermd. Andere mensen die een eigen bedrijf willen starten mogen dan niet uw naam gebruiken. Bent u van plan om in de toekomst internet te gaan gebruiken om bekendheid te geven aan uw bedrijf? Vergeet dan niet uw naam als domeinnaam te reserveren, ook al maakt u hier nog niet direct gebruik van.

11

Intellectueel eigendom (merken, octrooien e.d.) • Octrooibescherming: als u een technische uitvinding hebt gedaan kunt u een octrooi (patent) aanvragen. Hiermee kunt u voorkomen dat concurrenten uw uitvinding namaken. • Modelbescherming: de Beneluxmodellenwet zorgt voor bescherming van nieuw ontworpen gebruiksvoorwerpen. U kunt zowel twee- als driedimensionale voorwerpen laten registeren. De registratie vindt plaats bij het Benelux Bureau voor Tekeningen of Modellen. • Merkbescherming: een merk is de naam die u geeft aan een product of dienst. Dit is dus niet per definitie ook de handelsnaam. Het Benelux Merkenbureau houdt het merkenregister bij. Een merk kan zowel een naam als een beeld, of een combinatie hiervan zijn (vb. Senseo). • Auteursrecht: Auteursrecht ontstaat automatisch op het moment dat u een werk van letterkunde, wetenschap of kunst maakt. U hoeft hiervoor geen aanvraag te doen. Om makkelijk te kunnen bewijzen dat een stuk ook daadwerkelijk van u is, kunt u uw werk laten registreren bij de dienst Registratie en Successie van de Belastingdienst. Uw werk wordt dan voorzien van een datumstempel.

Algemene Voorwaarden In algemene voorwaarden staan afspraken tussen u en de klant over de overeenkomst tot de koop van producten of het verlenen van diensten. Door het vastleggen van deze afspraken voorkomt u dat u bij elke nieuwe overeenkomst opnieuw moet onderhandelen en voorwaarden moet opstellen. U bent niet verplicht om algemene voorwaarden te hanteren. Kiest u ervoor om ze te hanteren, dan bent u ook verplicht om uw klanten voor het aangaan van de overeenkomst de algemene voorwaarden te overhandigen. De afspraken die in uw algemene voorwaarden staan moeten redelijk zijn. U kunt uw voorwaarden deponeren bij de rechtbank of bij de Kamer van Koophandel.

Concurrentiebeding van huidige werkgever Bent u werkzaam in loondienst en wilt u met een eigen bedrijf gaan starten? Het kan zijn dat uw werkgever u een concurrentiebeding heeft laten ondertekenen. Een concurrentiebeding is een afspraak in het contract met uw huidige (of vorige) werkgever, waarin staat dat u niet in dezelfde regio een soortgelijk bedrijf mag starten. Ook staat er dat u niet binnen een bepaalde periode na beëindiging van de arbeidsovereenkomst met een soortgelijk bedrijf mag starten. Lees dus altijd zorgvuldig uw arbeids-overeenkomst door voor u start met uw bedrijf. Een concurrentiebeding moet redelijk zijn. Maak een afspraak met een jurist als u twijfelt over de afspraken in een concurrentiebeding.

RECHTSVORMEN De rechtsvorm, de juridische basis van uw bedrijf, heeft niet alleen verstrekkende gevolgen op fiscaal en financieel gebied, maar ook op het juridische vlak. Vooral de aansprakelijkheid is hiervan een duidelijk voorbeeld. Het is dus belangrijk om bewust de voor u juiste rechtsvorm te kiezen. Startende ondernemers kiezen in de meeste gevallen voor de navolgende rechtsvormen: • Eenmanszaak. • Vennootschap Onder Firma (VOF) • Maatschap • Commanditaire Vennootschap (CV) • Besloten Vennootschap (BV)

Eenmanszaak Binnen een eenmanszaak bent u de enige eigenaar. Dat wil overigens niet zeggen dat u geen personeel in dienst kunt hebben. U bent de enige die winst uit de onderneming geniet. Over deze winst betaalt u inkomstenbelasting. Als u aan een aantal voorwaarden voldoet, heeft u recht op fiscale voordelen zoals startersaftrek en zelfstandigenaftrek. Zoals alle Nederlanders valt u onder volksverzekeringen, maar omdat u geen werknemer bent valt u niet onder de werknemersverzekeringen. Een belangrijk punt bij een eenmanszaak is dat er geen onderscheid bestaat tussen uw privé- en uw zakelijk vermogen. Maakt u in uw zaak schulden, dan kunnen uw schuldeisers eisen dat u die uit uw privé-vermogen afbetaalt, en andersom. Als eigenaar van een eenmanszaak bent u geen werknemer en valt u niet onder de werknemers-verzekeringen. Dit betekent dat u niet verzekerd bent op grond van de Ziektewet en de Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (WIA). U komt ook niet in aanmerking voor WW. U kunt voor het arbeidsongeschiktheidsrisico een particuliere arbeidsongeschiktheidsverzekering afsluiten bij een verzekeringsmaatschappij.

12

Vennootschap Onder Firma (VOF) Binnen een VOF voert u samen met één of meer partners een bedrijf onder een gemeenschappelijke naam. Iedere vennoot brengt iets in het bedrijf in: geld, goederen, arbeidskracht en/of goodwill. De fiscale situatie en de sociale voorzieningen zijn voor vennoten hetzelfde als bij de eenmanszaak. Alle vennoten kunnen dus gebruik maken van fiscale voordelen (als ze aan de voorwaarden voldoen).

Als u een VOF begint is het verstandig om van tevoren een contract op te stellen tussen de vennoten. Dit contract schept duidelijkheid en kan later problemen voorkomen. U maakt hierin afspraken over bijvoorbeeld: • Bevoegdheden van de vennoten. • Het doel van de VOF. • Voorwaarden van in- en uittreding. • Gevolgen van overlijden van één van de vennoten. • Bepaling van het aandeel dat elke vennoot in de vennootschap heeft. • Afspraken over de winstdeling. Een modelcontract is verkrijgbaar bij de Kamer van Koophandel. Een VOF-overeenkomst kan notarieel bekrachtigd worden, maar dit is niet noodzakelijk.

Maatschap Voor een maatschap geldt in grote lijnen hetzelfde als voor een VOF. Er zijn een paar verschillen: • U kunt alleen een maatschap oprichten als u en uw maten werkzaam zijn in een vrij beroep. • Een maatschap wordt niet ingeschreven in het handelsregister. • De maten zijn slechts aansprakelijk voor een gelijk deel en niet hoofdelijk.

Commanditaire Vennootschap (CV) De commanditaire vennootschap is een bijzondere vorm van een VOF. Het belangrijkste verschil is dat er twee soorten vennoten zijn, namelijk beherende en commanditaire (stille) vennoten. De beherende vennoot is persoonlijk aansprakelijk. De commanditaire vennoot (geldschieter) is slechts aansprakelijk voor het bedrag dat hij heeft ingebracht. Een stille vennoot mag niet als beherend vennoot optreden. Daarnaast mag zijn naam niet in de naam van de CV voorkomen. Ook bij de CV is het verstandig om een contract op te stellen. Beherende vennoten betalen inkomstenbelasting over hun deel van de winst. Stille vennoten worden fiscaal niet gezien als ondernemer en hebben dus geen recht op alle belastingvoordelen.

Besloten Vennootschap (BV) Een BV is een rechtpersoonlijkheid, dat wil zeggen dat een BV zelfstandige rechten en plichten heeft. Het kapitaal van de BV is verdeeld in aandelen, die in handen zijn van één of meerdere aandeelhouders. Zij zijn maximaal aansprakelijk voor het bedrag van de aandelen. Een BV moet worden opgericht door een notaris. Bij de oprichting moet door de oprichters een bedrag van minstens € 18.000,- worden gestort. Dit bedrag mag gebruikt worden binnen de BV, maar mag niet voor privédoeleinden gebruikt worden. Als u directeur/groot aandeelhouder van een BV bent, bent u in loondienst van uw eigen BV. U valt niet onder de werknemersverzekeringen. Over het loon betaalt u inkomstenbelasting. Over de winst betaalt de BV vennootschapsbelasting.

BELASTINGEN Vóór de start van uw bedrijf moet u zich aanmelden bij de Belastingdienst. Als ondernemer bent u zelf verantwoordelijk voor alle belastingzaken. De meest voorkomende belastingen en vragen waar u mee te maken kunt krijgen zijn: • Wanneer betaalt u inkomstenbelasting? • Wanneer betaalt u vennootschapsbelasting? • Wanneer betaalt u loonbelasting? • Wanneer betaalt u BTW? • Wat behoort er allemaal tot uw administratie? • Welke aftrekposten zijn er? • Hoe gaat het betalen van belastingen en premies? • Gaat u exporteren of importeren?

13

Op www.belastingdienst.nl is onder ”startende ondernemers” alle informatie betreffende belastingen te vinden. Er is ook een starterspakket te downloaden.

Algemeen Nederland heeft sociale voorzieningen die er voor zorgen dat mensen een inkomen behouden tijdens werkloosheid, invaliditeit, ouderdom of overlijden van familie. De sociale voorzieningen worden betaald Om mensen met lage inkomens of in bijzondere omstandigheden, zoals invaliditeit, de mogelijkheid te geven hun hoge kosten te vergoeden, heeft de belastingwetgeving persoonlijke aftrekposten ingesteld die u aan het einde van het jaar kunt aftrekken van uw inkomsten. Dit kunt u doen door het belastingaangifteformulier in te vullen. De Belastingdienst kan om bewijzen vragen. Het is dan ook verstandig om bonnen te bewaren van alle kosten en uitgaven die in een jaar zijn gemaakt. Voor ondernemers gelden daarnaast een aantal andere regels. Zo moet een ondernemer bijvoorbeeld ook belasting afdragen over producten of diensten die hij verkoopt, de zogenaamde BTW (=Omzetbelasting).. Wanneer bent u ondernemer voor de Belastingdienst? U moet volgens de belastingwet aan een aantal eisen voldoen als u ondernemer wordt. De Belastingdienst bepaalt aan de hand van de volgende vragen of u ondernemer bent: • Maakt u winst, en hoeveel? • Hoe zelfstandig is uw onderneming? • Beschikt u over kapitaal (in de vorm van geld of goederen)? • Hoeveel tijd steekt u in de onderneming? • Wat is de omvang (in tijd en geld) van uw werkzaamheden? • Hoeveel klanten heeft uw onderneming? • Hoe maakt uw onderneming zich bekend naar buiten? • Loopt u „ondernemersrisico‟? • Bent u aansprakelijk voor de schulden van de onderneming?

• Wanneer betaalt u inkomstenbelasting? Natuurlijke personen (eenmanszaak, VOF, CV en maatschap) betalen over de winst uit onderneming inkomstenbelasting. Nadat uw belastbare inkomen is vastgesteld, betaalt u belasting volgens de geldende tarieven. Wanneer de Belastingdienst u erkent als zelfstandig ondernemer, hiervoor moet u aan een aantal criteria voldoen, kunt u gebruik maken van een aantal fiscale voordelen, zoals startersaftrek en zelfstandigenaftrek. Om te bepalen of u hiervoor in aanmerking komt, kijkt de Belastingdienst onder andere naar: • De tijd die u aan de onderneming besteedt. • De hoogte van omzet en winst. • De presentatie naar buiten. • Het aantal opdrachtgevers. • De mate waarin u risico loopt. Als ondernemer betaalt u inkomstenbelasting over de nettowinst die u in het bedrijf hebt behaald. Kosten mag u aftrekken van uw omzet. Daarover betaalt u geen inkomstenbelasting. Wel is het zo dat er regels zijn voor het soort kosten dat u geheel of gedeeltelijk af mag trekken van de omzet. De Belastingdienst (www.Belastingdienst.nl) of een boekhouder/accountant kan u meer informatie geven.

• Wanneer betaalt u vennootschapsbelasting? Een rechtspersoon, bijvoorbeeld een Besloten Vennootschap (BV) betaalt vennootschapsbelasting over de behaalde winst. Hiermee krijgt u dus te maken als u grootaandeelhouder/directeur bent van een BV.

• Wanneer betaalt u loonbelasting? Als u personeel in dienst heeft, dan krijgt u als ondernemer te maken met de regels voor de loonheffing (loonbelasting en premie volksverzekeringen) en premies werknemersverzekeringen. Als werkgever bent u inhoudingsplichtig voor de loonheffing. Dat betekent dat u als ondernemer heffing moet inhouden op het loon van de werknemer en deze heffing moet afdragen aan de Belastingdienst. Bovendien int de Belastingdienst vanaf 1 januari 2006 de inkomensafhankelijke bijdrage door de werkgever in het kader van de Zorgverzekeringswet én de premies werknemersverzekeringen. Het is dus voor u belangrijk te weten of iemand die voor u werkt bij u in dienstbetrekking is of niet. Hoe bepaalt u nu of iemand die meewerkt in uw onderneming bij u in dienstbetrekking is? Dat is het geval als: • Hij zich verplicht heeft om enige tijd arbeid te verrichten. • Hij daarvoor loon ontvangt. • Er tussen u en de werknemer een „gezagsverhouding‟ bestaat.

14

Dat wil zeggen: u kunt hem opdrachten en aanwijzingen geven over het werk dat moet worden gedaan, en hij moet zich daaraan houden. Doet zich deze situatie voor, dan moet u de regels voor de loonheffing en premies werknemersverzekeringen toepassen. Het maakt dan niet uit of degene die meewerkt in vaste dienst is of niet. Ook een losse hulpkracht, een vakantiewerker, een zaterdaghulp, enzovoort is meestal bij u in dienstbetrekking.

• Wanneer betaalt u btw? Vrijwel alle ondernemers zijn verplicht om BTW (Belasting Toegevoegde Waarde) of OB (OmzetBelasting) in rekening te brengen. De BTW die u ontvangt moet u afdragen aan de Belastingdienst. Daarentegen krijgt u de BTW terug die u voor de inkoop of kosten betaalt. Afhankelijk van het product of dienst dat u levert , varieert het percentage BTW dat u in rekening moet brengen. De Belastingdienst kan u hierover meer informatie geven. Voor ondernemers die weinig BTW hoeven te betalen, is er de Kleine Ondernemersregeling. Toepassing van die regeling kan betekenen dat u minder (of zelfs helemaal geen) BTW hoeft te betalen. De Belastingdienst of uw boekhouder/accountant kan u meer informatie geven.

• Wat behoort er allemaal tot uw administratie? Het is erg belangrijk dat u een goede administratie voert. De Belastingdienst kan een onderzoek doen naar uw bedrijfsadministratie om te kijken of de gegevens die u hebt doorgegeven wel in orde zijn. U dient uw gegevens van een bepaald ondernemingsjaar gedurende 7 jaar te bewaren. Alle gegevens over uw onderneming die u vastlegt, op papier of in elektronische vorm, behoren tot uw administratie. Voorbeelden hiervan zijn: • Kasadministratie (ook kladaantekeningen) en kassabonnen. • Financiële aantekeningen, zoals inkoop- en verkoopboek. • Tussentijds gemaakte controleberekeningen. • Ontvangen facturen en kopieën van verzonden facturen. • Bank- en giroafschriften, ook van uw privé uitgaven. • Contracten, overeenkomsten en andere afspraken. • Agenda‟s en afsprakenboeken. • Correspondentie. • Software en databestanden.

• Welke aftrekposten zijn er? Als u aan bepaalde voorwaarden voldoet dan kunt u in aanmerking komen voor startersaftrek of zelfstandigenaftrek. Een van de voorwaarden is het aantal uren dat u in uw bedrijf werkt. Hiervoor is het belangrijk dat u een urenadministratie houdt van het aantal gewerkte uren. De starteraftrek is een aftrekpost die gedurende de eerste drie jaar opgevoerd mag worden op het belastingformulier. Hierdoor betaalt u minder belasting. Ook de zelfstandigenaftrek is een aftrekpost die een zelfstandig ondernemer mag opvoeren als hij aan een aantal voorwaarden voldoet. Voor meer informatie kunt u terecht bij de Belastingdienst of uw boekhouder/accountant.

• Hoe gaat het betalen van belastingen en premies? Als ondernemer moet u belastingen en premies betalen over uw inkomsten. U geeft halverwege het jaar op een schattingsformulier aan hoeveel inkomsten u verwacht te gaan verdienen in dat jaar. De Belastingdienst berekent op basis van deze schatting hoeveel belasting u moet gaan betalen. U krijgt de mogelijkheid om maandelijks dit bedrag te betalen aan de Belastingdienst. Deze bedragen zijn een voorschot op het werkelijk te betalen bedrag over het ondernemersjaar. Als u te veel heeft betaald dan krijgt u geld terug. Heeft u te weinig betaald dan krijgt u een acceptgiro thuis voor het bedrag dat u nog moet betalen. Als de inkomsten tegenvallen en u denkt teveel aan voorschotten te betalen, ga dan met de Belastingdienst praten om een oplossing te vinden. U dient er wel op te letten dat de belastingdienst bij uitgestelde betaling van de belasting (dus ook bij een te lage inschatting) heffingsrente in rekening brengt.

• Gaat u exporteren of importeren? Binnen de Europese Unie (EU) is officieel geen sprake meer van invoer en uitvoer. Sinds het afschaffen van de binnengrenzen in de EU is er vrij goederenverkeer tussen alle EU-landen. Aan de binnengrenzen van de EU komt u dan ook geen douane meer tegen. Omdat er vrij goederenverkeer is tussen alle landen van de EU, heeft u niets te maken met de douane als u goederen verkoopt aan een ander EU-land dan Nederland. Maar u krijgt wel te maken met de zogenoemde regeling voor intracommunautaire transacties (intracommunautair = binnen de gemeenschap). De Belastingdienst of de afdeling internationale handel van de Kamer van Koophandel, kan u meer vertellen over deze regeling. 15

Bij het inkopen of verkopen van goederen buiten de EU is wel sprake van invoer en uitvoer. U krijgt dan te maken met de Douane. Ook krijgt u te maken met speciale belastingregelingen. De douane (www.douane.nl) kan u informatie geven over de regels. U kunt ook informatie vinden op de website van de Belastingdienst: www.Belastingdienst.nl.

Boekhouding Een goede administratie is niet alleen een verplichting maar ook een onmisbaar hulpmiddel voor een goede bedrijfsvoering. Het biedt u namelijk inzicht in de kosten, omzet en winst van uw bedrijf waardoor u beter in kunt spelen op ontwikkelingen.

PERSONEEL Als u personeel wilt aannemen moet u met een groot aantal zaken rekening houden: • Arbeidsovereenkomst. • Personeel aanmelden bij verschillende instanties. • Beëindigen van het contract. • Zijn er subsidies voor personeel met een arbeidshandicap?

Arbeidsovereenkomst (Een arbeidsovereenkomst is een overeenkomst waarbij de werknemer zich verbindt in dienst van de andere partij, de werkgever, tegen loon gedurende zekere tijd arbeid te verrichten). Een overeenkomst kan zowel mondeling als schriftelijk worden aangegaan. De werkgever moet wel de meest essentiële kenmerken van de overeenkomst op papier zetten. Een aantal zaken moet in een arbeidsovereenkomst aan bod komen: • Naam en woonplaats van beide partijen. • Functie en aard van de werkzaamheden. • Tijdstip van indiensttreding. • Duur van de overeenkomst. • Loon. • Aanspraak op vakantie. • Werktijden. • Opzegtermijn. Denk ook aan de volgende zaken: • Proeftijd. • Concurrentiebeding. • CAO (collectieve arbeidsovereenkomst voor een bepaalde branche) • Pensioenregeling.

Personeel aanmelden bij verschillende instanties U bent verplicht nieuw personeel aan te melden bij de volgende instanties: Belastingdienst: zij innen de loonbelasting. U bent verplicht een loonadministratie te voeren die door de Belastingdienst gecontroleerd kan worden. Bovendien int de Belastingdienst vanaf 1 januari 2006 de inkomens-afhankelijke bijdrage door de werkgever in het kader van de Zorgverzekeringswet. Als een verzekeringsplichtige loon uit (vroegere) dienstbetrekking geniet, moet u als werkgever over dat loon de inkomensafhankelijke bijdrage berekenen en daarna inhouden op het loon van de werknemer. Vervolgens draagt u deze via de aangifte loonheffingen af aan de Belastingdienst. Deze inhouding is niet aftrekbaar van het loon voor de loonheffingen. De ingehouden inkomensafhankelijke bijdrage verlaagt Vanaf 1 januari 2006 int de Belastingdienst ook de premies werknemersverzekeringen (WIA en WW) U hoeft vanaf die datum uw personeel niet meer aan te melden bij de UWV. Wel blijft de UWV verantwoordelijk voor het vaststellen en uitbetalen van uitkeringen van de werknemersverzekeringen. Eerstedagsmelding Vanaf 1 juli 2006 moet de werkgever iedere nieuwe medewerker gaan aanmelden bij de Belastingdienst via de eerstedagsmelding (EDM). Heel belangrijk is dat deze EDM . moet plaatsvinden vóór de datum van in dienst treden. Er een boete door de belastingdienst worden opgelegd als de aanmelding plaatsvindt op het moment dat de werkzaamheden al zijn gestart.

16

Arbowetgeving Als werkgever zorgt u voor goede arbeidsomstandigheden van uw personeel. In de Arbowet zijn hierover algemene regels opgenomen. Het gaat bijvoorbeeld om het systematisch in kaart brengen van risico‟s en bijbehorende maatregelen. Arbodiensten kunnen u adviseren over een goede oplossing in uw bedrijf. De Arbowet regelt ook het toezicht en de handhaving door de Arbeidsinspectie en het systeem van boete-oplegging. In bepaalde branches hebben werknemers-, werkgeversorganisaties en de overheid afspraken gemaakt over een gezamenlijke aanpak om de arbeidsomstandigheden te verbeteren. Deze afspraken zijn vastgelegd in arboconvenanten. Vanaf 1 januari 2007 is de Arbowet gewijzigd. Met de herziening van de Arbowet wil het kabinet regels schrappen en bedrijven meer ruimte geven voor maatwerk. Daarmee moet de veiligheid en gezondheid op de werkvloer verbeteren. Meer informatie vindt u op de website van het Ministerie van Sociale zaken en Werkgelegenheid; www.home.szw.nl

Beëindiging van het arbeidscontract Er zijn diverse manieren waarop een arbeidscontract kan worden beëindigd: • Door wederzijds goedvinden: beide partijen gaan akkoord, zorg wel voor schriftelijke vastlegging ingeval van overlijden van de werknemer. • Beëindiging in de proeftijd. Dit mag altijd; de proeftijd moet zijn overeengekomen in de arbeidsovereenkomst en mag maximaal twee maanden duren. • Bij tijdelijke arbeidsovereenkomsten: Door het verstrijken van de duur waarvoor de arbeidsovereenkomst is aangegaan. Ontslag door opzegging: mag alleen met een ontslagvergunning van de directeur van het Regionaal Bestuur voor Arbeidsvoorziening (RBA). • Ontslag op staande voet: hiervoor moeten wel dringende redenen zijn. • Beëindiging door de kantonrechter wegens gewichtige redenen.

BEDRIJFSRUIMTE Bij het starten van een bedrijf moet u zich afvragen waar u uw bedrijf wilt vestigen. Er zijn diverse mogelijkheden van bedrijfshuisvesting: • Bedrijf vanuit huis. • Bedrijfsverzamelgebouw & Business Center. • Een eigen bedrijfsruimte huren. • Een bestaand pand kopen of een nieuw pand laten bouwen. Ontwikkelingsbedrijf Leeuwarden (voorheen SBL) Of het bedrijf op die locatie mag worden uitgeoefend is afhankelijk van het bestemmingsplan. U kunt bij uw gemeente deze plannen opvragen en eventueel een vrijstelling aanvragen. Er zitten verschillen in de wetgeving voor huur van kantoorruimte en horeca-/winkelruimte. Voorbeelden van huurcontracten kunt u o.a. vinden op de site van de Raad voor Onroerende Zaken: www.roz.nl.

Bedrijf vanuit huis Wilt u een kantoor, praktijk of ander soort bedrijf aan huis realiseren, in een ruimte in de bestaande woning of in een aparte aanbouw, dan hoeft dit geen probleem te zijn. De mogelijkheden voor het toestaan van bedrijfsmatige activiteiten binnen woonwijken wordt o.a. door middel van bestemmingsplannen geregeld. Als de beoogde bestemming niet is toegestaan, kan men een verzoek om afwijking bestemmingsplan indienen. Of er inderdaad een afwijkingsverzoek nodig is, hangt af van de omvang en soort van de activiteit. Er zijn namelijk situaties waarbij een bedrijfsactiviteit in een woning is toegestaan zonder dat de bestemming wonen wordt aangetast en dus geen afwijking bestemmingsplan nodig is. Bij het toetsen gaat het niet alleen om een beoordeling per geval, maar ook in samenhang met reeds aanwezige, dan wel toegestane activiteiten. Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht (WABO) 1. Naar de aard mag de activiteit geen hinder voor het woonmilieu opleveren; 2. Ze mag geen detailhandel betreffen, tenzij er sprake is van de verkoop van ter plaatse vervaardigde non-food goederen of de verkoop van direct aan de activiteit verwante artikelen. Daarvoor mag maximaal 10% van de oppervlakte worden gebruikt; 3. Ze mag geen horeca betreffen, tenzij het horecabeleid anders aangeeft; 4. Indien de activiteit valt onder de categorie “prostitutie”, dan moet worden voldaan aan het prostitutiebeleid van de gemeente;

17

5. De activiteit moet (mede) worden uitgeoefend door de eigenaar of één van de bewoners van de betreffende woning; 6. Het totale aantal werkenden bij een beroepsuitoefening mag niet meer dan drie bedragen en bij een bedrijfsuitoefening niet meer dan twee; 7. Het ruimtebeslag moet van ondergeschikte betekenis zijn. Dat houdt in, dat maximaal 30% van de oppervlakte van de woning, maar niet meer dan 50 m2 voor de activiteit mag worden aangewend; 8. De bouwmogelijkheden voor hoofd- en bijgebouwen mogen niet worden verruimd onder invloed van de beroeps- of bedrijfsactiviteit, tenzij dat stedenbouwkundig verantwoord is; 9. De activiteit mag niet leiden tot een feitelijke wijziging van de bestemming wonen; 10. Het uiterlijk aanzien van de woning mag niet worden aangetast; Dat betekent, dat alleen niet-uitstekende, niet verlichte reclame-uitingen van beperkte omvang zijn toegestaan; 11. De activiteit mag niet leiden tot parkeer- en verkeersoverlast; 12. De activiteit mag niet leiden tot overlast door een publiekaantrekkende werking; 13. Bij de beoordeling van de mate van overlast dienen tevens het woningtype en het karakter van de buurt of de wijk te worden betrokken; 14. Er moet voldoende bergruimte overblijven in of bij de woning. Voor meer informatie kunt u terecht bij de gemeente waarin u woont ofwel die waarin u uw bedrijf wilt vestigen.

Bedrijfsverzamelgebouw & Business Center Bent u net gestart of gaat u binnenkort van start met uw bedrijf, dan kan vestiging in een bedrijfsverzamelgebouw of een business center de oplossing zijn. Een bedrijfsverzamelgebouw is een bedrijfspand waarin meerdere, veelal kleinere bedrijven met diverse activiteiten gevestigd zijn in hun eigen ruimte, terwijl ze een aantal voorzieningen als vergaderzalen, kantine en receptie etc. delen. Een business center is een bedrijf dat volledig ingerichte kantoorruimte verhuurt, inclusief het gebruik van bijvoorbeeld faxen kopieermachines. Daarnaast verleent het diverse diensten zoals receptie en secretariële werkzaamheden. De ruimtes zijn te huur voor zowel kortere als langere tijd. Een andere vorm van dienstverlening van business centers is de mogelijkheid om er uw postadres, fax, telefoon te laten registreren (een zogenaamd linkcontract) zonder dat kantoorruimte wordt gehuurd. De telefoon wordt door het business center opgenomen met uw bedrijfsnaam en desgewenst doorgeschakeld naar bijvoorbeeld uw huis- of werkadres. De post wordt door het business center zowel ontvangen als verstuurd. U kunt er tevens vergaderruimte huren. Enkele vestigingsmogelijkheden in Leeuwarden zijn: • Chrystalic • World Trade Center (WTC) Het grootste deel van de aanwezige bedrijfsverzamelgebouwen in Leeuwarden is in handen van de Leeuwarder bedrijfsmakelaars. Zij kunnen u meer vertellen over de op dit moment beschikbare locaties in Leeuwarden en de diverse mogelijkheden. Ook kunt u de website van de NVM-Makelaars raadplegen, www.fundainbusiness.nl

Bedrijfsruimte huren Wilt u een pand huren? Vergeet dan niet om ook de verhuurder toestemming te vragen om ter plaatse een bedrijf te beginnen. Heeft er al eerder een soortgelijk bedrijf in het pand gezeten dat u op het oog heeft? Informeer ook dan bij de gemeente of de bestemming nog steeds geldig is. Een groot deel van de beschikbare bedrijfsruimte kunt u vinden op de sites van de bedrijfsmakelaars. Zij hebben ook een gezamenlijk site; www.nvm.nl. Het actuele aanbod vindt u op www.fundainbusiness.nl.

Ontwikkelingsbedrijf Leeuwarden (voorheen SBL) Ontwikkelingsbedrijf Leeuwarden bevordert vestiging en uitbreiding van startende bedrijven en instellingen in Leeuwarden. Ontwikkelingsbedrijf Leeuwarden heeft tot doel bij te dragen aan de ontwikkeling van de economische bedrijvigheid in Leeuwarden. Ontwikkelingsbedrijf Leeuwarden biedt onder meer: • Huisvesting voor startende ondernemers. • Bemiddeling bij aankoop van grond of vastgoed. • Hulp om te komen tot rendabel verhuurbare gebouwen • Ontwikkeling in nieuwbouw. • Revitalisering van bestaande bedrijven(terreinen). 18

Bereikbaarheid: Ontwikkelingsbedrijf Leeuwarden François HaverSchmidtwei 3 Postbus 2653 8901 AD Leeuwarden [T] +31 (0) 58 234 35 90 [F] +31 (0) 58 234 35 91 [E] [email protected] [W] www.obleeuwarden.nl

VERZEKERINGEN Een belangrijk kenmerk van zelfstandig ondernemen is het lopen van risico‟s. Tegen een groot aantal van deze risico‟s kunt u zich verzekeren. Er is natuurlijk aan elke verzekering een kostenplaatje gekoppeld. Vraag offertes op en maak de overweging om de verzekering af te sluiten of niet. De volgende verzekeringen kunnen van belang zijn: • Verzekeren van het bedrijfsvermogen. • Aansprakelijkheidsverzekering. • Rechtsbijstand. • Kredietrisico. • Persoonlijke verzekeringen. • Pensioen.

Verzekeren van het bedrijfsvermogen Onder het bedrijfsvermogen vallen o.a. inventaris, gebouwen en voorraden. Er is een aantal verzekeringen om deze risico‟s af te dekken. Denk bijvoorbeeld aan een goederen- en inventarisverzekering en een opstalverzekering. Vergeet ook niet de schade die u oploopt doordat uw bedrijf tijdelijk stil ligt (bijvoorbeeld door brand).

Aansprakelijkheidsverzekering Als in de uitoefening van uw bedrijf schade wordt toegebracht aan (goederen van) derden, kunnen zij u hiervoor aansprakelijk stellen. Hiertegen kunt u zich verzekeren. Voor vrije beroepsbeoefenaren is er de beroepsaansprakelijkheidsverzekering en voor bedrijven de bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering. Daarnaast kunnen bestuurders van rechtspersonen zich verzekeren voor bestuurdersaansprakelijkheid. Omdat de premies van dit soort verzekeringen hoog op kunnen lopen is het verstandig eerst een inventarisatie te maken van de risico‟s die u loopt en welke u hiervan zelf wilt lopen of wilt verzekeren. Bij aansprakelijkheids-verzekeringen zijn uw algemene voorwaarden van groot belang.

Rechtsbijstand Deze verzekering betaalt de kosten van o.a. een advocaat, deurwaarder, proces en getuigen als u juridische problemen hebt met klanten, opdrachtgevers of personeel.

Kredietrisico Als u facturen stuurt loopt u het risico dat klanten u niet betalen. Dit zogenaamde debiteurenrisico kunt u verzekeren.

Persoonlijke verzekeringen Arbeidsongeschiktheid: Als zelfstandig ondernemer kunt u zich tegen arbeidsongeschiktheid particulier verzekeren. Deze verzekering is op vrijwillige basis. Ziektekostenverzekering: Iedereen moet verplicht een basisverzekering afsluiten bij een zorgverzekeraar. De basisverzekering bestaat uit een nominale premie en een inkomensafhankelijke bijdrage. U moet als werkgever over het loon van de medewerker de inkomensafhankelijke bijdrage berekenen en daarna inhouden op het loon van de werknemer. U bent verplicht de inkomensafhankelijke bijdrage van uw medewerkers te vergoeden. Op de loonstrook van uw werknemer komt dus tweemaal de inkomenafhankelijke bijdrage voor, eenmaal als inhouding en eenmaal als vergoeding.

19

Ongevallenverzekering: Deze keert een bedrag ineens uit als er sprake is van een ongeval.

Pensioen Als u de leeftijd van 65 bereikt heeft u recht op een AOW-uitkering. Omdat de AOW een minimumuitkering is, is het verstandig om na te denken over een aanvullend pensioen.

FINANCIERING In uw ondernemingsplan heeft u op een rijtje gezet welke investeringen u moet doen om uw bedrijf op te starten. Er zijn diverse mogelijkheden om uw bedrijf te financieren: • Subsidies en leningen. • Geld lenen bij familie, vrienden en kennissen. • Geld lenen bij de bank. • Qredits • Borgstellingkrediet BMKB. • Geld lenen van door uitkerende instanties (BZF) Starten met inkomensondersteuning • Risicokapitaal. • Leasen.

Subsidies en leningen Er zijn veel subsidieregelingen voor een scala aan onderwerpen zoals energie, milieu, technologie, export, internationale samenwerking, investeringen en scholing. Voor het starten van een bedrijf bestaat in het algemeen geen specifieke startersubsidie. Subsidies kunnen afkomstig zijn van Europa, het Rijk, de provincie of van de gemeente. U kunt natuurlijk uw accountant of een subsidiebureau vragen wat de mogelijkheden zijn. Maar veel handiger is om op internet te kijken. Sinds kort is er een goede website: www.123subsidie.nl, waar een compleet overzicht wordt gegeven van mogelijke subsidies, leningen en borgstellingen. Daarbij wordt ook verteld wat de procedure is, wat de voorwaarden zijn, om welke bedragen het kan gaan en of er nog kan worden aangevraagd. Deze website is van het Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN). Op de site staan een paar eigen subsidieregelingen van SNN, maar ook van het Rijk, de provincie en andere marktpartijen. In totaal meer dan 75.

Geld lenen bij familie, vrienden en kennissen Particulieren die geld lenen aan startende ondernemers kunnen rekenen op fiscale voordelen.

Geld lenen bij de bank Om geld van een bank te kunnen lenen, moet u aan een aantal voorwaarden voldoen. De bank verwacht namelijk dat u zelf (of via vrienden, familie, kennissen) een deel van het benodigde kapitaal bijeenbrengt. Daarnaast moet u een duidelijk ondernemingsplan hebben, zodat de bank de haalbaarheid in kan schatten. U heeft in veel gevallen wel een onderpand nodig, voor het geval u niet meer aan uw verplichtingen kunt voldoen.

Qredits Een toegankelijke manier om starterskrediet te krijgen is via Qredits. Het doel van Qredits is de ontwikkeling van het kleinbedrijf te bevorderen door specifieke kredietverlening- en coachingsfaciliteiten aan te bieden aan startende en bestaande ondernemers met minder dan 5 werknemers of zelfstandigen (ZZP'ers). Een aanvraag kan online worden gedaan, maximum is zakelijke lening tot € 50.000,Qredits is een initiatief van een paar Nederlandse banken en ministeries en heeft geen winstoogmerk

Geld lenen van / borgstelling door uitkerende instanties Indien u afhankelijk bent van een uitkering of behoort tot een specifieke doelgroep dan kunt u in aanmerking komen voor financiering van uw bedrijfsplannen door een uitkerende instantie. Indien u denkt hiervoor in aanmerking te komen kunt u contact opnemen met de uitkerende instanties, of de gemeente.

Borgstelling MKB Kredieten (BMKB) Bij de BMKB staat de overheid borg tot 1 miljoen euro voor bedrijfsfinanciering U kunt van de borgstellingskrediet (BMKB) gebruik maken als u een lening wilt afsluiten, maar u de bankt te weinig zekerheid kunt bieden ('onderpand', zoals gebouwen of machines).

20

Doordat de overheid garant staat voor een deel van de lening, is de bank eerder bereid een lening te verstrekken. Startende en innoverende bedrijven kunnen rekenen op extra gunstige voorwaarden. Voor wie? De BMKB borgstellingsregeling is bestemd voor ondernemingen met maximaal 250 werknemers met een jaaromzet tot 50 miljoen euro óf een balanstotaal tot 43 miljoen euro. BMKB aanvragen? Aanvragen van de BMKB garantieregeling gebeurt via uw bank. Besluit Bijstandsverlening Zelfstandigen Deze regeling is bedoeld om mensen te kunnen laten starten die in een uitkerings- en werkloosheidssituatie verkeren of daarin dreigen terecht te komen. De financiële faciliteiten kunnen betrekking hebben op zowel de periode voorafgaand aan de start (oriëntatie en voorbereiding), de start zelf, als ook een periode na de start. De regeling betreft een bijstandsuitkering die kan bestaan uit een periodieke uitkering voor het levensonderhoud en/of een startkapitaal.Tevens zijn er kredietmogelijkheden en is er financiële ondersteuning mogelijk voor: • Gevestigde zelfstandige met (tijdelijke) financiële problemen. • Gevestigde zelfstandige die zijn bedrijf wil beëindigen. Meer informatie over de regeling vindt u voorin deze brochure.

Risicokapitaal Fryslân Development Fonds Het Fryslân Development Fonds is op zoek naar veelbelovende startende, innovatieve bedrijven die een goed idee hebben en dat verder willen ontwikkelen. Bij het fonds kan men aankloppen voor een achtergestelde lening of een aandelen participatie. De gemiddelde financiering door het fonds is 80.000 euro. Meer informatie kunt u vinden op www.fryslanfonds.nl. NOM (Noordelijke Ontwikkelings Maatschappij) De NOM kan eventueel risicodragende financiering verschaffen en verleent diensten aan ondernemingen die zich gaan vestigen of al gevestigd zijn in Groningen, Fryslân of Drenthe. Het verstrekken van risicodragende financiering kan door aandelenkapitaal, eventueel in combinatie met achtergestelde leningen. De NOM richt zich op het financieren van sterke groei van bedrijfsactiviteiten, joint ventures, management buy-outs/ buy-ins en aandelenoverdracht, vooral in het kader van opvolging. Daarnaast zijn er stimuleringskredieten van max. € 100.000 en innovatieve kredieten van max.€ 50.000 voor (door)startende ondernemers en/of innovatieve activiteiten binnen bestaande ondernemingen beschikbaar, zie www.nom.nl/NOM/Finance

Leasen Er zijn twee vormen van lease: Operational en Financial Lease. Financial lease is een geldlening, het bedrijfsmiddel wordt wel eigendom van het bedrijf. Bij Operational lease wordt het bedrijfsmiddel gehuurd. Vooral als er in uw branche veel technologische ontwikkelingen zijn, bent u met operational lease flexibel. U kunt vaker vernieuwen.

START Als u alle voor- en nadelen tegen elkaar heeft afgewogen en u wilt de stap gaan zetten om zelfstandig ondernemer te worden, is het tijd om daadwerkelijk van start te gaan. Hiervoor dient u nog een aantal zaken te regelen. Allereerst moet u zich inschrijven bij de Kamer van Koophandel. Voor de inschrijving in het handelsregister is noodzakelijk: • Een geldig legitimatiebewijs. • Een origineel bankafschrift van de prive rekening óf een uittreksel van het bevolkingsregister, beide niet ouder dan 1 maand voor uw adresgegevens. U kunt dit doen 1 week voorafgaand aan de werkelijke startdatum. Na inschrijving ontvangt u een uittreksel waarop het handelsregisternummer vermeld staat. Dit nummer dient u op alle van de onderneming of rechtspersoon uitgaande brieven, orders, facturen en offertes te vermelden. Bij de inschrijving bij de Kamer van Koophandel wordt de Belastingdienst door de KvK geïnformeerd. U ontvangt vervolgens een BTW nummer. U heeft het BTW nummer nodig om met de Belastingdienst de BTW afdracht af te kunnen handelen.

21

Wie en Wat kan u Waarmee helpen bij de start? De Kamer van Koophandel is bij uitstek het startersinstituut voor préstarters en starters. De Kamer kan met de volgende zaken behulpzaam zijn: • Het leveren van een starterspakket: Hierin alle benodigde informatie om u te oriënteren op het ondernemerschap. • Het houden van een gratis intakegesprek, waarbij u wordt voorgelicht over de mogelijke stappen bij het starten. • Het middels internet ter beschikking stellen van een zeer uitgebreid stappenplan voor de starter. • Op de site van de Kamer van Koophandel (www.kvk.nl/starters ) is een ondernemingsplan te downloaden. Na invulling hiervan kunt u het doorspreken met een medewerker van de Kamer. • Het houden van maatwerkgesprekken met de ondernemer in spé of met de reeds gestarte ondernemer. • Het regelmatig houden van seminars op starters- en ondernemersgebied. • Het leveren van informatiebulletins en brochures op de meest uiteenlopende gebieden. De Kamer van Koophandel bezit een uitgebreid kennisnetwerk, waarnaar graag wordt doorverwezen, in geval dit nodig of wenselijk is. Bureau Zelfstandigen Fryslân: in geval van starten vanuit een uitkeringssituatie De Kamer van Koophandel en de Stichting Ondernemersklankbord: Voor ondernemers die wat problemen hebben met de bedrijfsvoering, bestaat de mogelijkheid om hulp in te roepen van de Stichting Ondernemersklankbord(OKB). OKB is een organisatie die bestaat uit gepensioneerde eigenaren/directeuren, die hun diensten ter beschikking stellen van bedrijven die hulp en begeleiding nodig hebben (www.ondernemersklankbord.nl). De Kamer van Koophandel en spreekuren: Diverse disciplines verzorgen bij de Kamer van Koophandel Noord-Nederland (gratis) spreekuren waar u als (startende) ondernemer met al uw vragen terecht kunt. Belt u de Kamer voor een afspraak De Kamer van Koophandel en de overige kennispartners: Met haar uitgebreide netwerk is de Kamer in staat om een klant door te verwijzen naar die instantie, die op dat moment het beste in staat is om uw problemen en/of vragen op te lossen. Dit kan zijn met betrekking tot brancheorganisaties, andere overheid- en semi-overheidsdiensten, maar ook met particuliere adviseurs. eHerkenning eHerkenning is een digitale dienst waarmee u wordt herkend door de overheidsorganisatie waarmee u digitaal zaken doet. Het gaat bijvoorbeeld om de aanvraag van een vergunning of subsidie, het doen van aangifte, het maken van bezwaar of het invullen van een contactformulier. eHerkenning wordt op dit moment al door een aantal overheidsorganisaties gebruikt. Dit aantal neemt in de toekomst toe. Om eHerkenning te kunnen gebruiken moet uw bedrijf bij de Kamer van Koophandel ingeschreven staan. Per 1 januari 2011 heeft eHerkenning DigiD bedrijven opgevolgd. Meer informatie over eHerkenning op www.antwoordvoorbedrijven.nl

Gouden Tips • Goede voorbereiding Zorg ervoor dat u zoveel mogelijk weet wat u te wachten staat, zodat u niet voor onaangename verrassingen komt te staan. • Voldoende ondernemerskwaliteit Een ondernemer moet van veel verschillende zaken kennis en ervaring hebben, maar hoeft niet altijd alles alleen te doen. Weet van uzelf wat uw sterke kanten zijn en zorg ervoor dat u een manier vindt om uw zwakheden te compenseren. • Een goed ondernemingsplan Met een goed ondernemingsplan bereidt u zich voor op wat komen gaat. U weet hoe de markt eruit ziet en hoe de financiële situatie eruit komt te zien. • Juiste huisvesting Besteedt veel aandacht aan de keuze van uw vestigingsplaats, dit wordt namelijk het visitekaartje van uw bedrijf. Zorg ervoor dat u goed bereikbaar bent voor uw klanten.

22

Er kunnen geen rechten worden ontleend aan de inhoud van deze pagina. RB oktober 2010

• Maak waterdichte afspraken Zorg ervoor dat alle afspraken, met zowel klanten, leveranciers, partners als personeel goed geregeld zijn. Leg alles schriftelijk vast. Zorg voor goede contracten en duidelijke algemene voorwaarden zodat iedereen precies weet waar hij aan toe is. • Zorg voor een goede administratie Hierdoor hebt u op elk moment inzicht in de financiële situatie en kunt u op tijd ingrijpen als het mis dreigt te gaan. • Houd rekening met veranderende marktomstandigheden Wees voorbereid op nieuwe concurrenten en wegvallende leveranciers. Zorg ervoor dat uw kwetsbaarheid zo klein mogelijk is. Laat niet te veel afhangen van die ene klant of leverancier. Hoe sneller u kunt inspringen op veranderingen, hoe beter. • Laat uw privéleven er niet bij inschieten Zorg voor een goede balans tussen werk en privé. • Volg uw intuïtie en niet alleen uw verstand Durf op uw gevoel af te gaan. Geloof in uzelf en uw product en blijf positief. • Heb het lef om hulp te vragen Niemand kan alles alleen. Als u op tijd om hulp vraagt kan dit een hoop problemen voorkomen.

VALKUILEN • Onvoldoende voorbereiding. • Verkeerde huisvesting. • Onduidelijke afspraken. • Financiële problemen. • Gebrekkige administratie. • Problemen met personeel. • Tegenvallende verkoop. • De Fiscus vergeten. • Lege orderportefeuille. • Inbreuk op het sociale leven.

• Onvoldoende voorbereiding Het Probleem Veel ondernemers beginnen zonder een goede voorbereiding. Ze zien mogelijkheden om een product te verkopen en beginnen spontaan aan een bedrijf. Onafhankelijk zijn, eigen baas zijn, komt dan als een ideaalplaatje naar voren. Maar alleen afgaan op de intuïtie dat een bepaald product wel eens zou kunnen aanslaan, is nooit een gezonde basis voor een eigen onderneming. Het is belangrijk uzelf eerst een aantal vragen te stellen: Ben ik geschikt als ondernemer? Op welke klanten ga ik me richten? Is mijn markt groot genoeg? Heb ik speciale vergunningen nodig? Moet ik personeel aannemen? Heb ik genoeg geld om mijn plannen te realiseren en zo niet, wil de bank mij geld lenen? De oplossing Al deze vragen en talloze andere komen aan bod in het ondernemingsplan, dat inzicht geeft in de sterke en zwakke punten van uw voorbereiding. U weet, na het zorgvuldig invullen van het ondernemingsplan, of uw plannen kans van slagen hebben. Bovendien heeft u het nodig als u naar de bank gaat voor een lening en krediet. Het ondernemingsplan kunt u via de site van de Kamer van Koophandel (www.kvk.nl).

• Verkeerde huisvesting Het probleem Vestigingslocatie en/of prijs van de huisvesting kunnen in de beginperiode voor grote problemen zorgen en zelfs het voortbestaan van de onderneming bedreigen. Goedkoop maar met te weinig passanten, representatief maar te duur, centraal maar geen parkeermogelijkheden, te klein behuisd en geen uitbreidingsmogelijkheden, spelen een essentiële rol in de keuze van de vestigingslocatie.

23

De oplossing Geef de vestigingsplaats in het ondernemingsplan grote aandacht. Ga tijdig op zoek naar een geschikte locatie en laat u niet opjagen. Is de huur reëel en niet te hoog óf is koop een overweging? Stel uzelf op de hoogte van het gemeentelijk (toekomstig) bestemmingsplan. Bepaal of u voldoende bereikbaar bent voor uw klanten, onderzoek zo mogelijk de grootte van uw klantenkring evenals de hoogte van hun bestedingen. (informatie: Centraal Bureau voor de Statistiek; www.cbs.nl).

• Onduidelijke afspraken Het probleem Als u producten of diensten levert aan een klant kunnen er veel zaken misgaan. Als de levering van een product bijvoorbeeld vertraging oploopt, dan kunt daarvoor aansprakelijk worden gesteld. Om die aansprakelijkheid te regelen stelt u algemene voorwaarden op. De oplossing Natuurlijk wilt u dat de afspraken met uw zakenpartners goed zijn, zodat u niet later voor onaangename verrassingen komt te staan. Een belangrijke stap in die richting is het opstellen van algemene voorwaarden. Hierin legt u de regels en condities vast die uw bedrijf standaard hanteert bij het aangaan van een overeenkomst. Deze regels heten ook wel leverings- en betalingsvoorwaarden.

• Financiële problemen Het probleem Een inkomen verdienen met uw onderneming is ongetwijfeld een belangrijke reden om te starten. Toch komen ondernemingen vaak al in de startfase in financiële problemen. Daarvoor zijn een zestal oorzaken aan te wijzen: een verkeerde inschatting van de hoogte van investeringen, een verkeerde inschatting van de hoogte van de omzet en kosten, ‟wanbetalende‟ afnemers, te grote voorraad, te snelle aflossing op schulden en te grote privé-uitgaven. De oplossing Door te werken met achtereenvolgens een goed onderbouwde investeringsbegroting, exploitatie- begroting, tijdig facturering- en aanmaningbeleid, houdt u de geldstromen binnen uw bedrijf goed in de gaten. Kritisch omgaan met uw voorraad en uw privé uitgaven is erg belangrijk. Uw accountant of bedrijfsadviseur van de Kamer van Koophandel adviseren u desgewenst bij het opstellen van een begroting. Ook kunt u zich aanmelden voor een cursus bij de Kamer van Koophandel (www.kvk.nl).

• Gebrekkige administratie Het probleem Een goede ondernemer gaat meteen na de start met z‟n bedrijf enthousiast geld verdienen. De administratie wordt daarbij soms verwaarloosd. De bekende „schoenendoos‟ vol bonnen en facturen. Dit gaat een tijdje goed, tot de onderneming op een zeker moment geconfronteerd wordt met een onverwacht hoog voorraadniveau, stapels aanmaningen en een lijst van nog te factureren afleveringen en openstaande debiteuren. De oplossing Voor het bijhouden van de administratie bestaan uitstekende, gebruikersvriendelijke computer-programma‟s. De Kamer van Koophandel verzorgt de cursus Bedrijfsadministratie opzetten voor Starters (Zie www.kvk.nl)

• Problemen met personeel Het probleem Als u personeel wilt aannemen dient u met een groot aantal zaken rekening te houden. Te denken valt aan: de arbeidsovereenkomst, personeel aanmelden bij de Belastingdienst en de uitvoeringsinstelling, etc. Ook dient u zich te verdiepen in de juiste werving en selectie om het juiste personeel voor uw bedrijf te vinden. De oplossing Een bezoek aan de verschillende instanties kan u wijzer maken over onder meer loonbelasting en premieheffing, het voeren van een loonadministratie, afspraken in een arbeidscontract, mogelijk verplichte pensioenvoorzieningen etc. De Kamer van Koophandel beschikt over een brochure “personeel”.

• Tegenvallende verkoop Het probleem Een onderneming ontleent zijn bestaansrecht aan de verkoop van producten of diensten. Maar wat als die verkoop niet goed op gang komt? U krijgt vanaf het begin te maken met concurrentie, een veranderende economie en veranderende trends. Deze factoren bieden kansen, maar kunnen ook een bedreiging vormen. 24

De oplossing Het is uiterst belangrijk dat u zich van tevoren oriënteert over uw product en uw markt. Een goed uitgangspunt biedt het ondernemingsplan waarin u uw marketingaanpak beschrijft. U beantwoordt vragen als: Welke markt gaat u bedienen? Waar zitten uw klanten? Kent u de concurrentie? Is de prijsstelling redelijk? Daarmee krijgt u helder inzicht in de omzetmogelijkheden na de start van uw onderneming.

• De fiscus vergeten Het probleem Als na de start van een onderneming de verkoop op gang begint te komen, raken veel ondernemers in een optimistische stemming. Het verdiende geld wordt enthousiast uitgegeven of teruggeïnvesteerd in het bedrijf. Als de eerste belastingaanslagen in de bus vallen komen de problemen. Het kan hierbij om grote bedragen gaan. Zo groot dat een ondernemer de aanslag niet kan betalen en het bedrijf moet sluiten. De oplossing Een aanslag moet u meestal binnen één maand betalen. Dat geld dient dus beschikbaar te zijn. Maak een reële schatting van de te verwachten aanslagen die u kunt verwachten. Houd hiervoor ruimte vrij of reserveer het op een aparte rekening. Vraag uw boekhouder/accountant regelmatig om een overzicht van toekomstige vorderingen van de fiscus. De Belastingdienst heeft talloze brochures beschikbaar over belastingzaken. Er is ook een speciale (gratis) Belastingkrant voor startende ondernemers, verkrijgbaar bij de eenheid ondernemingen van de Belastingdienst. U kunt zich ook aanmelden voor de cursus „Belastingen voor Starters‟. Voor meer informatie: www.kvk.nl.

• Lege of onevenwichtige orderportefeuille Het probleem Hoewel de meeste startende ondernemers zich voornemen om gedisciplineerd en actief te gaan acquireren, ziet de praktijk er vaak anders uit. Vaak blijkt het moeilijk de orderportefeuille blijvend goed te vullen. Ook komt het voor dat een startende ondernemer één grote klant heeft, die vervolgens afhaakt. In beide gevallen komt de ondernemer uiteindelijk in de problemen. De oplossing Verkopen is meer dan alleen het aanbieden van een goed product of een degelijk advies. Verkopen is ook de klant helpen om tot de overtuiging te komen dat het in zijn of haar eigen belang is om ja te zeggen. Verkopen is ook het vertrouwen winnen van de klant en het opbouwen van een langdurige relatie. Effectieve benadering van een klant vergt oefening en ervaring. De Kamer van Koophandel verzorgt themabijeenkomsten die u hiermee op weg kunnen helpen (www.kvk.nl).

• Inbreuk op het sociale leven Het probleem Een startende ondernemer kan op sociaal vlak drie mogelijke valkuilen tegenkomen: eenzaamheid, onenigheid met de zakenpartner en onbegrip bij het „thuisfront‟. De oplossing Vraag uzelf af of u, indien u als eenmanszaak start, „het alleen werken tussen vier muren‟ aankunt. Het kan helpen om lid te worden van een ondernemersvereniging/-sociëteit in de regio. Tijdens netwerk/themabijeenkomsten wisselt u met elkaar van gedachten over hoe om te gaan met bepaalde thema‟s. Ook wordt u door gastsprekers geïnformeerd over actuele onderwerpen. Voorbeelden van ondernemersorganisaties in de regio Leeuwarden zijn: CCL (commerciele Club Leeuwarden, CCF (Commerciële Club Friesland), ICT Vereniging Friesland, Junior Kamer Friesland, Jong MKB. Meer informatie is ook verkrijgbaar bij de Kamer van Koophandel.

Een bedrijf gestart en dan? Vol enthousiasme en met mooie plannen starten jaarlijks veel mensen in de regio Fryslân een bedrijf. Het starten van een bedrijf is voor velen een uitdaging, een droom die uitkomt. Veel jonge ondernemers komen echter al na korte tijd tot de ontdekking dat het allemaal niet zo loopt als zij zich dat hadden voorgesteld. De markt is te optimistisch ingeschat en de kosten blijken hoger uit te vallen dan gepland. Ook is er onvoldoende rekening gehouden met de concurrentie en er is te gemakkelijk gedacht over planning en personeel. Definitie van „dé starter‟: een starter is de man of vrouw die zich oriënteert op het ondernemerschap, de persoon die druk is met allerlei zaken rondom de daadwerkelijke start van het bedrijf én de jonge ondernemer die bovenstaande problemen het hoofd moet zien te bieden.

25

Er zijn maar weinig starters die na de start van hun bedrijf volgens het boekje (hun ondernemingsplan) te werk kunnen gaan. De bedrijfsvoering wordt namelijk sterk beïnvloed door het economisch getijde, de wensen van de klant die niet altijd van tevoren reëel ingeschat kunnen worden en veranderingen in de privé situatie. De ondernemer die creatief om kan gaan met onverwachte situaties en die een hoge dosis flexibiliteit bezit heeft een grote kans van slagen. Vaak is de praktijk van het ondernemen de enige toetssteen. Vóór de start zijn er voor de ondernemer in spé veel mogelijkheden voor advies en ondersteuning. Ook na de start hoeft de ondernemer het niet alleen te doen.

Wat is er voor de ondernemer na de start? Meld u aan bij netwerkbijeenkomsten voor jonge ondernemers. Bedrijfsadviseurs van de Kamer van Koophandel die ondernemers met raad en daad terzijde staan en de weg wijzen in de mogelijkheden die er in de regio zijn. Informatie is op te vragen bij uw Kamer van Koophandel, tel. (088) 585 10 00. StichtingOndernemersklankbord is een organisatie van 225 oud-ondernemers, managers en specialisten uit het bedrijfsleven die zich belangeloos inzetten om de succeskansen van het Midden- en Kleinbedrijf (MKB) te verbeteren. Zij geeft hulp bij bedrijfsvraagstukken en houdt zich o.m. bezig met het voorkomen van faillissementen. Meer informatie op www.ondernemersklankbord.nl. of bij de Kamer van Koophandel. Advocatenspreekuur van de Kamer van Koophandel: informatie over de mogelijkheden om een juridisch conflict op te lossen zonder dat de rechter er aan te pas moet komen. Informatie kunt u verkrijgen bij de Kamer van Koophandel.

26

CHECKLIJST VERGUNNINGEN Algemeen  Precariobelasting  Kapvergunning  Algemene plaatselijke verordening  Legesverordening Ambulante handel  Ventvergunning  Standplaatsvergunning  Marktstandplaats Bouw  Gebruiksvergunning brandveiligheid  Kamerverhuur - omzettingsvergunning  Vergunning voor het gebruik maken van de openbare weg (werkterreinvergunning)  Vergunning voor het wijzigen van de openbare weg  Bestemmingsplan  Bouwvergunning  Aanlegvergunning  Monumentenvergunning  Sloopvergunning  Bestemmingswijziging / artikel 19 procedure  Beroeps-en bedrijfsuitoefening in woningen  Kamerverhuur - exploitatievergunning  Tijdelijke bouwvergunning art.17 Detailhandel  Winkeltijdenwet  Ontheffing winkeltijdenwet  Winkeluitstalvergunning  Avondwinkel  Koopzondagen  Venstertijden bevoorrading binnenstad leeuwarden Horeca & recreatie  Terrasvergunning  Exploitatievergunning horecagelegenheid  Drank-en horecavergunning  Inrichtingseisen drank- en horecawet  Nachtregister  Ontheffing artikel 35 (buiten de tap inrichting)  Evenementenvergunning  Locatiebeleid horeca in leeuwarden  Vergunning speelautomatenhal / amusementshal  Wet op de kansspelen  Internetcafé  Gedoogverklaring voor coffeeshop  Ontheffing sluitingsuur  Slijterijvergunning  Keuringsdienst van waren  Toeristenbelasting  Hotel/ pension  Prostitutiebedrijf / seksinrichting  Bed & brochje  Portiervergunning/ beveiligingswerk

27

Milieu & verkeer  Milieuvergunning  Melding wet milieubeheer  Ontheffing geluid in de open lucht  Geluid in de open lucht  Ontheffing hoog, breed, lang en/of zwaar verkeer  Verklaring van geen bezwaar afsteken vuurwerk  Parkeerontheffing  Parkeerontheffing blauwe zone  Bedrijfsafval  Uitritvergunning  Lozingsvergunning Reclame  Gevelreclame  Lichtreclame aan lantaarnpalen  Evenementenreclame  Buitenreclame borden bij bouwprojecten  Reclamemateriaal verspreiden

Bezoekadressen • Stadskantoor gemeente Leeuwarden, Oldehoofsterkerkhof 2, Leeuwarden. • Bureau Zelfstandigen Fryslân bij de Kamer van Koophandel, Heliconweg 62, Leeuwarden (bezoek op afspraak) • Bureau Zelfstandigen Fryslân bij het Werkplein Tesselschadestraat 35, Inloopspreekuren: 09.00-12.00 uur (niet op woensdag)

Bureau Zelfstandigen Fryslân E [email protected] T 14 058

Gemeente Leeuwarden Postbus 21000 8900 JA Leeuwarden Stadskantoor Oldehoofsterkerkhof 2 Leeuwarden T 14 058 E [email protected]

WWW.LEEUWARDEN.NL