Gemeente Ede
Notitie
Toelichting en aandachtspunten Benchmark Afvalscheiding 2010
Blz. 2
Samenvatting Ede heeft voor het eerst deelgenomen aan de Benchmark Afvalscheiding 2010 van het Agentschap.NL (voorheen SenterNovem). Landelijk deden ruim 60 gemeenten mee, waaronder de overige aandeelhoudende gemeenten van ACV; Wageningen, Renkum Veenendaal. De benchmark biedt inzicht in de eigen prestaties en kwaliteit van het afvalbeheer in vergelijking met andere gemeenten. In 2010 onderzochten we ook de samenstelling van het restafval. Iets dat we tweejaarlijks doen. De rapportage van de resultaten koppelen we via deze notitie terug met een korte toelichting. Minder restafval betekent betere afvalscheiding. Ede scoort goed op hergebruik. Wanneer nascheiding wordt meegerekend is het hergebruikpercentage 62%. De totale hoeveelheid aangeboden huishoudelijk restafval bedraagt per inwoner 245kg. Hiervan is 31kg/inwoner grofvuil. Het benchmark gemiddelde is 284kg/inwoner. Alhoewel er goed gescheiden wordt ingezameld, zijn Groente-, Fruit- en Tuinafval, Oud Papier 1 en kunststoffen nog in 2009 nog ruim aanwezig in het restafval. De afvalbeheerskosten in Ede zijn vergelijkbaar met die van Veenendaal en liggen hoger dan het gemiddelde van de Benchmarkgemeenten. Van de ACV-gemeenten heeft Ede het laagste afvalstoffenheffingtarief voor meerpersoonshuishoudens. Bij de Benchmark werden inzamelresultaten, kosten, dienstverlening en regieprestatie gemeten. Daarbij maakt de Benchmark onderscheid in CBS-stedelijkheidsklassen. De gemeente Ede valt in stedelijkheidsklasse 3, net als Wageningen. Veenendaal is stedelijkheidsklasse 2 en Renkum 4. De indeling naar stedelijkheidklasse is voor afvalbeheer eigenlijk minder bruikbaar. Ede kent gebieden vergelijkbaar met stedelijkheidsklasse 2, maar ook 5. Het bebouwingstype (hoogbouw, appartementen, laagbouw, vrijstaande woningen etc) is van grotere invloed op afvalbeheer dan een (gemiddelde) stedelijkheidsklasse. De vergelijking in stedelijkheidsklassen moet danook als globaal hulpmiddel worden gezien. De notitie sluit af met een Bijlage, waarin een aantal afvalbeheersaspecten bij gemeenten in algemene zin worden toegelicht.
1
In 2010 is de gescheiden inzameling van kunststofverpakkingsafval gestart. Hierdoor zit er nu ruim 600.000kg./jaar minder kunststofafval in het restafval.
Blz. 3
Inhoudsopgave 1. Algemeen ..................................................................................................................... 4 1.1. Inleiding......................................................................................................... 4 1.2. Achtergrond afvalbeheer............................................................................... 4 1.3. Stedelijkheidsklasse...................................................................................... 4 1.4. Wat is de samenstelling van het Edese restafval? ....................................... 6 2. Benchmark .............................................................................................................. 8 2.1. Restafval ....................................................................................................... 8 2.2. Groente-, Fruit- en Tuinafval......................................................................... 9 2.3. Oud Papier & Karton ................................................................................... 10 2.4. Glas ............................................................................................................. 11 2.5. Textiel.......................................................................................................... 12 2.6. Grofvuil........................................................................................................ 13 3. BIJLAGE I............................................................................................................. 14
Blz. 4
1. Algemeen 1.1. Inleiding Jaarlijks biedt het Agentschap.NL (voorheen SenterNovem) gemeenten de mogelijkheid om mee te doen aan hun Benchmark Afvalscheiding. De benchmark is een hulpmiddel om diverse afvalaspecten onderling te vergelijken. Doordat verschillende gemeenten hun gegevens aanleveren kunnen de resultaten vergeleken worden en kan een individuele gemeente bepalen waar mogelijk verbeterpunten liggen op het gebied van afvalbeheer. De gemeente Ede nam deel aan de Benchmark Afvalscheiding 2010 met ruim zestig andere gemeenten, waaronder ook de overige aandeelhoudende gemeenten van de ACV. Voor de ACV-gemeenten was het de eerste keer, dat zij gezamenlijk deelnamen aan deze benchmark. Achteraf blijkt, dat bij het aanleveren van de cijfers niet altijd de correcte gegevens zijn gebruikt of verschillende uitgangspunten werden gehanteerd. Dit is een leerproces. Bij een volgende deelname aan de benchmark zal dit een extra aandachtspunt zijn. De gegevens in de benchmark hebben betrekking op het jaar 2009. 1.2. Achtergrond afvalbeheer Om de analyse met toelichting leesbaar te houden, beschrijven we enkele belangrijke achtergronden van afvalbeheer in een aparte bijlage. De Benchmark presenteert per gemeente vier invalshoeken, ook wel prestatiegebieden. Deze zijn: 1. Milieu (mate waarin afval wordt gescheiden/hergebruikt) 2. Kosten 3. Dienstverlening 4. Regie. In de hierna beschreven analyse vergelijken we steeds per afvalsoort de onderdelen milieu en kosten in een vaste matrix. De vergelijking maken we op grond van 4 verschillende situaties, namelijk voor: A. Ede b. ACV-gemeenten (gemiddeld) C. Stedelijkheidsklasse 3, waaronder Ede valt (gemiddeld) d. Gemiddelde van alle gemeenten die deelnamen aan de benchmark. Het kunststof verpakkingsafval is in deze benchmarkanalyse niet meegenomen. Dit omdat er in 2009 nog geen sprake was van een gemeentebrede inzameling van kunststofverpakkingen. Een benchmarkvergelijking voor deze afvalstroom is danook (nog) niet mogelijk. Daarover hebben we eind 2010 al een rapportage opgesteld. ‘Dienstverlening’ en ‘Regie’ zijn niet meegenomen, omdat de achterliggende parameters van de verschillende gemeenten onvoldoende of niet inzichtelijk zijn. Onderling overleg naderhand leerde ons, dat de ingevoerde gegevens niet door alle gemeenten eenduidig zijn ingevoerd in de Benchmark. Zo heeft onder andere Ede alle specifieke kostendragers (kapitaalslasten inzamelmiddel, beheerskosten, containermanagement) toegerekend aan de inzamelkosten van die bepaalde afvalsoort. Andere gemeenten hebben uitsluitend de inzamelkosten van de bepaalde afvalsoort opgevoerd. Een per gemeente wisselende mix van factoren is van invloed op de uiteindelijke prestaties en kosten van afvalbeheer. Deze mix bestaat uit: stedelijkheidsklasse, bebouwingstype, inzamelmethode, inzamelbedrijf, beheerskosten, kapitaalslasten, kwijtschelding, toerekeningen etc. 1.3. Stedelijkheidsklasse De gemeente Ede valt onder CBS stedelijkheidsklasse 3 (zie bijlage). Voor het Edese afvalbeheer is dit eigenlijk een te globale indeling. Ede kent binnen haar grenzen gebieden, die onder klasse 2 zouden vallen (dichte bebouwingslocaties) en klasse 5 (zeer landeljk). Daarbij komt, dat meer dan de helft van Ede uit natuurgebied bestaat. Gemeente Wageningen valt ook in klasse 3, Veenendaal in klasse 2 en Renkum in klasse 4. Het zal duidelijk zijn dat uitgestrekte en dunbevolkte gebieden hogere inzamelkosten met zich meebrengen, dan bij compacte bebouwing.
Blz. 5
In onderstaand overzicht staan de verschillende prestaties per gemeente en de gemiddelden per stedelijkheidsklasse gerangschikt. De conclusie is, dat de prestaties per gemeente, zeker op onderdelen, uiteenlopen. In Ede zijn de inzamelkosten hoger vanwege het uitgestrekte grondgebied en door zaken als overname gemeente personeel, investeringen in ondergrondse afvalcontainers met toegangsautorisatie, containermanagement- en Afvalpassysteem, aparte papierinzameling, acceptatie van zeer veel afvalsoorten (gratis of tegen gereduceerd tarief) op Afvalbrengstation etc. Hiermee wordt bevestigd, wat onder ‘bebouwingstype’ in de bijlage is opgemerkt: voor afvalsturing is het bebouwingstype een beter uitgangspunt en levert meer bruikbare parameters op dan de stedelijkheidsklasse-indeling.
Prestatievergelijking globaal scheidingpercentage en kosten (gemiddeld) per huishouden 350 300 250 200 150 100 50 0 Veenendaal
Gem. klasse 2
verwerkingskosten (€/huishouden)
107
79
inzamelkosten (€/huishouden)
103
89
1- persoonstarief (€)
232
224
191
250
meerpersoonstarief (€)
310
272
298
320
bron + nascheiding (%)
57
62
56
51
Wag
Gem. klasse 3
96
91
101
80
86
86
128
103
94
118
80
94
Ede
55
Renkum
55
Tabel 2. Prestatievergelijking ACV-gemeenten per huishouden (cijfers 2009).
Gem. klasse 4
Landelijk gemiddelde
106 138 64
50
Blz. 6
1.4. Wat is de samenstelling van het Edese restafval? Naast monitoren van de inzamelhoeveelheden laten we tweejaarlijks een sorteeranalyse uitvoeren van de samenstelling van het restafval. Hiermee krijgen we een beter zicht op wat er nog in het restafval zit en wat dus eigenlijk ook gescheiden (en dus hergebruikt) had kunnen worden. De procentuele gewichtsverdeling van de verschillende afvalsoorten in het restafval in 2010 staat in onderstaande tabel aangegeven.
Samenstelling Restafval 2010 (% )
GFT Papier GLAS
1%
12%
TEXTIEL
0% METALEN
4% 4%
41%
KUNSTSTOFFEN Kunststoffen verpakkingen
11%
HOUT 3%
PUIN
3% KCA
4% 3%
14% WeB OVERIG
Tabel 3. Samenstelling restafval Ede 2010 ( 1% staat voor ongeveer 230.000kg.) Toelichting: Het overgrote (gewichts)deel van het restafval bestaat uit GFT (90,5kg/inw). Oud papier heeft ook een behoorlijk aandeel in de restafvalcontainer. (43kg/inw) waarvan 31kg/inw voor hergebruik geschikt is. Glas, textiel, metalen, hout en puin komen relatief weinig voor (7 – 10kg/inw). Een aanzienlijk deel bestaat uit kunststoffen (ruim 30kg/inw) waarvan 24kg/inw aan verpakkingen. Het overig afval bestaat uit onder andere: drankkartons, hygiënisch papier, dakbedekking, isolatiemateriaal, stofzuigerzakken, vinyl, kattenbakgrind, tapijt, grond, opblaasboot, zeil. banden, rubber slangen, behang etc. Naast het gewichtspercentage is ook gekeken naar het volumeaandeel (hoeveel ruimte neemt een bepaalde afvalstroom in). Dat levert een verrassend beeld op: Terwijl GFT het grootste gewichtsaandeel heeft in de restafvalcontainer bestaat meer dan 50% van het volume uit kunststoffen.
Blz. 7
In onderstaande grafiek is het gemiddelde volumepercentage per afvalstroom weergegeven.
Volume % in restafval Groente-, fruit- en tuinafval Papier en karton Hygiënisch papier Drankkartons Kunststoffen Glas Metalen Textiel Puin en keramiek Hout Klein chemisch afval Wit- en bruingoed Overig afval leeg
Tabel 4. Gemiddeld volume-percentage per afvalstroom in restafval Aandachtpunten: - verbeteringpotentieel zit bij betere scheiding van GFT, oud papier & karton, kunststof verpakkingsafval en textiel.
Blz. 8
2. Benchmark Hierna rapporteren we per afvalsoort. (prestatiegebied ‘Milieu’ en ‘Kosten’) 2.1. Restafval
Restafval (incl. grofvuil) Afvalstroom Inzamelmethode Ede: Halen: mini- en (ondergrondse) verzamelcontainers Milieu Ede Renkum Veenendaal Wageningen benchmark benchmark benchmark kg/ inw/jr kg/ inw/jr
ingezameld in restafval
245 245
278 278
kg/ inw/jr
kg/ inw/jr
267 267
217 217
gem. ACV gem Kl. 3
252 252
260 260
L.G.
284 284
Toelichting: De hoeveelheid restafval neemt in Ede jaarlijks nog steeds af. Ede streeft naar maximaal 150kg/inwoner in 2015. Aandachtspunten: Door afval gescheiden aan te bieden kan meer afval dienst doen als grondstof voor andere producten. In totaal werd ongeveer 63% van alle afval gescheiden ingezameld. Door een aantal maatregelen, zoals de invoering van de papiercontainer en gescheiden inzameling van kunststofverpakkingsafval neemt de hoeveelheid restafval af. Zoals uit de sorteeranalyse te zien is, zijn we er echter nog niet; veel wat nu nog in het restafval zit zou ook gescheiden kunnen worden aangeboden.
Afvalstroom Kosten Kosten inzameling kosten verwerking
Restafval (incl. grofvuil) Ede
Renkum
per ton
per ton
Veenendaal Wageningen benchmark per ton
€ 84,00 € 110,00 € 79,00 € 130,00 € 100,00 € 128,00
per ton
€ 85,00 € 121,00
gem. ACV
benchmark gem Kl. 3
benchmark L.G.
€ 90,00 € 72,00 € 80,00 € 120,00 € 121,00 € 119,00
Toelichting: De inzamelkosten liggen voor Ede (en de andere ACV-gemeenten) hoger dan voor een gemiddelde gemeente in stedelijkheidsklasse 3 en het landelijk gemiddelde. Aandachtspunten: Ede kent een aantal specifieke zaken, die invloed hebben op de kostencomponent. Voorbeelden zijn: een groot buitengebied en inzameling met voormalig gemeentepersoneel (andere CAO). Daarnaast werden, zoals eerder opgemerkt, niet door alle gemeenten alle kosten doorberekend. Met ACV zijn afspraken gemaakt onder andere over de inzet van meer zijbeladers. Hierdoor kunnen de inzamelkosten enigszins worden beperkt.
Blz. 9
2.2. Groente-, Fruit- en Tuinafval
GFT Afvalstroom Inzamelmethode Ede : Laagbouw: mini-container. Hoogbouw: geen Milieu Ede Renkum Veenendaal Wageningen benchmark benchmark benchmark kg/ inw/jr kg/ inw/jr
gescheiden ingezameld in restafval
112 69
84 74
kg/ inw/jr
kg/ inw/jr
91 53
70 51
gem. ACV gem Kl. 3
89 62
92 70
L.G.
69 66
Toelichting: Ede is een groene gemeente. Ook het aandeel gescheiden ingezameld GFT is daardoor hoog. Een hieraan gekoppeld feit is, dat hierdoor ook, in verhouding, nog veel GFT in het restafval verdwijnt. Een zekere invloed gaat bovendien uit van het niet gescheiden inzamelen van GFT in Kernhem en bij hoogbouw. Binnen de woonkernen kan een huishouden een tweede gratis GFTcontainer aanvragen. Ongeveer 25% van de huishoudens heeft dat. In de praktijk blijkt een extra container erbij, ook al is die gratis, een obstakel. (ruimtegebrek, niet mooi, stank, alleen in voorjaar-herfst in gebruik etc.) Aandachtspunten: Ede volgt de landelijke trend, dat er meer GFT in het restafval zit. Uit specifieke analyse van het GFT bij andere gemeenten blijkt, dat voedselverspilling een belangrijke oorzaak is van een groter aandeel GF in het restafval. Meer dan 90% van de gescheiden ingezamelde GFT bestaat uit tuinafval. Het kleinere groente- en fruitafval mag ook in de GFT-container, maar komt daar dus vaak niet in. Misschien dat het te veel moeite vraagt om het (in de keuken) gescheiden te houden. Om het Groente en Fruit meer gescheiden aan te bieden, wordt geadviseerd hierover naar huishoudens te communiceren (website, gemeentelijke voorlichtingspagina)
Afvalstroom Kosten Kosten inzameling kosten verwerking
GFT Ede
Renkum
per ton
per ton
Veenendaal Wageningen benchmark per ton
€ 84,00 € 110,00 € 79,00 € 45,00 € 58,00 € 56,00
per ton
€ 85,00 € 46,00
gem. ACV
benchmark
benchmark
gem Kl. 3
L.G.
€ 90,00 € 71,00 € 80,00 € 51,00 € 66,00 € 58,00
Toelichting: De inzamelkosten voor GFT lopen voor Ede parallel aan die voor restafval. Aandachtspunten: Om ARBO-technische redenen is binnen de woonkern gekozen voor een 140ltr container (tweewekelijks) in plaats van een 240ltr zoals in het buitengebied (maandelijks). Onderzocht wordt in hoeverre inzameling met zijbeladers binnen de woonkernen mogelijk is en kostenefficiënter uitpakt. Hierdoor kan op termijn ook binnen de woonkernen gebruik gemaakt worden van een grote GFT-container. Met ingang van 2011 is een nieuw verwerkingscontract voor GFT gesloten met Twence. De kosten bedragen inclusief transport € 34,50/t. De besparing is circa € 13,00/t.
Blz. 10
2.3. Oud Papier & Karton
Oud papier & Karton Afvalstroom Inzamelmethode Ede: Halen: mini-container. Brengen: verzamelcontainer Dichtheidscore 376 15 226 181 200 2513 3051 Milieu Ede Renkum Veenendaal Wageningen benchmark benchmark benchmark kg/ inw/jr kg/ inw/jr
gescheiden ingezameld in restafval
64 24
kg/ inw/jr
kg/ inw/jr
56 40
60 19
68 30
gem. ACV gem Kl. 3
62 28
L.G.
69 25
58 34
Toelichting: Achter de dichtheidscore staat weergegeven het gemiddeld aantal huishoudens per brengpunt. Ede kent een combinatie van twee systemen: halen (via papiercontainers) en brengen (via organisaties) Sinds invoering van de papiercontainer wordt structureel minder oud papier aangetroffen in het restafval. De inzamelhoeveelheden zijn nog stijgende, al is dit niet meer zo spectaculair als kort na invoering van de oud papiercontainer. Ede volgt hiermee de landelijke trend. Het aantal huishoudens dat op vrijwillige basis een papiercontainer in gebruik (75%) heeft, neemt nog steeds toe. In 2009 werd via organisaties 57% ingezameld en via de ACV 43%. In totaal werd 26% van het papier gebracht en 74% gehaald. In 2005, voordat de papiercontainer werd ingevoerd, was dat respectievelijk 84% voor brengen en 16% voor halen. Aandachtspunten: Een onbekend deel van het oud papier (geschat wordt 900.000kg/jaar) verdwijnt buiten het gezicht van gemeente en zonder registratie. Dit komt omdat sommige organisaties hun oud papier niet via de gemeente aanbieden. Hierdoor telt dit papier niet mee met het hergebruikpercentage. Bovendien ontvangt de gemeente geen inkomsten over dit deel uit het Afvalfonds.
Afvalstroom Kosten Kosten inzameling kosten verwerking
Oud papier & Karton Ede
Renkum
per ton
per ton
Veenendaal Wageningen per ton
€ 111,00* € 59,00 € 22,00 € 57,00- € 61,00- € -
per ton
benchmark
benchmark
benchmark
gem. ACV
gem Kl. 3
L.G.
€ 143,00 € 92,00 € 59,00 € 53,00 € 58,00- € 37,00- € 38,00- € 30,00-
* Dit betreft een gewogen gemiddelde prijs. De inzameling via organisaties kost Ede ongeveer € 133/ton, exclusief €17,--/ton als Pietje Papier het bij hen ophaalt en € 90/ton via de ACV.
Toelichting: De inzamelkosten voor oud papier en karton uit huishoudens zijn in Ede aanzienlijk. Dat komt door de huidige inzamelpraktijk. De veelzijdige inzameling (mix van halen en brengen door ruim 150 organisaties, Afvalcombinatie heeft als voordeel, dat er veel mogelijkheden geboden worden om oud papier in te leveren en dat enkele organisaties er een leuk zakcentje aan overhouden. De inzameling (halen) door organisaties komt in de komende jaren onder druk te staan. Door het inzetten van zogenaamde zijbeladers zal het aantal voertuigen t.b.v. inzameling door organisaties fors teruglopen. Aandachtspunten: Na aftrek van de opbrengst voor het oud papier bedragen de netto inzamelkosten voor organisaties € 76/t. en voor ACV € 33/t. De inzamelkosten voor organisaties liggen beduidend hoger dan voor ACV. Dit komt doordat naast de basis- en bonussubsidie diverse (extra) kosten niet aan organisaties worden doorberekend: de gemeente betaalt de kosten van het inzamelvoertuig met chauffeur, de kosten voor het beschikbaar stellen van brengcontainers bij organisaties en de kosten om het gebrachte oud papier bij de organisaties (door Pietje papier) op te halen. Tot slot zamelen vrijwilligers minder efficiënt in dan professionele medewerkers.
Blz. 11
2.4. Glas
Glas Afvalstroom Inzamelmethode Ede: Brengen: verzamelcontainer Dichtheidscore 329 Milieu Ede
679 Renkum
312
kg/ inw/jr kg/ inw/jr
gescheiden ingezameld in restafval
17 7
442
Veenendaal Wageningen
29 9
kg/ inw/jr
kg/ inw/jr
19 9
25 8
441 benchmark
535
588
benchmark benchmark
gem. ACV gem Kl. 3
22,5 8
L.G.
21 9
20 11
Toelichting: Ede volgt de landelijke trend met minder glas in het restafval. De hoeveelheid gescheiden ingezameld glas blijft de laatste tijd redelijk constant, tussen de 17 - 20kg per inwoner per jaar. Aandachtspunten: Het glasbollennetwerk is de afgeliopen jaren behoorlijk uitgebreid. Voor Ede geldt een dichtheidscore van 329 (aantal huishoudens per brengpunt). Gemiddeld voor de ACV-gemeenten ligt dat op 441 en landelijk op 588. Het groter aantal brengpunten heeft voor een toename gezorgd van de gescheiden aanbieding van glas. Landelijk bekend zijn Bloemendaal en Wassenaar om hun grote hoeveelheden gescheiden ingezameld glas: 37kg/inwoner per jaar. Dat zal Ede nooit halen. Procentueel doet Ede het behoorlijk. Ruim 71% wordt gescheiden ingezameld, terwijl dit voor de stedelijkheidsklasse 3 ligt op 69% en landelijk op 64%.
Afvalstroom Kosten
Glas
Kosten inzameling kosten verwerking
€ 58,00 € 17,00 € € 6,00-
Ede
Renkum
per ton
per ton
Veenendaal Wageningen per ton
€ €
8,00 -
per ton
€ 65,00 € 8,00-
benchmark
benchmark
benchmark
gem. ACV
gem Kl. 3
L.G.
€ 37,00 € 25,00 € 31,00 € 3,50- € 17,00- € 7,00-
Toelichting: De hogere inzamelkosten voor glas komen voornamelijk voort uit het uitgestrekte gebied en uitgebreide gasbollennetwerk. Per tijdseenheid kunnen daardoor minder glasbollen worden geleegd. Van de inzamelkosten bestaat ongeveer € 18,00/t. uit kapitaallasten. De gemiddelde verwerkingskosten bedroegen € 7,57/t. De transport kosten waren € 8.75/t. Per saldo komen de gemiddelde verwerkingskosten uit op € -1,18. De gemeente ontvangt een aanvulling tot € 40,00/t. op de verwerkingskosten van Nedvang. Aandachtspunten: Geen.
Blz. 12
2.5. Textiel
Textiel Afvalstroom Inzamelmethode Ede: Halen: in de woonkernen 4x/jaar aan huis (met zak) Brengen: verzamel textielcontainer Dichtheidscore 2.358 2.376 1.268 2.796 2.200 2.018 2.120 Milieu Ede Renkum Veenendaal Wageningen benchmark benchmark benchmark kg/ inw/jr kg/ inw/jr
gescheiden ingezameld in restafval
4,1 10
5,3 11
kg/ inw/jr
kg/ inw/jr
4 4
3,6 9
gem. ACV gem Kl. 3
4,3 8,5
L.G.
4,2 11
3,7 10
Toelichting: De dichtheidscore geeft aan het gemiddelde aantal huishoudens per brengpunt. Van de bij de gemeente bekende hoeveelheden textiel wordt 29% apart ingezameld. Dat komt overeen met het landelijk gemiddelde. Binnen de ACV gemeenten ligt dat op 34% en voor stedelijkheidklasse 3 op 26%. Het Landelijk Afvalstoffenplan gaat uit van een streefpercentage van 50%. Aandachtspunten: Uit de sorteeranalyse van 2010 blijkt er nog een aanzienlijk deel bruikbaar textiel in het restafval te zitten. Bij de gemiddelde ACV-gemeente en landelijk is de brengscore beter dan in Ede. In samenspraak met Restore Kringloop wordt gewerkt aan een verdichting en verbetering van de brengvoorzieningen voor textiel.
Afvalstroom Kosten
Textiel Ede
Renkum Veenendaal Wageningen benchmark benchmark benchmark
per ton
Kosten inzameling kosten verwerking
€ €
per ton
-
per ton
per ton
gem. ACV
gem Kl. 3
L.G.
-
n.b. n.b.
n.b. n.b.
Toelichting: De kosten voor inzameling van textiel zijn in de benchmark niet meegenomen, omdat veel gemeenten niet beschikken over deze gegevens. Vaak wordt dit overgelaten aan charitatieve instellingen. Aandachtspunten: Als inzamelaar van textiel heeft de gemeente (om niet) Ede Restore Kringloop aangewezen. Dit, omdat voorheen de inzameling niet, onvolledig en versnipperd werd uitgevoerd door diverse charitatieve organisaties. Daardoor was aansturing niet mogelijk en ontbrak inzicht in de kwaliteit en de verwerking.
Blz. 13
2.6. Grofvuil
Grofvuil (ABS) Afvalstroom Inzamelmethode Ede: Halen: op verzoek Brengen: Afvalbrengstation Milieu Ede Renkum Veenendaal Wageningen benchmark benchmark benchmark kg/ inw/jr kg/ inw/jr
gescheiden ingezameld in restafval
90 31
154 54
kg/ inw/jr
kg/ inw/jr
88 45
122 37
gem. ACV gem Kl. 3
114 42
133 34
L.G.
96 37
Toelichting: De brengscore is een indicatie van het aantal inwoners/jaar (per 10.000 inwoners), dat grofvuil aanlevert bij het Afvalbrengstation (ABS). Grofvuil kan met de Afvalpas gebracht worden bij het ABS. Op verzoek kan het ook aan huis worden opgehaald. Er wordt in verhouding minder grofvuil aangeleverd dan in andere (ACV) gemeenten. De Afvalpas reguleert de (gratis) afvalstromen op het ABS. En voorkomt dat anderen dan Edese huishoudens toegang hebben tot het ABS. De (grotere) afstand van woning tot het ABS kan een rol spelen in een wat lager bezoekersaantal/ minder grofvuil dan gemiddeld. Het afvalpasbeleid leidt niet tot een toename van grofvuil in het restafval. Evenmin is een toename geconstateerd van afvaldumpingen in de openbare ruimte. Aandachtspunten: Geen. Het Afvalpasbeleid is onlangs geëvalueerd en voldoet tot op heden goed. Afvalstroom Kosten Brengscore ABS Kosten halen kosten brengen (ABS) kosten verwerking
Grofvuil (ABS) Ede
Renkum
per ton
per ton
Veenendaal Wageningen benchmark per ton
69 76 73 € 180,00 € 124,00 € 245,00 € 98,00 € 51,00 € 74,00 € 57,00 € 62,00 € 56,00
per ton
85 € 183,00 € 83,00 € 57,00
gem. ACV
benchmark
benchmark
gem Kl. 3
L.G.
76 74 71 € 183,00 € 176,00 € 204,00 € 77,00 € 62,00 € 82,00 € 58,00 € 56,00 € 53,00
Toelichting: Het overgrote deel van het grofvuil wordt gebracht. De brengscore geeft aan het serviceniveau van het ABS, zoals openingstijden, aantal geaccepteerde afvalstromen, drempel in aanlevering hoeveelheden (tegelijk) etc. Hiervoor liggen de kosten voor Ede per ton hoger dan gemiddeld, terwijl de kosten voor halen lager liggen dan gemiddeld. De kosten van grofvuil bestaan ondermeer uit mensuren (voor toezicht op het ABS en administratieve afhandeling), wagenuren (bij halen aan huis), de ruime mogelijkheid om alle grofvuilstromen aan te bieden, de handling en afvoer van containers, het aftransport naar verwerker, de verwerkingskosten en kapitaallasten ABS. Het ABS in Ede is 6 dagen in de week geopend, in totaal 47u./week. Voor een deel van de inwoners is het een nadeel dat het ABS niet centraal in de gemeente ligt. Nu wonen de meesten wel in het zuidelijk deel, maar voor inwoners van Harskamp is de afstand naar het ABS relatief ver. Helaas zijn de kosten van een extra steunpunt dermate hoog, dat uitbreiding met een vast extra brengpunt financieel niet verantwoord is. Bewoners in het buitengebied en in de buitendorpen bieden we sinds enige tijd de mogelijkheid om op een aantal zaterdagen in het najaar het grof tuinafval gratis op een locatie in de buurt aan te bieden (op vertoon van de Afvalpas). Het toezicht wordt, tegen een vergoeding, uitgevoerd door vrijwilligers van een Edese organisatie. De ervaringen hiermee zijn positief. Aandachtspunten: ACV onderzoekt momenteel de mogelijkheid om het aantal bedrijfseigen transportbewegingen voor op- en overslag van ingezameld afval op het ABS te reduceren. Door deze (bedrijfs)activiteiten elders te situeren kan het ABS optimaler en veiliger door inwoners/bezoekers worden benut.
Blz. 14
3. BIJLAGE I KORTE ALGEMENE TOELICHTING OP EEN AANTAL AFVALBEHEERASPECTEN BIJ GEMEENTEN Stedelijkheidsklasse Op grond van stedelijkheid (aantal woonadressen per km2) heeft het CBS 5 klassen onderscheiden (1 t/m 5), waarbij 1 zeer stedelijk is en 5 zeer landelijk. (Tabel A). Het Landelijk Afvalbeheers Plan (LAP) geeft per stedelijkheidsklasse een verschillende afvalscheidingdoelstelling aan:
Stedelijkheidklasse
Aantal Gemeenten
% inw.
Doelstelling hergebruik (bronscheiding)
Benchmark gemiddelde
1 12 19% 43% 2* 57 23% 53% 48% 3* 89 18% 56% 55% 4* 160 20% 60% 62% 5 140 20% 60% Tabel A Overzicht stedelijkheidsklassen en gescheiden inzameldoelstellingen. * N.B. Gemeente Veenendaal valt in sted.klasse 2, Ede en Wageningen in 3 en Renkum in 4
Totaal benchmark gemiddelde (inclusief nascheiding) 51% 59% 64%
Richtlijnen voor gescheiden inzameling De doelstelling voor bronscheiding realiseert de gemeente door gft-afval, papier en karton, glas, textiel, KCA en grof huishoudelijk afval gescheiden in te zamelen. Om een idee te geven hoeveel gemeenten onder een bepaalde stedelijkheidsklasse kunnen inzamelen, zijn landelijke richtlijnen voor inzameling van deze componenten geformuleerd (zie tabel B). Voor grof huishoudelijk afval is geen richtlijn geformuleerd uitgedrukt in kg per inwoner, omdat de inzamelwijze bepalend is voor de hoeveelheid grof huishoudelijk afval. In de gemeentelijke doelstellingen is er vanuit gegaan dat gemeenten 75% van deze afvalstroom gaan hergebruiken Sted. Klasse 1
Gft-afval
Papier
Glas
Textiel
KCA
35
60
20
5
2
Grofvuil (%) 75
2
85
75
23
5
2
75
3
105
85
23
5
2
75
4
125
90
23
5
2
75
5
140
95
23
5
2
75
Tabel B Richtlijnen voor bronscheiding per afvalsoort (in kg/inw./jr)
Bebouwingstype Bij sorteeranalyses wordt over het algemeen uitgegaan van bebouwingstypen; de volgende typen worden onderscheiden: laagbouw kleine percelen, laagbouw grote percelen, hoogbouw, buitengebied, kleinere woonkern. Bebouwingstypen geven een beter inzicht (dan stedelijkheidsklasse) in de achtergronden van de samenstelling van het afval. Deze methode heeft echter ook een beperking. De efficiënte inzamelpraktijk staat rapportage van inzamelgegevens per bebouwingstype in de weg; in een route kunnen meerdere bebouwingstype worden bereikt. Alleen met extra maatregelen en hoge kosten zouden deze gegevens verkregen kunnen worden. Gevolg hiervan is dat een sorteeranalyse wel inzicht geeft in de (veranderende) samenstelling van het restafval in algemene zin. Maar vergelijking met een bepaald bebouwingstype en de daar gescheiden ingezamelde kilo’s van een afvalstroom is dus niet mogelijk. Verzelfstandiging afvalinzameling Een groot aantal gemeenten hebben hun afvalinzamel- en reinigingstaken verzelfstandigd. (Ede in 1999). In deze vorm is de gemeente aandeelhouder en opdrachtgever en het verzelfstandigde inzamelbedrijf is opdrachtnemer. De afspraken over taken en verantwoordelijkheden zijn vastgelegd in bilaterale dienstverleningsovereenkomsten (DVO) tussen de aandeelhoudende gemeenten en het inzamelbedrijf.
Blz. 15
Bij de verzelfstandiging van taken spe(e)l(d)en de volgende uitgangspunten: • het behoud van de bestuurlijke zeggingskracht en controle • behoud bestuurlijke bevoegdheid waaronder verordeningen en tariefstelling • continuïteitsgarantie voor over- en opgedragen taken • behoud van kwalitatief goede inzameling • levering van maatwerk toegesneden op gemeentelijke beleidslijnen • sociaal acceptabele en verantwoorde oplossing voor het personeel • regeling voor overname van materieel en activa • goede veiligheidsvoorzieningen en naleving van Arbowet • milieuhygiënisch verantwoord opereren. Afvalbeheer De DVO is voor de gemeente een belangrijk instrument om regie te houden op het afvalbeheer. Een goede relatie met de inzamelaar is daarbij zeker zo belangrijk. Het contact met de afvalinzamelaar moet niet alleen bij het afsluiten van de overeenkomst goed zijn, maar ook en vooral gedurende de looptijd van het contract op peil worden gehouden om het contract flexibel in te kunnen vullen. Door af te spreken dat periodiek verslag wordt gedaan van de uitvoering, zijn er vaste momenten voor contact en voor het bespreken van ontwikkelingen. De rol van zowel de gemeente als inzamelaar moet voor beiden duidelijk zijn, waarbij het voor de gemeente belangrijk is om de rol van opdrachtgever en aandeelhouder te scheiden om problemen te voorkomen. Contractmanagement maakt onderdeel uit van het gemeentelijke afvalbeheer. Het is een instrument om de risico’s, die met het aangaan van contracten gemoeid zijn, te beheersen. De gemeente heeft verschillende contracten voor de inzameling en verwerking van afval. Door een compleet overzicht te hebben van de contractuele afspraken over rechten en verplichtingen, is deze beheersing mogelijk en worden kosten bespaard en risico’s bewaakt. Verder spelen het tijdig verlengen en beëindigen van contracten, het volgen en bewaken van de vereiste procedures tijdens het contracteringsproces én de beschikbaarheid van historische informatie bij selectie van partijen een rol bij risicobeheersing. Een wezenlijk onderdeel van contractmanagement is contractbeheer. Dit proces zorgt ervoor dat de juiste informatie op het juiste tijdstip op de juiste plaats is. Contractbeheer zorgt voor: • Inzicht of er voor elke leverancier een (juridisch) geldig contract beschikbaar is. Bijvoorbeeld of na de overname van een leverancier het contract beëindigd of juist verlengd moet worden. • Sturingsmogelijkheden richting de diverse toeleveranciers (zowel afnemend als uitvoerend). Bijvoorbeeld via jaarlijkse evaluaties, rapportages, benchmarks etcetera. • Inzicht in de risico’s die aan contracten verbonden zijn. Bijvoorbeeld waar de kritische contracten zitten voor de dagelijkse uitvoering. • Inzicht in de opbouw van de afvalheffing per afvalsoort (directe en indirecte kosten) voor inzameling en verwerking. En daarmee bijvoorbeeld informatie beschikbaar te hebben voor wanneer contracten worden heropend. • Een overzicht in wie wanneer waarvoor met wie contact kan opnemen. Bijvoorbeeld wie neemt initiatief voor heropenen contract. Wie van de gemeente kan met wie bij de leverancier bellen wanneer in de dienstverlening iets schort.
Kosten Waarom verschillen de kosten van afvalbeheer per gemeente? Per gemeente kunnen de kosten voor afvalbeheer sterk verschillen. Hiervoor zijn in algemene zin meerdere oorzaken te noemen: A. Afvalaanbod Per gemeente kunnen het afvalaanbod en daarmee de begrote kosten sterk verschillen. Dit geldt zowel voor het totaalaanbod als voor de verhouding tussen het restafval en gescheiden ingezamelde herbruikbare afvalfracties.
Blz. 16
B. Kostentoedeling Per gemeenten kan de kostentoedeling verschillen, onder meer bij: • de kostenposten die in de begroting voor het afvalbeheer worden betrokken • de afbakening van kosten/baten tussen huishoudelijk afval en bedrijfsafval • het opbouwen en aanspreken van reserves. C. Andere inkomstenbronnen Gemeenten kunnen ook andere inkomstenbronnen gebruiken om de kosten voor het afvalbeheer te dekken (in 2005 bij 20% van de gemeenten). De kostendekking vanuit de afvalstoffenheffing neemt de laatste jaren toe. D. Kwijtscheldingen Het percentage kwijtscheldingen kan sterk verschillen, doordat gemeenten niet overal dezelfde grondslag voor kwijtschelding hanteren en het aantal inwoners met lage inkomens per gemeente sterk kan verschillen (bijvoorbeeld door veel studenten). Kwijtschelding betekent dat de financiële prikkel om meer afval te scheiden en minder afval aan te bieden wordt weggenomen. Deze factoren zijn met name van invloed op het totaal begrote bedrag voor het beheer van huishoudelijk afval en op het aantal huishoudens waarover dit kan worden omgeslagen. Beide zijn bepalend voor de gemiddelde afvalstoffenheffing die een gemeente oplegt.
