Gelderse Sportmonitor 2011

Gelderse Sportmonitor 2011

Inhoudsopgave Voorwoord 2 Samenvatting 3 Aanbevelingen 5 1. Inleiding 7 2. Onderzoeksopzet 8 3. Bewegen 12 3.1

Beweegnormen

12

3.2

Lichamelijke activiteit

19

4. Sportgedrag 24

5.

4.1

Sportdeelname

24

4.2

Meest beoefende sporten

25

4.3

Locatie sporten

26

4.4

Lidmaatschap sportvereniging

27

4.5

Motivatie

28

Leefstijl en gezondheid 31 5.1

Alcohol

31

5.2

Roken

34

5.3

Overgewicht

36

6. Regio’s 39 6.1

7.

Regio overzichten

39

Vergelijking Overijssel 43 7.1

Bewegen en sporten

43

7.2

Leefstijl en overgewicht

44

Bijlagen 45 1

Variabelen en herkoderingen

45

2

Achtergrondinformatie naar geslacht, leeftijd en regio

46

3

Meest beoefende sporten

48

4

Sportgerichtheid op de eigen gemeente

49

5

Activiteiten, frequentie en duur

54

Verwijzingen 56

s p o rt e n e n b e w e g e n i n d e p r o v i n c i e g e l d e r l a n d 2 0 1 1

1

Voorwoord In deze sporten beweegmonitor presenteren Spectrum CMO Gelderland en de Gelderse Sport Federatie de eerste cijfers over het sporten beweeggedrag van de inwoners van Gelderland. Het doel van de sportmonitor is om inzicht te bieden in dit sporten beweeggedrag zodat we samen kunnen werken aan het behalen van de Gelderse ambities die verwoord zijn in de notitie Gelderland Sportland – Een wereld te winnen. Deze ambitie is dat in 2016 minimaal 75% van de Gelderse burgers, met of zonder beperking, aan sport en bewegen doet. Dat niet voor iedereen sporten en bewegen vanzelfsprekend zijn, blijkt wel uit dit onderzoek. Voor sommige mensen is de drempel om te bewegen nog te hoog. Graag zouden wij alle mensen willen laten ervaren hoe leuk het is om te sporten en te bewegen. Niet alleen omdat het goed is voor de gezondheid, maar juist ook om alle mensen dat fijne gevoel te laten ervaren van een gezonde leefstijl en fysieke inspanning op zijn tijd. Dat sporten en bewegen bovendien heel gezellig en sociaal kan zijn, is niet minder belangrijk. Wij hopen dat deze cijfers de lezer nóg meer inspireren om sporten en bewegen een onderdeel van het dagelijks leven van alle Gelderlanders, jong en oud, met of zonder beperking, te laten zijn. Laten wij er met elkaar voor zorgen dat we alle Gelderlanders de mogelijkheid bieden om zélf te ervaren hoe fijn sporten en bewegen kan zijn voor lichaam en geest. Ik dank de medewerkers van de betrokken organisaties, Spectrum CMO Gelderland en de Gelderse Sport Federatie, de provincie Gelderland, de Gelderse gemeenten en de inwoners van Gelderland die hebben meegewerkt aan dit onderzoek voor hun bijdragen.

drs. Tjienta van Pelt Directeur Gelderse Sport Federatie

2


Samenvatting Op 11 november 2009 en 30 juni 2010 hebben Provinciale Staten (PS) van Gelderland de notitie ‘Gelderland Sportland, een wereld te winnen!’ en ‘Gelderland Sport: Programma 2010-2016’ vastgesteld. Eén van de ambities van dit beleid is dat in 2016 minimaal 75% van de Gelderse burgers, met of zonder beperking, aan sport en bewegen doet. Is 75% veel? Om in beeld te kunnen brengen in welke mate de Gelderse bevolking op dit moment al actief is op het gebied van lichaamsbeweging en sportparticipatie, is een nulmeting in april 2011 verricht door de Gelderse Sport Federatie (GSF) en Spectrum CMO Gelderland. Op weg naar de finish in 2016 worden nog meer activiteiten ontplooid. Zo wordt o.a. bij de GSF een sportdatabank ontwikkeld waar sportverenigingen en accommodaties in de provincie te vinden zijn. Het geheel van activiteiten om het behalen van het einddoel makkelijker te maken, wordt de Gelderse sporten beweegmonitor genoemd. In dit rapport van de nulmeting is als het ware de startpositie in beeld gebracht van het beweeg- en sportgedrag en de leefstijl van de Gelderlander. In totaal hebben 32 van de 56 gemeenten deelgenomen aan het onderzoek, wat een totale respons oplevert van 8.547 ingevulde vragenlijsten van inwoners tussen de 18 en 65 jaar, 17% van de in totaal verstuurde vragenlijsten. hoe zit het met het sportgedrag van de gelderlander?

De doelstelling van 75% zoals deze hierboven is beschreven, is bepaald aan de hand van de norm ‘Richtlijn Sportdeelname Onderzoek’, kortweg de RSO-norm. Drie kwart (76%) van de Gelderse bevolking mag zich volgens deze norm sporter noemen en sport minimaal één keer per maand. Dit is ruim hoger dan het landelijk gemiddelde (66%). Binnen de volgende regio’s/groepen ligt de sportdeelname lager dan het Gelderse gemiddelde: regio Rivierenland, ouderen, Gelderlanders met een beperking en/of chronische aandoening, lager opgeleiden, niet-werkenden en mensen met een laag inkomen. Wanneer gekeken wordt naar de meest beoefende sporten is een top 5 voor Gelderland op te maken, namelijk:1) fitness/conditie, 2) hardlopen/joggen/trimmen, 3) fitness/kracht, 4) zwemsport en 5) wielrennen/ toerfietsen/mountainbiken. De provincie Gelderland heeft in de uitvoering van Gelderland Sport ervoor gekozen om extra investeringen te concentreren op een aantal kernsporten die in Gelderland de beste kansen bieden of waarin we sterk zijn. Twee Gelderse ‘kernsporten’ zijn terug te vinden in de top 5, namelijk de wielersport en atletiek (bij atletiek als kernsport wordt hardlopen ook meegenomen, alsmede de wandelsport, in het onderzoek zijn deze drie takken afzonderlijk in kaart gebracht). Wat verder opvalt aan de top 5 is dat deze bestaat uit sporten die individueel en/of bij een commerciële aanbieder beoefend kunnen worden. De eerste echte verenigingssport is voetbal en die komt qua volgorde van voorkeur pas op de negende plek. Over verenigingssport gesproken: bijna de helft (46%) van de Gelderlanders is lid van een sportvereniging. Landelijk ligt dit percentage lager, op 28%. De volgende regio’s/groepen zijn minder dan gemiddeld lid van een sportvereniging: regio’s Rivierenland en Noord-Veluwe, ouderen, mensen met een beperking en/ of chronische aandoening, lager opgeleiden, niet-werkenden, alleenstaanden en mensen met een laag inkomen. De belangrijkste redenen voor sporters om te gaan sporten zijn: lichaamsbeweging annex gezondheid, opbouw conditie, kracht of lenigheid, en sporten als uitlaatklep voor het dagelijks leven of ter ontspanning. Voldoende lichaamsbeweging, tijdgebrek vanwege werk en/of gezin, en andere vrijetijdsbestedingen die leuker gevonden worden, zijn de drie belangrijkste redenen voor niet-sporters om niet te gaan sporten.


3

hoe zit het met het beweeggedrag van de gelderlander?

Naast de RSO-norm voor sporten zijn er op het gebied van bewegen ook normen opgesteld om de gewenste hoeveelheid beweging te bepalen. De eerste norm is de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB), die de gewenste hoeveelheid lichaamsbeweging normeert vanuit een gezondheidskundig oogpunt. Voor het behoud van een goede gezondheid is het voor volwassenen gewenst om op tenminste vijf dagen per week 30 minuten matig intensieve lichaamsbeweging te hebben. Ruim de helft (56%) van de Gelderse bevolking (18 tot 65 jaar) voldoet aan de NNGB. Gelderland blijft licht achter bij Nederland voor wat betreft de NNGB. TNO spreekt in 2009 over 61%. In dat opzicht is er in Gelderland dus nog winst te boeken. Gelderse regio’s en groepen die minder scoren op de NNGB zijn de regio Rivierenland, mannen, allochtonen, hoger opgeleiden en mensen met een hoog inkomen. De tweede norm is de fitnorm, die de gewenste hoeveelheid lichaamsbeweging normeert die nodig is voor een goede conditie van het hartvaatstelsel. Om dit te bewerkstelligen is drie keer per week tenminste 20 minuten intensieve lichaamsbeweging nodig. Wie hieraan voldoet, haalt de fitnorm en is daarmee normfit. Ruim één op de drie (36%) inwoners van Gelderland voldoet aan de fitnorm. Gelderland steekt ten opzichte van landelijke cijfers gunstig af met de fitnorm. Landelijk voldoet 24% aan de fitnorm. Voor de fitnorm zijn de risicogroepen/regio’s; regio Rivierenland, ouderen (50 tot 65 jaar), mensen met een beperking en/of chronische aandoening en niet-werkenden. Ouderen en personen met een beperking of aandoening voldoen ook landelijk minder aan de fitnorm, dus dit is een herkenbaar fenomeen. Daarnaast is ook gekeken naar inactiviteit. Inactiviteit heeft grote gevolgen voor de gezondheid. Inactieven zijn mensen die geen enkele dag dertig minuten bewegen. In Gelderland is 3% van de bevolking inactief. Op basis van de fitnorm is 17% van de Gelderlanders inactief en bewegen zij op geen enkele dag minimaal 20 minuten intensief. hoe is het gesteld met de leefstijl en (over)gewicht van de gelderlander?

Het aantal alcoholdrinkers ligt in Gelderland nagenoeg gelijk aan Nederland (respectievelijk 80 en 81%). De volgende groepen drinken meer dan gemiddeld alcohol: mannen, hoger opgeleiden, scholieren/ studenten, huishoudens zonder (thuiswonende) kind(eren) en mensen met een midden en hoog inkomen. Wel heeft Gelderland minder rokers (17% t.o.v. 23% landelijk). Regio’s en groepen die meer roken dan het Gelders gemiddelde zijn: regio Rivierenland, mannen, personen met een beperking en/of chronische aandoening, lager en midden opgeleiden, alleenstaanden en mensen met een laag inkomen. Rokers sporten en bewegen minder dan niet-rokers. Ten aanzien van alcoholgebruik treedt een dergelijk verschil niet op. Net als bij het rookgedrag ligt ook overgewicht in Gelderland lager dan landelijk. Wat niet wegneemt dat dit nog steeds een hoog percentage is. In Gelderland heeft 42% namelijk overgewicht, waarvan 10% in ernstige vorm (obesitas). Landelijk ligt het percentage overgewicht op 48%, waarvan 12% obesitas heeft. Bij de volgende regio’s/groepen ligt het percentage overgewicht/obesitas hoger: regio Achterhoek, mannen, ouderen, Gelderlanders met een beperking en/of chronische aandoening, lager opgeleiden, nietwerkenden, huishoudens zonder (thuiswonende) kind(eren) en mensen met een midden inkomen. Net zoals bij rokers is te zien dat mensen met overgewicht minder sporten en bewegen dan mensen met een gezond gewicht.

4


Aanbevelingen sportgedrag

Een van de ambities van de notitie Gelderland Sportland – Een wereld te winnen is, dat in 2016 minimaal 75% van de Gelderse burgers, met of zonder beperking, aan sport en bewegen doet. Hierbij is aangesloten bij de landelijke vastgestelde Breedtesportnorm, dat minimaal 75 procent van de Nederlanders, uit alle lagen van de bevolking, in 2016 regelmatig aan sport doet. Dit wordt gemeten op basis van de RSO-norm die ook in deze nulmeting gebruikt is. Aan de hand van deze definitie wordt gemiddeld genomen en provinciebreed gezien in de nulmeting de breedtesportnorm in algemene zin gehaald. Immers, 76% voldoet aan de RSO-norm. Hoeft er dus niets meer te gebeuren? Jawel, naast dat het sportniveau op peil gehouden moet worden bij degenen die al wel voldoen aan de RSO-norm, is aandacht nodig voor specifieke groepen of regio’s die de norm niet halen. Als er bijvoorbeeld sprake is van een beperking en/of chronische aandoening voldoet maar 64% van de inwoners van Gelderland aan de RSO-norm. De regio Rivierenland, ouderen, lager opgeleiden, niet-werkenden en mensen met een laag inkomen voldoen eveneens in mindere mate aan de norm en verdienen nog de aandacht de komende jaren. Dus ook aan de subregel ‘uit alle lagen van de bevolking’ wordt niet voldaan. Daarnaast is de vraag of met een sportfrequentie van één keer in de maand sporten voldoende wordt voldaan aan de eis van ‘regelmatig aan sport doen’. Een sportfrequentie die hieraan meer tegemoet komt is één keer per week sporten. In vervolgonderzoek zou deze norm ook meegenomen kunnen worden. In de lijst van sporten tellen daarnaast ook biljarten, bridge, dammen, darts, jeu de boules, midgetgolf en schaken mee voor het aantal keren sporten per maand. Dit zijn wel sporten, maar de fysieke inspanning bij deze sporten is lager dan bij de andere sporten. beweeggedrag

In de Gelderse voornemens in Gelderland Sportland – een wereld te winnen wordt niet alleen het sporten genoemd, maar ook het bewegen. En wat bewegen betreft voldoet zeker nog geen drie kwart van de Gelderlanders aan de norm van minimaal vijf dagen in de week ten minste 30 minuten bewegen, hetgeen nodig is om gezond te blijven. Iets meer dan de helft voldoet hieraan (56%). Hier is dus nog veel winst te behalen in de komende jaren. Rivierenland komt ook ten aanzien van het bewegen naar voren als een regio die minder dan gemiddeld scoort. Bovendien scoort de regio ook lager dan gemiddeld op de fitnorm. Andere minder scorende groepen zijn mannen, allochtonen, hoger opgeleiden en mensen met een hoog inkomen. Deze resultaten op het sporten beweeggedrag sluiten nauw aan bij de ambitie die in Gelderland Sport is uitgesproken om in te zetten op drie aandachtsgroepen; ‘vitale werknemers’, ‘actieve senioren’ en ‘mensen met een beperking’. leefstijl en (over)gewicht

Alhoewel het rookgedrag en overgewicht lager liggen dan landelijk, vormen deze nog steeds een risico voor de gezondheid. Daarnaast sporten en bewegen Gelderlanders die roken of overgewicht hebben minder. Weinig sporten of bewegen kan ook een oorzaak zijn van overgewicht. Aanbevolen wordt om overgewicht met speciale programma’s van sporten en bewegen tegen te gaan. Focusgroepen op het gebied van leefstijl en overgewicht zijn: de regio Rivierenland, mannen, personen met een beperking of aandoening, personen met een lager of middeninkomen, lager en middenopgeleiden en alleenstaanden.


5

Kort samengevat kan geconcludeerd worden dat Gelderland op de goede weg zit wat betreft sporten, maar dat er bij bepaalde groepen, in bepaalde regio’s én op het gebied van bewegen nog veel winst te boeken is. De uitkomsten van dit onderzoek bieden aanknopingspunten om inspanningen ter verbetering hiervan gericht in te kunnen zetten. Daarnaast is het goed om zoals de ambities al aangeven, ook te focussen op bepaalde aandachtsdoelgroepen (vitale werknemers en actieve senioren, mensen met een beperking). Hierbij is het ook belangrijk om het huidige sportniveau op peil te houden en het aandeel Gelderlanders dat minimaal één keer in de week sport, te verhogen. Het behoud van een stevige sportbasis en een goede sportinfrastructuur in Gelderland waar iedereen terecht moet kunnen, is daarbij essentieel. Het is aan te bevelen de sportinfrastructuur op peil te houden. Om in 2016 de doelstelling te halen om minimaal 75% van de Gelderse burgers, met of zonder beperking en uit alle lagen van de bevolking, regelmatig te laten sporten en bewegen, is voor het sporten en bewegen van enkele aandachtsgroepen structurele gerichte aandacht nodig. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat meerjarige aandacht voor doelgroepen noodzakelijk is om gedragsveranderingen te bewerkstelligen. Met een vierjarenplan wordt hiermee een stap in de goede richting gezet. vervolgonderzoek

Om in 2016 te kunnen bepalen of doelstellingen zijn gehaald, is het aan te raden om dit onderzoek tweejaarlijks te herhalen. Hierbij wordt ook gekeken naar een samenwerking met de GGD’en in Gelderland vanuit de wens om de monitoring meer op elkaar af te stemmen. Met dit onderzoek is het sporten beweeggedrag in kaart gebracht van de inwoners van Gelderland van 18-65 jaar. Echter, de basis voor dit sporten beweeggedrag op volwassen leeftijd wordt gelegd in de jongere jaren en op school. Het sporten beweeggedrag in de leeftijd van 6-12 jaar en van 12-18 jaar vereist apart onderzoek. Daarnaast is het ook van belang om na het 65ste levensjaar te blijven bewegen. Er zijn aanwijzingen dat het bewegen op gevorderde leeftijd minder wordt. Ondanks dat deze groepen niet zijn meegenomen in het onderzoek, zijn het wel doelgroepen die beleidsmatige aandacht verdienen. Het verdient aanbeveling deze doelgroepen in de volgende onderzoeken mee te nemen. Sporten is niet alleen maar goed voor de gezondheid van de bevolking van Gelderland, maar sportbeoefening kan ook een bijdrage leveren aan de kwaliteit van de samenleving als geheel. Aan een vitale Gelderse samenleving. Landelijk worden kaders ontwikkeld voor onderzoek naar de maatschappelijke betekenis van sport. Hieronder vallen thema’s als de sociaal-maatschappelijke werking van sport en het maatschappelijk rendement van sportdeelname op bredere maatschappelijke participatie (sociale activering) en sociale cohesie op buurtniveau. Dit zijn onderwerpen die ook in Gelderland in de belangstelling staan en waarover nog weinig feiten bekend zijn. In het kader van Gelderland Sport wordt het aanbevolen naar de mogelijkheden te kijken om deze onderwerpen mee te nemen in volgende onderzoeken.

6


1. Inleiding Het kabinet en NOC*NSF hebben zich ten doel gesteld om op basis van het Olympisch Plan 2028 van Nederland in 2016 een echt sportland te maken. Om dit te kunnen realiseren wordt door het kabinet en NOC*NSF samenwerking gezocht met partners, waaronder de provincies. Op 11 november 2009 en 30 juni 2010 hebben Provinciale Staten (PS) van Gelderland de notitie ‘Gelderland Sportland, een wereld te winnen!’ en ‘Gelderland Sport: Programma 2010-2016’ vastgesteld. Ambities van dit beleid zijn dat in 2016 minimaal 75% van de Gelderse burgers, met of zonder beperking, aan sport en bewegen doet en dat in 2016 20% meer talenten en topsporters tot de Nederlandse top behoren. Om gericht te kunnen inzetten en versnippering van middelen te voorkomen, wordt daarvoor de komende periode extra geïnvesteerd in, vooralsnog, vijf Gelderse kernsporten1. De provincie Gelderland wil, samen met betrokken partners als het Olympisch Netwerk Gelderland, de Gelderse gemeenten, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven, hiermee bijdragen aan de Olympische ambitie. Om in beeld te kunnen brengen in welke mate de Gelderse bevolking actief is op het gebied van lichaamsbeweging en sportparticipatie en daarmee zicht te krijgen op het bereiken van de doelstellingen, is voor de provincie een monitor ontwikkeld door de Gelderse Sport Federatie (GSF) en Spectrum CMO Gelderland. Een onderdeel van deze Gelderse sporten beweegmonitor is het bevolkingsonderzoek. Een ander onderdeel is de sportdatabank waar sportverenigingen en accommodaties te vinden zijn. De voorliggende rapportage betreft het bevolkingsonderzoek. Gegevens met betrekking tot de sportdatabank zijn binnenkort terug te vinden op de site www.gelderlandsportland.nl. In 2010 is er een pilot uitgezet van het bevolkingsonderzoek onder het Gelders Panel van de provincie en het E-panel van Zorgbelang Gelderland waarbij onder andere de vragenlijst is getest. Na terugkoppeling van deze pilot en verbeteringen is het bevolkingsonderzoek in mei 2011 daadwerkelijk uitgezet onder de Gelderse gemeenten. Deze rapportage bevat de nulmeting van dit onderzoek uit mei 2011. De bedoeling is om het bevolkingsonderzoek tweejaarlijks terug te laten keren. Het doel van dit onderzoek is inzicht krijgen in het sporten beweeggedrag en leefstijl van de volwassen bevolking (18 tot 65 jarigen) in de provincie Gelderland. Hierbij zijn de volgende vraagstellingen in de sporten beweegmonitor onderzocht: Hoe zit het met het beweeggedrag van de Gelderlander (hoeveel voldoen aan de Nederlandse Beweegnormen2)?

Hoe zit het met het sportgedrag van de Gelderlander (welke sporten worden er beoefend, hoe vaak en hoeveel in verenigingsverband, en wat zijn de motieven om wel of niet te sporten)?

Hoe is het gesteld met de leefstijl (alcohol en roken) en het (over)gewicht van de Gelderlander?

leeswijzer

De onderzoeksopzet en de responsgroep worden beschreven in hoofdstuk 2. Het beweeggedrag van de Gelderlanders komt in hoofdstuk 3 aan bod. Hierin worden onder andere de landelijke beweegnormen behandeld. Het sportgedrag wordt in hoofdstuk 4 beschreven. Sportdeelname, beoefende sporten, lid van een vereniging en motieven zullen hier onder andere uiteengezet worden. Hoofdstuk 5 is gewijd aan de leefstijl en overgewicht. Verder worden in hoofdstuk 6 de regio’s geanalyseerd en tot slot wordt in hoofdstuk 7 een vergelijking met de provincie Overijssel weergegeven.


7

2. Onderzoeksopzet 2.1 meetinstrumenten Voor het onderzoek is gebruik gemaakt van een vragenlijst. Hierbij zijn vragen over de thema’s bewegen, sporten, leefstijl en gezondheid opgenomen. Ook zijn achtergrondkenmerken van de inwoners meegenomen in de vragenlijst. Bij het samenstellen van de vragenlijst is zoveel mogelijk overeenstemming gezocht met andere provinciale sportraden (Sport Drenthe, Sportservice Overijssel en Sportservice Flevoland) en landelijke standaarden (o.a. RSO vragenlijst Mulier Instituut en beweegnormen TNO), zodat vergelijkbare gegevens kunnen worden verzameld. De inwoners van alle deelnemende gemeenten hebben dezelfde vragenlijst ontvangen. Thema’s en onderwerpen zijn: Beweeggedrag • Beweegnormen (Nederlandse Norm Gezond Bewegen, Fitnorm en Combinorm) • Beweegactiviteiten Sportgedrag • Sportdeelname en -frequentie • Tak van sport • Lid van een sportvereniging • Locatie van sporten • Motivatie om wel/niet te sporten Leefstijl • Roken • Alcohol • BMI Achtergrondkenmerken • Leeftijd en geslacht • Beperking of aandoening • Huishouden • Maatschappelijke positie • Opleiding • Etniciteit • Inkomen 2.2 procedure De doelgroep voor het onderzoek zijn de inwoners van Gelderland. Via de Gelderse gemeenten zijn de inwoners bereikt. Begin april 2011 zijn de uitnodigingen voor het onderzoek door de gemeenten verstuurd aan de geselecteerde personen. In de begeleidende brief stond de website en inlogcode vermeld waarop de geselecteerde personen de vragenlijst konden invullen. Tevens is door 32 van de 34 gemeenten een papieren vragenlijst meegestuurd, zodat respondenten de keuze hadden om de vragenlijst ook op papier in te vullen en retour te sturen. 2.3 respons In totaal hebben 34 van de 56 Gelderse gemeenten deelgenomen aan het onderzoek. In figuur 2.1 is de spreiding van de gemeenten te zien. Een aantal gemeenten gaf aan al onderzoek te hebben gedaan naar het sporten beweeggedrag van haar inwoners. Bij een aantal andere gemeenten was gebrek aan tijd en/ of mankracht een reden om niet aan het onderzoek mee te doen. Per deelnemende gemeente is een aselecte steekproef getrokken uit het basisregister van inwoners tussen de 18 en 65 jaar ter grootte van 1.500 personen.

8


Figuur 2.1 Deelnemende Gelderse gemeenten aan het onderzoek Sport en Bewegen

Hattem

Oldebroek Elburg

Heerde

Noord-Veluwe Harderwijk deelname

Nunspeet

Epe

Ermelo

geen deelname

Putten Voorst

Nijkerk

gemeentegrens

Apeldoorn

regiogrens

Barneveld

Stedendriehoek

provinciegrens

Zutphen Brummen

De Vallei

Scherpenzeel

Ede Rozendaal Rheden Renkum Wageningen Culemborg

Buren Neder-Betuwe

Geldermalsen Lingewaal

Lochem

Rivierenland Neerijnen

Tiel West Maas en Waal

Maasdriel

Arnhem

Westervoort Duiven Rijnwaarden

Lingewaard

Druten Beuningen

NijmegenNijmegen Heumen

Ubbergen

Bronckhorst

Achterhoek Oost Gelre

Zevenaar

Overbetuwe

Wijchen

Zaltbommel

Arnhem

Berkelland

Winterswijk

Doetinchem Montferland

Aalten Oude IJsselstreek

Millingen aan de Rijn

Groesbeek

In bovenstaande figuur is de verdeling van deelnemende gemeenten over de provincie te zien. Daarnaast is in de tabel op de volgende pagina een overzicht te zien van de deelnemende gemeenten per regio en de respons per gemeente. In totaal zijn 8.547 vragenlijsten ingevuld. Dit is een respons van 17%. Hiervan is 65% digitaal ingevuld en 35% op papier.


9

Tabel 2.1 Respons per gemeente

Gemeenten

Respons n (%)

Regio Achterhoek Aalten

Gemeenten

Respons n (%)

Regio Nijmegen 324 (22)

Groesbeek

Gemeenten

Respons n (%)

Regio Stedendriehoek 258 (17)

Apeldoorn

227 (15)

Berkelland

313 (21)

Millingen a/d Rijn

201 (13)

Brummen

275 (18)

Bronckhorst

293 (20)

Nijmegen

337 (23)

Lochem

361 (24)

Doetinchem

327 (22)

West Maas en Waal

235 (16)

Voorst

237 (16)

Montferland

213 (14)

Wijchen

336 (22)

Zutphen

207 (14)

Oost-Gelre

290 (19)

Oude IJsselstreek

146 (10)

Totaal regio

1.906 (18)

Regio Arnhem

Totaal regio

1.367 (15)

Regio Noord Veluwe

Totaal regio

1.307 (17)

Regio Rivierenland

Duiven

261 (17)

Elburg

303 (20)

Buren

177 (12)

Overbetuwe

260 (17)

Ermelo

235 (16)

Culemborg

173 (12)

Renkum

283 (19)

Harderwijk

236 (16)

Maasdriel

194 (13)

Westervoort

228 (15)

Hattem

239 (16)

Neder-Betuwe

226 (15)

Nunspeet

227 (15)

Neerijnen

178 (12)

Oldebroek

302 (20)

Tiel

183 (12)

Putten

250 (17)

Totaal regio

1.032 (17)

Totaal regio

1.792 (17)

Totaal regio

1.131 (13)

In de regio de Vallei heeft geen enkele gemeente meegedaan aan het onderzoek. Over deze regio kunnen dus ook geen resultaten weergegeven worden. Bij de regio Arnhem spreken we over het totaal van de regio. In de vragenlijst zijn verschillende achtergrondkenmerken meegenomen. Een overzicht is te vinden in bijlage 1. Hieronder worden de belangrijkste populatiekenmerken beschreven. In bijlage 2 is de onderzoekspopulatie naar achtergrondkenmerken beschreven in relatie tot geslacht, leeftijd en regio.

10


Tabel 2.2 Beschrijving volwassen onderzoekspopulatie (18 tot 65 jaar, in procenten)

Geslacht+ Leeftijd

+

Beperking en/of chronische aandoening

+

Categorie

%

Categorie

%

Mannen

39

Vrouwen

61

18 tot 35 jr

22

35 tot 50 jr

35

Wel

21

Geen

79

Categorie

%

50 tot 65 jr

43

Etniciteit3

Autochtoon

93

Westerse allochtoon

5

Niet-Westers allochtoon

2

Opleiding

Laag

20

Midden

39

Hoog

41

Maatschappelijke positie

Scholier/ student

9

Werkzaam

74

Niet werkzaam

17

Huishouden

Alleenstaand

15

Huishouden met thuiswonend(e) kind(eren)

52

Huishouden zonder (thuiswonende) kind(eren)

33

Inkomen

Laag

34

Midden

23

Hoog

43

Ongewogen scores

2.4

analyse

De papieren vragenlijsten zijn ingevoerd op de website waar ook de digitale versie ingevuld kon worden en vervolgens zijn de antwoorden tezamen door Spectrum CMO Gelderland geanalyseerd met het statistische programma SPSS. Hiermee zijn gemiddelden en significanties berekend. Bij alle testen is gebruik gemaakt van een significantie niveau van .05. Significante verschillen zijn in de tabellen aangegeven met een *. Verschillen ten opzichte van het Gelders gemiddelde van 3% of meer zijn als relevant beschouwd. De steekproef is niet op alle kenmerken representatief voor de provincie Gelderland. De ene groep kan wat meer vertegenwoordigd zijn dan de andere. Er is daarom voor gekozen op deze kenmerken een weging toe te passen zodat een beeld gegeven kan worden van de werkelijke populatie. Er is per gemeente gewogen op leeftijd en geslacht. Dit onderzoek is uitgevoerd aan de hand van een zelf gerapporteerde vragenlijst. Dit kan zorgen voor sociaal wenselijke antwoorden. Daarnaast kan het zijn dat mensen die meer betrokken zijn met het thema de vragenlijst eerder invullen dan mensen die geen betrokkenheid hebben met het thema. Dit kan ertoe leiden dat de percentages voor bewegen en sporten iets hoger liggen dan daadwerkelijk het geval is.


11

3. Bewegen Lichamelijke activiteit is goed voor de volksgezondheid. Onderzoek van het Rijksinstituut voor volksgezondheid en milieu (RIVM) wijst uit dat de kans op het vroegtijdig krijgen van hart- en vaatziekten, diabetes mellitus, osteoporose en colonkanker toeneemt, als er geen of weinig sprake is van lichamelijke activiteit4. Beweging is echter niet alleen goed voor het lichaam, maar ook goed voor de psychische gesteldheid. Zo heeft lichamelijke beweging een positief effect op o.a. zelfwaardering, depressie, angst, stress en psychologische afwijkingen5. In dit hoofdstuk wordt het beweeggedrag van de Gelderlander onder de loep genomen aan de hand van de beweegnormen (Nederlandse Norm Gezond Bewegen, fitnorm en combinorm) en lichamelijke activiteiten. 3.1 beweegnormen In Nederland hebben experts verbonden aan universiteiten, RIVM, TNO, NOC*NSF en het ministerie van VWS in 1998 de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) opgesteld. De NNGB definieert een minimaal niveau om gezondheidswinst te behalen. Daarna zijn ook de fitnorm en de combinorm in het leven geroepen. De fitnorm geeft het gewenste niveau aan om de cardiovasculaire conditie op peil te houden6. Hieronder zijn de definities weergegeven voor de drie beweegnormen. Let wel, voor inactieven is extra hoeveelheid lichaamsbeweging altijd zinvol onafhankelijk van intensiteit, duur, frequentie en type.

definities beweegnormen

NNGB (volwassenen 18 jaar en ouder) Dagelijks minstens een half uur ten minste matig intensieve lichamelijke activiteit (bijvoorbeeld stevig wandelen of fietsen), op minimaal 5 dagen per week.

Fitnorm Ten minste drie keer per week gedurende minimaal 20 minuten zwaar intensieve activiteit.

Combinorm Iemand voldoet aan de combinorm wanneer hij/zij voldoet aan de NNGB en/of de Fitnorm.

nederlandse norm gezond bewegen (nngb)

De respondenten is gevraagd naar hoeveel dagen zij matig intensieve lichaamsbeweging, zoals wandelen, fietsen en andere lichaamsbeweging op school/werk, in het huishouden of in hun vrije tijd hebben. Hierbij is aangegeven dat het gaat om inspanning die ten minste even inspannend is als wandelen of fietsen en om het gemiddeld aantal dagen van een normale week in de maand voorafgaand aan het onderzoek. Men voldoet aan de NNGB als men minimaal vijf dagen in de week ten minste 30 minuten matig intensieve lichamelijke activiteit heeft. Omdat te weinig bewegen nog altijd beter is dan niet bewegen, is er ook een uitsplitsing gemaakt naar semi-actief en inactief. Tabel 3.1 geeft weer hoeveel dagen Gelderlanders zulke lichamelijke activiteiten hebben ingedeeld in de categorieën normactief (5, 6 of 7 dagen in de week), semiactief (1, 2, 3 of 4 dagen in de week) en inactief (0 dagen in de week).

12


Tabel 3.1 Voldoen aan NNGB naar regio, geslacht en leeftijd (in procenten)

Normactief

Semi-actief

Inactief

Nederland7

61

33

6

Gelderland

56

41

3

Achterhoek

57

40

3

Arnhem

57

38

5

Nijmegen

57

40

3

Noord Veluwe

54

44

3

Rivierenland

52

43

5

Stedendriehoek

57

41

3

Mannen

51

44

5

Vrouwen

60

38

2

18 tot 35 jr

59

39

2

35 tot 50 jr

54

42

4

50 tot 65 jr

54

42

4

Regio

Geslacht*

Leeftijd*

In tabel 3.1 is te zien dat in totaal 56% van de Gelderse bevolking (18 tot 65 jaar) voldoet aan de NNGB. Dat is minder dan het landelijk gemiddelde dat op 61% ligt8. De regio’s Rivierenland (52%) en Noord Veluwe (54%) lopen achter op de andere vier regio’s waar het percentage op 57% ligt wat betreft het voldoen aan de NNGB. Daarnaast komt uit de resultaten naar voren dat vrouwen vaker voldoen aan de NNGB dan mannen. Dit percentage (60%) ligt ook hoger dan het Gelders gemiddelde. Wanneer gekeken wordt naar de leeftijdscategorieën is te zien dat de jongste leeftijdsgroep (18 tot 35 jaar) met 59% vaker voldoet aan de NNGB dan de overige twee leeftijdsgroepen (54%). Er is naast normactief ook gekeken naar het percentage inwoners dat inactief is en geen enkele dag 30 minuten matig intensief beweegt. Inactiviteit kan leiden tot een verhoogd risico op overgewicht en diabetes type 29. Voor Gelderland ligt dit percentage op 3%. Dat is lager dan het landelijk gemiddelde dat op 6% ligt. De verschillen tussen de groepen zijn erg klein. Wel valt op dat de regio’s Arnhem en Rivierenland en de groep mannen vaker inactief zijn (5%).


13

Voor de andere achtergrondkenmerken van de onderzoekspopulatie is ook gekeken naar het percentage dat volgens de NNGB normactief is (zie tabel 3.2). Hieruit blijken de volgende verschillen:

Hoger opgeleiden (52%) voldoen minder vaak aan de NNGB dan lager opgeleiden (61%);

Mensen met een hoog inkomen (49%) voldoen minder vaak aan de NNGB dan mensen met een

midden (59%) en laag inkomen (58%).

Tabel 3.2 Voldoen aan NNGB (normactief) naar achtergrondkenmerken (in procenten)

Categorie

%

Categorie

%

Categorie

%

Beperking en/of chronische aandoening

Wel

57

Geen

55

Etniciteit

Autochtoon

56

Allochtoon

50

Opleiding*

Laag

61

Midden

58

Hoog

52


Scholier/ student

57

Werkzaam

56

Niet Werkzaam

55

Huishouden

Alleenstaand

57


55


55

Inkomen*

Laag

58

Midden

59

Hoog

49

De volgende regio’s/groepen voldoen minder dan gemiddeld aan de NNGB (56%):

14

Regio Rivierenland (-4%) Mannen (-5%) Allochtonen (-6%) Hoger opgeleiden (-4%) Mensen met een hoog inkomen (-7%)


fitnorm

De fitnorm geeft aan dat je minimaal drie keer in de week gedurende minimaal 20 minuten aan zware intensieve activiteit moet doen. Hierbij is in de vragenlijst aangegeven dat het gaat om lichaamsbeweging waarvan je ‘merkbaar sneller gaat ademen en die lang genoeg duurt (minimaal 20 minuten per keer) om bezweet te raken, zoals sporten en andere inspannende bezigheden’. Hierbij moesten de respondenten het gemiddeld aantal keren van een normale week in de maand voorafgaand aan het onderzoek in gedachten nemen. Tabel 3.3 geeft weer hoe vaak Gelderlanders dit soort activiteiten hebben, ingedeeld in de categorieën normfit (3 keer of vaker in de week), semifit (1 of 2 keer in de week) en niet fit (geen enkele keer per week). Tabel 3.3 Voldoen aan fitnorm naar regio, geslacht en leeftijd (in procenten)

Normfit

Semifit

Niet fit

Nederland10

24

-

-

Gelderland

36

47

17

Achterhoek

37

47

16

Arnhem

41

43

16

Nijmegen

37

45

18

Noord Veluwe

34

49

17

Rivierenland

32

49

19

Stedendriehoek

37

48

14

Mannen

39

45

16

Vrouwen

34

49

17

18 tot 35 jr

43

44

13

35 tot 50 jr

35

49

16

50 tot 65 jr

32

48

20

Regio

Geslacht*

Leeftijd*

In totaal voldoet 36% van de Gelderse bevolking (18 tot 65 jaar) aan de fitnorm en doet daarmee ten minste drie keer per week gedurende minimaal 20 minuten aan zware intensieve activiteit. Dat is hoger dan het landelijk gemiddelde dat op 24% ligt (TNO, 2010). Bij de regio’s valt op dat de regio Rivierenland onder het Gelders gemiddelde ligt wat betreft voldoen aan de fitnorm (32%) en de regio Arnhem meer normfitte inwoners heeft (41%). Verder voldoen meer mannen (39%) aan de fitnorm dan vrouwen (34%). Ook is te zien dat de jongste leeftijdscategorie (18 tot 35 jaar) vaker aan zware intensieve lichaamsbeoefening doet dan de oudere leeftijdscategorieën (43% t.o.v. 35% en 32%).


15

Voor de andere achtergrondkenmerken is ook gekeken naar het percentage normactief (zie tabel 3.4). Hieruit blijken de volgende verschillen:

Gelderlanders met een beperking en/of chronische aandoening (29%) voldoen minder vaak aan de fitnorm dan mensen zonder een beperking en/of chronische aandoening (38%); Scholieren/studenten (50%) voldoen vaker aan de fitnorm dan werkenden (36%) of nietwerkenden (32%).

Tabel 3.4 Voldoen aan fitnorm naar achtergrondkenmerken (in procenten)

Categorie

%

Categorie

%

Categorie

%

Beperking en/of chronische aandoening*

Wel

29

Geen

38

Etniciteit

Autochtoon

36

Allochtoon

40

Opleiding

Laag

37

Midden

37

Hoog

35

Maatschappelijke positie*

Scholier/ student

50

Werkzaam

36

Niet Werkzaam

32

Huishouden

Alleenstaand

40


34


36

Inkomen

Laag

36

Midden

36

Hoog

35

De volgende groepen voldoen minder dan gemiddeld aan de fitnorm (36%):

16

Regio Rivierenland (-4%) Ouderen (50 tot 65 jaar) (-4%) Mensen met een beperking en/of chronische aandoening (-7%) Niet werkenden (-4%)


combinorm

De combinorm is een samengestelde variabele van de NNGB en de fitnorm. Volwassenen voldoen aan de combinorm als zij voldoen aan de NNGB en/of de fitnorm. In tabel 3.5 is weergegeven hoeveel Gelderlanders hieraan voldoen, ingedeeld in voldoen aan combinorm en niet voldoen aan combinorm. In totaal voldoet 67% van de Gelderse bevolking aan de combinorm. Dat is iets minder dan het landelijk gemiddelde dat op 68% ligt. Omdat de combinorm is samengesteld uit de NNGB en de fitnorm zijn veelal dezelfde trends te zien als bij die beweegnormen. Bij de regio’s is te zien dat Arnhem boven het provinciaal gemiddelde scoort (73%) en de regio Rivierenland onder het gemiddelde (63%). Verder voldoen vrouwen meer aan de combinorm dan mannen (70% t.o.v. 65%) en de jongste leeftijdscategorie (18 tot 35 jaar) voldoet meer aan de combinorm dan de oudere leeftijdscategorieën (73% t.o.v. 66% en 64%). Tabel 3.5 Voldoen aan combinorm naar regio, geslacht en leeftijd (in procenten)

Voldoen aan combinorm

Niet voldoen aan combinorm

Nederland11

68

32

Gelderland

67

33

Achterhoek

68

32

Arnhem

73

27

Nijmegen

66

34

Noord Veluwe

66

34

Rivierenland

63

37

Stedendriehoek

68

32

Mannen

65

36

Vrouwen

70

30

18 tot 35 jr

73

28

35 tot 50 jr

66

34

50 tot 65 jr

64

36

Regio

Geslacht*

Leeftijd*


17

Voor de andere achtergrondkenmerken is ook gekeken naar het percentage dat aan de combinorm voldoet (zie tabel 3.6). Hieruit blijken de volgende verschillen:

Mensen met een beperking en/of chronische aandoening (63%) voldoen minder vaak aan de combinorm dan mensen zonder een beperking en/of chronische aandoening (68%); Hoger opgeleiden (64%) voldoen minder vaak aan de combinorm dan lager en midden opgeleiden (69%); Scholier/studenten (75%) voldoen vaker aan de combinorm dan werkenden (67%) en niet werkenden (64%); Mensen met een hoog inkomen (63%) voldoen minder vaak aan de combinorm dan mensen met een midden (70%) en laag inkomen (69%).

Tabel 3.6 Voldoen aan combinorm naar achtergrondkenmerken (in procenten)

Categorie

%

Categorie

%

Categorie

%


Wel

63

Geen

68

Etniciteit

Autochtoon

67

Allochtoon

66

Opleiding*

Laag

69

Midden

69

Hoog

64


Scholier/ student

75

Werkzaam

67

Niet Werkzaam

64

Huishouden

Alleenstaand

69


67


65

Inkomen*

Laag

69

Midden

70

Hoog

63

De volgende groepen voldoen minder dan gemiddeld aan de combinorm (67%):

18

Regio Rivierenland (-4%) Ouderen (50 tot 65 jaar) (-3%) Mensen met een beperking en/of chronische aandoening (-4%) Hoog opgeleiden (-3%) Niet werkenden (-3%) Mensen met een hoog inkomen (-4%)


3.2 lichamelijke activiteit Naast de beweegnormen is ook aan de mensen gevraagd hoe lang en hoe vaak zij bepaalde lichamelijke activiteiten doen. Hierbij zijn de volgende activiteiten meegenomen: lopen en fietsen (naar school, werk, winkels of halte openbaar vervoer), wandelen als ontspanning, tuinieren en klussen/doe het zelven. frequentie lichamelijke activiteiten

In onderstaande figuur is weergegeven hoe vaak Gelderlanders de verschillende activiteiten doen per week of per maand. Van deze vijf lichamelijke activiteiten fietsen (naar school, werk, winkel of halte ov) Gelderlanders het vaakst per week (70%) en ook lopen hier naartoe wordt relatief vaak per week gedaan (62%). Klussen/doe het zelven en tuinieren zijn activiteiten die vaker 1 tot 3 keer in de maand worden gedaan (respectievelijk 39% en 36%). Figuur 3.1 Dagelijkse lichamelijke activiteit naar frequentie 100% 80% 60% minder/niet 40%

1-3 keer per maand 1-4 keer per week

20%

5-7 keer per week 0% Lopen (naar

Fietsen (naar

Wandelen als

school, werk,

school, werk,

ontspanning

winkel of

winkel of

halte ov)

halte ov)

Tuinieren

Klussen/doe het zelven


19

Tabel 3.7 geeft de lichamelijke activiteiten weer naar regio en belangrijkste achtergrondkenmerken (overige achtergrondkenmerken zijn te vinden in bijlage 5). De regio’s en groepen die bovengemiddeld op één van de activiteiten scoren zijn hieronder per activiteit weergegeven:

Lopen (naar school, werk, winkel of halte ov): regio Nijmegen, 18 tot 35 jarigen;

Fietsen (naar school, werk, winkel of halte ov): regio Noord Veluwe en Stedendriehoek, en vrouwen;

Wandelen als ontspanning: regio Achterhoek, vrouwen, ouderen (50 tot 65 jaar) en mensen met een beperking en/of chronische aandoening;

Tuinieren: regio Achterhoek, ouderen (50 tot 65 jaar);

Klussen/doe het zelven: regio Achterhoek, mannen, 35 tot 50 jarigen, ouderen (50 tot 65 jaar).

Tabel 3.7 Lichamelijke activiteiten (minimaal 1 keer per week) naar regio en achtergrondkenmerken

Gelderland

Lopen (naar school, werk, winkel of halte ov)

Fietsen (naar school, werk, winkel of halte ov)

Wandelen als ontspanning

Tuinieren


62

70

45

30

24

57

71

49

37

31

Regio Achterhoek Arnhem

64

68

44

32

24

Nijmegen

72

70

39

19

18

Noord Veluwe

58

74

46

36

25

Rivierenland

58

60

42

36

25

Stedendriehoek

62

74

46

27

23

Mannen

59*

63*

39*

31

34*

Vrouwen

65*

78*

50*

29

14*

18 tot 35 jr

71*

72*

33

13*

16*

35 tot 50 jr

61*

71*

45

34*

28*

50 tot 65 jr

56*

68*

55

42*

28*

Geslacht

Leeftijd

Beperking en/of chronische aandoening Wel

60

65*

53*

32

24

Geen

63

72*

43*

30

24

Autochtoon

62

71

44

31

25

Allochtoon

63

60

46

24

17

Etniciteit

20


duur lichamelijke activiteiten

Ook is gekeken naar hoe lang Gelderlanders de verschillende activiteiten doen (zie figuur 3.2). Hieruit komt naar voren dat wandelen als ontspanning, tuinieren en klussen/doe het zelven vaker langer (minimaal 30 minuten per keer) worden gedaan (respectievelijk 57%, 51% en 48%), terwijl de activiteiten die het vaakst gedaan worden, lopen en/of fietsen naar school, werk, winkel of halte ov, juist vaker minder lang duren (tot 30 minuten per keer). Figuur 3.2 Dagelijkse lichamelijke activiteit naar duur 100% 80% 60% doe ik niet 40%

tot 30 minuten 30-6- minuten

20%

meer dan 60 minuten 0% Lopen (naar

Fietsen (naar

Wandelen als

school, werk,

school, werk,

ontspanning

winkel of

winkel of

halte ov)

halte ov)

Tuinieren



21

Tevens is gekeken naar de duur van de activiteiten, naar regio en de belangrijkste achtergrondkenmerken (zie voor overige kenmerken bijlage 5). De regio’s en groepen die bovengemiddeld op een van de activiteiten scoren zijn hieronder per activiteit weergegeven:

Lopen (naar school, werk, winkel of halte ov): allochtonen;

Fietsen (naar school, werk, winkel of halte ov): regio Arnhem en ouderen (50 tot 65 jaar); Wandelen als ontspanning: regio Nijmegen, vrouwen en ouderen (50 tot 65 jaar); Tuinieren: regio Achterhoek, 35 tot 50 jarigen en ouderen (50 tot 65 jaar); Klussen/doe het zelven: mannen, 35 tot 50 jarigen.

Tabel 3.8 Lichamelijke activiteiten (minimaal 30 minuten per keer) naar regio en achtergrondkenmerken

Gelderland

Lopen (naar school, werk, winkel of halte ov)

Fietsen (naar school, werk, winkel of halte ov)

Wandelen als ontspanning

Tuinieren


14

25

57

51

48

14

26

56

58

50

Regio Achterhoek Arnhem

12

30

60

55

48

Nijmegen

15

24

61

40

46

Noord Veluwe

13

22

56

54

48

Rivierenland

13

20

49

54

47

Stedendriehoek

16

26

58

51

51

Mannen

14

25

51*

52

61*

Vrouwen

14

25

63*

51

36*

Geslacht

Leeftijd 18 tot 35 jr

15

22*

47*

32*

39*

35 tot 50 jr

13

23*

57*

59*

54*

50 tot 65 jr

14

28*

66*

61*

51*

Beperking en/of chronische aandoening Wel

16

24

56

48

47

Geen

13

25

57

52

49

Autochtoon

14

25

57

52

49

Allochtoon

18

25

55

42

41

Etniciteit

22


samenvatting

56% van de Gelderlanders voldoet aan de NNGB.

36% van de Gelderlanders voldoet aan de Fitnorm.

Regio Rivierenland, ouderen, Gelderlanders met een beperking en/of chronische aandoening en niet werkenden voldoen minder aan de fitnorm.

67% van de Gelderlanders voldoet aan de Combinorm.

Regio Rivierenland, ouderen, Gelderlanders met een beperking en/of chronische aandoening en mensen met een hoog inkomen voldoen minder aan de combinorm.

Fietsen en lopen (naar school, werk, winkel of halte ov) wordt het vaakst door de Gelderlanders gedaan.

Wandelen als ontspanning, tuinieren en klussen worden het vaakst langer dan 30 minuten gedaan.

Mannen, hoger opgeleiden en mensen met een hoog inkomen bewegen te weinig volgens de NNGB.


23

4. Sportgedrag Het sportgedrag van de Gelderlander wordt bepaald aan de hand van de volgende onderwerpen: sportdeelname, beoefende sporten, locatie om te sporten, lidmaatschap sportvereniging en motivatie om wel of niet te sporten. 4.1 sportdeelname De definitie van sporter wordt tegenwoordig gelegd bij minimaal 12 keer per jaar sporten (RSO-norm12). Op basis van deze definitie is drie kwart van de Gelderlanders (76%) een sporter (zie tabel 4.1). Hiervan sport 17% 12 tot 59 keer per jaar (1 tot 3 keer in de maand), 42% 60-119 keer (1 tot 2 keer per week) en 29% sport vaker. In vergelijking met het landelijk gemiddelde (66%) sporten Gelderlanders vaker minimaal één keer per maand. Al moet wel gezegd worden dat het landelijk gemiddelde uit 2007 dateert en er tot dat jaar een stijgende trend te zien was. Het landelijk gemiddelde zal dus naar alle waarschijnlijkheid op dit moment hoger uitvallen. Uit de resultaten is te zien dat in de regio Rivierenland de sportdeelname lager ligt (70%), terwijl in de regio Stedendriehoek (80%) dit hoger ligt dan gemiddeld. Verder valt in de leeftijdscategorieën op dat er met het toenemen van de leeftijd minder wordt gesport. Tabel 4.1 Sportdeelname (volgens RSO-norm) naar regio, geslacht en leeftijd (in %)

Sporter

Niet-sporter

Nederland13

66

34

Gelderland

76

24

Achterhoek

74

26

Arnhem

74

26

Nijmegen

78

22

Noord Veluwe

74

26

Rivierenland

70

30

Stedendriehoek

80

20

Mannen

76

24

Vrouwen

76

24

18 tot 35 jr

81

19

35 tot 50 jr

76

24

50 tot 65 jr

71

29

Regio

Geslacht

Leeftijd*

Ook voor de sportdeelname is gekeken naar de andere achtergrondkenmerken: beperking en/of chronische aandoening, etniciteit, opleiding, maatschappelijke positie, huishouden en inkomen (zie tabel 4.2). Hieruit blijken de volgende verschillen:

De sportdeelname bij mensen met een beperking en/of chronische aandoening (64%) is lager dan bij mensen zonder een beperking en/of chronische aandoening (79%);

De sportdeelname bij lager opgeleiden (64%) is lager dan bij midden- en hoger opgeleiden (respectievelijk 76% en 80%), en bij hoger opgeleiden ligt sportdeelname hoger dan bij middenopgeleiden;

24


De sportdeelname bij scholier/studenten (90%) ligt hoger dan werkenden (77%) en niet werkenden (65%), en sportdeelname ligt hoger bij werkenden dan bij niet werkenden;

De sportdeelname bij mensen met een hoog inkomen (81%) ligt hoger dan bij mensen met een midden (75%) en laag inkomen (69%), en bij mensen met een laag inkomen ligt sportdeelname lager dan bij mensen met een midden inkomen.

Tabel 4.2 Percentage sporters (volgens RSO-norm) naar achtergrondkenmerken

Categorie

%

Categorie

%

Categorie

%


Wel

64

Geen

79

Etniciteit

Autochtoon

76

Allochtoon

75

Opleiding*

Laag

64

Midden

76

Hoog

80


Scholier/ student

90

Werkzaam

77

Niet Werkzaam

65

Huishouden

Alleenstaand

74


76


76

Inkomen*

Laag

69

Midden

75

Hoog

81

In de volgende regio’s/groepen ligt de sportdeelname lager dan gemiddeld (76%):

Regio Rivierenland (-6%) Ouderen (50 tot 65 jaar) (-5%) Mensen met een beperking en/of chronische aandoening (-12%) Lager opgeleiden (-12%) Niet werkenden (-11%) Mensen met een laag inkomen (-7%)

4.2 meest beoefende sporten Om inzicht te krijgen in de sporten die het meest worden beoefend is aan de respondenten gevraagd aan te geven welke sport(en) zij het afgelopen jaar allemaal hebben gedaan. Hieruit is een top 10 ontstaan van meest beoefende sporten door de Gelderlanders. Fitness, conditie komt als populairste sport naar voren, gevolgd door hardlopen, joggen, trimmen. Fitness, kracht staat op nummer 3. Zwemsport en wielrennen, toerfietsen, mountainbiken maken de top 5 compleet. Wat opvalt is dat de meeste van deze sporten ongeorganiseerd of bij een commerciële aanbieder worden beoefend. Top 10 meest beoefende sporten in Gelderland: 1.

Fitness, conditie (31%)

6.

Wandelsport (18%)

2.

Hardlopen, joggen, trimmen (25%)

7.

Aerobics, steps, spinning (13%)

3.

Fitness, kracht (21%)

8.

Bowling (11%)

4.

Zwemsport (20%)

9.

Voetbal (10%)

5.

Wielrennen, toerfietsen, mountainbiken (19%)

10.

Skiën, langlaufen, snowboarden (10%)


25

Op de hoogopgeleiden na hebben alle groepen fitness, conditie op nummer 1 staan in de top 5 van meest beoefende sporten. Bij hoogopgeleiden staat hardlopen, joggen en trimmen op de eerste plek. Verder is de top 5 ook redelijk gelijk voor de verschillende groepen. In bijlage 3 is voor alle groepen de top 5 meest beoefende sporten te vinden. De provincie heeft in het kader van Gelderland Sport 5 kernsporten benoemd in de eerste ring, namelijk atletiek (incl. wandelsport), wielrennen (incl. fietsen), paardensport, volleybal en judo. Hoe vaak worden deze sporten in de provincie beoefend? Twee kernsporten vinden we terug in de top 10. Atletiek komt door de samenvoeging met wandelsport en hardlopen op de 2e plek en wielrennen, toerfietsen, mountainbiken op de 5e plek. De overige drie kernsporten vinden we terug op plek 13 (volleybal), plek 26 (paardensport) en plek 49 (judo). 4.3 locatie sporten In de vragenlijst is ook gevraagd waar de respondenten hun sport beoefenen. Dit is uitgesplitst in:

Officiële binnensportaccommodatie (zoals sporthal, gymnastieklokaal, fitnesscentrum/ sportschool, overdekt of combizwembad, ijshal/ijsbaan binnen, tennishal, klimhal en karthal);

Officiële buitensportaccommodatie (zoals voetbalveld, hockeyveld, tennisbaan, openluchtzwembad, ijsbaan buiten/half overdekt, manege en golfbaan);

Niet officiële sportaccommodatie (zoals buurthuis, wijkcentrum, café);

Sportvoorziening in de openbare ruimte (zoals halfpipe, basketbalpleintje en trapveldje/ voetbalkooi);

Andersoortige voorziening (zoals park, bos, bergen, strand, meer, openbare wegen huis/tuin).

Hierbij is telkens gevraagd of zij dit doen in hun eigen gemeente of elders. De resultaten voor Gelderland zijn weergegeven in figuur 4.1. De resultaten naar achtergrondkenmerken zijn terug te vinden in bijlage 4. Figuur 4.1 Overzicht accommodatie sporten in eigen gemeente of elders (in procenten)

Andersoortige voorziening

Sportvoorziening in de openbare ruimte

Niet officiële sportaccommodatie

Officiële buiten sportaccommodatie

Officiële binnen sportaccommodatie 0%

20% Beide

26

Elders

40%

60%

In eigen gemeente


80% Totaal

In Gelderland wordt het meest gesport in officiële binnensportaccommodaties (73%) of andersoortige voorzieningen (70%). Dit is ook goed te zien aan de top 5 van sporten die het meest beoefend worden in Gelderland. Sportscholen en zwembaden vallen namelijk onder officiële binnensportaccommodaties, terwijl hardlopen en wielrennen in andersoortige voorzieningen wordt beoefend. Van sportvoorzieningen in de openbare ruimte wordt het minst gebruik gemaakt. Wanneer gekeken wordt naar de locatie van sporten dan wordt bij alle accommodatievormen voornamelijk in de eigen gemeente gesport. Bij andersoortige voorziening is te zien dat ook vaak zowel in de eigen gemeente als elders wordt gedaan. 4.4 lidmaatschap sportvereniging 46% van de Gelderlanders is lid van een sportvereniging (zie tabel 4.3). Landelijk ligt dit percentage lager op 28% (volwassen bevolking van 18 tot 65 jaar). Van de Gelderse sporters (volgens de RSOnorm) is 60% lid van een sportvereniging. Verder blijkt uit de resultaten dat in de regio’s Noord Veluwe en Rivierenland minder inwoners lid zijn van een sportvereniging (respectievelijk 43% en 41%), terwijl in de regio Stedendriehoek juist meer inwoners lid zijn van een sportvereniging (51%). Daarnaast valt op dat naarmate men ouder wordt men minder vaak lid is van een sportvereniging. Tabel 4.3 Lidmaatschap sportvereniging naar regio, geslacht en leeftijd (in procenten)

lidmaatschap sportvereniging Nederland14

28

Gelderland

46

Regio* Achterhoek

48

Arnhem

46

Nijmegen

45

Noord Veluwe

43

Rivierenland

41

Stedendriehoek

51

Geslacht Mannen

48

Vrouwen

45

Leeftijd* 18 tot 35 jr

54

35 tot 50 jr

46

50 tot 65 jr

40

In tabel 4.4 is lidmaatschap van een sportvereniging naar achtergrondkenmerken weergegeven. Hieruit blijken de volgende verschillen:

Gelderlanders met een beperking en/of chronische aandoening (32%) zijn minder vaak lid van een sportvereniging dan Gelderlanders zonder een beperking en/of chronische aandoening (50%); Laagopgeleiden (37%) zijn minder vaak lid van een sportvereniging dan midden- en hoogopgeleiden (respectievelijk 47% en 50%);


27

Scholieren/studenten (63%) zijn vaker lid van een sportvereniging dan werkenden (48%) en niet werkenden (33%), en werkenden zijn vaker lid dan niet werkenden; Alleenstaanden (42%) zijn minder vaak lid van een sportvereniging dan huishoudens met thuiswonend(e) kind(eren) (48%); Mensen met een hoog inkomen (52%) zijn vaker lid van een sportvereniging dan mensen met een laag (40%) en midden inkomen (43%).

Tabel 4.4 Lid van een sportvereniging naar achtergrondkenmerken (in procenten)

Categorie

%

Categorie

%

Categorie

%


Wel

32

Geen

50

Etniciteit

Autochtoon

47

Allochtoon

44

Opleiding*

Laag

37

Midden

47

Hoog

50


Scholier/ student

63

Werkzaam

48

Niet Werkzaam

33

Huishouden*

Alleenstaand

42


48


45

Inkomen*

Laag

40

Midden

43

Hoog

52

De volgende regio’s/groepen zijn minder mensen lid van een sportvereniging dan gemiddeld (46%):

Regio Rivierenland (-5%) en Noord Veluwe (-3%) Ouderen (50 tot 65 jaar) (-6%) Mensen met een beperking en/of chronische aandoening (-14%) Lager opgeleiden (-9%) Niet werkenden (-13%) Alleenstaanden (-4%) Mensen met een laag inkomen (-6%)

4.5 motivatie Om erachter te komen wat mensen drijft om te gaan sporten of hen juist weg houdt van het sporten is gevraagd aan te geven wat de belangrijkste redenen zijn om wel of niet te gaan sporten. redenen om te sporten

Aan de respondenten, die in het jaar voorafgaand aan het onderzoek een sport hebben beoefend, is gevraagd wat hun beweegredenen zijn om te gaan sporten. In figuur 4.2 zijn de meest genoemde redenen om te gaan sporten onder elkaar gezet. Hieruit komt naar voren dat de belangrijkste motivatie om te gaan sporten ‘lichaamsbeweging/gezondheid’ is (88%). Op de tweede plek staat ‘opbouw conditie, kracht, lenigheid’ (51%) en op de derde plek staat ‘uitlaatklep voor dagelijks leven/ontspanning’ (41%). De eerste en tweede plek is voor alle regio’s/groepen hetzelfde. Op de derde plek zijn er wel verschillen tussen de verschillende regio’s/groepen. De regio’s Achterhoek en Noord Veluwe, ouderen, allochtonen, lager en midden opgeleiden, studenten en niet werkenden, huishoudens zonder (thuiswonende) kinderen en mensen met een laag inkomen hebben ‘leuke activiteit/plezier’ op nummer 3 staan in plaats van ‘uitlaatklep voor dagelijks leven/ontspanning’.

28


Figuur 4.2 Motieven om te sporten Competitie, meten met anderen Advies opvolgen van arts / fysiotherapeut Prestatie, jezelf verbeteren Afslanken Lekker buiten zijn Gezelligheid / so ciale contacten Leuke activiteit / plezier Uitlaatklep voor dagelijks leven / ontspanning Opbouw conditie, kracht, lenigheid Lichaamsbeweging / gezondheid 0%

20%

40%

60%

80%

100%

redenen om niet te sporten

De respondenten die hebben aangegeven niet aan sport te doen is de vraag voorgelegd waarom zij niet aan sport doen. In figuur 4.3 zijn de meest genoemde redenen onder elkaar gezet. ‘Ik heb voldoende lichaamsbeweging’ is de meest genoemde reden om niet te sporten (37%). Daarna komen ‘geen tijd, vanwege werk en/of gezin’ (33%) en ‘andere vrijetijdsbestedingen vind ik leuker’ (29%). De redenen ‘reistijd naar een sportgelegenheid is te lang’ (19%) en ‘laat mijn gezondheid momenteel niet toe’ maken de top 5 compleet (16%). Figuur 4.3 Motieven om niet te sporten Ik kan niet goed sporten Ik weet niet welke sport bij mij past Ik ken geen mensen om mee te sporten Ik vind het niet nodig om te sporten Ik weet het eigenlijk niet, het is geen gewoonte Laat mijn gezondheid momenteel niet toe Reistijd naar een sportgelegenheid is te lang Andere vrijtetijdsbestedingen vind ik leuker Heb ik geen tijd voor, vanwege werk en/of gezin Ik heb voldoende lichaamsbeweging 0%

10%

20%

30%


40%

29

Bij de verschillende groepen laat de top 3 van motieven om niet te sporten weinig verschil zien met de Gelderse top 3 van redenen om niet te sporten. Wel is de positie binnen de top 3 wisselend. Bijna alle groepen geven ‘ik heb voldoende lichaamsbeweging of ‘heb ik geen tijd voor, vanwege werk en/of gezin’ aan als belangrijkste reden om niet te sporten. De belangrijkste reden voor Gelderlanders met een beperking en/of chronische aandoening om niet te sporten is: ‘laat mijn gezondheid niet toe’.

samenvatting

76% van de Gelderlanders mag zich een sporter noemen en sport minimaal 1 keer in de maand. Bij de regio Rivierenland, ouderen, Gelderlanders met een beperking en/of chronische aandoening, lager opgeleiden, niet werkenden en mensen met een laag inkomen ligt de sportdeelname lager.

Top 5 meest beoefende sporten: 1. Fitness, conditie 2. Hardlopen, joggen, trimmen 3. Fitness, kracht 4. Zwemsport 5. Wielrennen, toerfietsen, mountainbiken

73% van de Gelderlanders sporten in officiële binnensportaccommodaties.

46% van de Gelderlanders is lid van een sportvereniging.

Regio Rivierenland en Noord Veluwe, ouderen, Gelderlanders met een beperking en/of chronische aandoening, lager opgeleiden, niet werkenden, alleenstaanden en mensen met een laag inkomen minder vaak lid van een sportvereniging.

Lichaamsbeweging/gezondheid, opbouw conditie, kracht, lenigheid, en uitlaatklep voor dagelijks leven/ontspanning zijn de drie belangrijkste redenen voor sporters om te gaan sporten.

Ik heb voldoende lichaamsbeweging, heb ik geen tijd voor vanwege werk en/of gezin en andere vrijetijdsbestedingen vind ik leuker zijn de drie belangrijkste redenen voor niet-sporters om niet te gaan sporten.

30


5.

Leefstijl en gezondheid

Sporten en bewegen is goed voor de volksgezondheid. Er is echter ook een aantal aspecten waarvan bekend is dat deze slecht zijn voor de volksgezondheid, te weten: overmatige alcoholinname, roken en overgewicht. Deze drie onderwerpen worden in dit hoofdstuk behandeld. 5.1 alcohol Overmatig alcoholgebruik is slecht voor de gezondheid. Dit kan leiden tot verhoogde bloeddruk, hersenbloeding, leveraandoeningen, orgaanaandoeningen, diverse soorten kanker, verslaving en andere gezondheidsklachten. Matig alcoholgebruik veroorzaakt weinig risico’s voor de gezondheid. Zo adviseert de Gezondheidsraad gezonde mannen niet meer dan twee standaardglazen en gezonde vrouwen niet meer dan één standaardglas alcohol per dag te drinken15. De respondenten is gevraagd of zij alcohol drinken en zo ja, hoeveel glazen ze drinken. In Gelderland drinkt 80% van de volwassenen (18 tot 65 jaar) alcohol. 18% Drinkt dagelijks alcohol, waarvan 4% meer dan twee glazen per dag drinkt. Daarnaast drinkt 33% wekelijks alcohol en 29% drinkt af en toe alcohol (alleen bij gelegenheden). Het percentage Gelderlanders dat drinkt komt ongeveer overeen met het landelijk gemiddelde van de bevolking van 12 jaar en ouder (81%). Bij de regio’s is te zien dat in Noord Veluwe en Rivierenland minder vaak alcohol gedronken wordt. Verder drinken mannen vaker alcohol dan vrouwen. Daarnaast drinken vrouwen (34%) en 18 tot 35 jarigen (35%) vaker dan gemiddeld af en toe alcohol en ouderen drinken vaker dan gemiddeld dagelijks alcohol (29%). Tabel 5.1 Alcoholgebruik en frequentie naar regio, geslacht en leeftijd (in procenten). Drinkt geen alcohol

Drinkt alcohol

Nederland16

19

81

Gelderland

20

80

Dagelijkse drinker

Wekelijkse drinker

Af en toe

18

33

29

Regio Achterhoek

18

82

17

33

32

Arnhem

20

80

16

34

30

Nijmegen

18

82

20

35

28

Noord Veluwe

25

75

17

30

27

Rivierenland

25

75

17

30

28

Stedendriehoek

18

82

20

33

29

Mannen

14

86

22

39

24

Vrouwen

26

74

14

26

34

19

81

10

37

35

Geslacht*

Leeftijd 18 tot 35 jr 35 tot 50 jr

22

78

15

33

31

50 tot 65 jr

19

81

29

29

23


31

Voor de andere achtergrondkenmerken is ook gekeken naar het alcoholgebruik (zie tabel 5.2). Hieruit blijken de volgende significante verschillen:

Gelderlanders met een beperking en/of chronische aandoening (70%) zijn minder vaak alcoholdrinkers dan Gelderlanders zonder beperking en/of chronische aandoening (83%);

Allochtonen (71%) zijn minder vaak alcoholdrinkers dan autochtonen (81%);

Laag opgeleiden (68%) zijn minder vaak alcoholdrinkers dan hoog opgeleiden (86%);

Scholieren/studenten (88%) zijn vaker alcoholdrinkers dan niet werkenden (69%) en werkenden (82%);

Huishoudens zonder (thuiswonende) kind(eren) (83%) zijn vaker alcoholdrinkers dan alleenstaanden (78%);

Mensen met een laag inkomen (75%) zijn minder vaak alcoholdrinkers dan mensen met een midden (84%) en hoog inkomen (87%).

Tabel 5.2 Alcoholgebruik naar achtergrondkenmerken (in procenten)

Categorie

%

Categorie

%

Categorie

%


Wel

70

Geen

83

Etniciteit*

Autochtoon

81

Allochtoon

71

Opleiding*

Laag

68

Midden

80

Hoog

86


Scholier/ student

88

Werkzaam

82

Niet Werkzaam

69

Huishouden*

Alleenstaand

78


79


83

Inkomen*

Laag

75

Midden

84

Hoog

87

De volgende groepen drinken meer dan gemiddeld (80%) alcohol: Mannen (6%)

Hoog opgeleiden (6%)

Scholieren/studenten (8%)

Huishoudens zonder (thuiswonende) kind(eren) (3%)

Mensen met een midden (4%) en hoog inkomen (7%)

Daarnaast is gekeken naar het verschil in sporten beweeggedrag tussen alcoholdrinkers en niet alcoholdrinkers (zie figuur 5.1). Uit de resultaten blijkt dat het beweeggedrag van alcoholdrinkers en niet alcoholdrinkers nagenoeg gelijk is. Wat betreft sporten zijn er wel verschillen te vinden. Zo voldoen alcoholdrinkers vaker aan de RSO-norm dan niet-alcoholdrinkers (79% t.o.v. 64%) en mogen meer alcoholdrinkers zich dus sporter noemen. Ook zijn alcoholdrinkers vaker lid van een sportvereniging dan niet-alcoholdrinkers (50% t.o.v. 34%).

32


Figuur 5.1 Resultaten alcoholdrinkers afgezet tegen Gelderland

NNGB

Fitnorm

Combinorm

Sporter (RSO)

Lid sportvereniging 0

20 niet alcoholdrinker

40

60 alcoholdrinker

80

100 Gelderland


33

5.2 roken Roken verhoogt het risico op veel ziekten en aandoeningen, zoals longkanker, COPD en coronaire hartziekten17. In tegenstelling tot alcohol is één sigaret al teveel. Bij het onderwerp roken is gevraagd of men rookt en zo ja, hoeveel men rookt. In Gelderland rookt 17% van de volwassenen (18 tot 65 jaar). Daarvan rookt 12% dagelijks, 1% rookt wekelijks en 4% rookt af en toe (alleen bij gelegenheden). Het percentage Gelderlanders dat rookt is lager dan het landelijk gemiddelde dat op 27% ligt (15 jaar en ouder). Bij de regio’s valt op dat er in de regio Rivierenland vaker (dagelijks) gerookt wordt dan in de andere regio’s. Verder roken vrouwen en ouderen minder dan mannen en jongeren. Tabel 5.3 Roken en frequentie naar regio, geslacht en leeftijd (in procenten).

Niet roker

Roker

Nederland18

73

27

Gelderland

83

17

Dagelijkse roker

Wekelijkse roker

Af en toe

12

1

4

Regio* Achterhoek

84

16

12

1

3

Arnhem

81

19

13

1

4

Nijmegen

82

18

11

2

5

Noord Veluwe

84

16

11

1

4

Rivierenland

77

23

17

1

6

Stedendriehoek

85

15

12

1

2

Mannen

80

20

13

2

5

Vrouwen

85

15

12

1

3

81

19

12

2

6

Geslacht*

Leeftijd* 18 tot 35 jr 35 tot 50 jr

82

18

12

1

4

50 tot 65 jr

84

16

13

1

2

Voor de andere achtergrondkenmerken is ook gekeken naar het percentage dat rookt (zie tabel 5.4). Hieruit blijken de volgende verschillen:

Gelderlanders met een beperking en/of chronische aandoening (21%) roken vaker dan Gelderlanders zonder beperking (16%);

Hoger opgeleiden (13%) roken minder vaak dan lager (22%) en midden opgeleiden (20%);

Alleenstaanden zijn vaker rokers (23%) dan huishoudens zonder (thuiswonende) kind(eren) (16%) en huishoudens met thuiswonend(e) kind(eren) (17%);

Mensen met een laag inkomen zijn vaker rokers dan mensen met een midden en hoog inkomen (16%).

34


Tabel 5.4 Roken naar achtergrondkenmerken (in procenten)

Categorie

%

Categorie

%

Categorie

%


Wel

21

Geen

16

Etniciteit

Autochtoon

17

Allochtoon

21

Opleiding*

Laag

22

Midden

20

Hoog

13


Scholier/ student

19

Werkzaam

17

Niet Werkzaam

18

Huishouden*

Alleenstaand

23


17


16

Inkomen*

Laag

22

Midden

16

Hoog

16

De volgende regio’s/groepen roken meer dan gemiddeld (17%):

Regio Rivierenland (6%)

Mannen (3%)

Gelderlanders met een beperking en/of chronische aandoening (4%)

Laag (5%) en midden opgeleiden (3%)

Alleenstaanden (6%)

Mensen met een laag inkomen (5%)

Net zoals bij de alcoholdrinkers is er ook bij de rokers gekeken naar verschillen ten aanzien van het sporten beweeggedrag met de niet-rokers. Op de drie beweegnormen zijn wel kleine verschillen te zien, rokers lijken minder aan de beweegnormen te voldoen dan niet rokers. Verder is in de resultaten te zien dat rokers minder vaak sporten (65% t.o.v. 78%) en minder vaak lid zijn van een sportvereniging (38% t.o.v. 48%). Figuur 5.2 Resultaten rokers afgezet tegen Gelderland.

NNGB

Fitnorm

Combinorm

Sporter (RSO)

Lid sportvereniging 0

20

niet-rokers

40

60

rokers

80

100

Gelderland


35

5.3

overgewicht

Op basis van lengte en gewicht is een zogenaamde Body Mass Index (BMI) te berekenen die de verhouding tussen lengte en gewicht aangeeft. De BMI is de meest gebruikte maat om ondergewicht en (ernstig) overgewicht te definiëren. Bij overgewicht gaat het niet om schoonheidskilo’s, maar om gezondheidskilo’s. Overgewicht moet als een risicofactor worden gezien met betrekking tot hart- en vaatziekten. Dit in de eerste plaats omdat overgewicht een extra belasting betekent voor het hart- en vaatstelsel. In de tweede plaats omdat overgewicht als gevolg van een te hoog vetpercentage kan samenhangen met een te hoog cholesterolgehalte en een verhoogde bloeddruk. Bovendien bestaat er bij overgewicht een verhoogde kans op blessures. In tabel 5.5 is te zien hoeveel Gelderlanders een gezond gewicht, overgewicht en obesitas hebben. Het percentage ondergewicht ligt zo laag dat deze niet is meegenomen in de analyses. In Gelderland heeft 42% van de volwassenen (18 tot 65 jaar) overgewicht, waarvan 10% ernstig overgewicht heeft (obesitas). Dit is iets lager dan het landelijk gemiddelde dat op 48% ligt, waarvan 12% obesitas heeft. Bij de regio’s valt op dat in de regio Nijmegen relatief minder mensen met overgewicht of obesitas zijn (36%), terwijl in de regio Achterhoek en Rivierenland meer dan gemiddeld volwassenen met overgewicht zijn (respectievelijk 46% en 44%). Verder blijkt uit de resultaten dat vrouwen minder overgewicht hebben dan mannen (36% t.o.v. 48%) en in de leeftijdscategorieën is te zien dat de jongste groep (18 tot 35 jaar) minder overgewicht heeft dan de oudere leeftijdsgroepen. Tabel 5.5 Overgewicht naar regio, geslacht en leeftijd (in procenten).

Gezond gewicht

Overgewicht

Obesitas

Nederland19

53

36

12

Gelderland

58

32

10

Achterhoek

54

36

10

Arnhem

57

32

10

Nijmegen

64

27

9

Noord Veluwe

57

32

11

Rivierenland

56

35

9

Stedendriehoek

57

32

11

Mannen

52

38

10

Vrouwen

64

26

10

18 tot 35 jr

75

19

6

35 tot 50 jr

53

37

11

50 tot 65 jr

48

39

13

Regio

Geslacht*

Leeftijd*

Voor de overige achtergrondkenmerken zijn de percentages overgewicht en obesitas bij elkaar opgeteld. In tabel 5.6 zijn de resultaten weergegeven. Hieruit blijken de volgende verschillen:

36

Gelderlanders met een beperking en/of chronische aandoening (53%) hebben vaker overgewicht dan Gelderlanders zonder beperking en/of chronische aandoening (39%);


Lager opgeleiden (53%) hebben vaker overgewicht dan midden (44%) en hoog opgeleiden (35%);

Scholieren/studenten (14%) hebben minder vaak overgewicht dan werkenden (43%) en niet werkenden (53%);

Alleenstaanden (32%) hebben minder vaak overgewicht dan huishoudens met of zonder thuiswonende kinderen (respectievelijk 44% en 46%).

Wel moet nog worden gezegd dat het percentage obesitas bij de volgende groepen erg hoog is: Gelderlanders met een beperking en/of chronische aandoening (16%), laag opgeleiden (15%) en niet werkenden (15%). Tabel 5.6 Som van overgewicht en obesitas naar achtergrondkenmerken (in procenten).

Categorie

%

Categorie

%

Categorie

%


Wel

53

Geen

39

Etniciteit

Autochtoon

42

Allochtoon

44

Opleiding*

Laag

53

Midden

44

Hoog

35


Scholier/ student

14

Werkzaam

43

Niet Werkzaam

53

Huishouden*

Alleenstaand

32


44


46

Inkomen

Laag

42

Midden

47

Hoog

43

De volgende regio’s/groepen hebben meer dan gemiddeld overgewicht (42%):

Regio Achterhoek (4%)

Mannen (6%)

Ouderen (50 tot 65 jaar) (10%)

Gelderlanders met een beperking en/of chronische aandoening (11%)

Laagopgeleiden (11%)

Niet werkenden (11%)

Huishoudens zonder (thuiswonende) kind(eren) (4%)

Mensen met een midden inkomen (5%)

Tevens is gekeken naar verschillen ten aanzien van het sporten beweeggedrag tussen Gelderlanders met en zonder overgewicht (zie figuur 5.3). Op alle onderwerpen is te zien dat Gelderlanders met overgewicht slechter scoren; ze voldoen minder aan de beweegnormen dan Gelderlanders zonder overgewicht (NNGB 51% t.o.v. 59%, Fitnorm 34% t.o.v. 38%, Combinorm 73% t.o.v. 71%), sporten minder vaak (73% t.o.v. 78%) en zijn minder vaak lid van een sportvereniging (44% t.o.v. 49%).


37

Figuur 5.3 Resultaten overgewicht afgezet tegen Gelderland

NNGB

Fitnorm

Combinorm

Sporter (RSO)

Lid sportvereniging

0

20

Gezond gewicht

40

Overgewicht

60

80

Obesitas

100

Gelderland

samenvatting

80% van de Gelderlanders drinkt alcohol. Mannen, hoger opgeleiden, scholieren/studenten, huishoudens zonder (thuiswonende) kind(eren) en mensen met een midden en hoog inkomen zijn vaker alcoholdrinkers.

17% van de Gelderlanders rookt. Regio Rivierenland, mannen, Gelderlanders met een beperking en/of chronische aandoening, lager en midden opgeleiden, alleenstaanden en mensen met een laag inkomen roken vaker.

46% van de Gelderlanders heeft overgewicht, waarvan 10% obesitas heeft. Regio Achterhoek, mannen, ouderen, Gelderlanders met een beperking en/of chronische aandoening, lager opgeleiden, niet werkenden, huishoudens zonder (thuiswonende) kind(eren) mensen met een midden inkomen hebben vaker overgewicht/obesitas.

38


6. Regio’s In de voorgaande hoofdstukken zijn al resultaten voor de regio’s weergegeven. In dit hoofdstuk worden deze resultaten per regio in één figuur overzichtelijk weergegeven. 6.1

regio overzichten

regio achterhoek

In de regio Achterhoek hebben zeven van de acht gemeenten meegedaan aan het onderzoek. Deze gemeenten zijn Aalten, Berkelland, Bronckhorst, Doetinchem, Montferland, Oost-Gelre en Oude IJsselstreek. In figuur 6.1. zijn de belangrijkste resultaten van de regio afgezet tegen de Gelderse cijfers. Hierin is te zien dat in de Achterhoek iets meer dan gemiddeld aan de beweegnormen wordt voldaan. Er zijn wel iets minder sporters in de regio, namelijk 74% in vergelijking met 76% in Gelderland. Wel zijn er iets meer inwoners lid van een sportvereniging (48%). Op het gebied van leefstijl is te zien dat inwoners van de Achterhoek iets meer alcohol drinken (82% t.o.v. 80%) en iets minder roken (16% t.o.v. 17%). Wel zijn er meer inwoners met matig overgewicht in de regio Achterhoek (36% t.o.v. 32%). Figuur 6.1 Samenvatting resultaten regio Achterhoek NNGB Fitnorm Combinorm Sporten (RSO-norm) Lid van een sportvereniging Alcohol Roken Matig overgewicht Obesitas 0

20

Achterhoek

40

60

80

100

Gelderland

regio arnhem

In de regio Arnhem hebben maar vier van de elf gemeenten meegedaan aan het onderzoek: Duiven, Overbetuwe, Renkum en Westervoort. Dit betekent dat er geen representatief beeld gegeven kan worden over deze regio. Hieronder zijn wel de resultaten onder elkaar weergegeven, waarin opvalt dat de deelnemende gemeenten goed scoren op de beweegnormen en met name op de fitnorm (41%) en de combinorm (73%). Wel wordt er iets minder gesport (74%). Op het gebied van leefstijl is het enige verschil met Gelderland dat er in de vier gemeenten samen meer gerookt wordt (19%).


39

Figuur 6.2 Samenvatting resultaten regio Arnhem NNGB Fitnorm Combinorm Sporten (RSO-norm) Lid van een sportvereniging Alcohol Roken Matig overgewicht Obesitas 0

20

Arnhem

40

60

80

100

Gelderland

regio nijmegen

In de regio Nijmegen hebben vijf van de negen gemeenten deelgenomen aan het onderzoek: Groesbeek, Millingen aan de Rijn, Nijmegen, West Maas en Waal en Wijchen. Er wordt in deze regio iets meer aan de NNGB (57%) en fitnorm (37%) voldaan. Ook zijn er meer sporters in de regio (78%). Op het gebied van leefstijl is te zien dat er iets meer inwoners van de regio Nijmegen alcohol drinken (82%) en roken (18%). Daarentegen zijn er wel minder mensen met matig overgewicht (27%) en obesitas (9%). Figuur 6.3 Samenvatting resultaten regio Nijmegen NNGB Fitnorm Combinorm Sporten (RSO-norm) Lid van een sportvereniging Alcohol Roken Matig overgewicht Obesitas 0

20

Nijmegen

40

40

60

80

Gelderland


100

regio noord veluwe

In de regio Noord Veluwe hebben zeven van de acht gemeenten meegedaan aan het onderzoek. Dit zijn Elburg, Ermelo, Harderwijk, Hattem, Nunspeet, Oldebroek en Putten. Wat opvalt is dat er in deze regio minder wordt bewogen (54% voldoet aan NNGB, 34% aan de fitnorm) en gesport (74% voldoet aan RSO-norm en 43% is lid van een sportvereniging) dan in Gelderland (zie figuur 6.4). Verder is ook te zien dat er minder alcoholdrinkers zijn (75%). Wel zijn er in de regio Noord Veluwe meer mensen met obesitas (11%). Figuur 6.4 Samenvatting resultaten regio Noord Veluwe NNGB Fitnorm Combinorm Sporten (RSO-norm) Lid van een sportvereniging Alcohol Roken Matig overgewicht Obesitas 0

20

Noord Veluwe

regio rivierenland

40

60

80

100

Gelderland

In de regio Rivierenland hebben zes van de negen gemeenten meegedaan aan het onderzoek: Buren, Culemborg, Maasdriel, Neder-Betuwe, Neerijnen en Tiel. Inwoners van de regio Rivierenland voldoen minder aan de beweegnormen (52% voldoet aan de NNGB, 32% voldoet aan de fitnorm) en sporten minder (70% voldoet aan RSO-norm en 41% is lid van een sportvereniging). Op het gebied van leefstijl is te zien dat er minder alcoholdrinkers zijn (75%), maar meer rokers (23%). Ook is te zien dat er meer inwoners zijn met matig overgewicht (35%).


41

Figuur 6.5 Samenvatting resultaten regio Rivierenland NNGB Fitnorm Combinorm Sporten (RSO-norm) Lid van een sportvereniging Alcohol Roken Matig overgewicht Obesitas 0

20

Rivierenland

40

60

80

100

Gelderland

regio stedendriehoek

In de regio Stedendriehoek hebben vijf van de zes gemeenten met het onderzoek meegedaan: Apeldoorn, Brummen, Lochem, Voorst en Zutphen. In deze regio wordt meer aan bewegen (57% voldoet aan de NNGB en 37% voldoet aan de fitnorm) en sporten (80% mag zichzelf sporter noemen en 51% is lid van een sportvereniging) gedaan dan in Gelderland. Verder zijn er minder rokers (15%), maar wel iets meer inwoners met obesitas (11%). Figuur 6.6 Samenvatting resultaten regio Stedendriehoek NNGB Fitnorm Combinorm Sporten (RSO-norm) Lid van een sportvereniging Alcohol Roken Matig overgewicht Obesitas 0

20

Stedendriehoek

42

40

60

80

Gelderland


100

7.

Vergelijking Overijssel

In de provincie Overijssel heeft een nagenoeg hetzelfde bevolkingsonderzoek in april 2010 plaatsgevonden20. Omdat de vragenlijst en methode nagenoeg gelijk zijn is het mogelijk de twee provincies naast elkaar te leggen. In dit hoofdstuk worden de belangrijkste resultaten weergegeven. Tevens worden ook landelijke cijfers ter vergelijking weergegeven. Wel moet gezegd worden dat landelijke cijfers niet altijd op dezelfde wijze zijn vergaard als de resultaten van Gelderland en Overijssel. Dit heeft dan vaak te maken met een andere leeftijdscategorie die landelijk wordt onderzocht. 7.1

bewegen en sporten

Figuur 7.1 Belangrijkste resultaten bewegen en sporten voor Gelderland, Overijssel en Nederland.

NNGB

Fitnorm

Sporten (RSO-norm)

Lid van een sportvereniging

0

20

Gelderland

40

60

Overijssel

80

100

Nederland

bewegen

Op het gebied van bewegen is te zien dat in Gelderland meer inwoners voldoen aan de NNGB dan in Overijssel (56% t.o.v. 40%). Wat betreft de fitnorm liggen de inwoners van beide provincies dicht bij elkaar (Gelderland 36%, Overijssel 35%). sporten

Gelderland en Overijssel doen niet voor elkaar onder wat betreft sportdeelname (76% t.o.v. 77%). In Gelderland zijn wel minder inwoners lid van een sportvereniging (46%) in vergelijking met Overijssel (52%). Verder is er ook nog gekeken naar de 10 meest beoefende sporten. Deze zijn in tabel 7.1 in een overzicht gezet. Hierin valt op dat er erg veel overeenkomsten zijn. Negen van de tien sporten komen in beide lijstjes voor en fitness (conditie en kracht) en hardlopen, joggen, trimmen worden in beide provincies het meest beoefend. In Gelderland staat bowling in de top 10, terwijl deze niet in de lijst van Overijssel terugkomt. Ditzelfde geldt voor schaatsen in de top 10 van Overijssel.


43

Tabel 7.1 Top 10 meest beoefende sporten in Gelderland en Overijssel

Gelderland

Overijssel

1.

Fitness (conditie / kracht)

Fitness

2.

Hardlopen, joggen, trimmen


3.

Zwemsport

Wielrennen, mountainbiken, toerfietsen

4.

Wielrennen, mountainbiken, toerfietsen

Wandelsport

5.

Wandelsport

Zwemsport

6.

Aerobics, steps, spinning


7.

Bowling

Schaatsen

8.

Voetbal (veld / zaal)

(Zaal) voetbal

9.

Skiën, langlaufen, snowboarden

Skiën, langlaufen, snowboarden

10.

Tennis

Tennis

7.2

leefstijl en overgewicht

Ook voor de onderwerpen alcohol, roken en overgewicht zijn de cijfers voor Gelderland en Overijssel naast elkaar gelegd. Tevens is ook het landelijk gemiddelde ter vergelijking weergegeven. In figuur 7.2 is hiervan een overzicht te zien. Figuur 7.2 Resultaten leefstijl voor Gelderland, Overijssel en Nederland

Alcohol

Roken

Matig overgewicht

Obesitas

0

20 Gelderland

40

60 Overijssel

80

100

Nederland

In Gelderland en Overijssel zijn er ongeveer evenveel alcoholdrinkers (80% Gelderland en 81% Overijssel. Wat betreft roken is te zien dat in Gelderland minder inwoners roken (17%) dan in Overijssel (23%). Het aantal inwoners met matig overgewicht of obesitas ligt voor Gelderland en Overijssel ook erg dicht bij elkaar. In Gelderland heeft 32% van de inwoners overgewicht en in Overijssel hebben 33% van de inwoners dit. Verder heeft in beide provincies 10% van de inwoners obesitas.

44


Bijlagen bijlage 1: variabelen en herkoderingen

Categorie Opleiding

Laag

Definitie Geen onderwijs / basisonderwijs, LBO, VBO, VMBO

Etniciteit

Midden

MBO, HAVO, VWO

Hoog

BO, WO

Autochtoon

Zelf in Nederland geboren én beide ouders in Nederland geboren

Allochtoon

Zelf buiten Nederland geboren of (één van) beide ouders buiten Nederland geboren


Scholier/student

Scholier/student

Werkend

Werkzaam 1-20 uur per week, 21 uur of meer per week

Niet werkend

Huisvrouw/man, werkloos/ arbeidsongeschikt, gepensioneerd/ vervroegd uitgetreden

Huishouden

Alleenstaand

Alleenstaand

Huishouden met

Twee volwassenen met thuiswonend(e)

thuiswonend(e) kind(eren)

kind(eren), één volwassene met thuiswonend(e) kind(eren)

Inkomen

Huishouden zonder

Twee volwassenen zonder

thuiswonend(e) kind(eren)

(thuiswonende) kind(eren)

Laag

Netto jaarinkomen gezin < €30.000

Midden

€30.000 - € 40.000

Hoog

> €40.000 netto/jaar/gezin


45

bijlage 2: achtergrondkenmerken naar geslacht, leeftijd en regio

Voor leeftijd en geslacht is gewogen zodat deze representatief zijn voor de bevolking van desbetreffende gemeenten en daarmee ook voor de provincie Gelderland. Hierdoor komt de verdeling mannen en vrouwen voor de provincie uit op 50% mannen en 50% vrouwen en de leeftijd verdeling op 31% in de categorie 18 tot 35 jaar, 36% in de categorie 35 tot 50 jaar en 34% in de categorie 50 tot 65 jaar. Hieronder is per geslacht en leeftijd aangegeven wat de kenmerken van de responsgroep zijn.

A.

geslacht en leeftijd

Gelderland

vrouw

man

18-35

35-50

50-65

Beperking en/of chronische aandoening Geen beperking-aandoening

79

77

80

87

82

69

Minstens één beperking-aandoening

21

23

20

13

18

31

6

6

5

2

4

10

Lichamelijke beperking Auditieve beperking

1

1

1

0

1

2

Visuele beperking

1

0

1

2

0

1

Verstandelijke beperking

1

1

1

1

1

1

Chronische aandoening

13

15

11

6

11

21

Psychische aandoening

3

3

3

5

3

2

Laag

Opleiding

20

22

18

12

18

29

Midden

39

40

38

45

38

35

Hoog

41

38

44

43

44

36

Etniciteit

93

92

94

92

93

93

Allochtoon

7

8

6

8

7

7


Autochtoon

Scholier-student

9

9

10

31

0

0

Werkzaam

74

70

78

64

90

67

Niet werkzaam

17

21

12

5

10

33

Huishouden

Alleenstaand

15

15

14

26

8

13

Huishouden met (thuiswonende) kinderen

52

51

54

46

77

32

Huishouden zonder thuiswonende kinderen

33

34

32

28

15

55

Inkomen

46

Laag

35

42

29

46

25

35

Midden

22

22

23

22

24

22

Hoog

43

36

48

32

51

43


B.

regio

Stedendriehoek

Rivierenland

Noord-Veluwe

Nijmegen

Arnhem

Achterhoek

Geslacht*

Gelderland

man

39

37

42

38

41

36

41

vrouw

61

63

58

62

59

64

59

22

20

19

24

24

24

19

Leeftijd* 18-35 35-50

35

35

37

32

34

37

35

50-65

43

45

44

44

42

39

46

Geen beperking-aandoening

79

78

78

80

80

81

77


21

22

22

20

20

19

23

6

7

5

5

5

4

6

Beperkingen en/of chronische aandoeningen

Lichamelijke beperking

Auditieve beperking

1

1

2

1

1

0

2

Visuele beperking

1

1

1

1

1

1

1

Verstandelijke beperking

1

1

0

1

1

1

2

Chronische aandoening

13

13

15

12

12

12

13

Psychische aandoening

3

3

3

4

3

4

4

Opleiding Laag

20

27

18

14

23

21

16

Midden

39

41

39

34

40

40

42

Hoog

41

32

44

52

37

39

42

Etniciteit Autochtoon

93

96

93

90

96

93

91

Allochtoon

7

4

7

10

4

7

9


9

9

9

15

7

7

8

Werkzaam

Scholier-student

74

74

75

70

76

76

76

Niet werkzaam

17

17

16

15

17

17

16

Huishouden

Alleenstaand

15

11

11

27

12

10

12


52

55

54

41

56

59

54


33

33

35

32

32

31

34

Inkomen Laag

35

37

29

42

35

33

28

Midden

23

26

22

20

27

21

21

Hoog

43

37

49

38

38

46

51

* Ongewogen


47

bijlage 3: meest beoefende sporten

Sport top 5

1

2

3

4

5

Gelderland Geslacht man vrouw Leeftijd 18-35 35-50 50-65 Regio Achterhoek Arnhem Nijmegen Noord-Veluwe Rivierenland Stedendriehoek Beperkingen-aandoeningen Geen beperking-aandoening Minstens één beperking-aandoening Opleiding Laag Midden Hoog Etniciteit Autochtoon Allochtoon Maatschappelijke positie Scholier-student Werkzaam Niet werkzaam Huishouden Alleenstaand Huishouden met (thuiswonende) kinderen Huishouden zonder thuiswonende kinderen Inkomen Laag Midden Hoog Fitness, conditie

48

Zwemsport



Wielrennen, toerfietsen, mountainbiken

Veldvoetbal

Fitness, kracht

Wandelsport

Bowling


bijlage 4: sportgerichtheid op de eigen gemeente

Sportgerichtheid eigen gemeente

Officiële binnensportaccommodatie

Binnen

Elders

Beide

Totaal

Gelderland

48

Geslacht

16

8

72

man vrouw

55

14

8

77

42

19

9

69

Leeftijd

18-35

51

19

11

81

35-50

47

17

8

71

50-65

48

14

6

67

Regio

Achterhoek

49

17

8

74

Arnhem

38

24

8

71

Nijmegen

53

12

9

74

Noord-Veluwe

44

19

8

71

Rivierenland

39

28

7

74

Stedendriehoek

54

10

8

72

Beperkingen-aandoeningen


48

17

9

73


49

16

7

72

Opleiding

Laag

51

15

6

72

Midden

49

17

8

74

Hoog

47

16

9

73

Etniciteit

Autochtoon

48

17

9

73

Allochtoon

54

14

5

72


Scholier-student

56

17

14

87

Werkzaam

47

17

8

72

Niet werkzaam

50

15

6

70

Huishouden

Alleenstaand

55

15

8

78


47

17

8

72


48

16

8

72

Inkomen

Laag

50

15

9

74

Midden

47

18

8

73

Hoog

45

17

8

70


49


Officiële buitensportaccommodatie

Gelderland

50

Binnen

Elders

Beide

Totaal

22

14

6

42

Geslacht

man

19

12

4

34

vrouw

25

16

9

50

Leeftijd

18-35

26

19

8

53

35-50

23

12

6

41

50-65

17

10

5

32

Regio

Achterhoek

21

13

5

40

Arnhem

18

17

5

40

Nijmegen

23

12

5

39

Noord-Veluwe

21

15

6

43

Rivierenland

20

20

5

46

Stedendriehoek

25

12

10

46



23

14

7

44


18

12

5

35

Opleiding

Laag

21

10

3

34

Midden

23

15

6

44

Hoog

21

15

7

44

Etniciteit

Autochtoon

22

14

7

42

Allochtoon

27

13

3

43


Scholier-student

36

15

9

61

Werkzaam

21

15

6

42

Niet werkzaam

17

10

3

30

Huishouden

Alleenstaand

18

17

5

39


25

14

7

45


19

12

6

37

Inkomen

Laag

19

15

5

40

Midden

20

13

7

41

Hoog

24

15

7

47



Niet-officiële sportaccommodatie

Gelderland

Binnen

Elders

Beide

Totaal

10

6

1

17

Geslacht

man

9

5

1

15

vrouw

10

7

2

19

Leeftijd

18-35

14

10

2

26

35-50

8

5

1

15

50-65

7

3

1

11

Regio

Achterhoek

12

5

2

19

Arnhem

6

10

1

16

Nijmegen

11

6

2

18

Noord-Veluwe

9

6

1

16

Rivierenland

5

11

1

17

Stedendriehoek

11

4

1

15



9

6

1

17


12

5

1

19

Opleiding

Laag

14

5

2

20

Midden

10

7

2

19

Hoog

7

6

1

14

Etniciteit

Autochtoon

9

6

1

17

Allochtoon

14

5

1

21


Scholier-student

15

13

4

31

Werkzaam

9

6

1

15

Niet werkzaam

10

5

1

16

Huishouden

Alleenstaand

11

8

2

21


9

7

1

17


9

5

1

14

Inkomen

Laag

15

7

2

24

Midden

9

4

1

15

Hoog

7

6

1

13


51


Openbare ruimte

Gelderland

52

Binnen

Elders

Beide

Totaal

8

4

1

13

Geslacht

man

6

3

1

10

vrouw

10

5

1

17

Leeftijd

18-35

14

8

2

24

35-50

7

3

1

11

50-65

2

2

1

4

Regio

Achterhoek

7

4

1

12

Arnhem

7

5

1

13

Nijmegen

7

4

1

12

Noord-Veluwe

9

4

2

15

Rivierenland

7

6

1

14

Stedendriehoek

10

3

1

14



8

4

1

14


6

4

1

11

Opleiding

Laag

9

4

1

14

Midden

9

5

1

15

Hoog

6

4

1

11

Etniciteit

Autochtoon

8

4

1

13

Allochtoon

11

6

2

19


Scholier-student

18

10

3

31

Werkzaam

7

4

1

11

Niet werkzaam

5

2

1

9

Huishouden

Alleenstaand

6

7

1

14


10

4

1

15


4

3

1

7

Inkomen

Laag

9

6

1

17

Midden

6

4

0

11

Hoog

6

2

1

10



Andersoortige voorziening

Gelderland

Binnen

Elders

Beide

Totaal

32

15

23

70

Geslacht

man

34

13

20

67

vrouw

30

17

25

72

Leeftijd

18-35

32

17

24

73

35-50

34

14

23

71

50-65

29

14

21

64

Regio

Achterhoek

33

13

21

67

Arnhem

25

20

25

70

Nijmegen

30

15

26

70

Noord-Veluwe

37

12

24

72

Rivierenland

27

21

22

70

Stedendriehoek

35

13

20

68



32

14

23

70


30

16

20

66

Opleiding

Laag

32

15

13

60

Midden

32

15

19

67

Hoog

31

15

29

75

Etniciteit

Autochtoon

32

15

23

70

Allochtoon

31

14

20

64


Scholier-student

31

18

21

70

Werkzaam

32

15

24

71

Niet werkzaam

32

13

17

62

Huishouden

Alleenstaand

28

18

26

72


34

14

21

69


30

14

24

69

Inkomen

Laag

29

18

22

69

Midden

34

15

23

72

Hoog

31

14

27

72


53

bijlage 5: activiteiten, frequentie en duur

Lichamelijke activiteiten, minstens 1x per week

Gelderland

54

Lopen

Fietsen

Wandelen

Tuinieren

Klussen

62

70

45

30

24

Geslacht

man

59

63

39

31

34

vrouw

65

78

50

29

14

Leeftijd

18-35

70

72

33

13

16

35-50

61

71

45

34

28

50-65

56

68

55

42

28

Regio

Achterhoek

57

71

49

37

31

Arnhem

64

68

44

32

24

Nijmegen

72

70

39

19

18

Noord-Veluwe

58

74

46

36

25

Rivierenland

58

60

42

36

25

Stedendriehoek

62

74

46

27

23



63

72

43

30

24


60

65

53

32

24

Opleiding

Laag

55

69

50

34

28

Midden

62

71

44

29

24

Hoog

65

70

42

30

22

Etniciteit

Autochtoon

62

71

44

31

25

Allochtoon

63

60

46

24

17


Scholier-student

75

86

25

5

7

Werkzaam

60

69

44

31

25

Niet werkzaam

64

72

61

42

28

Huishouden

Alleenstaand

68

72

38

18

16


61

73

44

32

27


60

65

50

36

25

Inkomen

laag

63

72

45

26

24

midden

61

71

46

34

30

hoog

61

67

43

33

25


Lichamelijke activiteiten, minstens 30 minuten per keer

Lopen

Fietsen

Wandelen

Tuinieren

Klussen

Gelderland

14

25

57

51

48

Geslacht

man

14

24

51

52

60

vrouw

14

25

63

51

36

Leeftijd

18-35

15

22

47

32

39

35-50

13

23

57

59

54

50-65

14

28

66

61

51

Regio

Achterhoek

14

25

56

58

50

Arnhem

12

30

59

55

48

Nijmegen

15

24

61

40

45

Noord-Veluwe

13

22

56

54

48

Rivierenland

13

20

49

54

47

Stedendriehoek

16

26

58

50

51



13

24

57

52

49


16

25

56

48

47

Opleiding

Laag

16

27

52

46

44

Midden

15

25

53

47

47

Hoog

12

23

64

57

52

Etniciteit

Autochtoon

14

25

57

52

49

Allochtoon

17

25

55

42

41


Scholier-student

14

28

37

16

22

Werkzaam

13

23

58

56

53

Niet werkzaam

17

29

64

53

45

Huishouden

Alleenstaand

19

24

56

34

39


13

24

54

55

50


13

25

65

58

54

Inkomen

laag

18

26

53

40

43

midden

15

24

61

61

56

hoog

12

23

61

58

54


55

Verwijzingen 1. Volleybal, Judo, Atletiek, Wielrennen en Hippische sport. 2. Nederlandse Norm Gezond Bewegen, fitnorm en combinorm. 3. Doordat het percentage Niet-Westerse allochtoon laag is zullen in het verdere onderzoek Niet-Westerse allochtonen en Westerse allochtonen samengevoegd worden in de groep ‘allochtoon’. 4. RIVM, J.C.M. van Wieringen. (2009) Standpunt Beweegstimulering door jeugd gezondheidszorg. Bilthoven: RIVM. In opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport. 5. Calfas, K.J., Taylor. W.C. (1994), Effects of physical activity on psychological variables in adolescents, Pediatric Exercise Science, 6, 406-423. 6. Hildebrandt (2010), Trendrapport Bewegen en Gezondheid 2008/2009. 7. Hildebrandt (2010), Trendrapport Bewegen en Gezondheid 2008/2009. 8. Landelijk is de vraag in tweevoud gesteld (voldoen aan de norm in de winter en in de zomer). 9. Proper en van Zaanen (2008), Relatie tussen sedentair gedrag en (on)gezondheid: een literatuurstudie. In Hildebrandt (2010), Trendrapport Bewegen en Gezondheid 2006/2007. 10. Hildebrandt (2010), Trendrapport Bewegen en Gezondheid 2008/2009 11. Trendrapport Bewegen en Gezondheid 2008/2009, TNO 2010. 12. Richtlijn Sportdeelname Onderzoek. Ontwikkeld door o.a. het W.J.H. Mulier Instituut. Er is een basismodule vragenlijst opgesteld die landelijk wordt gebruikt om sportdeelname te meten. 13. SportersMonitor 2008, een beschrijving van actuele sportissues, W.J.H. Mulier Instituut. ‘s-Hertogenbosch, mei 2009 14. SportersMonitor 2008, een beschrijving van actuele sportissues, W.J.H. Mulier Instituut. ‘s-Hertogenbosch, mei 2009 15. www.alcoholinfo.nl, Trimbos-instituut 16. CBS, 2007. Over Nederlandse bevolking van 12 jaar en ouder 17. Nationaal Kompas Volksgezondheid, Bilthoven RIVM. 18. Stivoro, 2010. Onder bevolking van 15 jaar en ouder. 19. CBS, 2010. Zelf gerapporteerde cijfers uit het POLS onderzoek, volwassen bevolking van 20 jaar en ouder. 20. Fit en Gezond in Overijssel, Sportservice Overijssel 2010

56


De Gelderse Sportmonitor is onderdeel van Gelderland Sport. Voor meer informatie zie www.gelderland.nl/sport.nl Meer cijfers over de Gelderse Sportmonitor vindt u op www.spectrum-gelderland.nl/sportmonitor. Hier vindt u ook de cijfers per gemeente.

Gelderse Sport Federatie Postbus 60066 6800 JB ARNHEM T (026) 354 03 99 E [email protected] W www.geldersesportfederatie.nl

Spectrum CMO Gelderland Postbus 8007 6880 CA Velp T (026) 384 62 00 E [email protected] W www.spectrum-gelderland.nl

Provincie Gelderland Postbus 9090 6800 GX Arnhem T: (026) 359 91 11 W www.gelderland.nl

COLOFON Tekst:

Iris Nijland en Ronald van Tol, Gelderse Sport Federatie

Wilmie van der Kuil en Pierre Puts, Spectrum CMO Gelderland

© 2012 Gelderse Sport Federatie

Eindredactie:

John Smeets, Spectrum CMO Gelderland

Overname van dit rapport of gedeelten daarvan is toegestaan mits de bron wordt vermeld.

Ontwerp en opmaak:

Sabinaka Communicatie, Arnhem

Drukwerk:

Digigrafi BV, Veenendaal

Gelderse Sportmonitor 2011

Recommend Documents