Geld. opties. verdienen met. Pagina 1 van 79

Geld verdienen met

opties ©Drs. Harm van Wijk

www.beursbulletin.nl

Pagina 1 van 79

Geld verdienen met

opties De ultieme manier om geld voor je te laten werken In plaats van te werken voor je geld

Versie 3.0

©Drs. Harm van Wijk


Pagina 2 van 79

Inhoudsopgave Woord vooraf................................................................................................. 6 1: Waarom opties?......................................................................................... 7 1.1 Alle marktomstandigheden ................................................................................................. 7 1.1.1 Stijgende markten .................................................................................................................. 7 1.1.2 Dalende markten.................................................................................................................... 9 1.1.3 Zijwaartse markten................................................................................................................. 9 1.2 Voor alle beleggers............................................................................................................ 10 1.2.1 Kleine particuliere beleggers ................................................................................................ 10 1.2.2 Grote particuliere beleggers................................................................................................. 12 1.2.3 Professionele beleggers........................................................................................................ 12

2: Wat zijn opties?.........................................................................................13 2.1 Waar komen opties vandaan? ........................................................................................... 13 2.1.1 De Oude Grieken .................................................................................................................. 13 2.1.2 Chicago ................................................................................................................................. 14 2.1.3 Europa .................................................................................................................................. 14 2.2 Mogelijkheden met opties................................................................................................. 14 2.2.1 Koop een call ........................................................................................................................ 15 2.2.2 Koop een put ........................................................................................................................ 15 2.2.3 Verkoop een call................................................................................................................... 16 2.2.4 Verkoop een put................................................................................................................... 16

3: Basisstrategieën ........................................................................................18 3.1 Long calls .......................................................................................................................... 18 3.2 Long puts .......................................................................................................................... 19 3.3 Gedekt calls schrijven........................................................................................................ 20 3.4 Short puts ......................................................................................................................... 24

4: Synthetische aandelen ..............................................................................27 4.1 Long call, short put............................................................................................................ 27 4.2 Short call, long put ............................................................................................................ 28

5: Short straddle............................................................................................30 ©Drs. Harm van Wijk


Pagina 3 van 79

5.1 Volatiliteit......................................................................................................................... 31 5.1.1 Definitie ................................................................................................................................ 31 5.1.2 Invloed volatiliteit op optiepremie....................................................................................... 31 5.2 Opzetten van short straddle .............................................................................................. 32 5.2.1 Algemeen.............................................................................................................................. 32 5.2.2 Voorbeeld ‘naakte’ short straddle aandeel DNR.................................................................. 33 5.2.3 Bewaken van de positie........................................................................................................ 34

6: Short strangle............................................................................................35 6.1 Straddle versus strangle .................................................................................................... 35 6.1.1 Definitie ................................................................................................................................ 36 6.1.2 Winst- en verliesschema short strangle ............................................................................... 36 6.2 Covered short strangle ...................................................................................................... 37 6.2.1 Voorbeeld covered short strangle ZKA................................................................................. 37 6.2.2 Bewaken van de positie........................................................................................................ 38

7: De Grieken ................................................................................................40 7.1 Delta................................................................................................................................. 40 7.2 Gamma............................................................................................................................. 40 7.3 Rho................................................................................................................................... 41 7.4 Theta ................................................................................................................................ 41 7.5 Vega ................................................................................................................................. 41 7.6 Volatility........................................................................................................................... 41 7.7 Black-Scholes-formule....................................................................................................... 42 7.8 Déconfiture LTCM ............................................................................................................. 43

8: Iron Condor ...............................................................................................44 8.1 Wat is een Iron Condor...................................................................................................... 44 8.2 Profiteren van verdampen van de tijdswaarde................................................................... 44 8.3 Kanttekening Iron Condor ................................................................................................. 45 8.4 Checklist opzetten Iron Condor strategie ........................................................................... 48 8.5 Welke markten geschikt voor Iron Condor strategie? ......................................................... 49 8.6 Handelsplan Iron Condor strategie..................................................................................... 49

9: Spreads .....................................................................................................51 9.1 Verticale spread ................................................................................................................ 51 9.2 Horizontale spread............................................................................................................ 52



Pagina 4 van 79

9.3 Diagonale spread .............................................................................................................. 54 9.4 Voordelen spreads ............................................................................................................ 55 9.5 Nadelen spreads ............................................................................................................... 55 9.6 Ratio spread...................................................................................................................... 56

10: Current Portfolio Repair Strategie ...........................................................61 10.1 Current Portfolio Repair Strategie in theorie .................................................................... 61 10.2 Current Portfolio Repair Strategie in de praktijk ............................................................... 63

13. Covered short straddle ............................................................................68 13.1 Maximale winst en break-evenpoint................................................................................ 68 13.2 Bewaken van de positie................................................................................................... 69

14: Woordenlijst ...........................................................................................72 15. Bonus ......................................................................................................74 Call opties.xls ......................................................................................................................... 74 Straddle.xls ............................................................................................................................ 74 Margin Calculator.xls .............................................................................................................. 74 Gedekt schrijven call opties.xls ............................................................................................... 74

Slotwoord .....................................................................................................75 Disclaimer © .................................................................................................79



Pagina 5 van 79

Woord vooraf Mijn naam is Harm van Wijk. Ik was al vroeg bezig met aandelen en opties en ik moet eerlijk toegeven dat het eerste geld dat ik verdiende min of meer per ongeluk ging. Tijdens mijn studie Bedrijfseconomie kwam ik in aanraking met de wereld van opties en ik was direct gefascineerd. Ik opende een rekening en sloeg aan het handelen. Zonder uitvoerige kennis van zaken en zonder strategie ging dat nogal eens mis. Ik sloot mijn posities en besloot me weer volledig op mijn studie te concentreren. Tot ik een maand later een bericht kreeg van mijn bank wat er met de openstaande opties moest gebeuren… Zonder het te weten, had ik dus (goed) geld verdiend met opties omdat ik vergeten was deze positie te sluiten. Zonder geluk vaart niemand wel. Na mijn studie ben ik de financiële wereld beland en ben me steeds meer met beleggen gaan bezig houden. Ik was eerder verantwoordelijk voor het opzetten van de beleggingssites van SNS Bank, verantwoordelijk voor marketing, verkoop en business development bij BinckBank, werkte mee aan het opstarten van SNS FundCoach en de ABN Amro Turbo’s en was sitemanager van DFT.nl (De Financiële Telegraaf). Ik heb in de afgelopen jaren door de internetbubbel en de kredietcrisis wel het nodige voor mijn kiezen gehad. Ook hier geldt, dat als je er niet dood aan gaat, maakt het je sterker. Ik ben als beleggingsexpert te gast geweest bij diverse programma’s waaronder EenVandaag, Netwerk, Rondom10, Radio 1, Radio 2, BNR, FinanceTelevision en Business Class. Ik werk samen met onder meer SNS Bank, Binck, Alex, Citibank en Lynx en schrijf voor De Financiële Telegraaf, de website van Alex, Shares en Beurs.nl. Met de kennis en ervaring als bagage ben ik aan de slag gegaan om BeursBulletin.nl op te zetten. Eerst als weekblad, maar al snel uitgebreid met abonnementen op portefeuilles en cursussen en later vermogensbeheer. Opties (en andere derivaten) zijn, zeker in het huidige beleggingsklimaat, noodzakelijk om geld te verdienen met beleggen. Met de inhoud van dit e-book zult u beter in staat zijn om geld te verdienen met opties. Ik wens u dan ook veel succes toe!

Drs. Harm van Wijk



Pagina 6 van 79

1: Waarom opties? Opties spreken tot de verbeelding van veel beleggers. Op korte termijn kan immers veel geld worden verdiend met een relatief lage investering. In dat opzicht worden ze nogal eens verward met Staatsloten. De kans dat je een grote klapper maakt, is dan misschien veel groter dan in de Staatsloterij, maar de kans blijft klein. Het kan natuurlijk ook anders. In dit e-book wil ik u graag laten zien hoe u geld kunt verdienen met opties door gebruik te maken van optiestrategieën. Want opties zijn natuurlijk een prachtige uitvinding, als je tenminste weet hoe je er mee om moet gaan.

1.1 Alle marktomstandigheden Opties kunnen op diverse manieren worden toegepast, zoals voor het genereren van (extra) inkomsten en het beschermen van de portefeuille tegen koersdalingen. Daarnaast kunnen met opties speculatieve strategieën worden opgezet, waarbij middels een hefboom (‘leverage’) grote winsten kunnen worden behaald, maar ook grote verliezen kunnen worden geleden.

Er kunnen in alle marktomstandigheden (stijgende, dalende en zijwaartse markten) opties worden ingezet, mits uiteraard goed toegepast. Afhankelijk van uw beleggingsdoelstellingen, kunnen opties offensief en/of defensief worden ingezet. 1.1.1 Stijgende markten De meest eenvoudige en bekendste manier om geld te verdienen met opties is in een stijgende markt. Het enige dat je hoeft te doen is een recht te kopen om ‘iets’ te kopen. We kennen dit



Pagina 7 van 79

natuurlijk van de optie op een huis. Wanneer de waarde van het huis stijgt, in de periode waarin de optie geldig is, dan wordt het recht meer waard.

Behalve op huizen kennen we ook opties op aandelen en indices; eigenlijk op allerlei zaken die waarde hebben. Bij opties noemen we dit soort opties een call, oftewel het recht om de onderliggende waarde op te vragen, ‘to call’. Dit is niet de enige manier om geld te verdienen in een stijgende markt. Dit kan bijvoorbeeld ook met het verkopen, ook wel schrijven genoemd, van het recht om iets te verkopen. Dit verkooprecht noemen we een putoptie, oftewel het recht om de onderliggende waarde van de hand te doen, ‘to put’. Voor het verkopen van dit recht, ontvang je een vergoeding die (optie)premie wordt genoemd.

Je kunt dit vergelijken met wat een verzekeringsmaatschappij doet. Een verzekeraar biedt in ruil voor een premie, bescherming in het geval de verzekerde zaak (bijvoorbeeld huis of auto) in waarde daalt. Als de waarde niet daalt (het huis brandt niet af of het aandeel daalt niet), dan is de premie verdiend (door de verzekeraar of de optieschrijver) en heb je geld verdiend aan een stijging (of geen daling) van de verzekerde onderliggende waarde.



Pagina 8 van 79

1.1.2 Dalende markten Voor veel mensen wordt het nu wat lastiger. Want hoe kun je nu geld verdienen aan een daling? Eigenlijk kunnen we dan het voorgaande voorbeeld weer gebruiken. Stel dat je een brandverzekering afsluit op een huis. Als het huis dan door een brand in waarde daalt, dan ontvang je daarvoor geld.

Het hoeft overigens niet zo te zijn dat het jouw huis is of dat jij de aandelen in bezit hebt. Het afsluiten van een (gestandaardiseerde) overeenkomst wanneer je denkt dat de waarde gaat dalen en daar dus een premie voor betaalt, is de enige voorwaarde om te profiteren van een waardedaling. In dit geval koop je ‘sec’ een putoptie. Ook hiervoor geldt dat je in plaats van een putoptie kopen, je ook kunt kiezen voor het verkopen of schrijven van een calloptie. Voor het verkopen van dit recht, ontvang je een vergoeding, de premie voor dit recht waarmee je dus het risico overneemt. Als de waarde nu niet stijgt (of uitstijgt tot boven de afgesproken uitoefenprijs), dan is de premie verdiend en heb je geld verdiend aan een daling (of geen (danwel beperkte) stijging) van de ‘verzekerde’ onderliggende waarde. Dit laatste biedt dus de mogelijkheid om tevens te verdienen aan een zijwaartse markt.

1.1.3 Zijwaartse markten Het mooie van opties is dat je geld kunt verdienen, zonder dat je gelijk hoeft te hebben over de richting van de markt. Dit komt omdat de premie (tijdsen verwachtingswaarde) van de opties langzaam wegsmelt. Naar mate de einddatum van de optie nadert, gaat dit ook nog eens sneller (zie onderstaande figuur). Met deze kennis kun je dus ook geld verdienen in een markt die per saldo nergens heen gaat.



Pagina 9 van 79

Een zijwaartse markt komt vaker voor dan je denkt. Veel beleggers denken dat door allerlei ontwikkelingen de markt wel moet stijgen of dalen. Wanneer deze twee groepen elkaar in evenwicht houden, kan het een tijd duren voordat de markt een nieuwe richting kiest. Ook hebben veel beleggers de neiging om de beweging te overschatten of duurt het uiteindelijk toch langer dan gedacht. Dit is dan een geval van: goed gezien, maar toch niets verdiend of zelfs verloren als de markt de kant opgaat die een belegger had verwacht, nadat de gekochte opties zijn geëxpireerd. Van deze overschatting kunnen we gebruik maken door het schrijven van opties. We hoeven ons bovendien niet te beperken tot alleen het kopen van callopties of putopties. We kunnen deze ook tegelijkertijd schrijven (short gaan) zoals we bij de optiestrategieën zullen zien. Deze strategieën zijn overigens niet voor iedereen geschikt. Dit heeft natuurlijk alles te maken met het risico dat je bereid bent om te lopen. Dit is voor iedere belegger weer anders.

1.2 Voor alle beleggers 1.2.1 Kleine particuliere beleggers Opties zijn voor kleine particuliere beleggers zeer geschikt omdat met een relatief kleine investering toch kan worden geprofiteerd van de beweging van de onderliggende waarde. Hierdoor is het mogelijk om een bredere spreiding aan te brengen. Stel bijvoorbeeld dat een belegger € 5000 te beleggen



Pagina 10 van 79

heeft, dan is een spreiding over 10 verschillende aandelen (fondsen) niet zinvol, omdat de transactiekosten dan onevenredig groot zijn. De enige die dan wat verdient, is de bank of broker. Met opties kun je als kleine belegger wel een grote spreiding aanbrengen door bijvoorbeeld een optie op een index zoals de AEX-index te kopen. Op deze manier is de belegging gespreid over 25 verschillende aandelen. Zo stopt u niet al uw eieren in één mandje.

Ook opties op individuele aandelen zijn dan een optie. Wanneer we bijvoorbeeld een optie op Royal Dutch Shell, één van de zwaargewichten van de Amsterdamse beurs willen kopen, dan betalen we slechts een fractie van de waarde van de aandelen. We gaan even uit van een koers van RDS van € 24. Wanneer we 100 aandelen RDS zouden willen kopen, dan kost dat, bij een koers van € 24 (afgezien van de transactiekosten) € 2400, bijna de helft van het te beleggen bedrag. Wanneer we verwachten dat de aandelen RDS in waarde gaan stijgen, dan kunnen we een optie kopen die 1 jaar loopt voor € 1,70. Voor 1 optie op (100) aandelen betalen we dan € 170 oftewel 3,4% van het te beleggen bedrag. Gedurende de periode van een jaar hebben we het recht gekregen om de aandelen te kopen voor € 24 (per aandeel). Als de aandelen gaan stijgen, dan zal het recht om deze aandelen te kopen voor € 24 in waarde gaan toenemen. Voorwaarde is wel dat het aandeel in het komende jaar minimaal € 1,70 stijgt, anders schieten we er nog niets mee op. De factor tijd is dus belangrijk om in de gaten te houden. Vanwege de geringe investering is het mogelijk om opties op meerdere aandelen te kopen. Maar spreiding kan natuurlijk ook in de tijd door te spreiden in de aankoopmomenten. Wanneer het aandeel het komende jaar niet is gestegen, kunnen we na 1 jaar besluiten om opnieuw een optie op dit aandeel te kopen en zien of onze visie (zij het later) toch



Pagina 11 van 79

uitkomt. Uiteraard is het mogelijk om opties weer van de hand te doen voordat de opties expireren. Je hoeft dus niet tot expiratie te wachten om een positie te sluiten.

1.2.2 Grote particuliere beleggers Het bovenstaande geldt natuurlijk ook voor grotere particuliere beleggers. Het verschil met kleinere beleggers is dat het spel op grotere schaal kan worden gespeeld, waardoor de transactiekosten dalen. Deze transactiekosten zijn ook voor opties een factor die niet mag worden verwaarloosd. Daarnaast zijn grotere beleggers in staat om andere, complexere strategieën op te zetten. Optieposities die niet gaan zoals verwacht, kunnen door grotere beleggers ook makkelijker worden bijgestuurd als hiervoor extra margin of de aanschaf van stukken voor nodig is.

1.2.3 Professionele beleggers Voor professionele beleggers zijn de mogelijkheden natuurlijk nog weer groter. Denk ook aan strategieën waarbij grote aantallen calls en puts worden geschreven, waarbij futures worden gebruikt om de risico’s af te dekken.

Zelfs Warren Buffet, die overigens derivaten “financiële massavernietigingswapens” noemde, heeft in 2008 voor miljarden Amerikaanse dollars aan premie ontvangen voor het schrijven van putopties. Een beroemde uitspraak van de bekende beursgoeroe is “It's only when the tide goes out that you learn who's been swimming naked." Wanneer iedereen geniet van de goede tijden, weet je niet wie buitensporige risico's heeft genomen. Wanneer het minder goed gaat, is het moeilijker om geld te lenen en wordt het duidelijk dat een paar "zwemmers" moeite zullen hebben om te blijven drijven.



Pagina 12 van 79

2: Wat zijn opties? Om opties beter te begrijpen, is het goed om eens te kijken waar opties vandaan komen. Opties zijn moderne en complexe producten. Je zou dan ook verwachten dat deze een vrij nieuw fenomeen zijn. Door de opkomst van computers met een steeds grotere rekenkracht is de populariteit wel verder toegenomen.

2.1 Waar komen opties vandaan? Opties zijn afgeleide producten (derivaten), wat impliceert dat hun waarde afhankelijk is van een onderliggende waarde. Opties kunnen op diverse onderliggende waarden genoteerd zijn, bijvoorbeeld aandelen, grondstoffen, onroerend goed, goud of landbouwproducten. U kunt een (call)optie ook vergelijken met een (koop)optie op een huis. Binnen een bepaalde periode heeft u het recht om het huis voor een bepaalde prijs kopen. Op de financiële markten wordt dit een calloptie genoemd, waarvoor op de optiebeurs een optiepremie moet worden betaald. In tegenstelling tot een optie op een huis moet er dus wel een premie worden betaald voor het kooprecht. Op de beurs bestaan er geen ‘free lunches’. 2.1.1 De Oude Grieken De Oude Grieken verhandelden reeds opties op het gebruik van olijfpersen. Als de olijfoogst bijzonder goed was, waren er veel persen nodig en steeg de waarde van de (call)opties. Viel de oogst echter tegen, dan was er weinig behoefte aan deze apparatuur (en daalde de waarde van de (call)opties). Hoewel het mechanisme van de optie dus al geruime tijd bekend is, was er nog geen sprake van gestandaardiseerde contracten zoals nu het geval is. In het begin van de 20e eeuw door commissionairs ook al ‘hausse’ (vergelijkbaar met calls) en ‘baisse’ (puts) premies verhandeld. Na standaardisering werden opties geschikt voor een beursverhandeling.



Pagina 13 van 79

2.1.2 Chicago De bakermat van de optiehandel is Chicago, alwaar in 1973 de Chicago Board Options Exchange (CBOE) werd opgericht door leden van de Chicago Board of Trade (CBOT). De CBOT is een derivatenbeurs die reeds in 1848 werd opgericht. Sinds 1865 konden boeren via de futuresbeurs door middel van termijncontracten een gegarandeerde prijs krijgen voor hun goederen (bijvoorbeeld tarwe), voordat de goederen ook werkelijk werden verhandeld. Op deze wijze konden agrariërs derhalve hun prijsrisico’s voor hun oogsten afdekken. 2.1.3 Europa In Europa ging de optiehandel op 4 april 1978 voor het eerst van start op de Amsterdamse European Options Exchange (EOE). Op 1 januari 1994 werd de EOE-index officieel veranderd in AEX-index. Een optie (op aandelen) geeft de koper van de optie het recht, maar niet de verplichting, de aandelen te kopen (in geval van een call) of te verkopen (in geval van een put), tegen een afgesproken prijs (de uitoefenprijs) tot en met een bepaalde datum (de expiratiedatum). Middels een optie kan derhalve van koersbewegingen worden geprofiteerd van de onderliggende waarde, totdat het optiecontract expireert (verloopt). Er is zoals eerder gesteld een tweetal soorten opties: call en put. De call stijgt in waarde wanneer de onderliggende waarde stijgt. De put stijgt daarentegen in waarde wanneer de onderliggende waarde daalt. In hoofdstuk 10: Woordenlijst vindt u een verklarende woordenlijst.

2.2 Mogelijkheden met opties Onderstaand staan de (basis)mogelijkheden met opties. Koop (long) call: verwachting van een (forse) koersstijging van het aandeel en middels een hefboom rendement behalen met beperkt kapitaal. Koop (long) put: speculeren op een koersdaling of om aandelenpositie(s) te beschermen tegen koersdalingen. Gedekt call schrijven (open verkoop call): extra rendement maken op aandelenpositie. Tegenover de ontvangen optiepremie staat een leverplicht. Put schrijven (open verkoop put): aandelen goedkoper proberen te kopen. Premie wordt ontvangen uit hoofde van de geschreven put, maar daar staat wel een afnameplicht tegenover.



Pagina 14 van 79

Er zijn maar 4 mogelijkheden… Opties Calls Koper

Puts Koper

Verkoper

Heeft kooprecht Heeft leverplicht

Heeft verkooprecht

(betaalt premie) (ontvangt premie) (betaalt premie)

Schrijver Heeft koopplicht (ontvangt premie)

2.2.1 Koop een call In plaats van direct 100 aandelen te kopen op de beurs, kan ook een calloptie worden gekocht. Op de Amsterdamse optiebeurs is de contractgrootte van aandelenopties (meestal) 100. Voor de calloptie wordt een optiepremie betaald in plaats van het volledige bedrag wat je voor aandelen zou moeten kopen. Als de calloptie met uitoefenprijs € 10 bijvoorbeeld kan worden gekocht voor € 0,50 betaal je derhalve € 0,50 maal 100 = € 50 in plaats van € 1000 voor 100 aandelen ABC tegen een koers van € 10. Op deze wijze kan er met minder kapitaal (dus met een hefboom, oftewel ‘leverage’) worden geprofiteerd van een koersstijging van het aandeel ABC. Het winstpotentieel is onbeperkt, terwijl het maximale verlies € 50 bedraagt. Om te profiteren van een koersstijging middels een call, zal het aandeel evenwel (spoedig) moeten stijgen tot boven de uitoefenprijs en ook voor de expiratie, anders verliest de call zijn waarde. In paragraaf 3.1 Long calls vindt u een voorbeeld.

2.2.2 Koop een put Om in te spelen op een koersdaling, kan een put worden gekocht. Evenals bij een ‘long call’ bedraagt het maximale verlies de betaalde premie voor de optie. Als de putoptie op aandeel DEF bijvoorbeeld wordt verhandeld op € 0,50 dan investeer je € 0,50 maal 100 = € 50. Op deze wijze kan er met beperkt kapitaal (dus met een hefboom, oftewel ‘leverage’) worden geprofiteerd van een koersdaling van het aandeel DEF. Het winstpotentieel is ‘onbeperkt’, terwijl het maximale verlies € 50 bedraagt.



Pagina 15 van 79

Om te profiteren van een koersdaling middels puts, zal het aandeel evenwel (spoedig) moeten dalen tot onder de uitoefenprijs en ook voor expiratie, anders verliest de put zijn waarde. In paragraaf 3.2 Long puts vindt u een voorbeeld. 2.2.3 Verkoop een call Bij een short call gaat u een leverplicht van de onderliggende waarde aan, waarvoor u een premie ontvangt. Stel dat u een 1-jaars calloptie DEF met uitoefenprijs 30 verkoopt voor € 1,50 per contract. U ontvangt derhalve € 150 waarmee u de plicht aangaat om DEF te leveren voor € 30 per aandeel (uiteraard tot expiratie).

Uw risico is onbeperkt bij het ongedekt schrijven (zonder aandelen in bezit te hebben). Als het aandeel bijvoorbeeld stijgt tot € 40 en de geschreven call wordt uitgeoefend door de tegenpartij, dan moet u de stukken leveren voor € 30 per aandeel. Op dat moment heeft u dus een verlies van € 10 € 1,50 = € 8,50 per contract. Als het aandeel DEF daarentegen daalt, danwel beperkt stijgt tot € 30 (op expiratie) dan kan de ontvangen optiepremie geheel worden opgestreken. Hieruit blijkt dat je met een geschreven call toch geld kan verdienen, terwijl het aandeel wel (beperkt) is gestegen. Niet goed gezien, maar toch geld verdiend. Voor de geschreven call moet evenwel een margin (waarborgsom) worden aangehouden, voor het geval de stukken moeten worden geleverd. Indien er reeds aandelen DEF in portefeuille zitten, dan worden 100 aandelen DEF als dekking gezien per 1 geschreven call. In paragraaf 3.3 Gedekt calls schrijven vindt u een voorbeeld van geschreven calls met aandelen in portefeuille.

2.2.4 Verkoop een put Bij een short put gaat u een afnameplicht van de onderliggende waarde aan, waarvoor u een premie ontvangt. Het risico ligt in dit geval aan de ‘onderkant’, dus bij een koersdaling uit hoofde van de afnameplicht tegen de vaste koers, zijnde de uitoefenprijs.



Pagina 16 van 79

Aangezien aandelen niet onder € 0 kunnen dalen, bedraagt het maximale verlies op een short put: (uitoefenprijs minus € 0)*100. Voor de geschreven put moet een margin (waarborgsom) worden aangehouden. In paragraaf 3.4 Short puts wordt een uitgebreid voorbeeld gegeven.



Pagina 17 van 79

3: Basisstrategieën Als je ergens wilt komen, moet je een strategie hebben. Dat geldt zeker voor opties. Zonder strategie ben je overgeleverd aan je gevoel en verlies je structureel geld, net als circa 90% van de particuliere beleggers, zo blijkt uit het onderzoek van de Universiteit van Maastricht onder 70.000 klanten van Alex.

3.1 Long calls

Stel dat aandeel DEF € 27 noteert en u verwacht dat het aandeel gaat stijgen in het komende jaar en u wilt een longpositie aangaan. Op de optiebeurs wordt een 1-jaars calloptie DEF met uitoefenprijs 30 verhandeld tegen € 1,50 per contract. U koopt 1 DEF call 30 en u betaalt hiervoor derhalve € 1,50 (totale investering € 150) waarmee u het recht heeft om DEF te kopen voor € 30 per aandeel (uiteraard tot expiratie). Stel dat uw visie al binnen 3 maanden uitkomt en het aandeel is gestegen tot € 32 en de DEF call 30 is gestegen tot € 3,- (€ 2 intrinsieke waarde plus € 1 tijdsen verwachtingswaarde). Terwijl het aandeel met 18,5% is gestegen, bedraagt de winst op uw calloptie 100%, waaruit de hefboomwerking blijkt. De hefboomwerking heeft uiteraard ook een keerzijde, want die kan ook negatief doorwerken. Stel dat het aandeel DEF niet gaat stijgen, maar daalt tot € 20 (op expiratie), dan gaat de gehele geïnvesteerde optiepremie verloren. Het verlies bedraagt derhalve 100%, tenzij al eerder afscheid is genomen van de call. In relatieve termen bedraagt het verlies op de optie derhalve 100%, terwijl het aandeel met 25,9% is gedaald. Absoluut gezien, is het verlies op de optie evenwel beperkt tot de betaalde premie ad € 150 versus € 700 verlies op de stukken (in het geval de aandelen niet tussentijds zijn verkocht).



Pagina 18 van 79

Een mogelijkheid om een (long)positie op te bouwen in een bepaald fonds, zonder een groot bedrag te investeren is om ‘lange calls’ te kopen, die een fractie bedragen van de aandelenprijs. Dit zijn callopties met een lange looptijd, bijvoorbeeld 1, 2 of zelfs 5 jaar. Kortlopende opties zijn opties met een looptijd van bijvoorbeeld een paar maanden, een week of zelfs 1 dag. Een waarschuwing is evenwel op zijn plaats, zoals bij alle beleggingen geldt: beleg alleen geld wat u kunt missen. U kunt bijvoorbeeld uw investering verliezen indien uw verwachting niet (tijdig) uitkomt. Als het aandeel niet voor expiratie de juiste kant op gaat en bijvoorbeeld pas na expiratie gaat stijgen of dalen, dan kunnen uw calls, danwel puts, zonder waarde zijn geëxpireerd. U heeft het wel goed gezien, maar u heeft toch geld verloren daar de beweging niet binnen de looptijd van de optie plaatsvond. Met een langer lopende optie koopt u meer tijd om uw visie te laten uitkomen, daar hangt natuurlijk ook een duurder prijskaartje aan vergeleken met kortlopende opties.

3.2 Long puts

Onderstaand een voorbeeld hoe in te spelen op een koersdaling. Ook kunt u een put kopen door uw aandelenpositie te beschermen tegen een koersdaling, wat u als een soort brandverzekering kunt zien. Stel dat aandeel DEF € 27 noteert en u verwacht dat het aandeel gaat dalen in het komende jaar en u wilt een shortpositie innemen in het fonds of uw aandelenpositie beschermen. Op de optiebeurs wordt een 1-jaars putoptie DEF 25 verhandeld tegen € 1,50 per contract. U koopt 1 DEF put 25 en investeert hiervoor derhalve € 150 waarmee u het recht heeft om DEF te verkopen voor € 25 per aandeel (uiteraard tot expiratie).



Pagina 19 van 79

Stel dat uw visie uitkomt en het aandeel is al na enkele weken gedaald tot € 20 en de DEF put 25 is in waarde toegenomen tot € 6,-. Terwijl het aandeel met 25,9% is gedaald, heeft u met uw putoptie een winst behaald van 300%. Put als brandverzekering Stel dat u 100 aandelen DEF had gekocht op € 27 en dat u deze niet wilde verkopen, maar toch (enige) bescherming wenste. U kocht een 1-jaarsputoptie DEF 25 voor € 1,50 (oftewel investering € 150). In het geval dat DEF daalde van € 27 naar € 20 (binnen een aantal weken) zou u op dat moment een (ongerealiseerd of ‘papieren’) verlies van € 700 hebben. Gelukkig had u een put gekocht: dit verkooprecht steeg van € 1,50 naar € 6. Hierop verdiende u derhalve (€ 6 - € 1,50) * 100 = € 450 . Het totale verlies op deze posities bedroeg dus € 700 - € 450 = € 250. In plaats van een verlies van 25,9% op de aandelen werd de schade dankzij de ‘brandverzekering’ beperkt. Voordeel long put versus short aandeel Het voordeel van het kopen van een put versus het sec short gaan in een aandeel, is dat bij een stijging, het verlies bij een shortpositie in een fonds onbeperkt is. Het verlies van een long put bedraagt daarentegen maximaal de betaalde premie. Er zijn putopties genoteerd op zowel aandelen als op (sub)indices, obligaties en valuta. Daarnaast zijn er zelfs (put)opties verhandelbaar op grondstoffen. U heeft derhalve veel mogelijkheden om uw portefeuille (gedeeltelijk) te beschermen tegen koersdalingen.

3.3 Gedekt calls schrijven In subparagraaf 2.2.3 hebben we de short call gesproken. In deze paragraaf leggen we de strategie ‘gedekt calls schrijven’ uit. Bij gedekt calls schrijven worden calls geschreven met de aandelen (als dekking) in portefeuille. Bij een short call gaat u een leverplicht van de onderliggende waarde aan, waarvoor u een premie ontvangt. U hoeft vanzelfsprekend geen margin aan te houden, aangezien u de aandelen reeds in portefeuille heeft.



Pagina 20 van 79

Stel dat u 100 aandelen DEF heeft gekocht voor € 27 per aandeel en tegelijkertijd een 1-jaars calloptie DEF met uitoefenprijs 30 heeft verkocht voor € 1,50 per contract. U ontvangt derhalve € 150 waarmee u de plicht aan gaat om (100 aandelen) DEF te leveren voor € 30 per aandeel (uiteraard tot expiratie). DEF stijgt tot € 40 Aangezien u 100 stukken DEF in portefeuille heeft, kunt u aan uw leverplicht voldoen. Als het aandeel bijvoorbeeld stijgt tot € 40 en de geschreven call wordt uitgeoefend door de tegenpartij, dan moet u de stukken leveren voor € 30 per aandeel. Op dat moment heeft u op de optiepositie dus een verlies van € 10 - € 1,50 = € 8,50 per optiecontract (*100 = €850). Aan de andere kant zijn de aandelen ook meer waard geworden. De aandelenpositie staat op een winst van € 40- € 27 = € 13 * 100 = € 1300. De totale winst bedraagt op deze positie derhalve € 1300 minus € 850 = € 450 winst. Dit bedrag kan ook als volgt worden berekend, zijnde € 30 - € 27 (maal 100) = € 300 + ontvangen optiepremie ad € 150 = € 450. DEF onder € 30 op expiratie Als het aandeel DEF daarentegen daalt, danwel beperkt stijgt tot € 30 (op expiratie) dan kan de ontvangen optiepremie ad € 150 geheel worden opgestreken. Hieruit blijkt dat je met een geschreven call toch geld kunt verdienen, terwijl het aandeel wel (beperkt) is gestegen. In het geval dat DEF daalt tot bijvoorbeeld € 20 dan bedraagt het verlies op de aandelen € 700. De ontvangen optiepremie van € 150 kan hiervan worden afgetrokken wat tot een totaalresultaat leidt van -€ 550. Vervolgens kunnen opnieuw calls worden geschreven om premie ‘binnen te harken’. Gedekt schrijven wordt ook wel als een defensieve strategie gezien, waarbij wordt geprofiteerd van het verdampen van tijdsen verwachtingswaarde. Op deze wijze kunt u ‘passief’ inkomen genereren: u ontvangt optiepremie en tevens dividend indien het fonds dividend uitkeert. Looptijden Er zijn opties genoteerd variërend van 1 week tot enkele jaren. U kunt variëren met de looptijden. De stelregel is: des te verder de looptijd des te hoger de optiepremie. Dit geldt ook ten aanzien van de ‘strikes’ oftewel uitoefenprijzen: des te verder een optie van de uitoefenprijs (‘uit het geld’) noteert, oftewel ‘out of the money’ is, des te lager de optiepremie zal zijn. Onderstaande tabel illustreert bovenstaande stelling betreffende het fictieve fonds SDR dat € 25 noteert. Call SDR maand 1 maand 2 maand 3 25 0,47 0,60 0,95 26 0,13 0,25 0,55 27 0,01 0,09 0,31

Strategie geschreven call SDR Stel dat u 100 aandelen SDR (@ € 25) in portefeuille heeft wat een stabiel dividend uitkeert per



Pagina 21 van 79

kwartaal. U bent voornemens dit fonds als lange termijn belegging in portefeuille te houden en daarop extra rendement te behalen middels geschreven callopties. Een mogelijke strategie is de volgende. Op tijdstip 1 verkoopt u 1 call 25 maand 1 @ € 0,47 en ontvangt € 47 (€ 0,47 *100). Twee weken later noteert SDR op expiratie van maand 1 € 25 (SDR gelijk gebleven). U kunt dan de geschreven call ‘doorrollen’ naar de call 25 maand 2 voor wederom € 0,47. U ontvangt opnieuw € 47. Stel dat SDR in maand 2 is gestegen tot € 25,47 op expiratie en de call 25 maand 2 € 0,47 noteert en u de € 26 call maand 3 kunt verkopen voor € 0,40. Dan kunt u de maand 2 call doorrollen met een (theoretische) koers van - € 0,07. U koopt de geschreven call terug voor € 0,47 en ontvangt € 0,40: per saldo betaalt u derhalve € 0,07. Stel dat ten tijde van expiratie van maand 3 SDR is gestegen tot € 25,99 dan expireert de € 26 call zonder waarde. U heeft een koerswinst op de aandelen, met als slagroom op de taart: de ontvangen optiepremie. Resumerend SDR is gestegen van € 25 naar € 25,99: winst € 99 op de aandelen. Resultaat van geschreven opties: Maand 1: + € 0,47 Maand 2: + € 0,47 – € 0,47 Maand 3: + € 0,40 Resultaat opties € 0,87 *100 = € 87 Het totaalresultaat bedraagt derhalve € 186 oftewel 7,4% ((€ 186/€ 2500)*100) op basis van aandelenpositie met geschreven calls. Als u slechts de stukken in portefeuille had, zou de winst (exclusief transactiekosten en dividend) 3,96% hebben bedragen. Bovenstaand voorbeeld illustreert hoe u extra rendement kunt behalen op aandelen middels geschreven calls. U kunt de ontvangen premie als een buffer zien, want de winst op de opties kunt u in mindering brengen op het eventuele verlies wat op de aandelen wordt geleden indien het aandeel daalt.

Kritische noot Een kritische noot past evenwel bij deze strategie: pas deze strategie bij voorkeur toe bij aandelen die in een stijgende, of hooguit zijwaartse, trend zitten. Want aandelen die in een dalende trend zitten, kunt u beter niet



Pagina 22 van 79

in portefeuille hebben. Aandelen kunnen immers tot € 0,01 of zelfs € 0 dalen in geval van faillissement, danwel confiscatie of nationalisatie door de overheid (SNS Reaal) .

De ontvangen premie compenseert dan niet het eventuele verlies. Geen positie is ook een positie. Koop geen aandelen alleen maar omdat de koers al zo laag staat. Risico van early exercise Early exercise betekent dat een optie vroegtijdig wordt uitgeoefend, dus voor expiratiedatum. Bij (diep) in the money geschreven calls kan dit plaatsvinden voor ex-dividenddatum. De houder van de calloptie die dus het recht heeft om de call uit te oefenen, zal dat alleen doen wanneer het aantrekkelijker is om de optie uit te oefenen dan de optie te laten lopen of te verkopen op de markt. Anders gezegd: de kans op een vervroegde uitoefening van de call is zeer groot, indien de putpremie onder de dividenduitkering minus rente duikt. Een voorbeeld: Stel SDR noteert € 25,40 en de expiratie is over 2 weken. Morgen gaat SDR € 0,25 exdividend. De 24 call noteert € 1,40 en de 24 put doet € 0,02 . De 25 call noteert 0,65 en de 25 put doet € 0,45. De kans dat de 24 call wordt uitgeoefend is groter dan dat de 25 call wordt uitgeoefend, daar er nog tijdsen verwachtingswaarde in de 25 call zit. Als u aandelen met geschreven calls in portefeuille heeft, let dan goed op of er calls geschreven zijn die voortijdig kunnen worden uitgeoefend. Invloed van ex-dividend Voortbordurend op bovenstaand voorbeeld: wat gebeurt er met de optieprijzen op exdividenddatum? Eén dag voor ex-dividend (€ 0,25) : ·SDR noteert € 25,40 SDR 24 call doet € 1,40 en 24 put doet € 0,02 SDR 25 call doet € 0,65 en 25 put doet € 0,45 Op dag ex-dividend (€ 0,25) : ·SDR € 25,15 (€ 25,40 - € 0,25) SDR 24 call doet € 1,15 en 24 put doet € 0,02 SDR 25 call doet € 0,65 en 25 put doet € 0,45



Pagina 23 van 79

De dividenduitkering heeft vooral invloed op (deep) in the money calls. Zoals u ziet, gebeurt er met de niets met de optieprijs betreffende SDR 25 call. Dat komt omdat de optieprijzen gebaseerd zijn op ‘stock termijn prijzen’: dus aandelenkoers + rente – dividend. Het dividend is hierin al verwerkt. Aangezien deep in the money’s (minimaal) pariteit noteren (behalve Europese stijl opties, zoals opties op indices), kunnen deze dus niet onder de intrinsieke waarde noteren. Stel dat de SDR 24 call voor ex-dividend datum € 1,15 zou noteren, dan zou er een ‘free lunch’ zijn van € 0,25: call kopen, deze direct uitoefen tegen € 24 en stukken verkopen op de markt. Eenvoudig beredeneerd: als de call nog (extra) premie oplevert en meer oplevert dan dividend, dan is het voor de houder van de call niet interessant om de call vervroegd uit te oefenen. Kortom, als u callopties schrijft, houd dan goed de ex-dividend data goed in de gaten. En rol dan ook tijdig de calls door die eventueel (deep) in the money zijn geraakt.

3.4 Short puts

Bij een short put gaat u een afnameplicht van de onderliggende waarde aan, waarvoor u een premie ontvangt. Stel dat u een putoptie DEF met uitoefenprijs 25 verkoopt (schrijft/open sell) voor € 1,50 per contract. U ontvangt derhalve € 150 waarmee u de plicht aangaat om het aandeel DEF af te nemen tegen € 25 per aandeel (uiteraard tot expiratie). Uw risico is derhalve ‘onbeperkt’ (tot € 0 in het aandeel) bij het ongedekt schrijven. Als het aandeel DEF bijvoorbeeld daalt tot € 20 en u wordt vanwege de geschreven put ‘geassigned’ door de tegenpartij, dan moet u de stukken afnemen voor € 25 per aandeel. Op dat moment heeft u dus een verlies van € 5 - € 1,50 = € 3,50 per contract. Als het aandeel DEF daarentegen stijgt, danwel beperkt daalt tot € 25 dan kan de ontvangen optiepremie geheel worden opgestreken (op expiratie). Hieruit blijkt dat je met een geschreven put ook geld kunt verdienen, terwijl het aandeel (beperkt) daalt.



Pagina 24 van 79

Waarom puts schrijven? Indien u interesse heeft om een aandeel te kopen, maar wel met een ‘discount’ oftewel met een korting. U wilt de stukken weliswaar kopen, maar (nog) niet rond de huidige koers. Als voorbeeld nemen wij het aandeel IHP dat € 17,80 noteert. In plaats van nu € 1780 (100 aandelen * € 17,80) te investeren, kunnen we ook 1 put schrijven. Stel dat de koers van de 5-maands putoptie IHP met uitoefenprijs 17 € 0,85 noteert. We schrijven 1 put IHP 17 en ontvangen daarvoor € 85 (€ 0,85 * 100). Zolang IHP boven 17 noteert en er nog tijdsen verwachtingswaarde in zit, is het voor de koper van de put niet interessant om deze put uit te oefenen. Mocht IHP evenwel dalen, dan bedraagt het ‘break-evenpoint’ op expiratie € 16,15 (€ 17- € 0,85). Vanaf het huidige niveau, mag IHP nog 9,3% dalen voordat er verlies wordt geleden. Mocht IHP evenwel stabiel blijven, danwel verder stijgen tot boven € 17,85 dan kunnen we de premie in onze zak steken. Na expiratie kan hetzelfde spelletje opnieuw worden gespeeld en andere puts worden geschreven. Let wel: de winst is gemaximeerd tot € 85 (€ 0,85*100) terwijl het verlies ‘onbeperkt’ kan oplopen. Scenario 1: IHP daalt tot € 15 De uitkomst is gebaseerd op expiratie. Koers IHP € 17,80 Schrijven IHP 17 put @ € 0,85 Ontvangen: € 85 (€ 0,85*100) IHP daalt tot € 15: het verlies op de geschreven optie bedraagt (€ 17 - 15) - € 0,85)*100 = € 115. Als we 100 aandelen IHP hadden gekocht op € 17,80 dan zouden we een verlies hebben geleden van € 280 ((€ 17,80 - € 15)*100). Scenario 2: IHP daalt tot € 17 De uitkomst is gebaseerd op expiratie. Koers IHP € 17,80 Schrijven IHP 17 put @ € 0,85 Ontvangen: € 85 IHP daalt tot € 17: de winst op de geschreven optie bedraagt € 0,85*100 = € 85. Als we 100 aandelen IHP hadden gekocht op € 17,80 dan zouden we een verlies hebben geleden van € 80 ((€ 17,80 - € 17)*100). Scenario 3: IHP blijft stabiel op € 17,80 De uitkomst is gebaseerd op expiratie. Koers IHP € 17,80 Schrijven IHP 17 put @ € 0,85 Ontvangen: € 85 IHP blijft hangen rond € 17,80: de winst op de geschreven optie bedraagt € 0,85*100 = € 85. Als we 100 aandelen IHP hadden gekocht op € 17,80 dan zouden we niets hebben verdiend.



Pagina 25 van 79

Scenario 4: IHP stijgt naar € 20 De uitkomst is gebaseerd op expiratie. Koers IHP: € 20 Schrijven IHP 17 put @ € 0,85 Ontvangen: € 85 IHP stijgt naar € 20 : de winst op de geschreven optie bedraagt € 0,85*100 = € 85. Als we 100 aandelen IHP hadden gekocht op € 17,80 dan zouden we een winst hebben gemaakt van € 220 ((€ 20 - € 17,80)*100). Marginverplichting Voor de geschreven putoptie moet er een (beperkte) margin worden aangehouden, voor het geval de aandelen moeten worden afgenomen. De hoogte van de margin (of waarborgsom) hangt van de bank of broker af. De condities kunnen bij diverse partijen (fors) afwijken. Wat kan er fout gaan? Het klinkt te mooi om waar te zijn: je wordt beloond (betaald) om aandelen met een korting te kopen. Maar zoals voor iedere beleggingsstrategie geldt, is er een bepaald risico. Stel dat in het geval van IHP een overnamebod komt van € 30 per aandeel. De geschreven put in het voorbeeld kan maximaal € 0,85 per contract opleveren. Als we het aandeel hadden gekocht, dan konden we wel volledig profiteren van het overnamebod en zou de winst € 12,20 per aandeel bedragen. Het zou ook kunnen dat IHP met een winstwaarschuwing komt, daags nadat de 17 put is geschreven. Beleggers dumpen het aandeel en wordt circa 30% lager gezet op € 12,45 . In dat geval komt de geschreven put ‘zwaar onder water’ te staan en noteert deze put (minimaal) € 4,55. De flinke scheur in de broek bedraagt € 3,70 per contract na aftrek van ontvangen premie. Een schrale troost: als je 100 stukken had, dan zou de schade € 455 zijn geweest. De ervaring leert dat als een aandeel hard daalt, bijvoorbeeld na een winstwaarschuwing of een andere calamiteit, dat het lang kan duren voordat het fonds weer ‘boven Jan’ is. In dat geval is het veelal beter om te ‘hakken’ oftewel verlies te nemen. Sommige ‘experts’ stellen dan voor om de positie ‘door te rollen’, wat we wellicht met de bekende sneeuwschuiver kunnen vergelijken. Het (papieren) verlies wordt doorgeschoven naar de toekomst. De geschreven put-strategie passen wij bij voorkeur toe bij stabiele, danwel stijgende aandelen. Het is beter om geld te laten renderen en te beleggen in sterk presterende fondsen. Wij gooien liever geen ‘goed geld’ naar ‘kwaad geld’ en gaan in dat geval dan op zoek naar betere kansen.



Pagina 26 van 79

4: Synthetische aandelen In plaats van aandelen te kopen, kan eenzelfde positie worden opgezet met een beperkte investering door een call te kopen en een put te schrijven. In geval van een shortpositie in aandelen, kan een put worden gekocht en een call worden geschreven.

4.1 Long call, short put Een long call + short put wordt ook wel een synthetische longpositie genoemd. Voor de long call wordt een optiepremie betaald, terwijl voor de short put (afnameplicht) een margin moet worden aangehouden. Een ‘pure’ synthetische longpositie bestaat uit een long call en short put met dezelfde uitoefenprijs en dezelfde expiratiedatum. Zijn de ‘strikes’ (en/of expiratiedata) niet gelijk aan elkaar, dan spreken we van een ‘kromme’ synthetische positie. 4.1.1 Voorbeeld Synthetisch long Koers aandeel GNI € 7,80 2-maands opties met bijbehorende prijzen: GNI 8 call doet € 0,42 GNI 8 put doet € 0,60 Een investering in 100 aandelen GNI bedraagt 100* € 7,80 = € 780,-. Een synthetische longpositie (100 aandelen) in GNI middels 1 long GNI 8 call en 1 GNI 8 put: (-€ 0,42 + € 0,60) *100 = € 18 credit. In dit geval wordt er meer ontvangen voor de put dan wordt betaald voor de call, een credit derhalve.



Pagina 27 van 79

Dit is exclusief transactiekosten en we houden geen rekening met de margin die moet worden aangehouden. Bij BinckBank zou bij een dergelijke constructie circa € 180 aan margin moeten worden aangehouden per 1 synthetische longpositie. Onderstaand zijn de profit&loss (p&l)-schema’s op expiratie weergegeven bij verschillende scenario’s. Scenario 1: GNI blijft neutraal op € 7,80 GNI 8 call noteert € 0: verlies € 42 GNI 8 put noteert € 0,20: winst € 40 Totaal resultaat opties: -€ 2 Resultaat 100 aandelen: € 0 (scratch) Scenario 2: GNI stijgt van € 7,80 naar € 10 GNI 8 call is € 2 intrinsiek: winst bedraagt € 200- € 42 = € 158 GNI 8 put noteert € 0: winst € 60 Totaal resultaat opties: winst € 218 Resultaat 100 aandelen: winst € 220 Scenario 3: GNI daalt van € 7,80 naar € 7 GNI 8 call noteert € 0: verlies € 42 GNI 8 put noteert € 1: verlies € 40 Totaal resultaat opties: verlies € 82 Totaal resultaat 100 aandelen: verlies van € 80

4.2 Short call, long put



Pagina 28 van 79

4.2.1 Voorbeeld Synthetisch short Koers aandeel GNI € 7,80 2-maands opties met bijbehorende prijzen: GNI 8 call doet € 0,40 GNI 8 put doet € 0,60 Een synthetische shortpositie (100 aandelen) GNI middels short 8 call en long 8 put: (+€ 0,40 - € 0,60) *100 = € 20 debet. In dit geval wordt er meer betaald voor de put dan wordt ontvangen voor de geschreven call, een debet (bijbetaling) derhalve van € 20. Dit is exclusief transactiekosten en we houden geen rekening met de margin die moet worden aangehouden. Bij BinckBank zou bij een dergelijke constructie circa € 180 euro aan margin moeten worden aangehouden per 1 synthetische shortpositie (van 100 aandelen). Wat is het profit&loss (p&l)-schema op expiratie? Scenario 1: GNI blijft neutraal op € 7,80 GNI 8 call noteert € 0: winst € 40 GNI 8 put noteert € 0,20: verlies € 40 Totaal resultaat opties: winst € 0 Resultaat 100 aandelen short: €0 (scratch) Scenario 2: GNI stijgt van € 7,80 naar € 10 GNI 8 call is € 2 intrinsiek: resultaat bedraagt -€ 200 + € 40 = € 160 verlies GNI 8 put noteert € 0: verlies € 60 Totaal resultaat opties: verlies € 220 Resultaat 100 aandelen short: verlies € 220 Scenario 3: GNI daalt van € 7,80 naar € 7 GNI 8 call noteert € 0: winst € 40 GNI 8 put noteert € 1: winst € 40 Totaal resultaat opties: winst € 80 Totaal resultaat 100 aandelen short: winst van € 80



Pagina 29 van 79

5: Short straddle Een straddle is een optiecombinatie van een (zelfde aantal) call + put opties met dezelfde uitoefenprijs én dezelfde expiratiedatum. Bij een long straddle wordt zowel de call als de put gekocht en moet er derhalve een premie worden betaald. Een koper van de straddle anticipeert op een (forse) beweging.

Bij een short straddle wordt zowel de call als de put geschreven en wordt derhalve een premie ontvangen. Een verkoper van de straddle verwacht een neutrale markt, waarbij de index of een aandeel rond hetzelfde niveau expireert. De tijdsen verwachtingswaarde (t&v-waarde) is het grootst bij at the money opties. Wil men maximaal profiteren van het verdampen van de t&v-waarde, dan is het raadzaam om een straddle te schrijven met een uitoefenprijs die zo dicht mogelijk bij de koers van het aandeel ligt.



Pagina 30 van 79

5.1 Volatiliteit

De (implied) volatility is een belangrijk onderdeel, zo niet de belangrijkste factor, bij de waardering van een optie. Vuistregel is: des te groter de bewegelijkheid van de markt, des te groter het risico, waardoor optieprijzen hoger zijn. Market makers van opties hanteren dan een hogere premie voor het afdekken van hun risico’s. Het risico van een rustig bewegend aandeel zoals Unilever kan makkelijker worden afgedekt dan het doorgaans veel volatielere aandeel ASML. 5.1.1 Definitie Volatiliteit (volatility) is een (risico)maatstaf voor de beweeglijkheid van de onderliggende waarde. Er zijn twee soorten volatilities: historische volatility en implied volatility. De historische volatiliteit is gebaseerd op koersen uit het verleden. De impliciete volatiliteit (‘vola’ in jargon) is de door de markt gehanteerde maatstaf, wat als basis dient voor de berekening van optiekoersen. De historische volatiliteit kan dan ook sterk afwijken van de impliciete volatiliteit. 5.1.2 Invloed volatiliteit op optiepremie Des te hoger de ‘vola’ is, des te duurder de opties geprijsd zullen zijn. Des te hoger de volatiliteit, des te groter de kans dat een optie ‘in the money’ raakt (in geval van ‘out of the money’ opties), danwel geld waard wordt. Doorgaans kunnen opties het best worden gekocht als de (impliciete) volatiliteit laag is. Tegenovergesteld: opties kunnen het best worden verkocht als de volatiliteit hoog is.



Pagina 31 van 79

Als u een calloptie koopt met een hoge implied volatility, dan kan de prijs van die calloptie zelfs dalen zodra de implied volatility daalt, terwijl de koers van de onderliggende waarde toch stijgt. Voor de put geldt hetzelfde: een gekochte put kan toch in waarde dalen bij dalende koersen als de impliciete volatiliteit daalt. Het is echter geen ‘wet van Meden en Perzen’: de ‘vola’ kan een lange tijd hoog, danwel laag, blijven. Daarvoor zult u alles in perspectief moeten plaatsen en de markt goed moeten analyseren. Ook is het belangrijk om het begrip (impliciete) volatiliteit te begrijpen indien u handelt in opties. In hoofdstuk 7: Grieken wordt eveneens ingegaan op de volatiliteit.

5.2 Opzetten van short straddle

In per saldo zijwaartse markten, waarbij koersen niet veel van hun plaats komen, past een neutrale strategie. Een long- danwel shortpositie (in de onderliggende waarde) levert in dit geval dan niet veel geld op. Het schrijven van zowel calls als puts kan dan uitkomst bieden. Terwijl de markt ‘geen kant op gaat’, wordt toch geld verdiend, omdat voor de geschreven opties premie wordt ontvangen. 5.2.1 Algemeen Een (‘naakte’) short straddle bestaat uit zowel een geschreven call als een geschreven put (zelfde aantal), met dezelfde uitoefenprijs én dezelfde expiratiedatum. Er wordt premie ontvangen, waarbij zowel een afnameplicht (geschreven put) als een leverplicht (geschreven call) wordt aangegaan. Deze positie levert geld op als er weinig beweging is en/of de ‘vola’ daalt. Uiteraard zijn er ook risico’s aan verbonden, afhankelijk van de mate waarin deze positie is afgedekt. Een ‘naakte’ short straddle heeft geen dekking. Hier staan geen long of short stukken, danwel futures tegenover. Als de koers te ver van de ‘strike’ wegloopt, gaat dit tegen je in. Indien de ontvangen premie niet voldoende is voor de beweging, wordt verlies geleden.



Pagina 32 van 79

Stel dat een ‘naakte’ short straddle € 10 oplevert en de premie van de straddle oploopt tot bijvoorbeeld € 12, dan wordt er een (ongerealiseerd) verlies geleden van € 2. Winst- en verliesschema short straddle Maximale winst: ontvangen premie bij expiratiestand gelijk aan uitoefenprijs call en put. Break-even-point: uitoefenprijs put minus ontvangen premie respectievelijk uitoefenprijs call plus ontvangen premie. Verlies bij stijging: indien de ontvangen premie wordt overschreden door het verschil tussen uitoefenprijs en koers onderliggende waarde ), zijnde (uitoefenprijs call - koers onderliggende waarde) + ontvangen premie. Maximaal verlies indien onderliggende waarde daalt: (koers onderliggende waarde - uitoefenprijs put) + ontvangen premie. 5.2.2 Voorbeeld ‘naakte’ short straddle aandeel DNR Aannames Aandeel DNR noteert € 29 ,30 DNR 28 call noteert € 2,25 DNR 28 put noteert € 0,95 Ontvangen premie: € 3,20 (is tevens de maximale winst bij expiratie op € 28). Onderstaande scenario’s illustreren de resultaten op expiratie (totaalresultaat in euro’s kan worden berekend door te vermenigvuldigen met standaard contractgrootte 100). Scenario 1: DNR blijft neutraal op € 29,30 DNR 28 call noteert € 1,30 DNR 28 put noteert € 0 Totaal resultaat: € 3,20 - € 1,30 = € 1,90 winst Scenario 2: DNR stijgt van € 29,30 naar € 40 DNR 28 call noteert € 12 (€ 40 - € 28) DNR 28 put noteert € 0 Totaal resultaat: € 3,20 - € 12 = € 8,80 verlies Scenario 3: DNR daalt van € 29,30 naar € 20 DNR 28 call noteert € 0 DNR 28 put noteert € 8 Totaal resultaat: € 3,20 - € 8 = € 4,80 verlies Scenario 4: DNR daalt van € 29,30 naar € 24,80 DNR 28 call noteert € 0 DNR 28 put noteert € 3,20



Pagina 33 van 79

Totaal resultaat: € 3,20 - € 3,20 = € 0 Scenario 5: DNR stijgt van € 29,30 naar € 31,20 DNR 28 call noteert € 3,20 DNR 28 put noteert € 0 Totaal resultaat: € 3,20 - € 3,20 = € 0 Onderstaand een schematische P&L-weergave van de ‘naakte’ short straddle aandeel DNR op expiratie.

5.2.3 Bewaken van de positie Bij het schrijven van een ongedekte straddle, is het noodzakelijk om een vinger aan de pols te houden, gezien de ongelimiteerde verliezen die er kunnen worden geleden. In het geval dat DNR hard omhoog gaat, kan op een gegeven moment de geschreven call met een verlies worden teruggekocht. Bijvoorbeeld zodra het break-even-niveau is bereikt. In dit geval zou dat bij een koers van € 31,20 (€ 28 plus ontvangen premie) zijn. Er zijn diverse manieren om het risico te beperken. Bijvoorbeeld door de geschreven call of put te sluiten (terug te kopen), danwel andere calls of puts te kopen. Stel dat de DNR call 31 kan worden gekocht voor € 0,50 dan bedraagt het maximale verlies € 0,30 (€ 3 (verschil tussen 31 en 28 call) minus ontvangen premie ad € 2,70) bij een expiratiekoers van € 31 of hoger. Doordat er 50 eurocent extra is geïnvesteerd voor de call, bedragen de break-even-niveau’s € 25,30 respectievelijk € 30,70. Zonder de gekochte DNR 31 call liggen de break-even-niveau’s op € 24,80 respectievelijk € 31,20. De betaalde premie voor de call wordt in mindering gebracht op de ontvangen premie, wat ten koste gaat van het rendement. In geval van een (onverwachte) daling kan het neerwaarts risico worden beperkt door het kopen van puts. De mate waarin het risico wordt beperkt, is een persoonlijke keuze en is afhankelijk van het risicoprofiel van de individuele belegger.



Pagina 34 van 79

6: Short strangle Een strangle is een optiecombinatie van een (zelfde aantal) call + put met verschillende uitoefenprijzen en dezelfde expiratiedatum. Bij een long strangle wordt zowel de call als de put gekocht, en moet er premie worden betaald. Een koper van de strangle anticipeert op een forse beweging.

Bij een short strangle wordt zowel de call als de put geschreven en wordt er een premie ontvangen. Een verkoper van de strangle verwacht een neutrale markt, waarbij de index of een aandeel rond of binnen de uitoefenprijzen van de strangle expireert. Zowel de call als de put zijn out-of-the-money: de uitoefenprijs van de call ligt boven de huidige waarde van het aandeel, die van de put ligt onder de huidige waarde. Als het aandeel flink stijgt, neemt de waarde van de calloptie toe. Daalt daarentegen de koers van het aandeel (aanzienlijk), dan wordt de putoptie meer waard. Het risico is dat de gekochte opties zonder waarde aflopen indien de verwachte beweging niet groot genoeg is. De beweging moet groter zijn dan bij een straddle, maar daar staat tegenover dat de aanschafwaarde van de strangle lager is daar de opties "out-of-the-money" zijn.

6.1 Straddle versus strangle De termen lijken op elkaar. Hoe houdt u deze uit elkaar? Als ezelsbruggetje gebruikte ik vroeger dat het woord straddle twee gelijke letters bevatte (dd) en dat deze strategie werkt met gelijke uitoefenprijzen.



Pagina 35 van 79

6.1.1 Definitie Straddle: een (zelfde aantal) call en put opties op dezelfde onderliggende waarde, met dezelfde uitoefenprijs en dezelfde expiratiedatum. Strangle: een (zelfde aantal) call + put opties met verschillende uitoefenprijzen en (doorgaans) met dezelfde expiratiedatum. Net als bij het kopen van een straddle wordt met een long strangle geanticipeerd op een (forse) beweging (toenemende volatiliteit). Bij een short strangle wordt er geld verdiend zolang de onderliggende waarde tussen de uitoefenprijzen van de put en de call noteert. We hebben eerder gerefereerd aan de belangrijke factor ‘vola’. Een short strangle kan op verlies komen te staan (voor expiratie) als de markt heel wild gaat bewegen. De onzekerheid neemt dan toe waarbij de implied volatility omhoog gaat. De calls en puts worden dan duurder: zie onderstaand voorbeeld. Voorbeeld Aandeel ZKA noteert € 41,75 Call 43 € 1,29 Put 39 € 0,49 Variabelen: rente 4%, geen dividend, implied volatility 20%, aantal dagen tot expiratie: 90. Stel dat door plotselinge onzekerheid op de aandelenmarkten de (implied) ‘vola’ met 5% oploopt van 20% naar 25%, andere factoren blijven gelijk. Dan worden de opties ZKA duurder. Aandeel ZKA noteert € 41,75 Call 43 € 1,70 Put 39 € 0,80 Variabelen: rente 4%, geen dividend, implied volatility 25%, aantal dagen tot expiratie: 90. 6.1.2 Winst- en verliesschema short strangle • De maximale winst bij een (ongedekte) short strangle is de ontvangen premie bij expiratiekoers tussen de uitoefenprijzen van de call en de put. •

Break-even-points: uitoefenprijs put - ontvangen premie én uitoefenprijs call + ontvangen premie.

Onderstaand een schematische P&L-weergave van een ‘naakte’ short strangle op expiratie. De uitoefenprijzen zijn: 40 van de put en 43 van de call, waarvoor in totaal € 2,80 is ontvangen. Het break-even-point aan de onderkant bedraagt € 40 - € 2,80= € 37,20 en het tweede break -even-point ligt op € 43 + € 2,80= € 45,80.



Pagina 36 van 79

6.2 Covered short strangle Het verschil met de ‘naakte’ of ongedekte short strangle is dat de geschreven call wordt gedekt door 100 gekochte aandelen. In feite is dit hetzelfde als een gedekte geschreven callstrategie met een extra geschreven put. De winstpotentie (en uiteraard het verliespotentieel) wordt vanwege de geschreven put vergroot. De maximale winst bedraagt: ontvangen premie + uitoefenprijs call - aankoopkoers aandeel. Break-evenpoint: (aankoopkoers aandeel + uitoefenprijs put - ontvangen premie)/2. 6.2.1 Voorbeeld covered short strangle ZKA Voortbordurend op het voorbeeld met de short strangle ZKA 40p/43c voegen we bij een covered short strangle 100 aandelen ZKA toe tegen een koers van € 42,20. Aandeel ZKA noteert € 42,20 ZKA 43 call noteert € 1,15 en ZKA 40 put noteert € 1,65 Ontvangen premie: € 2,80 (dit is tevens de maximale winst opties bij expiratiekoers tussen € 40 en € 43). 100 gekochte aandelen ZKA @ € 42,20 De maximale winst bedraagt: € 2,80 + € 43 – € 42,20 = € 3,60. Break-evenpoint: (€ 42,20 + € 40- € 2,80)/2 = € 39,70. Onderstaande scenario’s illustreren de resultaten op expiratie (totaalresultaat in euro’s kan worden berekend door te vermenigvuldigen met 100). Scenario 1: ZKA blijft neutraal op € 42 ,20 ZKA 43 call noteert € 0 ZKA 40 put noteert € 0 Resultaat opties: € 2,80 - € 0 = € 2,80 winst Resultaat aandelen: € 42,20 - € 42,20 = € 0 Totaal resultaat aandelen + opties: € 2,80



Pagina 37 van 79

Scenario 2: ZKA stijgt van € 42,20 naar € 50 ZKA 43 call noteert € 7 (€ 50 - € 43) ZKA 40 put noteert € 0 Resultaat opties: € 2,80 - € 7 = € 4,20 verlies Resultaat aandelen: € 50 - € 42,20 = € 7,80 winst Totaal resultaat aandelen + opties: € 3,60 winst Scenario 3: ZKA daalt van € 42,20 naar € 35 ZKA 43 call noteert € 0 ZKA 40 put noteert € 5 Resultaat opties: € 2,80 - € 5 = € 2,20 verlies Resultaat aandelen: € 35 - € 42,20 = € 7,20 verlies Totaal resultaat aandelen + opties: € 9,40 verlies Scenario 4: ZKA daalt van € 42,20 naar € 40 ZKA 43 call noteert € 0 ZKA 28 put noteert € 0 Resultaat opties: € 2,80 - € 0 = € 2,80 winst Resultaat aandelen: € 40 - € 42,20 = € 2,20 verlies Totaal resultaat aandelen + opties: € 0,60 winst

6.2.2 Bewaken van de positie Net als bij het schrijven van een ongedekte strangle (en straddle), is het bij de covered short strangle noodzaak om een vinger aan de pols te houden, gezien de aanzienlijke verliezen die er kunnen worden geleden. Het risico ligt bij covered short strangle bij dalende koersen, aangezien de geschreven call is gedekt door aandelen. Het neerwaarts risico wordt vergroot vanwege de geschreven put.



Pagina 38 van 79

In het geval dat ZKA hard daalt, kan op een gegeven moment de geschreven put (al dan niet met een verlies) worden teruggekocht. Bijvoorbeeld zodra het break-even-niveau is bereikt, danwel eerder. Uiteraard kunnen ook andere puts worden gekocht om het neerwaarts risico te beperken. De betaalde premie voor de put wordt in mindering gebracht op de ontvangen premie, wat natuurlijk ten koste gaat van het rendement. De mate waarin het risico wordt beperkt, is een persoonlijke keuze en is afhankelijk van het risicoprofiel van de individuele belegger.



Pagina 39 van 79

7: De Grieken In de voorgaande hoofdstukken hebben wij voornamelijk aandacht besteed aan optiestrategieën en de koersbewegingen van de onderliggende waarde. De waardering/prijsbepaling van opties is zeer complex en afhankelijk van veel factoren. Deze factoren worden ook wel aangeduid met de ‘Grieken’. In dit hoofdstuk stippen wij de belangrijkste aspecten aan om een beter begrip te krijgen van de factoren waardoor de prijs van opties wordt beïnvloed.

7.1 Delta De delta geeft de mate van prijsverandering van de optie weer ten opzichte van de koersverandering van de onderliggende waarde. Dit wordt ook wel de hedge ratio genoemd, oftewel hoeveel aandelen je moet kopen/verkopen om een optiepositie af te dekken. Een geschreven calloptie met een delta van 0,50 is ‘gehedged’ (gedekt) indien er 50 aandelen zijn gekocht. Een geschreven putoptie met een delta van -0,50 is ‘gehedged’ indien er 50 aandelen zijn verkocht. In dit geval is de positie ‘delta neutraal’. (Long) calls hebben positieve delta’s en (long) puts hebben negatieve delta’s. Bij een delta van 0,5 stijgt de waarde van de call met 50 cent als de onderliggende waarde met 1 punt stijgt. De put met dezelfde uitoefenprijs zal in dat geval met 50 cent in waarde verminderen. Des te dieper in the money een calloptie is, des te hoger de delta. Voor de put geldt: des te dieper de put in the money is, des te groter is de negatieve delta. De som van de absolute waarden van de call- en put-delta’s is altijd 1. Indien bekend is dat de call een delta heeft van 0,40 dan heeft de put (normaliter) een delta van -0,60. De delta wordt ook wel gebruikt om de waarschijnlijkheid aan te duiden dat een optie in the money raakt. Een optie met delta 0,50 heeft 50% kans om in the money te raken. Een optie die verder out of the money is en bijvoorbeeld een delta heeft van 0,25 heeft 25% kans om in the money te worden. De invloed van de volatiliteit op de delta van een optie moet niet worden onderschat. Des te hoger de volatility, des te lager de delta van de optie zal worden van een optie die in the money is. De kans dat de optie in the money blijft, is groter bij een geringe volatiliteit dan bij een hoge. De delta van een out of the money optie zal juist toenemen bij een (forse) toename van de volatility.

7.2 Gamma De gamma geeft de mate van verandering van de delta weer als gevolg van een koersverandering van de onderliggende waarde. Dit is dus de ‘delta van de delta’. Zowel (long) calls als puts hebben positieve gamma’s. Een gekochte call kent een positieve delta en een positieve gamma. Stel dat de delta van een gekochte call 0,50 en de gamma 0,08 is en het aandeel daalt 1 punt. In dat geval zal de delta van de



Pagina 40 van 79

call een waarde krijgen van 0,42. De optie loopt dus minder mee met de onderliggende waarde daar de koers van het aandeel is gezakt. Een gekochte put met een delta van -0,50 en een gamma van 0,08 zal een delta krijgen van -0,58 indien de onderliggende waarde met 1 punt daalt.

7.3 Rho De rho geeft aan hoeveel de optiepremie verandert bij een renteverandering, doorgaans bij een mutatie van 1 procentpunt. De rho is vooral belangrijk bij langlopende opties en in markten waar de rente aanzienlijk fluctueert. Voor kortlopende opties heeft de rho weliswaar enigszins invloed, maar niet zoveel als bij langlopende opties met looptijden van bijvoorbeeld 1, 2 of 3 jaar. Dat heeft te maken met de ‘cost of carry’, oftewel de financieringskosten. Des te langer de financieringsperiode en des te hoger de rente, des te hoger de financieringskosten zullen zijn die door market makers worden doorberekend. Een goed voorbeeld is de rente die vanwege de kredietcrisis in 2007/2008 aanzienlijk is gedaald. De monetaire autoriteiten, met de Fed en de ECB voorop, hebben de korte rente aanzienlijk verlaagd. Ook de lange rente daalde vanwege de vlucht in obligaties en het opkopen door de ECB en de Fed. Een optiebelegger die voor langlopende calls in positie had op een aandeel dat fors daalde, zag niet alleen de waarde dalen van de optie vanwege de koersdaling van het aandeel, maar ook vanwege de rentedaling.

7.4 Theta De theta geeft aan hoeveel premie er per dag uit een optie loopt. Een theta van 0,02 geeft aan dat iedere dag 2 cent uit de optiepremie verdampt. Een optie die vandaag € 2, - doet, zal na 10 dagen een (theoretische) waarde hebben van € 1,80 indien de koers van de onderliggende waarde niet verandert. Het is evident dat bij een gekochte optie (call of put) een long gamma positie hoort, maar dat de theta negatief is. Vice versa: bij een short gamma positie (short call of short put) hoort een positieve theta. Voorbeeld: voor een gekochte out of the money call wordt premie betaald: dit wordt ook wel ‘premie long’ genoemd. Deze premie erodeert (negatieve theta) indien de koers niet of nauwelijks beweegt. Bij een gekochte at the money call optie geldt hetzelfde: de tijdsen verwachtingswaarde dampt uit de call als het aandeel blijft ‘hangen’ rond hetzelfde niveau.

7.5 Vega De vega (of omega) geeft de waardeverandering van de optie weer, indien de volatility met 1 procentpunt verandert. Is de vega bijvoorbeeld 0,20 dan stijgt de optieprijs met 20 cent indien de ‘vola’ met 1 procentpunt toeneemt.

7.6 Volatility Volatility duidt de beweeglijkheid aan van de koers van een effect. Een hoge volatility betekent dat de koers van een fonds sterk stijgt en daalt binnen een bepaalde periode. Volatility is mede een



Pagina 41 van 79

indicator voor het risico dat een belegger loopt. Des te hoger de volatiliteit (de onzekerheid), des te hoger de optiepremie zal zijn. In paragraaf 5.1 hebben we uitgebreid het begrip volatiliteit uitgelegd. De (‘implied’) volatility is een belangrijk onderdeel, zoniet de belangrijkste factor, bij de waardering van een optie. Vuistregel is: des te groter de beweeglijkheid van de markt, des te groter het risico, waardoor optieprijzen hoger zijn. Market makers van opties hanteren een hogere premie voor het afdekken van hun risico’s. Het risico van een rustig bewegend aandeel zoals Ahold kan makkelijker worden afgedekt dan bijvoorbeeld het veel meer volatiele aandeel ArcelorMittal. Bij het handelen in opties is het eveneens van belang om rekening te houden met de mate van ‘vola’invloed op verschillende uitoefenprijzen en expiratiemaanden. De vegawaarden kunnen bij iedere uitoefenprijs anders zijn. Out of the money puts op bijvoorbeeld de AEX-index hebben doorgaans een hogere vegawaarde dan in the money puts, wat ook wel de skew-factor wordt genoemd. Zogenoemde ‘crash’-putjes zijn dan relatief duur geprijsd, ‘crashes’ omhoog komen immers zelden voor bij indices. Out of the money calls kunnen bij aandelenopties een hogere implied volatility hebben dan out of the money put opties die even ver van de koers afliggen. Dat heeft vooral te maken met de kans op een overname. Vraag en aanbod van opties van bepaalde uitoefenprijzen spelen eveneens een rol. Als een market maker ‘scheef zit’ in een bepaalde positie en bijvoorbeeld opties moet terugkopen, dan kan het zijn dat hij bereid is om een hogere ‘vola’ (en dus premie) te betalen dan de ‘implied’ aangeeft. De ‘vola’ speelt ook een belangrijkere rol bij langere periodes dan bij de expiratiemaanden die dichterbij liggen.

7.7 Black-Scholes-formule Om optieprijzen te berekenen, hanteren market makers doorgaans het Black & Scholeswaarderingsmodel. Het Black & Scholes-model is het meest toegepaste model om de prijs van een optie te bepalen. De prijs van een optie wordt bepaald door de volgende waarden: de koers van het onderliggende aandeel, de uitoefenprijs van de optie, het dividend, de looptijd van de optie, de rentestand en de volatiliteit van het aandeel. In 1997 kregen wetenschappers Fischer Black en Myron Scholes de Prijs van de Zweedse Rijksbank voor economie (bekend als Nobelprijs voor de Economie). Black was reeds in 1995 overleden maar werd postuum vermeld. De Nobelprijs kregen ze voor het feit dat in hun model, optieprijzen onafhankelijk zijn van de mate van risico en daarmee ook onafhankelijk van de mate van risicoaversie, een groot theoretisch probleem in de financiële wiskunde.



Pagina 42 van 79

7.8 Déconfiture LTCM Het ironische is echter dat Long-Term Capital Management (LTCM) failliet ging in 1998, ondanks dat onder meer Myron Scholes partner van LTCM was. Dit hedgefund richtte zich op het benutten van kleine prijsverschillen tussen verschillende gerelateerde obligaties. Deze arbitragehandel leverde rendement op ongeacht de richting van de beurs. Omdat de prijsverschillen klein waren, werd grootschalig ingezet met een hefboomwerking (leverage). De eerste jaren van het fonds leverden een rendement op van ongeveer 40% per jaar. In 1998 had LTCM een eigen vermogen van $ 4,72 miljard, terwijl $ 124,5 miljard was geleend. Op een gegeven moment had LTCM zelfs een positie met totale waarde van meer dan $ 1 biljoen (een 1 met 12 nullen). En toen ging het mis: in augustus en september van 1998 brak de Russische roebelcrisis uit. De Russische overheid was niet langer in staat om aan haar verplichtingen te voldoen. Wereldwijd brak paniek uit waardoor de koersen in elkaar stortten. LTCM raakte in problemen en in minder dan vier maanden verloor LTCM $ 4,6 miljard. Een ‘bailout’ volgde door diverse financiële instanties onder supervisie van de Fed. Begin 2000 sloot het fonds zijn deuren.



Pagina 43 van 79

8: Iron Condor Een Iron Condor is een optieconstructie waarbij wordt ingespeeld op een onderliggende waarde die binnen een bepaalde bandbreedte fluctueert. Een “verticale bull put spread” wordt gecombineerd met een “verticale bear call spread”. Anders gezegd: als de onderliggende waarde binnen de geschreven uitoefenprijzen expireert, wordt de maximale winst behaald.

8.1 Wat is een Iron Condor Een Iron Condor is een strategie waarbij de visie is dat de onderliggende waarde niet sterk zal stijgen of dalen. Zolang de koers van de onderliggende waarde blijft bewegen in een zogenoemde “trading range”, zorgt het verdampen van de tijdsen verwachtingswaarde dat deze optiestrategie geld oplevert. Het is dus een ‘non-directionele’ strategie. De combinatie van een “verticale bull put spread” en een “verticale bear call spread”, wordt ook wel “credit spread” genoemd. Bij deze “spreadstrategieën” wordt premie ontvangen, vandaar de benaming ‘credit spread’.

8.2 Profiteren van verdampen van de tijdswaarde Zolang de koersen blijven bewegen in een “trading range”, zorgt het verdampen van de tijdswaarde dat u dus geld verdient. Een voorbeeld kan het bovenstaande verduidelijken aan de hand van een Iron Condor op de AEX. Verticale bull put spread Laten we beginnen met een verticale “bull put spread”, bijvoorbeeld de 330/320 put spread. De verkoop van een putoptie op de AEX met uitoefenprijs 330 punten. De premie die u ontvangt voor deze “short put” optie is € 1,40. U ontvangt dus € 140 ,-. Ter bescherming koopt u een put optie op de AEX met uitoefenprijs 320 punten. De premie van deze “long put” optie is € 0,80 dus betaalt u € 80.



Pagina 44 van 79

Maximaal risico verticale bull put spread Deze transactie levert u dus € 60 op per put spread. Dit bedrag ontvangt u direct op uw rekening. Als zekerheid dient u een “margin” aan te houden van het verschil tussen de uitoefenprijzen, in dit voorbeeld dus € 1000. Dit is het verschil tussen 330 en 320 punten maal € 100. Dit is dus ook uw maximale risico. Verticale bear call spread De verticale bear call spread bestaat uit de verkoop van bijvoorbeeld een calloptie op de AEX met uitoefenprijs 360. De premie die u ontvangt voor deze “short call” optie is € 1,40 dus u ontvangt € 140. Ter bescherming koopt u een calloptie op de AEX met uitoefenprijs 370 punten. De premie van deze (“long call”) optie is € 0,30 dus u betaalt € 30. 2 maal margin bij Alex en Binck De transactie levert u € 110 op en ook dit bedrag ontvangt u direct op uw rekening. Bij sommige brokers hoeft u hiervoor geen extra margin aan te houden, omdat op expiratie maximaal 1 van de geschreven spreads risico loopt. Bij Alex en Binck bijvoorbeeld moet u echter 2 maal margin aanhouden en kunt u dus slechts de helft van het aantal iron condors opzetten. Het rendement van de iron condor halveert hierdoor dus ook. Een leuk rendement Zolang de AEX tussen 330 en 360 punten blijft bewegen, is er niets aan de hand. Bij expiratie tussen deze niveaus verdient u de gehele ontvangen premie en strijkt u dus € 60 plus € 110, totaal dus € 170 op. Op de margin van € 1000 is dat 17% en met een looptijd van ruim een maand levert dat op jaarbasis een leuk rendement op, als het tenminste allemaal goed gaat….

8.3 Kanttekening Iron Condor De “Iron Condor” wint steeds meer aan populariteit. De vraag is echter of dat terecht is. Het argument dat vaak wordt genoemd, is dat het risico van deze optieconstructie kleiner is dankzij de gekochte opties. In deze subparagraaf plaatsen wij echter enige kanttekeningen ten aanzien van de Iron Condor. Wat nu als het misgaat? Met de indicator die wij gebruiken voor AEXAlert, de (op het moment van schrijven gratis) alert service die werkt met ‘short strangle’ op de AEX-index, scoren we rond 85% per kant. In circa 15% van de gevallen wordt de call uitgestopt en in circa 15% van de gevallen wordt de put uitgestopt.



Pagina 45 van 79

Uitgestopt Laten we nu eens kijken wat de gevolgen zijn als we worden uitgestopt. We nemen even de put 330 als uitgangspunt. We ontvingen € 1,40. Als we uitgaan van het feit dat we 10 keer de premie ontvangen, dan zouden we na 10 keer € 1400 aan premie hebben ontvangen. 15 op de 100 keer worden we uitgestopt (op de uitoefenprijs) en moeten we de put terugkopen. At the money Om te bekijken tegen welke premie we moeten terugkopen, nemen we voor de eenvoud even aan dat de premie gelijk is aan de premie van een put die op dit moment ‘at the money is’. De premie is op het moment van schrijven € 5,90 dus moeten we € 590 van de ontvangen optiepremie aftrekken om te berekenen wat we gemiddeld per 10 maanden verdienen. 3 maal uitgestopt De conclusie is dat we gemiddeld € 1400 verdienen in 10 maanden. Omdat we zowel de put als de call schrijven, rekenen we voor het gemak even met gelijke premies. Omdat we op 10 keer dan 3 maal worden uitgestopt, ontvangen we in dit voorbeeld € 2800, maar we moeten rekening houden dat we 3 maal € 590 moeten betalen omdat we worden uitgestopt. 40% rendement per jaar Na 10 maanden houden we dan € 1030 over en dat is op een margin van € 3000 gemiddeld 34% per 10 maanden dus circa 40% per jaar exclusief transactiekosten. Dat komt overigens aardig overeen met het resultaat dat we met AEXAlert hebben behaald sinds de start op 14 maart 2011.



Pagina 46 van 79

Terug naar de “Iron Condor” Laten we nu eens kijken naar de “Iron Condor”. Het voordeel is dus dat het risico wordt beperkt door de gekochte opties, maar hiervoor moeten we dan wel premie betalen. Voor de put 330 ontvangen we weer € 1,40 en voor de put 320 betalen we € 0,80 zodat we € 60 ontvangen. Dat doen we dus ook weer 7 maal met succes en zowel voor de call als voor de put. We ontvangen dan € 600 en dat aan beide kanten dus totaal € 1200,-. 24% in 10 maanden Als we deze spread moeten terugkopen tegen at the money prijzen, dan betalen we voor de sluitkoop van de put € 5,90 en sluitverkoop levert dan € 2,70 op , zodat we de spread sluiten door het betalen van € 320. Dit zouden we in theorie 3 maal per 10 keer moeten doen. Als we dit aftrekken van de € 1200 die we hebben ontvangen, dan resteert € 240 voor kosten. Op basis van de margin van € 1000 is dat 24% in 10 maanden (bij Binck en Alex dus 12% exclusief kosten). Conclusie: meer kosten, minder rendement We hebben dus niet alleen een lager rendement dan bij (short) strangles, maar ook nog eens meer kosten dan een (short) strangle, omdat we tweemaal zoveel transactiekosten hebben. Daarnaast moet je je afvragen hoe veel lager het risico is door de gekochte opties. Het is weliswaar mooi dat het verlies in het geval van deze Iron Condor beperkt is tot € 1000 (€10*100) per spread, maar als je tijdig sluit, dus voordat de geschreven optie op € 10 staat, dan betaal je wel erg veel voor deze zekerheid.



Pagina 47 van 79

8.4 Checklist opzetten Iron Condor strategie In deze subparagraaf behandelen we een checklist, bestaande uit een 8-tal onderdelen die u zou kunnen volgen bij het handelen in “Iron Condors”.

1. Money management In het kader van money management: (maximaal) 20% van het totale risicokapitaal voor “Iron Condors” gebruiken. Elke maand worden winsten (en verliezen) verdeeld over alle beleggingen, waarbij 20% van het totale risicokapitaal wordt gebruikt voor “Iron Condors”. Als er ‘overwinst’ is behaald met de “Iron Condor”-strategie, zou deze winst kunnen worden afgeroomd voor andere doeleinden. Als het totale beschikbare beleggingsvermogen bijvoorbeeld € 100.000 bedraagt, dan kan er dus voor € 20.000 in Iron Condors worden belegd.

2. Spreid over meerdere indices We kiezen indexen voor de “Iron Condors” en we reserveren porties van 25% van het “Iron Condor” kapitaal in verschillende indexen, met een minimum van € 5000 per index. Onder € 20.000 maken we minder porties. Voorbeeld: van het “Iron Condor”-kapitaal ad € 16.000 kunnen we bijvoorbeeld € 6.000 beleggen in de AEX, € 5.000 in de SPX en € 5.000 in de RUT.

3. Het openen van posities Bij het openen van posities selecteren wij de momenten waarop we “Iron Condor” posities gaan opzetten. Voorbeeld: de eerste tranche van 50% van de “Iron Condors” openen we direct na het sluiten van de posities van de vorige maand. Vervolgens openen wij de laatste tranche van 50% op de eerste vrijdag van de betreffende expiratiemaand. Dat kan bijvoorbeeld direct na de publicatie van de maandelijkse Amerikaanse werkgelegenheidscijfers.

4. Selectie van uitoefenprijzen Bij iedere opening van een “Iron Condor” kiezen we de uitoefenprijzen van de verticale put spread en de verticale call spread.

5. Orders plaatsen op de beurs Bij het plaatsen van order op de beurs, hanteren we limietorders voor de verticale spreads. Facultatief kunnen er enkele long puts bij worden gekocht ter bescherming aan de onderkant, maar dat gaat uiteraard ten koste van het rendement.



Pagina 48 van 79

6. Besteed tussen 15 en 30 minuten per dag Besteed (maximaal) 15 à 30 minuten aandacht aan de posities per dag. Probeer om niet overdag naar de beurs en/of naar de posities te kijken. Laat de marktpartijen gedurende de handelsdag het maar met elkaar uitvechten. Besteed bijvoorbeeld elke avond in alle rust 15 tot 30 minuten aan uw beleggingen.

7. Risicomanagement In het kader van risicomanagement: als de onderliggende waarde een stop-lossniveau bereikt, sluit dan de positie. Gedeeltelijk kan de positie eventueel al worden afgebouwd als de stoploss nadert.

8. Respecteer stop-loss Zodra de stop-loss wordt aangetikt, sluit dan de positie en rol eventueel door naar een volgende expiratiemaand.

8.5 Welke markten geschikt voor Iron Condor strategie? Welke markten zijn geschikt voor het volgen van een Iron Condor strategie? In principe nemen wij bij voorkeur Iron Condor-posities in met indices als onderliggende waarde. Hierbij kunt u denken aan de AEX-index, de S&P500, De Russell 2000, de Franse CAC40 , de Eurostoxx50 en de Duitse DAX. Iron Condors zijn minder geschikt voor aandelen, omdat je dan veel te afhankelijk bent van gebeurtenissen in 1 bepaald aandeel. Denk hierbij aan faillissementen, nationalisaties (SNS Reaal), winstwaarschuwingen of een overnamebod (DE Masterblenders 1753). Ook kun je denken aan boekhoudkundige ‘onregelmatigheden’ (Ahold, DE Masterblenders 1753), upgrades/downgrades door effectenhuizen, dividendverlagingen danwel –passeringen (KPN/SBM Offshore). Bij indices worden dergelijke gebeurtenissen uitgevlakt, hoewel het risico wel aanwezig is op bijvoorbeeld crashes. Qua koersontwikkelingen zijn indexen doorgaans stabieler dan aandelen. Natuurlijk kan een index ook wel hard dalen of stijgen, maar als je een exposure hebt in een bepaald fonds, dan loop je een te groot specifiek risico. Een recent voorbeeld is TNT Express, dat een keer bij opening 50% lager stond. Weliswaar daalde de AEX ook, maar de daling bleef beperkt.

8.6 Handelsplan Iron Condor strategie De Iron Condor strategie is een strategie waarbij wordt beoogd om iedere maand premie te ontvangen. Iedere maand wordt een dergelijke strategie op gezet, mits de premie voldoende is (lees: de ‘implied volatility’ hoog genoeg is). Dit is natuurlijk een relatief begrip, maar wij hanteren in principe een ondergrens van 20% ten aanzien van de ‘implied volatility’.



Pagina 49 van 79

Wij hanteren de volgende regels: 1. Wekelijks positie innemen en spreiden over verschillende indices (AEX, S&P 500, Russell 2000, Dow Jones Index et cetera) om het risico te spreiden. 2. Winstkanspercentage rond 85%. 3. Systematisch handelen volgens handelsplan. 4. Respecteren moneymanagementregels en timing regels: •

Beleg niet meer dan 20% van het kapitaal in Iron Condors. Net als met andere trades: zet niet alles op 1 paard.

•

Sluit positie wanneer 80% van de ontvangen premie binnen is.

•

Sluit gehele positie uiterlijk 3 dagen vóór expiratie.



Pagina 50 van 79

9: Spreads Een spread is een optieconstructie waarbij opties worden gekocht en andere optieseries van dezelfde soort worden verkocht: dus van calls of puts (long call versus short call en long put versus short put). Hiermee wordt ingespeeld op een beperkte koersstijging danwel –daling van een onderliggende waarde.

Wat is een spread? Een optiespread is het tegelijkertijd kopen van een optie en het schrijven (verkopen) van eenzelfde soort optie op dezelfde onderliggende waarde, maar met verschillende uitoefenprijzen en/of verschillende expiratiemaanden. Iedere spread, waarbij calls worden gebruikt, wordt ook wel callspread genoemd. Hetzelfde geldt natuurlijk voor de puts: iedere spread gebaseerd op puts, wordt ook wel putspread genoemd. Beleggers die opties hebben gekocht, kunnen ervoor kiezen om andere opties te verkopen om zo het investeringsbedrag te verlagen. Anderzijds zouden beleggers die opties hebben geschreven, andere opties kunnen kopen om het risico te beperken. Dit kan om margin vrij te spelen, danwel het potentiële verlies te limiteren.

Soorten spreads Er zijn drie basis spreadstrategieën: •

Verticale spreads

•

Horizontale, oftewel kalender, spreads

•

Diagonale spreads

9.1 Verticale spread Verticale spreads zijn call- of put spreads met dezelfde onderliggende waarde, dezelfde expiratiemaand, maar met verschillende uitoefenprijzen. Verticaal is van ‘van boven naar beneden’ (en vice versa), dus binnen dezelfde expiratiemaand betekent dat er een spread is samengesteld tussen verschillende uitoefenprijzen. Voorbeeld verticale spread:



Pagina 51 van 79

Long 1 AEX FEB 350 Call/short AEX FEB 355 Call (bull call spread).

Of

Long 1 AEX FEB 350 Put/short AEX FEB 345 Put (bear put spread).

9.2 Horizontale spread Horizontale (time) spreads zijn call of put spreads met dezelfde onderliggende waarde, met dezelfde uitoefenprijzen, maar met een verschillende expiratiemaand. Voorbeeld horizontale spread op de AEX: Long 1 AEX MRT 350 Call/short AEX FEB 350 Call: € 7,25 (debit) - € 4,85 (credit) = € 2,40 investering. Hierbij wordt een AEX maart 350 call gekocht voor € 7,25 en een AEX februari 350 call verkocht voor € 4,85. De investering wordt kleiner: € 240 versus € 725 voor de ‘sec’ long call, waarbij de belegger wil profiteren van het verdampen van de tijdsen verwachtingswaarde.



Pagina 52 van 79

Voorbeeld horizontale spread op aandeel SBM Offshore (SBMO)

In tegenstelling tot de AEX (of andere indices) kunnen opties op aandelen voortijdig worden uitgeoefend. We geven nu een voorbeeld van een horizontale call spread op het aandeel SBM Offshore (SBMO) met als referentiekoers € 11,12 op 31 januari 2013.



Pagina 53 van 79

Long 1 SBMO SEP 11 Call/short SBMO MRT 11 Call: € 1,25 (debit) - € 0,65 (credit) = € 0,60 investering. In bovenstaande grafiek illustreert de rode lijn de profit&loss-chart op maartexpiratie en de blauwe lijn de (theoretische) profit&loss-chart op 31 januar i 2013. De SBMO SEP 11 Call is gekocht voor € 1,65 waarop 1 SBMO MRT 11 Call is verkocht (geschreven) voor € 0,65. Als SBM op maartexpiratie niet boven € 11 noteert, is de ontvangen premie verdiend. Vervolgens kan een andere calloptie worden geschreven met SBMO SEP 11 Call als dekking. Beperkt risico Wat is het risico als je een horizontale spread (long) opzet? Het ergste wat je kan gebeuren, is dat je de inleg kwijtraakt. Stel dat in bovenstaand voorbeeld SBM Offshore naar € 15 stijgt, dan kan de verkochte 11 Call worden uitgeoefend. Aangezien de langere 11 Call is gekocht, kan deze ook worden uitgeoefend. In het ergste geval gaat dus de inleg van € 0,60 (€ 60) verloren. Stel dat SBM Offshore hard daalt vanwege een winstwaarschuwing en opeens van € 11 naar € 5 daalt. Dan zal de verkochte call (hoogstwaarschijnlijk) richting € 0 dalen en de gekochte call eveneens aanzienlijk in waarde dalen. Ook hier is de schade beperkt tot € 60 zijnde de investering. Een optiebelegger zou dan beter uit zijn dan een belegger die 100 aandelen had gekocht. Een optiebelegger die alleen een call had gekocht, zou ook slechter af zijn in vergelijking met een belegger die ook een calloptie had geschreven.

9.3 Diagonale spread Diagonale spreads zijn call of put spreads met dezelfde onderliggende waarde, met verschillende uitoefenprijzen én met een verschillende expiratiemaand. Voorbeeld diagonale spread



Pagina 54 van 79

Long 1 AEX MRT 350 Call/short AEX FEB 355 Call: € 7,15 (debit) - € 2,25 (credit) = € 4,90 investering. In bovenstaande grafiek illustreert de rode lijn de profit & loss-chart (P&L) op maartexpiratie en de blauwe lijn de profit&loss-chart bij opzet van het voorbeeld in januari 2013. De AEX MRT 350 Call is gekocht voor € 7,15 waarop 1 AEX FEB 355 Call is verkocht (geschreven) voor € 2,25. Als de AEX op februari-expiratie niet boven € 355 noteert, kan de ontvangen premie in de zak worden gestoken. Vervolgens kan een andere calloptie worden geschreven met AEX MRT 350 Call als dekking. Beperkt risico Wat is het risico als je een diagonale spread (long) opzet? Het ergste dat kan gebeuren, is dat je de inleg kwijtraakt. Stel dat in bovenstaand voorbeeld de AEX naar 370 stijgt in februari, dan doet de AEX 355 Call (minimaal) € 15. Aangezien de MRT 350 Call is gekocht, is deze call minimaal € 20 waard. In het ergste geval gaat dus de inleg van € 4,90 (€ 490) verloren, maar daar staat een (positieve) waarde van € 500 van de spread tegenover. Het risico is dus beperkt naar boven toe tot circa € 0. Als er nog voldoende tijd resteert totdat de gekochte call expireert, zal er nog tijdsen verwachtingswaarde in de optie zitten. Het risico ligt echter voornamelijk bij een forse daling van de AEX, naar bijvoorbeeld 325 punten. Stel dat zowel de short AEX MRT 355 Call als de long AEX MRT 355 Call tot (bijna) € 0 dalen, dan bedraagt de schade maximaal € 490 zijnde de per saldo betaalde premie.

9.4 Voordelen spreads Het voordeel van spreads is dat je minder hoeft te investeren en dat je dus meer spreads kunt opzetten voor het bedrag wat je anders in ‘sec’ opties zou investeren. Het is een ‘dichte affaire’, wat betekent dat de investering het maximale risico is. Een ander voordeel van spreads is dat de verliesontwikkeling langzaam gaat, je zult dus minder snel verlies lijden ten opzichte van een gekochte optie alleen.

9.5 Nadelen spreads Het nadeel van spreads is dat de waardeontwikkeling langzaam gaat, je zult dus minder snel winst behalen ten opzichte van een gekochte optie. Een ander nadeel is dat er meer kosten moeten worden gemaakt omdat je meer optieseries verhandelt. De winst is beperkt tot de waarde van de spread. Een 10-punten spread in de AEX bijvoorbeeld, kan maximaal € 10 maal 100 = € 1000,- waard worden. Stel bijvoorbeeld dat een AEX 350/360 call spread is gekocht voor € 4,40 (€ 5,40 - € 1,00), dan kan de maximale winst € 5,60 bedragen. Als de AEX op expiratie bijvoorbeeld 370 punten noteert, dan blijft de maximale winst € 5,60 (€ 560) per spread. Bij een expiratiestand van 370 punten, bedraagt de winst van de long AEX 350 call € 20 - € 5,40 = € 14,60 (*100 = € 1.460). Op 361 punten ligt dus het kantelpunt. In een situatie dat de AEX fors hierboven stijgt, is echter alleen een gekochte call (een long call) lucratiever. Bovenstaande spread strategieën kunnen natuurlijk ook met puts gedaan worden.



Pagina 55 van 79

9.6 Ratio spread Een ratio spread is een optiestrategie waarbij een aantal opties (calls of puts) wordt gekocht en meer opties (call of put) worden verkocht (short gegaan). Let wel: het betreft opties van dezelfde onderliggende waarde en expiratiedatum, maar een andere uitoefenprijs. Deze strategie kent een beperkte winst, terwijl er een onbeperkt risico wordt gelopen vanwege de extra geschreven opties. Een belegger die een ratio spread opzet, heeft een visie dat er op de korte termijn weinig volatiliteit is. Ratio call spread Er kunnen ratio spreads worden opgezet met diverse ratio’s: bijvoorbeeld een 1 long op 2 short verhouding. Dat kan door het kopen van 1 call met een lagere uitoefenprijs en het verkopen van 2 calls met een hogere uitoefenprijs. Bijvoorbeeld in de AEX: 1 long call AEX APR 335 Call @ 6,10 en short 2 calls AEX APR 345 Call @ 1,60. Per saldo wordt er dus 6,10 – 2*1,60 = € 2,90 geïnvesteerd.

De (maximale) winst bij een stand van 345 punten op expiratie bedraagt: 10-2,90= € 7,10 (maal 100= € 710). Dit is dus bijna 2 keer meer winst dan bij een gekochte call voor € 6,10 (€ 3,90 winst) alleen. Deze ratio call spread kent 2 break-even-points: BEP 1: 337,90 punten, zijnde 335 + 2,90 (long call + betaalde premie). BEP 2: 352,10 punten, zijnde 345 + strike verschil gekochte en verkochte call minus betaalde premie, dus 345 + (345-335) minus 2,90 = 345 + 10 – 2,90. Beperkt winstpotentieel De maximale winst voor de ratio call spread is echter beperkt en wordt behaald wanneer de onderliggende waarde op expiratie dezelfde koers noteert als de uitoefenprijs van de verkochte (geschreven) opties.



Pagina 56 van 79

Bij deze expiratiekoers lopen de geschreven calls zonder waarde af, terwijl de gekochte call intrinsieke waarde bevat. De waarde van de long call bedraagt dan: koers onderliggende waarde minus de uitoefenprijs van de long call. De formule voor de berekening van de maximale winst is als volgt:

Maximale winst = uitoefenprijs short call - uitoefenprijs van gekochte call minus betaalde premie De maximale winst wordt behaald wanneer de koers van de onderliggende waarde gelijk is aan de uitoefenprijs van de geschreven calls. Onbeperkt opwaarts risico Verlies treedt op wanneer de koers van de onderliggende waarde een sterke stijging laat zien, voorbij het break even point. Er is dus een onbeperkt opwaarts risico en een beperkt neerwaarts risico. Het neerwaarts risico is beperkt tot de per saldo betaalde premie . Verlies: onbeperkt bij forse koersstijging en beperkt tot betaalde premie bij koersdaling Bij deze constructie wordt in 2 gevallen verlies geleden: 1. Verlies wordt geleden bij een koersdaling onder de gekochte call, zijnde de netto-investering. 2. Verlies wordt geleden bij een te sterke koersstijging boven de geschreven calls. Refererend aan bovenstaand AEX-voorbeeld, bij een expiratiestand van bijvoorbeeld 360 punten (dus ver boven de geschreven calls), kan het verlies als volgt worden berekend: Verlies = (360 – 345 – 7,10)*100 = € 790 (verlies). Ook kan het verlies worden berekend, door de waarde van de calls te berekenen en de premie te salderen: Bij expiratiestand van 360 punten: Waarde 1 long call 335 = 1* € 2.500 (+) Waarde 2 short calls 345 = € 3.000 (-) Betaalde premie = € 290 (-) Per saldo bedraagt het verlies derhalve € 2.500 minus € 3.000 minus € 290 = € 790, -.

1 op 3 ratio call spread



Pagina 57 van 79

Stel dat we een 1 op 3 ratio call spread hebben opgezet, dan zijn de winsten en verliezen als volgt: 1 long call AEX APR 335 Call en short 3 calls AEX APR 345 1 long call AEX APR 335 Call @ 6,10 en short 3 calls AEX APR 345 Call @ 1,60. Per saldo wordt er dus € 1,30 maal 100 (6,10 – (3*1,60)) geïnvesteerd . De winst bij een stand van 345 punten op expiratie bedraagt: 10-1,30= € 8,70 (maal 100 = € 870). Dit is dus ruim 2 keer meer winst dan bij een gekochte call voor € 6,10 (€ 3,90 winst) alleen. Deze ratio call spread kent 2 break-even-points: 336,30 punten (335 punten + 1,30) respectievelijk 349,35 punten (maximale winst (8,70/2) + strike verkochte call 345 punten). Beperkt neerwaarts risico Het risico bij een forse daling is beperkt tot de per saldo betaalde premie. Het is mogelijk dat een ratio call spread met een credit wordt opgezet. Dat zal dus het geval zijn als er per saldo meer premie wordt ontvangen dan betaalt. Break-even-points berekenen Er kunnen 2 break-even-points voor de ratio call spreads worden berekend: •

Hoogste break-even-point = uitoefenprijs van short calls + (maximale winst / aantal ongedekte short calls)

•

Laagste break-even-point = uitoefenprijs van gekochte call plus of min netto betaalde of ontvangen premie.

2 op 3 ratio call spread



Pagina 58 van 79

Voortbordurend op bovenstaande ratio spreads, breiden we het voorbeeld uit naar een 2 op 3 ratio call spread, met dezelfde optieprijzen. Stel dat 2 op 3 ratio call spread is opgezet op de volgende prijzen: Long 2 calls AEX APR 335 Call @ 6,10 en short 3 calls AEX APR 345 Call @ 1,60. Per saldo wordt er dus € 7,40 maal 100 (12,20 – (3*1,60)) geïnvesteerd = € 740, Bij dit voorbeeld is een 2 op 3 call spread opgezet door het kopen van 2 AEX APR 335 Call @ 6,10 en het schrijven van 3 calls AEX APR 345 Call @ 1,60. De netto-investering bedraagt € 7,40 maal 100 = € 740. De maximale winst wordt behaald als de AEX in april op 345 punten expireert. Dan bedraagt de winst: 2*(345-335)*100 - € 740 = € 1260 (zie grafiek). Iedere puntstijging van de AEX boven 345 punten, zal leiden tot een waardevermindering van € 100. Stel dat de AEX op 360 punten expireert, dan bedraagt het resultaat: Waarde long calls: (360-335)*2*100= € 5000 (+). Waarde short calls: (360-345)*3*100= € 4500 (-). Investering: € 740 Totaal resultaat bij expiratiestand 360 punten: + € 5000 – € 4500 - € 740 = € 240 verlies.



Pagina 59 van 79

Het hoogste break-even-point wordt bereikt als het verlies van de geschreven calls de winst op de gekochte calls teniet doet. In het geval van de 2 op 3 ratio call spread bedragen de break even points: Hoogste break-even-point = uitoefenprijs van short calls + (maximale winst / aantal ongedekte short calls). Hoogste break-even-point: 345 + (12,60/1)= 357,60 punten. Laagste break-even-point = uitoefenprijs van gekochte call plus of min netto betaalde of ontvangen premie. Laagste break-even-point: 335 punten + 7,40/2 = 338,70 punten. Ratiospreads kunnen natuurlijk in allerlei varianten worden opgezet, zowel met calls als met puts.



Pagina 60 van 79

10: Current Portfolio Repair Strategie In dit hoofdstuk behandelen we de Current Portfolio Repair Strategie. Dit is een optiestrategie die u in staat stelt om eerder het verlies weg te werken ten opzichte van het alleen aanhouden van de aandelen. Als de stop-loss nog niet is geraakt op de aandelen, dan zijn we, onder bepaalde voorwaarden, voorstander van het toepassen van Current Portfolio Repair Strategie. Het komt u wellicht bekend voor dat u aandelen heeft gekocht of anders kent u wellicht wel een buurman of een vriend die zo onfortuinlijk was om in 2014 Imtech, Fugro of SBM Offshore in portefeuille te hebben. De vraag die u zich wellicht stelt is: hoe kan ik uit een verliespositie in aandelen komen zonder mijn risico te vergroten? Welnu, in dit hoofdstuk reiken wij u een unieke reddingsboei aan met opties.

10.1 Current Portfolio Repair Strategie in theorie Stel dat u aandelen heeft gekocht en deze zijn gezakt en u wilt uw positie snel weer repareren. Hoe doet u dat? Dat kan met de Current Portfolio Repair Strategie, waarbij wordt gewerkt met een ratio call spread, die in het voorgaande hoofdstuk is besproken. Voorwaarde is wel dat u dat doet met aandelen waarvan u verwacht dat deze weer gaan stijgen of minimaal gelijk blijven. Met de Current Portfolio Repair verhoogt u uw exposure niet, maar u verkleint ook niet het risico. Wel beperkt u het stijgingspotentieel vanwege de geschreven call(s). Stap 1: Koop (open buy) per 100 aandelen die u in bezit heeft 1 call optie. Koop ‘at the money’ calls (ATM), dus calls waarvan de uitoefenprijs rond de huidige koers van het aandeel staat. Stap 2: Schrijf (open verkoop) vervolgens 2 ‘out of the money’ calls, waardoor de aankoop van de ATM opties kan worden gefinancierd. Het mooiste is als u kunt starten met een credit, oftewel dat u geld toe krijgt. Stap 3: Wacht met sluiten van de opties tot de laatste uren voor expiratie. De volgende scenario’s zijn mogelijk: Scenario 1: Het aandeel daalt verder, dan lijdt u (extra) verlies op de aandelen vanwege de long aandelenpositie. Hierbij kunt u eventuele ontvangen premie wel in mindering brengen op het verlies. Het blijft raadzaam om een stop-loss te hanteren voor de aandelen, omdat u niet in dalende fondsen wilt zitten. Scenario 2: Het aandeel consolideert en boekt geen terreinwinst, dan kunt u eventuele ontvangen premie in mindering kunt brengen op het verlies. U loopt dus een beetje verlies in vanwege de ontvangen optiepremie. Scenario 3: Het aandeel stijgt gematigd tot aan de uitoefenprijs van de geschreven call-optie. Dit is het meest ideale scenario, want het verlies wordt ingelopen op het aandeel. Daarnaast wordt er winst behaald op de gekochte call opties en lopen de geschreven call opties zonder waarde af.



Pagina 61 van 79

Als het aandeel fors stijgt tot (ver) boven de uitoefenprijs van de geschreven call-optie, is dat op zich geen ramp. Dit is echter niet het ideale scenario, want het opwaarts potentieel is beperkt vanwege de geschreven opties. Wel wordt er winst behaald op de gekochte call spread, terwijl het resultaat van de aandelen teniet wordt gedaan door het resultaat van de extra geschreven opties. Als de opties niet worden doorgerold, zullen de geschreven opties worden uitgeoefend door de tegenpartij (u raakt dan de aandelen kwijt). Een mogelijkheid is om de geschreven opties door te rollen naar een hogere uitoefenprijs en/of met een verdere expiratiemaand. Wanneer Current Portfolio Repair Strategie starten? Wij hanteren de stelregel, als de koers een eerste hogere bodem laat zien, dan kan worden gestart met de CPR. Het is evenwel aan te raden om deze strategie toe te passen op aandelen waarop liquide opties verhandelbaar zijn. Een ratio spread is een optiestrategie waarbij een aantal opties (calls of puts) wordt gekocht en meer opties (call of put) worden verkocht (short gegaan). Let wel: het betreft opties van dezelfde onderliggende waarde en expiratiedatum, maar een andere uitoefenprijs. Deze strategie kent een beperkte winst, terwijl er een onbeperkt risico wordt gelopen vanwege de extra geschreven opties (bij de CPR afgedekt door de aandelen). Een belegger die een ratio spread opzet, heeft een visie dat er op de korte termijn weinig volatiliteit is.



Pagina 62 van 79

10.2 Current Portfolio Repair Strategie in de praktijk

Stel dat u in mei 2014 100 aandelen Fugro heeft gekocht op € 45 en deze zijn vervolgens fors gedaald (zie bovenstaande grafiek). In november 2014 werd een dieptepunt van € 8,67 bereikt, waarna het aandeel sterk opveerde. Er ligt een bodem rond € 15 wat een (eerste) hogere bodem zou kunnen zijn. De winst/verlies-grafiek van 100 aandelen Fugro ziet er als volgt uit:



Pagina 63 van 79

U wilt uw verlies zo veel mogelijk wegwerken door het toepassen met de Current Portfolio Repair Strategie. Dat kan bijvoorbeeld door het opzetten van een ratio call spread met 3-maands opties: in dit geval mei-series. De maart- en april-series leveren te weinig premie op omdat deze te kort lopen. Daarentegen zijn calls van verdere maanden geen optie omdat deze te langzaam werken. Situatie: Positie: 100 aandelen long Fugro @ € 45 (gekocht in mei 2014). Datum: 23 februari 2015: Koers Fugro: € 19,20. FUR MEI 19,50 Call noteert € 1,95. FUR MEI 22 Call noteert € 1. We veronderstellen in dit voorbeeld dat Fugro een (eerste) hogere bodem heeft gevormd en dat u verwacht dat deze weer gaat stijgen. Onderstaand de stappen die u onderneemt om de CPR toe te passen. Stap 1: Koop (open buy) per 100 aandelen die u in bezit heeft 1 ‘at the money’ call optie. In dit geval koopt u 1 FUR MEI 19,50 Call @ € 1,95. Investering bedraagt € 1,95 * 100 = € 195. Stap 2: Schrijf (open verkoop) vervolgens 2 ‘out of the money’ calls. In dit geval verkoopt u 2 FUR MEI 22 Call @ € 1. U ontvangt € 1 * 100 * 2 contracten = € 200. Per saldo ontvangt u derhalve € 200 - € 195 = € 5. De winst/verlies-grafiek van deze ratio call spread op Fugro ziet er als volgt uit:



Pagina 64 van 79

Stand-alone levert deze ratio call spread een (maximale) winst bij een koers van € 22,50 op expiratie van: (22-19,50) (+ ontvangen premie van € 0,05) = € 2,55 (maal 100= € 255). Deze ratio call spread kent 1 break-even-point omdat met een ‘credit wordt gestart’: BEP (break-even-point): € 24,55 punten, zijnde € 22 + maximale winst ad € 2,55. Het verlies loopt vanaf € 24,55 op met € 100 per 1 euro stijging (dit verlies wordt gecompenseerd door de aandelen). Stap 3: Wacht met sluiten van de opties tot de laatste uren tot expiratie. De combinatie van de gekochte aandelen met de opgezette ratio call spread levert onderstaande winst/verlies-grafiek op:



Pagina 65 van 79

Weliswaar is het verlies nog niet weggepoetst, maar het verlies is wel gedeeltelijk ingelopen, namelijk met € 255. Als u alleen de aandelen had gehad, dan zou het verlies bij € 22 op mei-expiratie € 2.300 bedragen versus een verlies van € 2.045 bij de gehele combinatie. Na mei-expiratie heeft u dan de mogelijkheid om wederom een ratio call spread op te zetten. Weliswaar is het verlies nog niet helemaal weggepoetst, maar het verlies is wel gedeeltelijk ingelopen, namelijk met € 255. Als u alleen de aandelen zou hebben gehad, dan zou het verlies bij een expiratiekoers van € 22 op mei-expiratie € 2.300 bedragen versus een verlies van € 2.045 bij de gehele combinatie. Na mei-expiratie heeft u dan de mogelijkheid om wederom een ratio call spread op te zetten, mits u de verwachting heeft dat het aandeel verder gaat stijgen. De volgende scenario’s zijn dus mogelijk na het toepassen van de CPR: Scenario 1: Fugro daalt verder vanaf het huidige niveau, dan lijdt u (extra) verlies op de aandelen vanwege uw longpositie in aandelen. Hierbij kunt u eventuele ontvangen premie wel in mindering brengen op het verlies. Stel dat u op € 18,50 uw stop -loss heeft geplaatst, dan bedraagt het totale verlies: (€45-€18,50) * 100 op de aandelen: € 2.650 minus ontvangen premie van € 5 = € 2.645. De opties lopen zonder waarde af. Situatieschets op expiratiedatum van mei 2015: Long 100 aandelen Fugro @ € 45. Koers bij expiratie: € 18,50. Resultaat: - € 2.650. Long: 1 FUR MEI 19,50 Call @ € 1,95. Expiratiekoers: € 0. Resultaat: - € 195. Short: 2 FUR MEI 22 Call @ € 1. Expiratiekoers: € 0. Resultaat: +€ 200. Totaal resultaat: -€ 2.645. Scenario 2: Fugro consolideert en staat op mei-expiratie €19,20. Dan bedraagt het totale verlies: (€45-€19,20) * 100 op de aandelen: € 2.580 minus ontvangen premie van €5 = € 2.575. Situatieschets op expiratiedatum van mei 2015: Long 100 aandelen Fugro @ € 45. Koers bij expiratie: € 19,20. Resultaat: - € 2.580. Long: 1 FUR MEI 19,50 Call @ € 1,95. Expiratiekoers: € 0. Resultaat: - € 195. Short: 2 FUR MEI 22 Call @ €1. Expiratiekoers: € 0. Resultaat: +€ 200. Totaal resultaat: -€ 2.575. Scenario 3: Het aandeel stijgt tot aan de uitoefenprijs van de geschreven call-optie, in casu € 22. Dan wordt het verlies ingelopen met €255 vanwege de winst op de ratio call spread. Totaal resultaat: -€ 2.045 versus resultaat van - € 2.300 als alleen de aandelen zouden zijn aangehouden, dus zonder ratio call spread. Situatieschets op expiratiedatum van mei 2015: Long 100 aandelen Fugro @ €45. Koers bij expiratie: € 22. Resultaat: - € 2.300. Long: 1 FUR MEI 19,50 Call @ €1,95. Expiratiekoers: € 2,50. Resultaat: € 55. Short: 2 FUR MEI 22 Call @ €1. Expiratiekoers: € 0. Resultaat: +€ 200. Totaal resultaat: -€ 2.045.



Pagina 66 van 79

Als Fugro fors uitstijgt tot (ver) boven de uitoefenprijs van de geschreven call-optie in casu de MEI 22 Call, is dat op zich geen ramp. Het opwaarts potentieel is weliswaar beperkt, maar de geschreven opties kunnen worden doorgerold naar een volgende maand en een hogere uitoefenprijs. Een mogelijkheid is om de geschreven opties door te rollen naar een hogere uitoefenprijs en/of met een verdere expiratiemaand. Current Portfolio Repair Strategie voortdurend toepassen Zolang het aandeel in een stijgende trend zit, kan de Current Portfolio Repair Strategie continu worden toegepast. Een (gekochte) ratio call spread verkleint echter niet het neerwaarts risico: het risico zit hem in de gekochte aandelen. Vandaar dat we ook altijd hameren op het hanteren van een stop-loss: het is belangrijk om verliezen te beperken. Als u 50% verliest, moet u 100% weer goed maken om break-even te staan.



Pagina 67 van 79

13. Covered short straddle Tot slot de covered short straddle. Het verschil met de ‘naakte’ of ongedekte short straddle is dat bij de covered short straddle de geschreven call wordt gedekt door 100 gekochte aandelen. In feite is dit hetzelfde als een gedekte callstrategie met een extra geschreven put. De winstpotentie (en uiteraard het verliespotentieel) wordt vanwege de geschreven put vergroot ten opzichte van een gedekte callstrategie. Om die reden kies ik liever voor een uitoefenprijs die onder de huidige koers ligt, zodat ik een buffer heb indien de koers wat daalt. Dit vertaalt zich in een lager break-evenpoint, zoals te zien is wanneer de Excelsheet wordt gebruikt voor het doorrekenen van de strategie.

13.1 Maximale winst en break-evenpoint De maximale winst is: ontvangen premie + uitoefenprijs - aankoopkoers aandeel. Break-evenpoint: (aankoopkoers aandeel + uitoefenprijs - ontvangen premie)/2. Aandeel DNR noteert € 29 ,30 DNR 28 call noteert € 2,25 DNR 28 put noteert € 0,95 Ontvangen premie: € 3,20 (dit is tevens de maximale winst bij expiratie op € 28). 100 gekochte aandelen DNR @ € 29,30 De maximale winst bedraagt: € 3,20 + € 28 – € 29,30 = € 1,90. Break-evenpoint: (€ 29,30 + € 28 - € 3,20)/2 = € 27,05. Onderstaande scenario’s illustreren de resultaten op expiratie (totaalresultaat in euro’s kan worden berekend door te vermenigvuldigen met 100). Scenario 1: DNR blijft neutraal op € 29,30 DNR 28 call noteert € 1,30 DNR 28 put noteert € 0 Resultaat opties: € 3,20 - € 1,30 = € 1,90 winst Resultaat aandelen: € 29,30 - € 29,30 = € 0 Totaal resultaat aandelen + opties: € 1,90 Scenario 2: DNR stijgt van € 29,30 naar € 40 DNR 28 call noteert € 12 (€ 40 - € 28) DNR 28 put noteert € 0 Resultaat opties: € 3,20 - € 12 = € 8,80 verlies Resultaat aandelen: € 40 - € 29,30 = € 10,70 winst Totaal resultaat aandelen + opties: € 1,90 winst



Pagina 68 van 79

Scenario 3: DNR daalt van € 29,30 naar € 20 DNR 28 call noteert € 0 DNR 28 put noteert € 8 Resultaat opties: € 3,20 - € 8 = € 4,80 verlies Resultaat aandelen: € 20 - € 29,30 = € 9,30 verlies Totaal resultaat aandelen + opties: € 14,10 verlies Scenario 4: DNR daalt van € 29,30 naar € 28 DNR 28 call noteert € 0 DNR 28 put noteert € 0 Resultaat opties: € 3,20 - € 0 = € 3,20 winst Resultaat aandelen: € 28 - € 29,30 = € 1,30 verlies Totaal resultaat aandelen + opties: € 1,90 winst Onderstaand een schematische P&L-weergave van de gedekte short straddle op expiratie.

13.2 Bewaken van de positie Net als bij het schrijven van een ongedekte straddle, is het bij de covered short straddle noodzaak om een vinger aan de pols te houden, gezien de aanzienlijke verliezen die er kunnen worden geleden. Het risico bij covered short straddle ligt bij (sterk) dalende koersen, aangezien de geschreven call is gedekt door aandelen. Het neerwaarts risico wordt vergroot vanwege de geschreven put. De aandelen dalen in dat geval in waarde en de verplichting uit hoofde van de geschreven put neemt steeds verder toe. In het geval dat het aandeel hard daalt, kan op een gegeven moment de geschreven put met een verlies worden teruggekocht. Bijvoorbeeld zodra het break-even-niveau is bereikt, danwel eerder. Uiteraard kunnen ook andere puts worden gekocht om het neerwaarts risico te beperken. De betaalde premie voor de put wordt in mindering gebracht op de ontvangen premie, wat natuurlijk



Pagina 69 van 79

ten koste gaat van het rendement. Tot slot kan natuurlijk worden gekozen voor het laten leveren van de aandelen. De mate waarin het risico wordt beperkt, is een persoonlijke keuze en is afhankelijk van het risicoprofiel van de individuele belegger. Kritische noot Een kritische noot past evenwel bij deze strategie: pas deze strategie bij voorkeur toe bij aandelen die in een stijgende, of hooguit zijwaartse, trend zitten. Want aandelen die in een dalende trend zitten, kunt u beter niet in portefeuille hebben. Aandelen kunnen immers tot € 0,01 of zelfs € 0 dalen in geval van faillissement. Laat ik tot slot nog een voorbeeld uit de praktijk geven.

Op 9 augustus 2011 kochten wij de aandelen RDS. Op het moment dat wij de Excelsheet invulden, noteerde Royal Dutch Shell € 20,95. De optimale rendements-risicoverhouding gaf de straddle die expireert op 16 maart 2012 met een uitoefenprijs van € 20.

Door de forse daling van € 26 tot € 21 in korte tijd (van vrijwel het hoogste punt tot vrijwel het laagste punt in bijna 2 jaar, liepen de premies van de opties fors op. Bovendien konden we de aandelen op veel lager niveau kopen dan in de weken daarvoor. Het verwachte rendement op jaarbasis op expiratie konden we berekenen op 38,6% na kosten en pas onder € 1 8,40 zouden we verlies gaan maken.



Pagina 70 van 79

Indien de koers verder zakt, hebben we bovendien de mogelijkheid om de aandelen te laten leveren voor € 20 minus de ontvangen premie van € 4,15 = € 15,85. In dat geval zouden we opnieuw deze strategie kunnen opzetten. Voorwaarde is dan natuurlijk wel dat er voldoende middelen zijn of kunnen worden vrijgemaakt om de aandelen te laten leveren. Nu begrijpt u waarschijnlijk waarom ik dit mijn ultieme strategie noem. RDS mrt-12 Aandeel bij koop Aand. bij verkoop Waarde call optie Waarde put optie Dividend 2011

€ 20,00 € 20,95 € 20,00 € 2,40 € 1,75 € 1,20

Aantal jaren 0,63 Rendement per jaar 38,6% Break-even koers € 18,40 Begin investering € 16.906,43 Opbrengst aandeel € 20.000,00 Totale opbrengst € 20.783,27



Pagina 71 van 79

14: Woordenlijst At the money: Een optie is at the money als de uitoefenprijs dicht in de buurt ligt van de koers van de onderliggende waarde. Calloptie: Een calloptie is het recht om een onderliggende waarde te kopen tegen een vaste prijs (uitoefenprijs of strike price), op of voor expiratie (afloopperiode). Voor dit kooprecht moet een optiepremie worden betaald. Een call neemt in waarde toe als de onderliggende waarde in prijs stijgt. Delta: De delta, ook wel hedge ratio genoemd, geeft de mate van prijsverandering van de optie weer ten opzichte van de koersverandering van de onderliggende waarde. Calls hebben positieve delta’s en puts hebben negatieve delta’s. Bijvoorbeeld: bij een delta van 0,5 stijgt de waarde van de call met 50 cent als de onderliggende waarde met 1 punt stijgt. Expiratie: Afloopdatum van een optiecontract. De laatste dag waarop een optie nog uitgeoefend kan worden. Gamma: De gamma geeft de mate van verandering van de delta weer als gevolg van een koersverandering van de onderliggende waarde. Dit is dus de ‘delta van de delta’. Zowel long calls als long puts hebben positieve gamma’s. Bijvoorbeeld: een call-delta van 0,50 neemt bij een gamma van 0,05 toe tot 0,55 als de onderliggende waarde met 1 punt stijgt. In the money: Een optie is in the money indien deze intrinsieke waarde heeft. Oftewel als de koers boven de uitoefenprijs noteert in geval van een call en onder de uitoefenprijs in geval van een put. Een call met uitoefenprijs 40 is in the money als het aandeel € 41 noteert. Intrinsieke waarde: De waarde van een optie als deze op dit moment zou expireren, dus zonder tijdsen verwachtingswaarde. Intrinsieke waarde (IW) van een call: koers onderliggende waarde minus uitoefenprijs. IW van een put: uitoefenprijs minus koers onderliggende waarde. Omega: zie vega. Out of the money: Een optie is ‘uit het geld’ als de optie alleen maar tijdsen verwachtingswaarde heeft. Bijvoorbeeld: een call met uitoefenprijs 10 is out of the money wanneer een aandeel € 8 noteert. Premie: De waarde van een optiecontract wordt ook wel optiepremie genoemd. Des te beweeglijker de onderliggende waarde, des te duurder de optiepremie is. Ook zullen opties ‘duurder’ zijn naar mate de looptijd langer is. Putoptie: Een putoptie is het recht om een onderliggende waarde te verkopen tegen een vaste prijs (uitoefenprijs of strike price), op of voor expiratie (afloopperiode). Voor dit verkooprecht moet een optiepremie worden betaald. Een put neemt in waarde toe als de onderliggende waarde in prijs daalt.



Pagina 72 van 79

Rho: De rho geeft aan hoeveel de optiepremie verandert bij een renteverandering, doorgaans mutatie van 1 procentpunt. De rho is vooral belangrijk bij langlopende opties en in markten waar de rente aanzienlijk fluctueert. Uitoefenprijs: De prijs van de onderliggende waarde waartegen de koper van de optie zijn uitoefenrecht mag uitoefenen. Bijvoorbeeld: een koper van een (aandelen) calloptie met uitoefenprijs 40 mag de onderliggende waarde kopen tegen € 40 per stuk. Doorgaans is de contractgrootte 100 aandelen. Bij een putoptie geldt het tegenovergestelde: het aandeel kan worden verkocht tegen de uitoefenprijs. Theta: De theta geeft aan hoeveel premie er per dag uit een optie erodeert. Een theta van 0,02 geeft aan dat iedere dag 2 cent uit de optiepremie verdampt. Een optie die vandaag € 2,- doet, zal na 10 dagen een (theoretische) waarde hebben van € 1,80 indien de koers van de onderliggende waarde niet verandert. Tijds- en verwachtingswaarde: Het verschil tussen de optiepremie en de intrinsieke waarde. Indien de intrinsieke waarde gelijk aan nul is, zal de optiepremie derhalve alleen tijdsen verwachtingswaarde (t&w) bevatten. Vega: De vega (of omega) geeft de waardeverandering van de optie weer, indien de volatility met 1 procentpunt verandert. Volatility: Volatility duidt de beweeglijkheid aan van de koers van een effect. Een hoge volatility betekent dat de koers van een fonds sterk stijgt en daalt binnen een bepaalde periode. Volatility is een indicator voor het risico dat een belegger loopt. Des te hoger de volatiliteit (de onzekerheid), des te hoger de optiepremie zal zijn.



Pagina 73 van 79

15. Bonus Om de juiste optie of combinatie van opties te selecteren, is het zaak deze goed door te rekenen. Dat kan door middels van de volgende excelsheets vrij eenvoudig:

Call opties.xls Bereken de potentiële opbrengst van call opties bij verschillende groeiscenario’s. Door verschillende calls te vergelijken, ziet u welke call het beste resultaat geeft indien uw visie uitkomt.

Straddle.xls Bereken de potentiële opbrengst van de strategie waarbij u aandelen koopt en tegelijk een put en een call optie schrijft.

Margin Calculator.xls Bereken niet alleen hoeveel margin u moet aanhouden voor een call of put, maar ook wat het rendement is van de individuele positie of de combinatie van deze positie. Bekijk tevens wat de maximale premie is waarop u de positie moet sluiten op basis van een maximaal verlies dat u ingeeft.

Gedekt schrijven call opties.xls Maak een rendementsberekening voor het gedekt schrijven van callopties zodat je weet welke opties het meest geschikt zijn.

U kunt deze bonus downloaden op http://www.beleggen.com/Bonus-bij-e-book-Geld-verdienen-met-opties.zip



Pagina 74 van 79

Slotwoord Nu u dit hele e-book heeft gelezen, kunt u direct starten met één of meerder strategieën en als u een beetje geluk heeft, misschien al binnen enkele dagen de eerste winsten verzilveren. Nu weet ik uit ervaring, dat het best lastig is om zelf aan te slag te gaan. Is dit nu wel het juiste moment om te gaan beleggen? Of wacht ik nog even af tot…? Begin in ieder geval met wat transacties op papier of in Excel. U kunt dan zonder risico en kosten ervaring opdoen en meer vertrouwd raken met de materie. Gebruik ook de Excelsheets die als bonus bij dit e-book worden aangeboden om te berekenen welke optie het meest interessant is om te kopen of te schrijven. Belegt u liever met wat meer begeleiding? Maak dan gebruik van de adviezen van www.optiealert.nl Als koper van dit e-book heeft u recht op een exclusieve korting op het standaardtarief. U betaalt bij OptieAlert niet voor een periode maar voor het behaalde rendement. Kiest u bijvoorbeeld voor een rendement van 30% (€ 6000 rendement, na aftrek van transactiekosten) dan ontvangt u de tips totdat dit rendement in onze modelportefeuille is bereikt. •

10% rendement: normaal € 199, exclusief voor kopers van het e-book € 97, uw voordeel € 102

•

30% rendement: € 499, exclusief voor kopers van het e-book € 347, uw voordeel € 152

•

50% rendement: € 699, exclusief voor kopers van het e-book € 497, uw voordeel € 202

Neem hiervoor contact op met de klantenservice op [email protected] of telefonisch op: (+31) (0) 294 76 9 007 OptieAlert geeft u de zekerheid dat alle verstrekte tips ook daadwerkelijk voor iedereen uitvoerbaar zijn. Als een order niet is uitgevoerd, dan telt deze niet mee in het portefeuillerendement. Alle genoemde tarieven zijn inclusief 21% BTW. Iedere deelnemer ontvangt bovendien wekelijks gratis het digitale beleggersblad BeursBulletin. Rest mij niets anders dan u veel succes en bovenal veel plezier toe te wensen bij het laten werken van uw geld in plaats van dat u voor uw geld werkt. Met vriendelijke groet,

Drs. Harm van Wijk



Pagina 75 van 79

BeursBulletin.nl Amsterdamsestraat 7-9 1398 BK te Muiden Tel.: (+31) (0) 294 76 9007 Fax.: (+31) (0)84 750 2578

SNS Bank 96.25.48.979 IBAN NL50 SNSB 0962 5489 79 BIC SNSBNL2A

KvK nr 34 24 32 58 BTW NL8155.05.498.B01

De informatie in dit e-book is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.



Pagina 76 van 79

Reacties van klanten Het gebeurt mij regelmatig dat ik mijn haren uit het hoofd trek als ik niet meteen een nieuwe tip uitvoer, lees koop. Ik kijk dan ook altijd met plezier uit naar hun tip die zij zo tegen 17.00 uur verzenden naar mijn e-mail adres en per sms. BeursBulletin dwingt mij om gestructureerd te beleggen. Hoe? Door gewoonweg hun tip uit te voeren. Een prima service. Ik maak al jaren gebruik van hun diensten en ben dat ook nog jaren van plan te doen. De BeursBulletin van ’s ochtend lees ik altijd met plezier. Het is leerzaam. Het is voor mij een soort verplichte, aangename, kost geworden. Ik ben recentelijk geabonneerd op SuperMomentum en deze lijkt voor mij zeer belovend uit te pakken.

Paul Mather, Driel “Ik ben zeer content met Uw AandelenAlert. Via de eerste tip waren de kosten er voor mij al uit.” Hans Holt, Haarlem “Hierbij wil ik middels deze mail mijn tevredenheid uiten aan het team van BeursBulletin. Dankzij de adviezen van BeursBulletin en het BeursBulletin Beleggingsfonds heb ik goede beleggingsresultaten behaald. BeursBulletin betekent veel voor mij: het team is betrouwbaar en deskundig waardoor ik, ondanks de moeilijke markt, toch goede resultaten behaal."

Jan Leliveld, Aalsmeer “BeursBulletin geeft een steun in de rug en de door hen verzorgde seminars zijn het bezoeken waard. In het algemeen kan gesteld worden dat de meeste tips geld opleveren. De instapkosten zijn gewoonlijk snel terugverdiend. Al vele, vele jaren werk ik met hun adviezen.” Hans G. Koornstra, Zeewolde "Ben zeer tevreden over BeursBulletin.nl. Verliezen worden afgekapt, winsten vakkundig gemaximaliseerd en de medewerkers zijn goed bereikbaar en reageren snel op vragen. Flexibiliteit en meedenken bij afsluiten van abonnementen. Grote aanrader!"

Martin Sijbolts, Groningen "Ik ben heel tevreden over uw tips. Het is voor mij als niet- professionele belegger duidelijk dat uw team heel zorgvuldig werkt zodat de tips op een verantwoorde wijze tot stand komen en naar de



Pagina 77 van 79

deelnemers gaan. De kwaliteit van de tips en de spreiding zorgt er voor dat het risico heel beperkt is en dat geeft in deze tijden een goed gevoel en ook nog een leuk resultaat."

mr. Ad van der Aa, Sint-Oedenrode Sterk punt van BeursBulletin is het actieve beleid van in- en uitstappen. Ik vind BeursBulletin gewoon geweldig goed!!"

Aloys Scholl, Venray “Ik ben zeer tevreden over jullie goede service! Vriendelijke groeten van een zeer tevreden klant.” Will Verschoor, Tilburg “BeursBulletin is een prima blad en geeft goede/uitstekende verwachtingen." Klaas van Schaik, Zoetermeer “De ondersteuning via de wekelijkse uitgave van BeursBulletin voldoet aan mijn behoefte. Bovendien vind ik de wekelijkse rubrieken interessant en leerzaam.” J .Mertens “De informatie van BeursBulletin is een prima aanvulling op de andere informatie die op het internet te vinden is voor een beginnende belegger.”

Rob Engberts “De producten van Beursbulletin hebben een goede indruk achtergelaten.” Joan Busch, Pedreguer Spanje “Beursbulletin gebruik ik als zeer gewaardeerde extra achtergrondinformatie, waarvoor dank!” Johan Schelstraete Brussel, Belgie



Pagina 78 van 79

Disclaimer © BeursBulletin.nl beheert 11 beleggingsportefeuilles waarvan de informatie op www.BeursBulletin.nl is te vinden. Gezien het behaalde rendement van gemiddeld 25 procent per jaar, handelen medewerkers van BeursBulletin ook zelf op hun eigen adviezen. Zij stappen echter pas in ruim nadat de e-mail en/of sms-berichten zijn aangekomen, dat wil zeggen dat ze bij meerdere personen binnen het bedrijf zijn ontvangen. Alle rechten op de inhoud berusten bij BeursBulletin.nl, voorzover deze rechten niet berusten bij derden van wie materiaal beschikbaar is gesteld op BeursBulletin.nl Gebruiker erkent de (intellectuele) eigendomsrechten van BeursBulletin.nl en haar toeleveranciers op de inhoud van BeursBulletin.nl, zowel in haar geheel, als gedeelten daaruit, dan wel vervat in alle aantoonbaar daarop gebaseerde en/of daaraan ontleende informatie, ongeacht of zodanige daarop gebaseerde en/of ontleende informatie (mede) het product is van een bewerking, veredeling of prestatie door een ander dan BeursBulletin.nl c.q. haar toeleveranciers. Gebruiker mag de inhoud slechts voor eigen gebruik raadplegen en gebruiken. Het is gebruiker niet toegestaan om informatie verkregen uit BeursBulletin.nl op niet-incidentele basis openbaar te maken, te verveelvoudigen of te verkopen in welke vorm dan ook, daaronder begrepen het al dan niet na bewerking te integreren in netwerken of op meerdere beeldschermen te verschijnen of anderszins openbaar te maken. De verwerking van de gegevens op BeursBulletin.nl en de totstandkoming van BeursBulletin.nl is naar beste weten en met de grootste zorg uitgevoerd. BeursBulletin.nl, noch haar toeleveranciers kunnen evenwel instaan voor de juistheid en de volledigheid van de informatie die op BeursBulletin.nl is opgeslagen en zijn dan ook, behoudens opzet of grove schuld van BeursBulletin.nl c.q. haar toeleveranciers, niet aansprakelijk voor schade die is ontstaan als gevolg van onjuistheid, onvolledigheid of onrechtmatigheid van de inhoud van de via BeursBulletin.nl aangeboden informatie. Informatie die van essentieel belang is voor gebruiker dient altijd door gebruiker op juistheid te worden geverifieerd. BeursBulletin.nl is niet aansprakelijk voor het als gevolg van een storing niet toegankelijk c.q. beschikbaar zijn van BeursBulletin.nl voor gebruiker. U gebruikt de diensten op eigen risico. BeursBulletin.nl en de bij deze uitgaven betrokken redactie en medewerkers zijn niet aansprakelijk voor enige directe of indirecte schade als gevolg van het gebruik en/of de toegankelijkheid. Beleggen in effecten brengt risico's met zich mee. U bent als gebruiker zelf verantwoordelijk voor al uw beslissingen alsmede de daarmee samenhangende acties. De informatie is dus heel uitdrukkelijk niet bedoeld als advies tot het kopen of verkopen van effectenprodukten. Indien de lezer toch besluit om zelf opdracht te geven tot koop of verkoop van effectenprodukten, doet hij/zij dat volledig op eigen initiatief en voor eigen verantwoording. Er wordt tevens met nadruk op gewezen dat het openen van iedere effectenpositie een zeker risico met zich meebrengt. Met name bij het ongedekt verkopen van optieposities kunnen de verliezen zeer aanzienlijk oplopen.



Pagina 79 van 79

Geld. opties. verdienen met. Pagina 1 van 79

Recommend Documents