L U Gehoor van jongeren (0-19 jaar) MC
dr.ir. Jan A.P.M. de Laat, klinisch-fysicus - audioloog Audiologisch centrum Afdeling Keel- Neus- en Oorheelkunde Leids Universitair Medisch Centrum
L U Formation of the otic vesicle or otocyst MC 24 24days days 2 8 d
28 days
L U MC
5 weeks
Formation of the membraneous labyrinth
5 weeks
7 weeks
7 weeks 8 weeks 8 weeks
L U MC
Development of the outer and middle ear
4 weeks
10 weeks
32 weeks
L U Earliest auditory experiences MC
• premature infants born at 25 weeks react to sound • blink responses were first detectable at between • •
the 24 and 25 weeks and were consistent at 25 weeks premature infants born at 25 weeks produce an auditory brainstam response premature infants born at 29 or 30 weeks show transitory evoked otoacoustic emissions
L U Fetal sound experiences MC
intrauterine SPL [dB]
70 60 50 internal noices mother´s voice other voices
40 30 20 10 0 65
125
250 Frequency [Hz]
500
1000
L U Very young babies MC
• prefer their mother´s voice to other female •
voices – [De Casper and Fifer, 1980] can distinguish between their mother speaking her native tongue versus speaking in an unfamiliar language – [Mehler et al., 1988]
L U Infants aged 1 to 4 months MC
• could distinguish between voiced and voiceless sounds of b/p and d/t – [Eimas et al., 1971]
• in 5 months old infants MMN for [da] and [ga] are existent [Nubel 2003]
L U At birth MC
• inner ear is like in an adult • middle ear is nearly normal • outer ear chanal is still growing • maturation of the auditory pathway is still in progress
L U MC
L U MC
L U De gehoorgang MC
Kijkje in de gehoorgang
L U Plaatsen trommelvliesbuisje MC
L U Het middenoor met de gehoorbeentjes MC Transduction sound into the inner ear
L U Het oor MC
Filmpje over het oor
L U Het oor MC
Rondgang door het oor
L U MC
L U SEM (ref. Forge) Organ of Corti MC
L U MC
L U De haarcel MC
Bewegende haarcel
L U Map of Greenwood MC
Tonotopic organisation
L U Oorzaken van slechthorendheid MC
Prénatale oorzaken van slechthorendheid 1. 2. 3. 4. 5. 6.
maternale virusziekten (rode hond = rubella, of griep) gebruik van geneesmiddelen zwangerschapsvergiftiging oog- en nieraandoeningen (Usher, Alport) bloedingen en dreigende abortus dysplasie, atresie (syndromaal)
L U Oorzaken van slechthorendheid MC
Perinatale oorzaken van slechthorendheid 1. zware, gecompliceerde of langdurige bevalling (tangverlossing, keizersnede, stuitligging, dwarsligging) 2. te laag geboortegewicht 3. zuurstofgebrek 4. vroegtijdige bevalling 5. geelzucht (kernicterus)
L U Oorzaken van slechthorendheid MC
Postnatale oorzaken van slechthorendheid
1. hersenvliesontsteking (meningitis) 2. voedselstoornissen 3. virusinfecties (varicella zoster = waterpokken, parotitis = bof, herpes zoster = gordelroos, morbilli = mazelen) 4. gebruik van geneesmiddelen 5. middenoorontsteking 6. poliepen, tumoren 7. lawaaibeschadiging
L U Gehooronderzoek MC
Leeftijd
Gehooronderzoeksmogelijkheden
Neonataal------------------- ALGO-onderzoek (AABR, snelle BERA) 0-6 maanden--------- Observatie, OAE (oto-akoestische emissie), BERA of ECoG 6-18 maanden------ Ewing test, BERA of ECoG 1½-3 jaar--------------------- Spelobservatie, BERA of ECoG, ASSR 3-4 jaar--------------------------- Spelaudiometrie > 4 jaar--------------------------- Toonaudiometrie > 5 jaar--------------------------- Toon- en spraakaudiometrie
L U TE-OAE: neonatale gehoorscreening MC
L U DP-OAE (ref. Kemp) MC
L U BERA-meting MC I nucleus cochlearis III oliva superior V colliculus inferior, hersenstam
• Brainstem Evoked Response Audiometry
• Click (1000-3000 Hz) 3 electrodes (voorhoofd/mastoid)
L U ECOG-meting MC
• Direct bij cochlea • Frequentiespecifiek
L U MC
L U MC
L U MC
L U MC
L U MC
Effect gehoorverlies op verstaan Normaal gehoor
Presbyacusis
Slechte bebloeding
Lawaaidoofheid
Animation of hearing loss
L U MC
L U MC
L U MC
L U MC
L U MC
L U De normale spraak- en taalontwikkeling MC
• Eerste 12 maanden: Préverbaal • Huilen: 0-2 maanden Tot ongeveer zes weken is huilen de voornaamste vocale activiteit van het kind. • Vocaliseren: 2-4 maanden Als het kind zich prettig voelt, maakt het af en toe geluidjes die klinken als 'eu-eu-eu'. Deze geluidjes noemt men vocaliseren, omdat er in deze fase alleen nog klinkers (=vocalen) worden geproduceerd.
L U Eerste 12 maanden: Préverbaal MC
•Brabbelen: 4-8 maanden Bij het brabbelen worden er naast bovengenoemde klinkers ook medeklinkers gevormd, beginnend met enkele articulaties zoals "urru, ugu" gevolgd door het echte brabbelen zoals "bubbububbu en papapapa". In deze eerste fase van het brabbelen is er nog geen duidelijke koppeling aan de moedertaal.
L U Eerste 12 maanden: Préverbaal MC
•Sociaal brabbelen: 8-12 maanden Ouders reageren hierop (hij zegt "papa") en het sociale aspect van het brabbelen neemt toe. Het kind gaat meer imiteren. Als gevolg hiervan benadert het brabbelen wat betreft de zinsmelodie en het klankpatroon steeds meer de moedertaal.
L U Spraak-/taalontwikkeling: één jaar MC
•Van 12 tot 18 maanden Het kind begrijpt steeds meer woorden. In de normale ontwik-keling zal taalbegrip altijd vooruit lopen op de taalproduktie. Naast het brab-belen uit het kind zich door middel van ongeveer vijf tot tien één-woorduitingen, bijvoorbeeld: papa, mama, aai, bal, op, boem (de uitspraak van deze woorden zal nog niet foutloos zijn).
L U Spraak-/taalontwikkeling: één jaar MC
•Van 18 tot 24 maanden Naast voorwerpen kan het kind op verzoek ook plaatjes-materiaal aanwijzen. Er vindt een grote toename van de woordenschat plaats. Het kind maakt nu af en toe een twee-woordzin. De uitspraak behoeft nog niet foutloos te zijn, maar is voor ouders/verzorgers wel te begrijpen, bijvoorbeeld: jat aan (= jas aan), ba pakke (= bal pakken).
L U Spraak-/taalontwikkeling: twee jaar MC
Het kind begrijpt enkelvoudige opdrachten en vragen, bijvoorbeeld "pak de bal". Bovendien krijgt het kind meer plezier in het luisteren naar korte verhaaltjes. Het kind uit zich door middel van twee- tot drie-woordzinnen en vraagt in deze fase om de benoeming van voorwerpen. De woorden worden nog niet correct uitgesproken. Bijvoorbeeld: "anne toel" (=andere stoel); "tone pakke" (=toren pakken), paad bood ete( = paard brood eten).
L U Spraak-/taalontwikkeling: drie jaar MC
Het kind begrijpt samengestelde opdrachten, bijvoorbeeld "zet de pop op de stoel". Hij uit zich door middel van drie- tot vijf-woordzinnen. De hele taal is in deze fase volledig in ontwikkeling. De woorden zijn wel goed te begrijpen maar worden nog niet hele-maal correct uitgesproken. Met name de uitspraak van mede-klinker-combinaties levert nog problemen op, bijvoorbeeld "bloem" wordt "boem".
L U Spraak-/taalontwikkeling: vier jaar MC In deze fase is het kind in staat meer abstracte begrippen te begrij-pen zoals kleur, plaats, afmeting en ontkenning. Het kind spreekt in korte enkelvoudige zinnen. De grammaticale struc-tuur lijkt al steeds meer op de volwassen grammatica. Het kind begint gebruik te maken van de verleden tijd. Op woordnivo spreekt hij alle klanken, vaak nog met uitzondering van de /r/ en /sch/, goed uit. In zinnen is de woordvorming nog niet altijd correct. Bijvoorbeeld: "Ik zie Sintekaas". Van de uitingen van het kind is 75% verstaanbaar.
L U Spraak-/taalontwikkeling: vijf jaar MC Het kind begrijpt vragen die buiten het hier en nu liggen. De taal is middel voor het denken geworden. Het kind uit zich door middel van enkelvoudige en samengestelde zinnen. Zinnen met 'omdat' en 'want' komen nu voor. De ver-voeging van zwakke werkwoorden (bijvoor-beeld maakmaakte) is correct. Bij de vervoeging van sterke werk-woorden (bijvoorbeeld loop-liep) worden echter nog wel eens fouten gemaakt. Het kind spreekt alle klanken met een enkele uitzondering van de /r/ en /sch/ goed uit. Van de uitingen van het kind is 90% verstaanbaar.
L U Taalstoornissen MC
• Geen of verlate taalaanvang: Als een kind op 3-jarige leeftijd nog niet of nauwelijks spreekt.
• Vertraagde taalontwikkeling: Wanneer de taalontwikkeling wel op gang komt maar vertraagd verloopt.
• Gestoorde taalontwikkeling: In dit geval verloopt de taalontwikkeling anders dan de normale ontwikkeling.
L U Spraakstoornissen MC
•Bij spraakstoornissen kunnen we
onderscheid maken tussen de fonetische stoornissen en de fonologische stoornissen. •We spreken van een fonetische stoornis wanneer het niet mogelijk is een bepaalde spraakbeweging te produceren. • Wanneer een spraak-klank wisselend fout of goed wordt uitgesproken spreken we van een fonologische stoornis.
L U Fonetische Stoornissen MC
•Omissie: weglaten van een klank.
Bijvoorbeeld: "oot"=rood. •Substitutie: een klank wordt vervangen door een andere klank. Bijvoorbeeld: "toep"= soep. •Distorsie: een spraakklank wordt vervormd. Bijvoorbeeld nasaliteit. •Additie: spraakklank wordt toegevoegd. Bijvoorbeeld: “berood=brood.
L U Fonologische Stoornissen MC
• Vertraagde fonologische ontwikkeling. Het
fonologische systeem ontwikkelt zich zoals het systeem van een zich normaal ontwikkelend kind, alleen vertraagd. Bijvoorbeeld: een kind van 5 jaar spreekt de /b/ en /l/ geïsoleerd correct uit. Echter, de cluster /bl/ wordt gereduceerd tot /b/. Deze reductie treedt normaal op tot ongeveer 4 jaar. • Afwijkende fonologische ontwikkeling. Het fonologische systeem ontwikkelt zich afwijkend van dat van een zich normaal ontwikkelend kind. Fouten die bij deze kinderen gevonden worden, vinden we niet terug in de normale ontwikkeling.
L U MC
Gehoorschade door geluid: demo's Gehoorverlies Tinnitus Hyperacusis Diplacusis Distortie
L U MC
L U MC
L U MC
M W
ref. B&K
L U Noise induced hearing loss MC
ref. Smoorenburg, 1983
Blootstellingsduur vs lawaainiveau (ref. Soede)
kans op blijvende gehoorschade
kans op permanent gehoorverlies
8
blootstellingsduur in (uren) Blootstellingsduur in uren
L U MC
7
erg
6
grote
5
grote
kans
kans
4 3
kleine
2
kans
1 0 75
80
85
90
95
100
105
Gemiddeldgeluiddrukniveau geluidsniveau in Gemiddeld indBA dB(A)
110
115
L U Gehoorbescherming: oorstukje met filters MC
L U Filterkarakteristieken lawaaidemping MC
L U Praktische punten MC Indicatie voor vergoeding hoortoestellen 35 dB gehoorverlies, beste oor, 1-2-4 kHz
Alternatieve vergoedingsmogelijkheid Hoorhulpmiddel dat dient tot behoud van arbeidsgeschiktheid, vaak extra vergoeding via UWV
Vereenvoudiging regelgeving De ziektekostenverzekering staat toe dat de huisarts een patiënt rechtstreeks naar de audicien verwijst voor hoortoestel aanpassing, mits de audicien het zogenaamde NOAH protocol respecteert.
L U MC
L U MC
L U MC
L U MC
L U Extreme Bandbreedte: Oticon Epoq MC
L U Kleinste achter-het-oor hoortoestel MC Maat Grootte = 21,3 mm (0,83 inches) Breede = 6,08mm (0,23 inches)
Gewicht: Huisje = 0.8 gram Huisje met receiver tube en batterij = 1.4 gram
HB 54 Waterproof L U MC
Enige volledig waterdichte AHO 136/56 100Hz – 5000Hz MTO Zinc air middels filtersysteem
L U MC
“Soundrecovery”, Phonak (Naida), Widex (Inteo, Passion)
L U MC
L U Link-it (richtinghoren, spraak-in-ruis) MC
L U BAHA = Bone Anchored Hearing Aid MC
L U MC
CI = Cochleair Implantaat Clarion® Hi-Focus® CII Implant • • • • •
• •
perimodiolar 16 electrodes 16 independent current sources very quick electronics – up to 373.000 pulses/s telemetry – impedance measurements – intracochlear potential measurements – Neural Response Imaging modest need of current choise between PSP and BtE
L U MC
CVC Phoneme Score in Quiet, pre-operative and over a 6 months period after impantation
100
90
CVC Phoneme Score [%]
80
70
60
50
40
FvDW TP KPvdK JBW JvD FG BF MZB MR RH AvBvW LK JvdK PvD KvD
100
Average CVC Phoneme Sco
90 80 70 60
30
50 40 61,3
30
20
75,8
4 wk
8 wk
48,6
20 10
71,3
7,1
0
10
Pre- op
1 wk
2 wk
0 Pre-op
1 wk R
2 wk k
l
t
th ithi fi t
4 wk k
8 wk i
13 wk h d ithi 1
th
26 wk
L U MC
Hoe "klinkt" spraak met een CI en hoe is het normaal?
Spraak met een CI
Spraak normaal
Muziek met een CI
Muziek normaal
L U Jongeren en muzieklawaai MC
Recente cijfers: 90% van jongeren die veel uitgaan heeft last van tijdelijke piep 10% heeft last van permanente piep in de oren!
L U www.mp3check.nl MC
• www.mp3check.nl
L U Sound-effects (o.a. GGD – A’dam) MC
• Campagne Discocheck
L U www.oorcheck.nl MC www.oorcheck.nl
Hoortest voor volwassenen Telefonisch: 0900-4560123 Via internet: www.hoortest.nl
L U Kinderhoortest MC
www.kinderhoortest.nl
www.geluidstuin.nl
L U MC
Hearing conservation resources •
http://www.e-a-r.com/pdf/hearingcons/HearingConservationResourcesLLWebFeb08.pdf
The hearing video
L U Make love not hearing loss MC
L U Oorcheck (jongerenhoortest) MC
www.oorcheck.nl
Vankatoen
L U Aandacht voor jongerenhoortest MC
Videoclip Oorcheck
L U Hoorspel: "kwaliteit van horen" MC
Animatie "hoorspel"
L U Meer oor voor gehoor! MC
Dank voor uw aandacht!
[email protected]
