019)

SECUNDAIR ONDERWIJS

Onderwijsvorm:

TSO

Graad:

tweede graad

Jaar:

eerste en tweede leerjaar

Studiegebied:

Toerisme

Studierichting

Toerisme Specifiek gedeelte

Vak(ken):

TV Toegepaste economie

Leerplannummer:

2006/147 (vervangt 2003/019)

Nummer inspectie:

2006 / 72 // 1 / M / SG / 1 / II / / D/ (vervangt 2003 / 18 / 1 / J / SG / 1 / II / /D/)

3/3 lt/w

TSO 2 – specifiek gedeelte Toerisme TV Toegepaste economie (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week)

1

INHOUD Visie ..........................................................................................................................................................2 Beginsituatie .............................................................................................................................................3 Algemene doelstellingen ..........................................................................................................................3 Leerplandoelstellingen / leerinhouden......................................................................................................5 Pedagogisch-didactische wenken ......................................................................................................... 28 Minimale materiële vereisten................................................................................................................. 35 Evaluatie ................................................................................................................................................ 36 Bibliografie ............................................................................................................................................. 37


2

VISIE Deze studierichting is in de eerste fase een voorbereiding op een loopbaan die zich voornamelijk richt op de profitsector, in het bijzonder de toeristische sector. Het subvak “handelseconomie” laat de leerlingen toe inzicht te verwerven in het handelsleven. In de lessen handelseconomie worden de diverse aspecten van het economisch leven uitgediept en wordt tevens kennis gemaakt met het gebruik van de hierbij gangbare handelsdocumenten. Het subvak “boekhouden” moet begrepen worden als een eerder technisch vormende component in de opleiding.


3

BEGINSITUATIE Een specifieke voorkennis voor economie en boekhouden is niet vereist. Leerlingen die komen uit de 1e graad, basisoptie ‘Moderne wetenschappen’ of basisoptie ‘Handel’ beschikken reeds over een initiërend inzicht in de basisbeginselen van de economie. Leerlingen die uit een andere basisoptie komen, hebben nog geen voorkennis van economie of boekhouden.


4

ALGEMENE DOELSTELLINGEN Het vak economie betekent voor de leerlingen een grondige kennismaking met het boeiende economische leven. Het doel van de handelseconomie is de leerlingen kennis te laten maken met en een inzicht te verschaffen in het economisch mechanisme met haar onderscheiden entiteiten, markten en instellingen, hun begrippen en relaties. Het boekhouden richt zich in de eerste plaats tot de grondbegrippen van het dubbel boekhouden en de studie van de balans- en resultatenrekeningen. In de tweede graad wordt de basis gelegd voor het gebruik van de boekhouding als beleidsinstrument. Boekhouden is meer dan het louter registreren van ondernemingsactiviteiten, het is het ontwikkelen van een actief bedrijfseconomisch denken. In beide deelvakken dienen de leerlingen de volgende vaardigheden te verwerven: analytisch en kritisch vermogen; hanteren van de documenten; reken- en cijfervaardigheid; sociale en communicatieve vaardigheden; vaardigheid in het zien van details. In elk geval moeten zij bijzondere aandacht besteden aan een correct taalgebruik. In aansluiting op het Pedagogisch Project van het Gemeenschapsonderwijs wordt van de leerlingen verwacht dat zij onder begeleiding de volgende attitudes, die gericht zijn op de vereiste beroepshoudingen, ontwikkelen en nastreven: accuratesse: erop gericht zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig te voltooien; leergierigheid: actief zoeken naar situaties om zijn competentie te verbreden en te verdiepen; resultaatgerichtheid: gedreven naar einddoel van de activiteit toewerken; zelfstandigheid en zin voor initiatief: zelfstandig aan een taak kunnen werken en problemen durven aanpakken; zin voor orde, netheid en nauwkeurigheid: erop gericht zijn nauwkeurig, net en met zin voor orde te werken; zin voor samenwerking: willen bijdragen tot een leef- en werkomgeving als gemeenschap van mensen.


5

LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN TV TOEGEPASTE ECONOMIE: HANDELSECONOMIE 1e jaar: 3 lestijden/week, 2e jaar: 1 lestijd/week

DECR. NR.

LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen 1

1

Inleiding en situering

1.1

Basisbegrippen

•

het begrip behoefte omschrijven en concretiseren via voorbeelden;

1.1.1

Behoeften

•

de begrippen goederen en diensten omschrijven en concretiseren via voorbeelden;

1.1.2

Goederen en diensten

•

de begrippen produceren (productie) en consumeren (consumptie) omschrijven en concretiseren via voorbeelden;

1.1.3

Produceren en consumeren

•

de productiefactoren (natuurlijke hulpbronnen, arbeid en kapitaal) opsommen en omschrijven;

1.1.4

Productiefactoren

•

het begrip economie omschrijven;

1.1.5

Economie

•

het onderscheid tussen welvaart en welzijn toelichten;

1.1.6

Welvaart en welzijn

•

het belang van de vrijetijdsbesteding voor de mens aantonen;

1.1.7

Vrijetijdsbesteding

•

een eenvoudige economische kringloop opbouwen (gezinnen en 1.2 bedrijven) en toelichten via voorbeelden.

Economische kringloop


DECR. NR.

6


LEERINHOUDEN


•

het onderscheid tussen ondernemingen en bedrijven via voorbeelden illustreren;

2

Ondernemingen en bedrijven

2.1

Onderscheid tussen onderneming en bedrijf

2.2

Bedrijfskolom

•

•

de verschillende stappen beschrijven en schematisch voorstellen 1.1.8 hoe een product bij de consument komt;

Begrip bedrijfskolom

•

het begrip toegevoegde waarde omschrijven en uit de bedrijfskolom de toegevoegde waarde voor elke stap bepalen;

1.1.9

Toegevoegde waarde

•

het begrip BTW omschrijven;

1.1.10

BTW

•

aan de hand van de bedrijfskolom het principe van de BTW verklaren en aantonen dat BTW een verbruiksbelasting is;

1.1.11

Principe van de BTW

•

de verschillende sectoren opsommen en bedrijven in de juiste sector onderbrengen;

2.3

Sectoren

•

de verschillende ontstaansreden tussen bedrijven uit de profit en 2.4 de non-profit sector verklaren en toelichten met voorbeelden;

Profit en non-profit sector

2.5

Bedrijven: indeling volgens grootte

1.1.12

Grootbedrijf – kleinbedrijf

•

de begrippen grootbedrijf en kleinbedrijf omschrijven en toelichten via voorbeelden;

•

enkele voor- en nadelen beschrijven van een grootbedrijf en een 1.1.13 kleinbedrijf;

Voor- en nadelen


DECR. NR.

7


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen 2.6

Indeling van de ondernemingen naar juridische maatstaven

•

de begrippen eenmanszaak en vennootschap omschrijven, concretiseren via voorbeelden en enkele voor- en nadelen van beide ondernemingsvormen (formaliteiten, aansprakelijkheid, continuïteit, winstverdeling,…) toelichten;

1.1.14

Eenmanszaak versus vennootschappen

•

de voornaamste handelsvennootschappen {NV, (E)BVBA} vergelijken op basis van enkele criteria (aansprakelijkheid, kapitaal, vennoten,…);

1.1.15

Indeling van de handelsvennootschappen

2.7

Ondernemingsplan

1.1.16

Rol

•

de rol van het ondernemingsplan bij het beperken van het ondernemingsrisico beschrijven;

•

aan de hand van een voorbeeld de voornaamste onderdelen van 1.1.17 het ondernemingsplan onderscheiden (zeer eenvoudig);

Voornaamste onderdelen

2.8

Onderneming en bedrijf als organisatie (eenvoudig)

•

de noodzaak van organisatie aantonen via voorbeelden;

1.1.18

Noodzaak van organisatie

•

een aantal organisatiestructuren (hiërarchische organisatie, functionele organisatie, departementale organisatie, staforganisatie) omschrijven en herkennen;

1.1.19

De organisatiestructuren (eenvoudig)

2.9

Organogram

•

het begrip organogram omschrijven en op basis van beschikbare 1.1.20 informatie een (eenvoudig) organogram opstellen;

Begrip

•

de verschillende afdelingen binnen een onderneming in het organogram situeren en de belangrijkste taken beschrijven;

De afdelingen van een onderneming

1.1.21


DECR. NR.

8


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen •

vertrekkende van personeelsadvertenties een aantal (essentiële) 1.1.22 vereisten op gebied van kennis, vaardigheden en attitudes afleiden voor werknemers in de verschillende afdelingen;

Profielen van de werknemers

•

het begrip stakeholders toelichten en concretiseren;

2.10

Stakeholders

•

het begrip duurzaam ondernemen toelichten en concretiseren.

2.11

Duurzaam ondernemen

3

Handel en handelaar

3 •

de begrippen handel en handelaar omschrijven;

3.1

Begrippen

•

de voornaamste functies van de handel schetsen;

3.2

Functies van de handel

3.3

Indeling van de handel

•

de begrippen groothandel en kleinhandel omschrijven en toelichten met voorbeelden;

1.1.23

Groothandel en kleinhandel

•

de begrippen collecterende en distribuerende handel omschrijven en toelichten met voorbeelden;

1.1.24

Collecterende en distribuerende handel

•

de begrippen binnenlandse en buitenlandse handel omschrijven en toelichten met voorbeelden;

1.1.25

Binnenlandse en buitenlandse handel

•

de begrippen intracommunautaire levering, intracommunautaire verwerving, invoer en uitvoer omschrijven en toelichten met voorbeelden;

1.1.26

Intracommunautaire levering, intracommunautaire verwerving, invoer en uitvoer

•

de begrippen doorvoerhandel en veredelingsverkeer omschrijven en toelichten met voorbeelden;

1.1.27

Doorvoerhandel en veredelingsverkeer


DECR. NR.

9


LEERINHOUDEN


Verplichtingen en rechten van de handelaar

•

de verplichtingen van de handelaar (o.a. ondernemingsloket, ondernemingsnummer, kruispuntbank, zichtrekening, boekhouding, aansluiting bij een sociaal verzekeringsfonds en een ziekenfonds, vestigingswet, vergunningen, geijkte maten en gewichten, huwelijksstelsel) opzoeken en bondig omschrijven;

1.1.28

Verplichtingen van de handelaar

•

de rechten van de handelaar (o.a. Rechtbank van Koophandel, bescherming tegen oneerlijke concurrentie) opzoeken en bondig omschrijven.

1.1.29

Rechten van de handelaar

4

Kopen en verkopen

4.1

Het verkoopproces

4.2

Documenten in het verkoopproces

4 •

de stappen in het verkoopproces (prijsaanvraag, prijsofferte, bestelling, levering, betaling) ordenen en omschrijven;

•

de functie van de prijsaanvraag aantonen, het document herkennen en rangschikken binnen het koopproces;

1.1.30

Prijsaanvraag

•

de functie van de prijsofferte (bestek) aantonen, het document herkennen en rangschikken binnen het koopproces;

1.1.31

Prijsofferte (bestek)

•

de functie van de bestelbon aantonen, het document herkennen 1.1.32 en rangschikken binnen het koopproces en de bestelbon invullen uitgaande van een prijsofferte;

Bestelbon

•

de functie van de leveringsbon aantonen, het document herkennen en rangschikken binnen het koopproces;

1.1.33

Leveringsbon

•

de functie van de factuur aantonen, het document herkennen en rangschikken binnen het koopproces (zie ook boekhouden);

1.1.34

Factuur

•

de functie van de creditnota aantonen, het document herkennen en rangschikken binnen het koopproces (zie ook boekhouden);

1.1.35

Creditnota

•

de verkoopsvoorwaarden (hoeveelheid, kwaliteit, prijs, levering, betaling) opzoeken en toelichten.

4.3

Verkoopsvoorwaarden


DECR. NR.

10


LEERINHOUDEN


5

Betaling

5.1

Rechtstreekse betaling

•

het begrip kwitantie omschrijven, de kwitantie herkennen en hanteren;

1.1.36

Kwitantie

•

het begrip kwijtschrift omschrijven, het kwijtschrift herkennen en hanteren;

1.1.37

Kwijtschrift

•

het begrip kwijting omschrijven, de kwijting herkennen en hanteren;

1.1.38

Kwijting

•

het begrip ontvangstbewijs omschrijven, het ontvangstbewijs herkennen en hanteren;

1.1.39

Ontvangstbewijs

5.2

Onrechtstreekse betaling

1.1.40

Tussenkomst van de financiële instellingen

1.1.41

Betalingstechnieken

•

de rol van de financiële instellingen bij onrechtstreekse betaling toelichten;

•

het begrip storting omschrijven, de storting herkennen en het document hanteren;

1.1.41.1 Storting

•

het begrip overschrijving omschrijven, de overschrijving herkennen en het document hanteren;

1.1.41.2 Overschrijving

•

het begrip bankcheque omschrijven en de bankcheque herkennen;

1.1.41.3 Bankcheque

•

het begrip domiciliëring omschrijven en voorbeelden van nuttige toepassingen aanhalen;

1.1.41.4 Domiciliëring

•

het begrip permanente opdracht omschrijven en voorbeelden van nuttige toepassingen aanhalen;

1.1.41.5 Permanente opdracht


DECR. NR.

11


LEERINHOUDEN


het begrip protonkaart omschrijven, de gebruikswijze toelichten en voorbeelden van nuttige toepassingen aanhalen;

1.1.41.6 Elektronische betaling: protonkaart

•

het begrip debetkaart omschrijven, de gebruikswijze toelichten en voorbeelden van nuttige toepassingen aanhalen;

1.1.41.7 Elektronische betaling: debetkaart

•

het begrip kredietkaart omschrijven, de gebruikswijze toelichten, voorbeelden van nuttige toepassingen aanhalen en de gevaren van het gebruik toelichten;

1.1.41.8 Elektronische betaling: kredietkaart

•

actuele software hanteren voor financiële toepassingen;

5.3

PC-banking

•

het gebruik van andere betaalvormen (zoals maaltijdcheque) toelichten;

5.4

Andere betaalvormen

•

de nieuwe tendensen inzake betalingen (zoals opleidingscheque, cultuurcheque, …) schetsen;

5.5

Tendensen

•

uit een rekeninguittreksel relevante informatie afleiden.

5.6

Het rekeninguittreksel

6

Krediet

6.1

Begrip en belang

6.2

Krediet op korte termijn

6 •

het begrip krediet omschrijven en het belang ervan aantonen;

•

het begrip kredietopening omschrijven en het gebruik van de kredietopening toelichten;

1.1.42

Kredietopening

•

het begrip kaskrediet omschrijven en het gebruik van het kaskrediet toelichten;

1.1.43

Kaskrediet


DECR. NR.

12


LEERINHOUDEN


Krediet op lange termijn

•

het begrip lening op afbetaling omschrijven en het gebruik van de lening op afbetaling toelichten;

1.1.44

Lening op afbetaling

•

het begrip koop op afbetaling omschrijven en het gebruik van de koop op afbetaling toelichten;

1.1.45

Koop op afbetaling

•

het begrip persoonlijke lening omschrijven en het gebruik van de 1.1.46 persoonlijke lening toelichten;

Persoonlijke lening

•

het begrip hypothecaire lening omschrijven en het gebruik van de hypothecaire lening toelichten;

1.1.47

Hypothecaire lening

•

het begrip leasing omschrijven en het gebruik van leasing toelichten;

1.1.48

Leasing

•

een eenvoudige intrestberekening toepassen (bijvoorbeeld voor een kaskrediet – zie ook boekhouden);

6.4

Intrestberekening

•

de intrestlasten van een aantal kredietvormen vergelijken en de voor- en nadelen van de verschillende financieringsvormen afwegen;

6.5

Intrestvergelijking

•

de mogelijke gevaren voor de kredietnemer toelichten;

6.6

Valkuilen voor de kredietnemer

•

het doel van de wet op het consumentenkrediet verduidelijken.

6.7

Bescherming van de kredietnemer: wet op het consumentenkrediet


DECR. NR.

13


LEERINHOUDEN


7

Verzekeringen

7.1

Begrip en belang

•

verzekeringen begripsmatig omschrijven en het belang ervan aantonen;

•

de basisterminologie hanteren op basis van een contract uit de 7.2 leefwereld van de leerling (bijvoorbeeld bromfietsverzekering) en met voorbeelden illustreren;

Verzekeringscontracten en verzekeringspartijen

•

de belangrijkste verzekeringen schematisch weergeven en bondig toelichten.

7.3

Soorten van verzekeringen

8

Gezinnen

8.1

Inkomensvorming

1.1.49

Inkomen uit arbeid

8

•

de verschillende stelsels van vergoedingen verklaren en beoordelen;

1.1.49.1 Vergoeding van arbeid

•

de inkomensvorming uit arbeid omschrijven m.b.t. stelsels van vergoedingen van arbeid in dienstverband versus zelfstandige;

1.1.49.2 Dienstverband versus zelfstandige ondernemer

•

de begrippen nominaal en reëel loon kunnen verwoorden;

1.1.49.3 Nominaal en reëel loon

•

de verschillende inkomsten uit kapitaal omschrijven en toelichten;

8.2

Inkomen uit kapitaal

•

de elementen van de inkomensbesteding (consumptie, sparen en belastingen) omschrijven en onderling vergelijken;

8.3

Inkomensbesteding


DECR. NR.

14


LEERINHOUDEN


Belastingen

•

de noodzaak van belastingen met voorbeelden aantonen;

1.1.50

Noodzaak

•

het onderscheid tussen directe en indirecte belastingen aantonen en verduidelijken met voorbeelden;

1.1.51

Directe en indirecte belastingen

8.5

Sparen en beleggen

•

de begrippen sparen en beleggen omschrijven;

1.1.52

Begrippen

•

enkele bepalende factoren bij de keuze van beleggingen opsommen (inclusief ethisch beleggen);

1.1.53

Motieven voor beleggen

•

een beperkt aantal spaar- en beleggingsvormen (spaarrekening, 1.1.54 termijnrekening, obligaties, aandelen, …) toelichten en onderling vergelijken.

9

Spaar- en beleggingsvormen

9

Internationale goederen- en dienstentransacties

•

enkele vraagstukken van koper en verkoper bij internationale goederen- en dienstentransacties schetsen;

9.1

Vraagstukken voor de koper en de verkoper

•

het verloop van een internationale verkoopovereenkomst beknopt schetsen;

9.2

Verloop van de internationale verkoopovereenkomst

•

enkele verkoopsvoorwaarden (kwaliteit, kwantiteit, conditionering, levering, prijs, vervoer, receptionering, geschillenregeling) opsommen, omschrijven en toelichten;

9.3

Verkoopsvoorwaarden


DECR. NR.

15


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen 9.4 9.4.1

Internationaal vervoer Economische rol

•

de economische rol van het internationaal vervoer schetsen;

•

bepalende elementen van het internationaal vervoer (transportkosten, transportmiddelen, infrastructuur, specialisatie, standaardisatie) opsommen en bondig omschrijven;

9.4.2

Bepalende elementen

•

de functie en de taken van de expediteur omschrijven;

9.4.3

De expediteur (begrip, functie en taken)

•

de transportwegen en transportmiddelen opsommen, omschrijven (naar belang, documenten en/of reglementering) en een keuze motiveren op basis van de kenmerken (laadvermogen, overslag, snelheid en kostprijs).

9.4.4

Transportwegen en transportmiddelen

10

Actualiteitsmap

10 •

een actualiteitsmap aansluitend bij leerplanitems over bedrijven / 10.1 ondernemingen en / of over een bedrijfseconomisch thema (voorbeeld een bedrijfssector, bedrijven uit de regio, …) aanleggen en erover communiceren;

Het bedrijfsleven

•

een actualiteitsmap over een algemeen economisch onderwerp (voorbeeld de arbeidsmarkt, sparen en beleggen, de begroting, buitenlandse handel, …) aanleggen en erover communiceren.

10.2

Algemeen economisch

11

Didactische uitstappen (minimaal 1)

11 •

de doelstellingen van de didactische uitstap formuleren;

11.1

Formulering van doelstellingen

•

in samenwerking met de leerkracht de didactische uitstap voorbereiden;

11.2

Voorbereiding

•

verslag over de didactische uitstap uitbrengen;

11.3

Rapportering

•

de didactische uitstap evalueren in functie van de doelstellingen. 11.4

Evaluatie


16

TV TOEGEPASTE ECONOMIE: BOEKHOUDEN 1e jaar: 0 lestijden/week, 2e jaar: 2 lestijden/week

DECR. NR.


LEERINHOUDEN


1

Inleiding tot het boekhouden

1.1

Begrip

•

het begrip boekhouden omschrijven;

•

de noodzaak van het bijhouden van een boekhouding toelichten; 1.2

•

het belangrijkste verschilpunt tussen de enkelvoudige boekhouding en de dubbele boekhouding omschrijven;

1.3

Enkelvoudige en dubbele boekhouding

•

de ondernemingen indelen volgens de criteria uit de boekhoudwetgeving;

1.4

Indeling van de ondernemingen volgens de boekhoudwetgeving

•

de keuze tussen de enkelvoudige en de dubbele boekhouding verantwoorden.

1.5

Wettelijke verplichtingen

2

Basisbegrippen van het dubbel boekhouden

2.1

Inventaris

2

Noodzaak

•

het begrip inventaris omschrijven;

1.1.55

Begrip inventaris

•

een (eenvoudige) inventaris opstellen aan de hand van beschikbaar cijfermateriaal;

1.1.56

Opstellen van een inventaris

•

uit de inventaris het vermogen van de onderneming afleiden;

1.1.57

Vermogen


DECR. NR.

17


LEERINHOUDEN


Balans

•

het begrip balans omschrijven door gebruik te maken van de 1.1.58 begrippen actief en passief, de begrippen actief en passief hanteren in concrete situaties en het balansevenwicht toelichten;

•

het begrip balanspost toelichten;

1.1.59

Balansposten

•

de balans afleiden uit de inventaris;

1.1.60

Opstellen van een balans

•

een (eenvoudige) balans rubriceren;

1.1.61

Rubrieken van de balans

•

(eenvoudige) wijzigingen in actief en passief op de balans weergeven;

2.3

Wijzigingen in actief en passief

2.4

Rekeningen en grootboek

Begrippen balans, actief, passief, balansevenwicht

•

het begrip rekening en grootboek toelichten;

1.1.62

Begrippen rekeningen en grootboek

•

de balans uitsplitsen in rekeningen;

1.1.63

Van beginbalans naar rekeningen

•

de boekingsregels van rekeningen van het actief en passief toepassen door gebruik te maken van de begrippen debet en credit;

1.1.64

Werking van de balansrekeningen

•

het boekhoudalgoritme / de coderingstabel gebruiken bij boekhoudkundige verrichtingen;

1.1.65

Boekhoudalgoritme / coderingstabel

2.5

MAR

•

de noodzaak van het gebruik van het MAR illustreren;

1.1.66

Noodzaak van het gebruik van een rekeningstelsel

•

de rekeningnummers uit het MAR afleiden;

1.1.67

Werking van het MAR

•

het saldo van de rekeningen bepalen en interpreteren;

2.6

Salderen van de rekeningen


DECR. NR.

18


LEERINHOUDEN


Journaal

•

het begrip journaal omschrijven;

1.1.68

Begrip journaal

•

(eenvoudige) verrichtingen in het journaal registreren;

1.1.69

Journaliseren

2.8

Proef- en saldibalans

•

het begrip proef- en saldibalans omschrijven;

1.1.70

Begrip proef- en saldibalans

•

de noodzaak van het opstellen van een proef- en saldibalans verduidelijken;

1.1.71

Noodzaak van het opstellen van een proef- en saldibalans

•

uitgaande van het grootboek de proef- en saldibalans opstellen;

1.1.72

Opstellen van een proef- en saldibalans

•

uitgaande van de saldibalans de eindbalans afleiden;

2.9

Eindbalans

•

zelfstandig de opeenvolgende stappen van inventaris tot eindbalans toepassen in een (eenvoudige) monografie.

2.10

Monografie

3

Resultaat en resultatenrekening

3.1

Resultaat

3

•

het begrip resultaat omschrijven;

1.1.73

Begrip

•

het resultaat berekenen (eenvoudig);

1.1.74

Berekening

•

de verschillende resultaten (bedrijfsresultaat, resultaat uit de gewone bedrijfsuitoefening, resultaat voor belastingen, resultaat van het boekjaar) afleiden uit de resultaatberekening;

1.1.75

Soorten resultaat


DECR. NR.

19


LEERINHOUDEN


Resultatenrekening

•

het begrip resultatenrekening omschrijven;

1.1.76

Begrip resultatenrekening

•

de resultaten groeperen volgens hun aard (bedrijfsresultaten, financiële resultaten, uitzonderlijke resultaten en belastingen op het resultaat);

1.1.77

Indeling

•

het boekhoudalgoritme / de coderingstabel gebruiken bij boekhoudkundige verrichtingen;

1.1.78

Boekhoudalgoritme / coderingstabel

•

de boekingsregels voor resultatenrekeningen afleiden uit de werking van de rekening kapitaal;

1.1.79

Boekingsregels

•

de resultatenrekeningen situeren in het MAR.

1.1.80

Situering in het MAR

4

Verrichtingen in verband met aankopen en verkopen van handelsgoederen

4.1

Soorten aankopen

4.2

Factuur

4

•

de aankopen indelen volgens hun aard (aankopen van handelsgoederen, aankopen van diensten en diverse goederen en aankopen van vaste activa);

•

het begrip factuur omschrijven en het document herkennen;

1.1.81

Begrip factuur

•

het belang van het opstellen van een factuur toelichten;

1.1.82

Belang van het opstellen van een factuur

•

een factuurberekening (met BTW, handelskorting, aankoopkosten en financiële korting) uitvoeren;

1.1.83

Factuurberekening

•

het document (met BTW, handelskorting, aankoopkosten en financiële korting) invullen;

1.1.84

Opstellen van een factuur


DECR. NR.

20


LEERINHOUDEN


Creditnota

•

het begrip creditnota omschrijven en het document herkennen;

1.1.85

Begrip creditnota

•

het belang van het opstellen van een creditnota toelichten;

1.1.86

Belang van het opstellen van een creditnota

•

een berekening van een creditnota uitvoeren;

1.1.87

Berekening van een creditnota

•

het document invullen;

1.1.88

Opstellen van een creditnota

•

een aankoopfactuur van handelsgoederen (met BTW, handelskorting, aankoopkosten en financiële korting) boekhoudkundig verwerken;

4.4

Aankoopfacturen van handelsgoederen

•

een inkomende creditnota van handelsgoederen boekhoudkundig verwerken;

4.5

Inkomende creditnota’s van handelsgoederen

•

de betaling van aankoopfacturen van handelsgoederen (inclusief 4.6 creditnota’s) boekhoudkundig verwerken;

•

een verkoopfactuur van handelsgoederen (met BTW, handelskorting, aankoopkosten en financiële korting) boekhoudkundig verwerken;

•

een uitgaande creditnota van handelsgoederen boekhoudkundig 4.8 verwerken;

•

de inning van verkoopfacturen van handelsgoederen (inclusief creditnota’s) boekhoudkundig verwerken;

4.9

Inning van verkoopfacturen (inclusief uitgaande creditnota’s)

•

zelfstandig aankoopfacturen, verkoopfacturen, inkomende creditnota’s, uitgaande creditnota’s, inningen en betalingen registreren in het grootboek en in het journaal via een monografie.

4.10

Monografie

4.7

Betaling van aankoopfacturen (inclusief inkomende creditnota’s) Verkoopfacturen van handelsgoederen

Uitgaande creditnota’s


21

UITBREIDINGSDOELSTELLINGEN Decr. nr.


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen De cursief gedrukte leerplandoelstellingen (U) zijn uitbreidingsdoelstellingen en kunnen worden aangeboden wanneer de overige leerplandoelstellingen zijn gerealiseerd of wanneer de school economie aanbiedt in het complementair gedeelte.

(U)

(U)

1

1

Procentberekening

•

het procent van het honderd berekenen in handelsgerichte toepassingen;

1.1

Procent van het honderd

•

het procent onder het honderd berekenen in handelsgerichte toepassingen;

1.2

Procent onder het honderd

•

het procent boven het honderd berekenen in handelsgerichte toepassingen.

1.3

Procent boven het honderd

2

Verrichtingen met bedrijfsresultaten

2.1

Aankopen van diensten en diverse goederen

2.2

Bezoldigingen en sociale lasten

2 •

een aankoopfactuur van diensten en diverse goederen (inclusief BTW, handelskorting, aankoopkosten en financiële korting) boekhoudkundig verwerken;

•

uitgaande van het brutoloon van een arbeider of een bediende, de RSZ, de bedrijfsvoorheffing en het nettoloon berekenen en uitgaande van het nettoloon van een bediende, het brutoloon bepalen (via de teruggaande calculatie);

2.2.1

Loonberekening

•

de werkgeversbijdrage voor een arbeider en een bediende berekenen;

2.2.2

Werkgeversbijdrage

•

de totale loonkost van een werknemer bepalen;

2.2.3

Loonkost

•

een loonstaat herkennen en uit het document relevante gegevens afleiden (brutoloon, nettoloon, RSZ, bedrijfsvoorheffing, werkgeversbijdrage en loonkost);

2.2.4

Loonstaat

•

bezoldigingen van arbeiders en bedienden (inclusief de werkgeversbijdrage) boekhoudkundig verwerken;

2.2.5

Boekhoudkundige verwerking


Decr. nr.

(U)

22


LEERINHOUDEN


Andere bedrijfskosten

•

het begrip bedrijfsbelastingen omschrijven en boekhoudkundig verwerken;

2.3.1

Bedrijfsbelastingen

•

een voorbeeld van diverse bedrijfskosten opnoemen en boekhoudkundig verwerken;

2.3.2

Diverse bedrijfskosten

•

huuropbrengsten boekhoudkundig verwerken.

2.4

Andere bedrijfsopbrengsten: Huuropbrengsten

3

Verrichtingen met balansrekeningen

3.1

Liquide middelen

3

•

verrichtingen in verband met de kas, kredietinstellingen en de Bank van de Post boekhoudkundig verwerken (betalingen, inningen, bankkosten,…);

3.1.1

Kas, Kredietinstellingen en Bank van de Post

•

de noodzaak van de rekening interne overboekingen toelichten en interne overboekingen gebruiken bij transfers tussen kas, kredietinstellingen en Bank van de post;

3.1.2

Interne overboekingen

•

de verschillende stappen in de levensloop van een termijndeposito (aangaan van de belegging, ontvangen van intresten, afsluiten van de termijndeposito) boekhoudkundig registreren;

3.2

Termijndeposito’s

3.3

Leningen op korte termijn

•

(eenvoudige) intrestberekeningen uitvoeren;

3.3.1

Intrestberekening

•

de verschillende stappen in de levensloop van een lening (aangaan van de lening, kosten verbonden aan de lening, kapitaalaflossingen en intresten) boekhoudkundig registreren;

3.3.2



Decr. nr.

23


LEERINHOUDEN


een BTW-verrekening doorvoeren (eenvoudig);

3.4

BTW-verrekening

3.5

Voorraadrekening handelsgoederen

•

de betekenis van het saldo van de rekening Voorraad handelsgoederen omschrijven;

3.5.1

Betekenis

•

wijzigingen in de voorraad handelsgoederen boekhoudkundig verwerken;

3.5.2

Voorraadwijzigingen handelsgoederen

3.6

Materiële vaste activa

•

de materiële vaste activa indelen naar hun aard (terreinen en gebouwen, installaties, machines en uitrusting, meubilair en rollend materieel) en toelichten met voorbeelden;

3.6.1

Indeling

•

een aankoop van materiële vaste activa boekhoudkundig verwerken (inclusief aankoopkosten);

3.6.2

Aankoop (inclusief aankoopkosten)

3.6.3

Jaarlijkse afschrijving

•

de grootte van de jaarlijkse afschrijving bepalen volgens de lineaire afschrijvingsmethode;

3.6.3.1

Bepalen van de grootte van de jaarlijkse afschrijving

•

een jaarlijkse afschrijving van materiële vaste activa boekhoudkundig verwerken;

3.6.3.2


•

een uitzonderlijke afschrijving van materiële vaste activa motiveren en boekhoudkundig verwerken;

3.6.4

Uitzonderlijke afschrijving

•

een buitengebruikstelling van materiële vaste activa boekhoudkundig verwerken;

3.6.5

Buitengebruikstelling

•

een verkoop van materiële vaste activa boekhoudkundig verwerken.

3.6.6

Verkoop


Decr. nr. (U)

24


LEERINHOUDEN


4

De economische dynamiek: de markten

4.4

Markt en marktprijs

4.4.1

Begrippen markt en marktprijs

•

de begrippen markt en prijs omschrijven;

•

de drie marktsoorten (goederen- en dienstenmarkt, arbeidsmarkt 4.4.2 en vermogensmarkt) omschrijven;

Marktsoorten

•

de marktsoorten situeren in de economische kringloop;

4.4.3

Situering in de economische kringloop

•

het begrip vraagcurve omschrijven en grafisch voorstellen;

4.4.4

Vraagcurve

•

het begrip aanbodcurve omschrijven en grafisch voorstellen;

4.4.5

Aanbodcurve

•

met behulp van de wet van vraag en aanbod het totstandkomen van de marktprijs verklaren (marktmechanisme);

4.4.6

Marktmechanisme

•

de meest courante marktvormen (volkomen concurrentie, monopolie, oligopolie en monopolistische concurrentie) omschrijven door gebruik te maken van de belangrijkste kenmerken (aantal vragers en aanbieders, homogeen of heterogeen product, open of gesloten, doorzichtig);

4.4.7

Marktvormen

4.5

De goederen- en dienstenmarkt

•

de prijsvorming op de goederen- en dienstenmarkt aan de marktvorm relateren en verklaren;

4.5.1

Prijsvorming op de goederen- en dienstenmarkt

•

de rol van de overheid in de prijsvorming op de goederen- en dienstenmarkt schetsen en motieven aangeven voor overheidsingrijpen in onvolkomen marktsituaties;

4.5.2

Rol van de overheid in de prijsvorming bij onvolkomen marktsituaties


Decr. nr.

25


LEERINHOUDEN


Arbeidsmarkt

•

de prijsvorming op de arbeidsmarkt verklaren;

4.6.1

Prijsvorming op de arbeidsmarkt

•

het overlegmodel in België schetsen;

4.6.2

Het overlegmodel

•

de structuur van de sociale zekerheid schetsen en aangeven wanneer men een beroep kan doen op de sociale zekerheid (grote lijnen);

4.6.3

Sociale zekerheid

4.7

Meting van prijzen

•

het begrip indexcijfer omschrijven;

4.7.1

Begrip indexcijfer

•

indexcijfers (algemeen) berekenen in concrete situaties;

4.7.2

Berekening van indexcijfers

4.7.3

Index van de consumptieprijzen

•

de procedure van de prijsopnamen schetsen;

4.7.3.1

Procedure van prijsopnamen

•

het belang van de wegingcoëfficiënten toelichten;

4.7.3.2

Wegingcoëfficiënten

•

de betekenis van het indexcijfer van de consumptieprijzen toelichten (inclusief de invloed op de loonvorming);

4.7.3.3

Betekenis van de index van de consumptieprijzen

•

de prijsvorming op de geld- en kapitaalmarkt beschrijven;

4.8

Geld- en kapitaalmarkt

4.8.1

Prijsvorming op de geld- en kapitaalmarkt

4.8.2

Financiële instellingen

•

de rol van financiële instellingen omschrijven en hun bestaansredenen verantwoorden;

4.8.2.1

Bestaansredenen

•

de begrippen debetrente en creditrente toelichten;

4.8.2.2

Debetrente en creditrente

•

uitgaande van de deposito-opneming en kredietverstrekking het ontstaan van de intrestmarge verklaren;

4.8.2.3

Deposito-opneming, kredietverstrekking en intrestmarge

•

de dienstverlening van financiële instellingen omschrijven en illustreren (beleggingsadvies, aanbod van verzekeringen, vreemde valuta, safes, belastingadvies ...);

4.8.2.4

Bankdiensten


Decr. nr.


LEERINHOUDEN


(U)

26

enkele essentiële opdrachten van de NBB - ECB (waaronder de tussenkomst in de prijsvorming) omschrijven.

5

4.8.2.5

Opdrachten van de NBB / ECB

5

Uitbreiding leerstof handelseconomie

5.4 5.4.1

Betalingsbalans Begrip

•

het begrip betalingsbalans omschrijven;

•

een eenvoudige betalingsbalans rubriceren en de onderscheiden 5.4.2 rubrieken naar hun betekenis omschrijven op grond van statistische gegevens;

Eenvoudige voorstelling – rubricering

•

enkele vormen van internationale economische samenwerking (vrijhandelszone, douane-unie, economische unie) ordenen en omschrijven;

5.5

Internationale economische samenwerking

•

de historische evolutie van de EU schetsen;

5.6 5.6.1

De Europese Unie Historische evolutie

•

5.6.2 de voornaamste Europese instellingen noemen en omschrijven m.b.t. hun doel, vestigingsplaats en samenstelling of afvaardiging door de lidstaten;

Europese instellingen (doel, vestiging, samenstelling)

•

internationale instellingen (OESO, IMF, Wereldbank, WTO, BERD,…) met een economisch doel noemen en omschrijven m.b.t. hun doel en samenstelling.

Internationale instellingen met een economisch doel

5.7


Decr. nr. (U)

27


LEERINHOUDEN


6

Projecten

6.4

Het bedrijf

•

de doelstellingen van het project formuleren;

6.4.1

Formuleren van doelstellingen

•

contacten leggen met een bedrijf (individueel of in groep) om er relevante informatie (bijvoorbeeld geschiedenis van de onderneming, juridische vorm van de onderneming, beschrijving van de producten, afzetmarkten, samenstelling van het personeelsbestand, het organogram van het bedrijf, de vereiste competenties van enkele medewerkers, …) te verzamelen;

6.4.2

Verzamelen van gegevens

•

een schriftelijk verslag opstellen (gebruik makend van een tekstverwerkingsprogramma en een rekenblad) van hun bevindingen;

6.4.3

Verslaggeving (gebruik maken van tekstverwerking en rekenblad)

•

hun bevindingen presenteren;

6.4.4

Presentatie

6.5

Bedrijfssimulatie of simulatie van een bedrijfsactiviteit

•

de doelstellingen van het project formuleren;

6.5.1

Formulering van doelstellingen

•

in samenwerking met de leerkracht het project voorbereiden en uitvoeren;

6.5.2

Voorbereiding en uitvoering

•

verslag over het project uitbrengen;

6.5.3

Rapportering

•

het project evalueren in functie van de doelstellingen.

6.5.4

Evaluatie


28

PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 1

ALGEMENE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN

ICT Wat? Onder ICT verstaan we het geheel van computers, netwerken, internetverbindingen, software, simulatoren, enz. Telefoon, video, televisie en overhead worden in deze context niet expliciet meegenomen. Waarom? De recente toevloed van informatie maakt levenslang leren een noodzaak voor iedereen die bij wil blijven. Maatschappelijke en onderwijskundige ontwikkelingen wijzen op het belang van het verwerven van ICT. Enerzijds speelt het in op de vertrouwdheid met de beeldcultuur en de leefwereld van jongeren. Anderzijds moeten jongeren niet alleen in staat zijn om nieuwe media efficiënt te gebruiken, maar is ICT ook een hulpmiddel bij uitstek om de nieuwe onderwijsdoelen te realiseren. Het nastreven van die competentie veronderstelt onderwijsvernieuwing en aangepaste onderwijsleersituaties. Er wordt immers meer en meer belang gehecht aan probleemoplossend denken, het zelfstandig of in groep leren werken, het kunnen omgaan met enorme hoeveelheden aan informatie ... In bepaalde gevallen maakt ICT deel uit van de vakinhoud en is ze gericht op actieve beheersing van bijvoorbeeld een softwarepakket binnen de lessen informatica. In de meeste andere vakken of bij het nastreven van vakoverschrijdende eindtermen vervult ICT een ondersteunende rol. Door de integratie van ICT kunnen leerlingen immers: −

het leerproces in eigen handen nemen;

−

zelfstandig en actief leren omgaan met les- en informatiemateriaal;

−

op eigen tempo werken en een eigen parcours kiezen (differentiatie en individualisatie).

Hoe te realiseren? In de eerste graad van het SO kunnen leerlingen onder begeleiding elektronische informatiebronnen raadplegen. In de tweede en nog meer in de derde graad kunnen de leerlingen “spontaan” gegevens opzoeken, ordenen, selecteren en raadplegen uit diverse informatiebronnen en –kanalen met het oog op de te bereiken doelen. Er bestaan verschillende mogelijkheden om ICT te integreren in het leerproces. Bepaalde programma’s kunnen het inzicht verhogen d.m.v. visualisatie, grafische voorstellingen, simulatie, het opbouwen van schema’s, stilstaande en bewegende beelden, demo ... Sommige cd-roms bieden allerlei informatie interactief aan, echter niet op een lineaire manier. De leerling komt via bepaalde zoekopdrachten en verwerkingstaken zo tot zijn eigen “gestructureerde leerstof”. Databanken en het internet kunnen gebruikt worden om informatie op te zoeken. Wegens het grote aanbod aan informatie is het belangrijk dat de leerlingen op een efficiënte en een kritische wijze leren omgaan met deze informatie. Extra begeleiding in de vorm van studiewijzers of instructiekaarten is een must. Om tot een kwaliteitsvol eindresultaat te komen, kunnen leerlingen de auteur (persoon, organisatie ...) toevoegen alsook de context, andere bronnen die de inhoud bevestigen en de onderzoeksmethode. Dit zal het voor de leraar gemakkelijker maken om het resultaat en het leerproces te beoordelen. De resultaten van individuele of groepsopdrachten kunnen gekoppeld worden aan een mondelinge presentatie. Een presentatieprogramma kan hier ondersteunend werken. Men kan resultaten en/of informatie uitwisselen via e-mail, blackboard, chatten, nieuwsgroepen, discussiefora ... ICT maakt immers allerlei nieuwe vormen van directe en indirecte communicatie mogelijk. Dit is zeker een meerwaarde omdat ICT op die manier niet alleen de mogelijkheid biedt om interscolaire projecten op te zetten, maar ook om de communicatie tussen leraar en leerling (uitwisselen van cursusmateriaal, planningsdocumenten, toets- en examenvragen ...) en leraren onderling (uitwisseling lesmateriaal …) te bevorderen. Sommige programma’s laten toe op graduele niveaus te werken. Ze geven de leerling de nodige feedback en remediëring gedurende het leerproces (= zelfreflectie en -evaluatie).


29

BEGELEID ZELFGESTUURD LEREN Wat? Met begeleid zelfgestuurd leren bedoelen we het geleidelijk opbouwen van een competentie naar het einde van het secundair onderwijs, waarbij leerlingen meer en meer het leerproces zelf in handen gaan nemen. Zij zullen meer en meer zelfstandig beslissingen leren nemen in verband met leerdoelen, leeractiviteiten en zelfbeoordeling. Dit houdt onder meer in dat: −

de opdrachten meer open worden;

−

er meerdere antwoorden of oplossingen mogelijk zijn;

−

de leerlingen zelf keuzes leren maken en verantwoorden;

−

de leerlingen zelf leren plannen;

−

er feedback wordt voorzien op proces en product;

−

er gereflecteerd wordt op leerproces en leerproduct.

De leraar is ook coach, begeleider. De impact van de leerlingen op de inhoud, de volgorde, de tijd en de aanpak wordt groter. Waarom? Begeleid zelfgestuurd leren sluit aan bij enkele pijlers van ons PPGO, o.m. −

leerlingen zelfstandig leren denken over hun handelen en hierbij verantwoorde keuzes leren maken;

−

leerlingen voorbereiden op levenslang leren;

−

het aanleren van onderzoeksmethodes en van technieken om de verworven kennis adequaat te kunnen toepassen.

Vanaf het kleuteronderwijs worden werkvormen gebruikt die de zelfstandigheid van kinderen stimuleren, zoals het gedifferentieerd werken in groepen en het contractwerk. Ook in het voortgezet onderwijs wordt meer en meer de nadruk gelegd op de zelfsturing van het leerproces in welke vorm dan ook. Binnen de vakoverschrijdende eindtermen, meer bepaald “Leren leren”, vinden we aanknopingspunten als: −

keuzebekwaamheid;

−

regulering van het leerproces;

−

attitudes, leerhoudingen, opvattingen over leren.

In onze huidige (informatie)maatschappij wint vaardigheid in het opzoeken en beheren van kennis voortdurend aan belang. Hoe te realiseren? Het is belangrijk dat bij het werken aan de competentie de verschillende actoren hun rol opnemen: −

de leerling wordt aangesproken op zijn motivatie en “leer”kracht;

−

de leraar krijgt de rol van coach, begeleider;

−

de school dient te ageren als stimulator van uitdagende en creatieve onderwijsleersituaties.

De eerste stappen in begeleid zelfgestuurd leren zullen afhangen van de doelgroep en van het moment in de leerlijn “Leren leren”, maar eerder dan begeleid zelfgestuurd leren op schoolniveau op te starten is “klein beginnen” aan te raden. Vanaf het ogenblik dat de leraar zijn leerlingen op min of meer zelfstandige manier laat −

doelen voorop stellen;

−

strategieën kiezen en ontwikkelen;

TSO 2 – specifiek gedeelte Toerisme TV Toegepaste economie (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) −

oplossingen voorstellen en uitwerken;

−

stappenplannen of tijdsplannen uitzetten;

−

resultaten bespreken en beoordelen;

−

reflecteren over contexten, over proces en product, over houdingen en handelingen;

−

verantwoorde conclusies trekken;

−

keuzes maken en verantwoorden

30

is hij al met een of ander aspect van begeleid zelfgestuurd leren bezig.

VOET Wat? Vakoverschrijdende eindtermen (VOET) zijn minimumdoelstellingen, die – in tegenstelling tot de vakgebonden eindtermen – niet gekoppeld zijn aan een specifiek vak, maar door meerdere vakken of onderwijsprojecten worden nagestreefd. De VOET worden volgens een aantal vakoverschrijdende thema's geordend: leren leren, sociale vaardigheden, opvoeden tot burgerzin, gezondheidseducatie, milieueducatie en muzisch-creatieve vorming. De school heeft de maatschappelijke opdracht om de VOET volgens een eigen visie en stappenplan bij de leerlingen na te streven (inspanningsverplichting). Waarom? Het nastreven van VOET vertrekt vanuit een bredere opvatting van leren op school en beoogt een accentverschuiving van een eerder vakgerichte ordening naar meer totaliteitsonderwijs. Door het aanbieden van realistische, levensnabije en concreet toepasbare aanknopingspunten, worden leerlingen sterker gemotiveerd en wordt een betere basis voor permanent leren gelegd. VOET vervullen een belangrijke rol bij het bereiken van een voldoende brede en harmonische vorming en behandelen waardevolle leerinhouden, die niet of onvoldoende in de vakken aan bod komen. Een belangrijk aspect is het realiseren van meer samenhang en evenwicht in het onderwijsaanbod. In dit opzicht stimuleren VOET scholen om als een organisatie samen te werken. De VOET verstevigen de band tussen onderwijs en samenleving, omdat ze tegemoetkomen aan belangrijk geachte maatschappelijke verwachtingen en een antwoord proberen te formuleren op actuele maatschappelijke vragen. Hoe te realiseren? Het nastreven van VOET is een opdracht voor de hele school, maar individuele leraren kunnen op verschillende wijzen een bijdrage leveren om de VOET te realiseren. Enerzijds door binnen hun eigen vakken verbanden te leggen tussen de vakgebonden doelstellingen en de VOET, anderzijds door thematisch onderwijs (teamgericht benaderen van vakoverschrijdende thema's), door projectmatig werken (klas- of schoolprojecten, intra- en extra-muros), door bijdragen van externen (voordrachten, uitstappen). Het is een opdracht van de school om via een planmatige en gediversifieerde aanpak de VOET na te streven. Ondersteuning kan gevonden worden in pedagogische studiedagen en nascholingsinitiatieven, in de vakgroepwerking, via voorbeelden van goede school- en klaspraktijk en binnen het aanbod van organisaties en educatieve instellingen.


2

31

SPECIFIEKE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN

TV TOEGEPASTE ECONOMIE: HANDELSECONOMIE Nr.

Pedagogisch-didactische wenken

1

Dit leerplan geldt voor een lestijdenpakket van 25 weken op schooljaarbasis.

2

Door de gelijklopende opbouw met het leerplan toegepaste economie in Handel en Handel – talen is het mogelijk de leerlingen voor het subvak handelseconomie in het 1e leerjaar samen te zetten.

3

De leerstofitems worden zoveel mogelijk ondersteund met voorbeelden uit de toeristische sector. Bij het aanbrengen van de leerstof wordt steeds vertrokken vanuit concrete situaties uit de leefwereld van de leerlingen en via cijfermateriaal, krantenartikels, nieuwsberichten, folders … De leraar dient in toenemende mate, maar op een nuttige en efficiënte wijze gebruik te maken van ICT (inoefenen van leerstof, aanvragen van informatie, opsporen van documentatie ...). Het streefdoel is om 10 à 15 % van de beschikbare tijd te besteden aan ICT-toepassingen. Het bevorderen van het probleemoplossend denken dient te worden nagestreefd. De leerlingen worden geregeld gestimuleerd om informatie te verzamelen, te verwerken en te beoordelen. Hoewel kennisoverdracht een basisconcept blijft om de economische realiteit te verklaren, dient rekening gehouden te worden met een verschuiving naar zelfstandige kennisverwerving en leren leren. Dit om de terugkoppeling naar de realiteit te realiseren en te beantwoorden aan de verwachtingen van het levenslang leren. Ook de maatschappelijke vraag naar het versterken van de attitude- en waardevorming wordt uitdrukkelijker geïmplementeerd. De overdracht van leerfuncties van de leraar naar de leerlingen dient geleidelijk te gebeuren. Wanneer de leerkracht in het eerste leerjaar opteert voor het zelfstandig werken, dient deze werkvorm verder gezet te worden in het tweede leerjaar. Belangrijk is dat de leerlingen een uitgebreid economisch begrippenarsenaal leren hanteren. Het gebruik van het juiste begrip in een bepaalde context en het kunnen toelichten en concretiseren van economische begrippen primeert op de definiëring. De leraar waakt erover dat de leerlingen steeds de geijkte vakterminologie aanwenden. Handelseconomie leent zich, zonder afbreuk te doen aan de traditionele didactische werkvormen zoals het onderwijsleergesprek, uitstekend tot het gebruik van activerende werkvormen zoals groepswerk, zelfstudie … Voor welke werkvorm de leraar ook kiest, de leerling moet steeds actief bij het onderwijsgebeuren betrokken worden. In het hoofdstuk Ondernemingen en bedrijven wordt uitgegaan van de bedrijfskolom. Deze leent er zich toe om de werking van de BTW te verklaren. Het achterliggend principe van de BTW is van groter belang dan de wetgeving. Het toenemend belang van de vermaatschappelijking van de onderneming (stakeholders en duurzaam ondernemen) verdient de nodige aandacht. Deze items kunnen via een actualiteitsmap verder aangevuld worden. De handel en de handelaar zijn klassieke items, waar vooral een aantal begrippen verduidelijkt worden. Bij de rechten en plichten van de handelaar staat het “kunnen opzoeken” centraal. Het is niet de bedoeling dat de leerlingen de rechten en plichten opsommen dan wel dat ze de rechten en plichten aan de hand van brochures, het internet … kunnen opzoeken en toelichten. Kopen en verkopen laat de leerlingen uitgebreid kennismaken met handelsdocumenten. Centraal staat het aantonen van het nut van het document; het correct plaatsen in de

Timing

TSO 2 – specifiek gedeelte Toerisme TV Toegepaste economie (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) Nr.


Timing

documentenstroom en het opzoeken van relevante informatie op dit document. Van leerlingen TSO mag verwacht worden dat ze de aangehaalde documenten ordelijk en correct invullen en correct situeren binnen de handelsactiviteiten. De nodige documenten vindt men onder twee.be/bedrijfsdocs/documenten/default.asp

32

meer

terug

op

http://www.o-

Bij de betaling ligt de klemtoon op de moderne betaaltechnieken en –middelen. Het aangeven en herkennen van een correct betaalmiddel in een bepaalde situatie is van groot belang. Van leerlingen in TSO mag verwacht worden dat ze de aangehaalde documenten ordelijk en correct invullen. Een uitstap naar een plaatselijke self-banking-terminal is wenselijk. Voor het hanteren van software voor PC-banking kan men gebruik maken van de demo’s zoals deze terug te vinden zijn op de websites van de meeste banken. Bij kredieten gaat de aandacht naar de maatschappelijke gevolgen van krediet, zoals de valkuilen voor de kredietnemer. De leraar bespreekt hierbij ook de achtergronden bij de wet op het consumentenkrediet. De tendens dat de overheid zich steeds meer terugtrekt uit het privé-leven betekent dat het individu steeds meer onderhevig wordt aan het nemen van persoonlijke beslissingen. Hierbij speelt het inschatten van mogelijke risico’s en het anticiperen daarop via verzekeringen een belangrijke rol. Dit hoofdstuk wordt dan ook vanuit dit standpunt benaderd. Het praktisch omgaan met verzekeringen (leren hanteren van een verzekeringscontract en het aanduiden in welke situatie een verzekering aangewezen is) staat hierbij centraal. In het hoofdstuk Gezinnen wordt aandacht besteed aan de inkomensvorming en de bestedingen van de gezinnen. In dit hoofdstuk moet de band met de realiteit maximaal uitgespeeld worden door de link te leggen met het dagelijkse leven van de leerlingen. Dit kan gebeuren door het afnemen van enquêtes, gebruik van krantenartikels, het bezoeken van een financiële instelling … Het bijhouden van een actualiteitsmap beperkt zich niet tot het verzamelen van een aantal artikels. De leerlingen gaan op een actieve wijze met deze map om door van de teksten samenvattingen te maken, begrippen op te zoeken en in hun juiste context plaatsen, verslag uitbrengen, standpunten innemen en argumenten formuleren … De bedoeling van de didactische uitstappen is de leerlingen in contact brengen met de economische realiteit. Om de didactische uitstappen een meerwaarde te geven, leunt het onderwerp van de uitstap aan bij de leerstof die in deze periode wordt behandeld. De leerlingen worden nauw betrokken bij de organisatie en het uitwerken van de doelstellingen. De leraar heeft de mogelijkheid zelf de spreiding van de leerplandoelstellingen binnen de graad te bepalen. Indien de volgorde van het leerplan wordt nageleefd, is het aangewezen in het eerste jaar de leerstofitems 1 tot en met 7 te behandelen. De leerstofitems 8 en 9 komen aan bod in het tweede jaar. De leerstofitems 10 en 11 worden zowel in het 1e leerjaar als in het 2e leerjaar behandeld. Indien dit vak in het eerste jaar en in het tweede jaar door een verschillende leraar wordt gegeven, is samenspraak binnen de vakgroep noodzakelijk.


33

TV TOEGEPASTE ECONOMIE: BOEKHOUDEN Nr.


Timing

1

Ook voor boekhouden wordt er uitgegaan van een lestijdenpakket van 25 weken.

2

De leraar streeft naar het bereiken van leerwinst bij alle leerlingen.

3

De leerstof boekhouden is beperkt gehouden om de leraar de mogelijkheid te geven de basisverrichtingen zoals ze in dit leerplan worden opgenomen grondig aan te leren. Het inoefenen van de leerstof maakt dan ook de kern uit van de lessen boekhouden.

4

Bij de behandeling van de leerstof primeert het inzicht in het boekhoudkundig mechanisme, zijn werking en zijn toepassing als beleidsinstrument. Om het boekhoudkundig redeneren te bevorderen, wordt er gebruik gemaakt van het boekhoudalgoritme (coderingstabel). Het is aangewezen elk nieuw boekhoudkundig probleem aan te vatten door gebruik te maken van dit boekhoudalgoritme. Op deze wijze zal het boekhoudkundig redeneren bij de leerlingen de bovenhand krijgen op het reproductief verwerken van de leerstof. Het boekhoudalgoritme kan er als volgt uitzien:

Document: Betekenis

Nr. 5

6

7

Bedrag

A/P/K/O

Rek. nr.

+/-

Pedagogisch-didactische wenken Uitgaande van een duidelijke situering (vertrekkende van documenten) en een nauwkeurige omschrijving van termen, begrippen en rekeningen worden de leerstofitems op grond van een doordachte aanpak behandeld. De boekhouding dient op een concentrische wijze behandeld te worden: •

via het eenvoudige naar het meer gecompliceerde;

•

via het kleine (de kernrekening) naar het meer gediversifieerde.

De T-vorm (balans en rekeningen) wordt als een permanent werkinstrument gehanteerd, om het overzichtelijk en snel boekhoudkundig verwerken te bevorderen. Het journaal wordt opgevat als de techniek om de boekhoudkundige betekenis van de verrichtingen schriftelijk vast te leggen.

8

Het gebruiken van de correcte rekeningnamen is een noodzaak. Steeds wordt gewezen op fouten tegen de vakterminologie. Het rekeningstelsel fungeert terzake als leidraad. Er dient vermeden te worden al te moeilijke (spitsvondige) en uitgebreide opgaven te laten uitwerken.

9

Tussen handelseconomie en boekhouden worden regelmatig relaties gelegd (zie belastingen, kopen en verkopen …).

10

Nieuwe leerstof, verrichtingen en schema’s worden bij voorkeur enerzijds via transparanten en anderzijds op papier uitgewerkt en aangeleerd. Het eventuele computergebruik komt daarna.

11

Bij toepassingen, herhalings- en synthesemomenten kan gebruik gemaakt worden van een eenvoudig, didactisch boekhoudpakket.

D/C

Timing

TSO 2 – specifiek gedeelte Toerisme TV Toegepaste economie (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) Nr.


12

Het is aangewezen om in een gepaste omgeving (i.f.v. de leerstofitems, doelstellingen en de gekozen werkvormen) hedendaagse didactische media (beamer, overheadprojector, computer) aan te wenden. Op deze wijze worden de lessen aantrekkelijker gemaakt en verbetert de klassfeer.

13

Bij het bordgebruik moet de schikking logisch opgebouwd zijn en het overzicht synthetisch. Verrichtingen die met elkaar verband houden, worden in een overzichtelijk schema aangeboden en aangewend in de klas.

34

Timing

UITBREIDINGSDOELSTELLINGEN Nr.


1

Indien de school kiest voor economie in het complementair gedeelte of wanneer de overige leerplandoelstellingen zijn gerealiseerd, kan de leraar kiezen voor of inspiratie halen uit de aangeboden leerstofitems. Andere items en / of projecten zijn steeds mogelijk.

2

Indien economie in het complementair gedeelte wordt aangeboden ligt de nadruk op een actieve inbreng van de leerlingen en activerende werkvormen. De bedoeling hiervan is niet op de eerste plaats kennisoverdracht dan wel het ontwikkelen van vaardigheden en attitudes die de economische bewustwording stimuleren.

Timing


35

MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN1 Inzake materiële elementen is er een uitgerust leslokaal met bord, prikbord of magneetbord, kast (voor en met documentatie en tijdschriften, documenten, naslagwerken en boeken) en overheadprojector. Het lokaal wordt zodanig "aangekleed" dat het geheel het uitzicht heeft van een "economische leeromgeving". Daarnaast is er een leerboek, werkschrift of cursus. De leerlingen leggen een documentatiemap aan voor aanvullende informatie en voor de opdrachten Er wordt gestreefd naar de aanwezigheid van computermateriaal in het vaklokaal. De leerlingen hebben alleszins toegang tot een informaticalokaal met internetaansluiting, in het bijzonder voor de uitvoering van de onderzoeksopdracht en herhalingstoepassingen boekhouden. Voor boekhouden is er een didactisch boekhoudpakket beschikbaar.

1

Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: -

Codex ARAB AREI Vlarem.

Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: -

de uitrusting en inrichting van de lokalen; de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel.

Zij schrijven voor dat: -

duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden;

-

de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.


36

EVALUATIE De evaluatie dient te passen binnen het eigen evaluatiebeleid dat de school heeft uitgewerkt. Het staat de school vrij om te kiezen voor om het even welke vormen van evaluatie, zoals permanente evaluatie Een goede evaluatie vertrekt vanuit de leerplandoelstellingen. De evaluatie zal vooral dienen om de leerlingen een spiegel voor te houden m.b.t. de mate waarin ze in staat zijn de leerplandoelstellingen te realiseren en hoeft in dit stadium van de opleiding nog niet te dienen om te selecteren Problemen met betrekking tot de leerinhouden en doelstellingen worden gedurende het schooljaar deskundig opgevolgd en geremedieerd. In aansluiting op het Pedagogisch Project wordt van de leerlingen verwacht dat zij de vermelde attitudes ontwikkelen en/of nastreven.


37

BIBLIOGRAFIE De onderstaande bronnen zijn in hoofdzaak bedoeld als achtergrondinformatie voor de leerkracht. Bij gebruik in de klas dient de leraar er over te waken dat de informatie op het niveau van de leerlingen wordt aangeboden. Uitgeverijen www.pelckmans.be

Pelckmans

www.deboeck.com

Deboeck

www.woltersplantyn.be

Wolters Plantyn

www.novum.be

Novum

www.kluwer.nl

Kluwer

www.denarend.be

Den Arend

Onderwijs www.ond.vlaanderen.be

Departement onderwijs

www.gemeenschapsonderwijs.be

Gemeenschapsonderwijs

www.ond.vlaanderen.be/edulex

Wetten, decreten en omzendbrieven voor het Vlaamse onderwijs

www.ond.vlaanderen.be/dbo

Dienst beroepsopleiding van het departement onderwijs

www.ond.vlaanderen.be/adiovwww

Automatisch documentatie- en informatiesysteem voor onderwijs in Vlaanderen

www.onderwijsinspectie.be

Onderwijsinspectie

www.vlor.be

Vlaamse Onderwijsraad

www.vl-leonardo.be

Europese projecten

www.viabo.be

Vlaams Instituut voor Advies in Bedrijfsbeheer en Opleiding

www.klasse.be

Tijdschrift klasse

Federale -, Europese - en Vlaamse overheid www.fgov.be

Portaalsite van de federale overheid

www.vlaanderen.be

Portaalsite van de Vlaamse overheid

www.fed-parl.be

Federaal parlement

www.vlaamsparlement.be

Vlaams parlement

www.staatsblad.be

Het Belgisch staatsblad

www.europa.eu.int

Europese Unie

www.europarl.eu.int

Europees parlement

Internationaal www.imf.org

IMF

www.worldbank.org

Wereldbank

www.oecd.org

OESO

www.ryckevelde.be

Internationaal vormings- en informatiecentrum

TSO 2 – specifiek gedeelte Toerisme TV Toegepaste economie (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) Kranten en tijdschriften www.krantenkoppen.be

Artikels uit de belangrijkste kranten

www.destandaard.be

De Standaard

www.tijd.be

De Tijd

www.hbvl.be

Het Belang van Limburg

www.hln.be

Het Laatste Nieuws

www.gva.be

Gazet van Antwerpen

www.demorgen.be

De Morgen

www.hetvolk.be

Het Volk

www.nieuwsblad.be

Het Nieuwsblad

www.freemetro.be

Metro

www.knack.be

Knack

www.trends.be

Trends

www.trends.be/trendsopschool

Trends op school

www.test-aankoop.be

Testaankoop

www.vacature.com

Vacature

www.jobat.be

Jobat

www.econict.be

Didactisch tijdschrift

Bedrijfsleven, bedrijfseconomie en bedrijfsbeheer www.mineco.fgov.be

Ministerie van economische zaken

www.banvlaanderen.be

Business angels netwerk

www.ondernemen.vlaanderen.be

Ondernemend Vlaanderen

www.startersservice.be

Startersservice van UNIZO

www.unizo.be

UNIZO

www.vbo.be

VBO

www.lvz.be

Liberaal verbond voor zelfstandigen

www.voka.be

Vlaams netwerk van ondernemingen

www.kmobizz.be/

Portaalsite voor de ondernemer

www.dvo.be

De Vlaamse ondernemer

www.europages.com

Gids voor bedrijven

www.acv-csc.be

ACV

www.abvv.be

ABVV

www.aclvb.be

ACLVB

www.marketing.pagina.nl

Portaalsite over marketing

http://marketing.startkabel.nl/

Portaalsite over marketing

www.stichtingmarketing.be

Stichting marketing

www.marketing-online.nl

Website over marketing

www.pouseele.be

Actuele bedrijfsinformatie

http://www.o-twee.be/o2/illusmat.asp

Handelsdocumenten

38

TSO 2 – specifiek gedeelte Toerisme TV Toegepaste economie (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) Verzekering, bank en beurs www.abb-bvb.be

Belgische Vereniging van Banken

www.assuralia.be

Beroepsvereniging van verzekeringsondernemingen

www.febelfin.be

Belgische federatie van financiewezen

www.bnb.be

Belgische Nationale Bank

www.ecb.int

Europese Centrale Bank

www.ethias.be

Ethias

www.kbc.be

KBC

www.fortis.be

Fortis

www.dexia.be

Dexia

www.ing.be

ING

www.axa.be

Axa

www.euronext.com

Euronext

Economie en ethiek www.dirkbarrez.be

Economie en ethiek

www.menscentraal.nl

Economie en ethiek

Sociaal recht www.inami.fgov.be

RIZIV

www.onprvp.fgov.be

Rijksdienst voor pensioenen

www.svmb.be

Sociaal zekerheidsfonds voor zelfstandigen

Economie www.meta.fgov.be

Ministerie van tewerkstelling en arbeid

www.mineco.fgov.be

Ministerie van economische zaken

http://ecodata.mineco.fgov.be/

Ecodata

www.statbel.fgov.be/

Nationaal instituut voor de statistiek

www.plan.be

Federaal planbureau

www.begroting.be

Ministerie van begroting

www.serv.be

SERV

www.vdab.be

VDAB

http://economie.pagina.nl

Portaalsite economie

http://www.xs4all.nl/~mkalk/economie.htm


http://economie.2link.be/


http://nu.nl/rubriek.jsp?n=99&c=30

Economische artikels

http://home.wanadoo.nl/econworld/index.ht Economische artikels m

39

TSO 2 – specifiek gedeelte Toerisme TV Toegepaste economie (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) Burgerlijk – en handelsrecht http://www.cass.be/

Portaalsite van de rechtbanken

www.notaris.be

Belgisch notariaat

www.advocaat.be/

Orde van Vlaamse balies

www.just.fgov.be

Federale overheidsdienst justitie

www.notaris-moyson.be/

Juridische sites

www.gerechtsdeurwaarders.be

Nationale kamer van gerechtsdeurwaarders

Fiscaal recht www.fiscalcedities.be

Actuele bedrijfseconomische en fiscale informatie

www.fiscalnet.be

Actuele informatie over fiscaliteit

www.taxtoday.be


www.hamburg-mannheimer.be


www.dvv.be/taxweb

belastingprogramma

www.finform.fgov.be

Ministerie van financiën

www.taxup.com


Toerisme http://www.ping.be/~tori0060/Toerisme_Ve Portaalsite voor toerisme rkeer.htm www.toervl.be

Toerisme Vlaanderen

www.belgie-toerisme.net

Tourisme Wallonie-Bruxelles

Kantoor www.managementsupport.nl

Secretariaat

http://kantoor.startkabel.nl/

Portaalsite voor kantoorbenodigdheden

http://users.online.be/~sk002697/

Het virtuele kantoor

Virtuele leeromgevingen www.openleerhuis.be

Digitale toepassingen voor economie

www.digikids.be

E-learning

www.smartbit.be

E-learning

www.digitaledidactiek.nl

E-learning

www.leerhof.be

Centrum voor levenslang leren

http://web.uvic.ca/hrd/hotpot/

Hot patatoes

Lerarenverenigingen www.vlew.be

VLEW

www.vecon.nl

VECON

www.vvl-onderwijs.be

VVL

40


41

Didactiek www.cito.nl

Instituut voor toetsontwikkeling

www.lweo.nl

Werkgroep economie-onderwijs

http://leerkrachten.start.be

Portaalsite voor leraren

http://www.docentenplein.nl/

Portaalsite voor leraren

http://klascement.net

Onderwijssite voor leraren

www.pienternet.be

Onderwijssite voor leraren

www.bin.be

Belgisch Instituut voor Normalisatie

http://www.o-twee.be/o2/attitude.asp

Sam-schaal

http://www.spelinfo.be/

Educatieve spelen

http://www.motherearth.org/bulletin/01_10/ gec.htm

Educatieve spelen

http://www.vecon.nl/software/lijst_software. Educatieve spelen html

Projecten www.vlaamse-jongeondernemingen.be

Vlaamse jonge ondernemingen

www.rys.be

Responsible young starters

www.vives-comito.be

Onderwijs en ondernemen

Boeken Coppieters, André, e.a., "Economie on Line – 1e jaar van de 2e graad", Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen, 2005 Goedgebeur, Jacques, e.a., "Economie on Line – 2e jaar van de 2e graad", Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen, 2005 Snoeck, M., e.a., “De h@ndel en wij 3.1”, Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen, 2005 Snoeck, M., e.a., “De h@ndel en wij 3.2”, Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen, 2005 Debels, Jan, e.a., "Economix 3", Uitgeverij Pelckmans, Kapellen, 2005 Debels, Jan, e.a., "Economix 4", Uitgeverij Pelckmans, Kapellen, 2005 Claus, Danielle, e.a., “Economische Topper 3", Uitgeverij de boeck, Antwerpen, 2005 Claus, Danielle, e.a., “Economische Topper 4", Uitgeverij de boeck, Antwerpen, 2005 Geuens, Patrick, e.a., “Optimum 2.1 – handelseconomie en boekhouden”, Uitgeverij de boeck, Antwerpen, 2005 Massy, Maurits, “Optimum 2.2 - boekhouden”, Uitgeverij de boeck, Antwerpen, 2005 Huybrechts, Nadine, “Optimum 2.2 - handelseconomie”, Uitgeverij de boeck, Antwerpen, 2005 Brawers, Dirk, e.a., “Fundamenten van het boekhouden”, Uitgeverij de boeck, Antwerpen, 2004 Barroo, Mia, e.a., “Handelwijs 3”, Uitgeverij de boeck, Antwerpen, 2005 Van Caer, Francis, “Handelswijs 3 – FVISEM”, Uitgeverij de boeck, Antwerpen, 2005 Brawers, Dirk, “Handelwijs 4”, Uitgeverij de boeck, Antwerpen, 2005

TSO 2 – specifiek gedeelte Toerisme TV Toegepaste economie (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) Tijdschriften Macro-Micro, Tijdschrift van de vereniging voor leraren in de economische wetenschappen Trends Op School Budget en Recht Test Aankoop

Bedrijfssimulaties Actief ondernemen, Uitgeverij Pelckmans, Kapellen, 2005 Jieha!, VLAJO, Kapeldreef 60, 3001 Heverlee, www.vlajo.org Bizzkidz, http://bkinschr.bitpresseducatie.nl/be/ Bizzgames, http://www.bizzgames.be/ Top Team Starters, Uitgeverij de boeck, Antwerpen, 2005 Teddytronic, http://www.kuleuven.ac.be/alo-etew/ttartikel.htm FuturisBiz, www.futuris.be

42

019)

Recommend Documents