Gebrek aan tegengas. Geen zwart gat. Snel, sneller, snelst

September 2009

Naar een veiliger samenleving

10

Rechters

minuten

Openbaar Ministerie Onderzoekers

Even tijd voor de reclassering

Politiek Hulpverleners Medewerkers reclassering Advocaten Gemeenten Woningcorporaties Politie Werkstrafbedrijven

Gebrek aan tegengas

Geen zwart gat

Snel, sneller, snelst

reclassering nederland

10

September 2009 | 2

minuten Even tijd voor de reclassering

3 Onderbuikgevoelens en gemiste kansen 5 Inzoomen op voorwaarden 7 Gereedschapskist strafrecht rijker gevuld 9 Schuldbesef voedt spijt 11 Op elkaar kunnen bouwen 13 Snelle straf, terug naar af 15 Veelplegers de oren wassen 17 Eerst denken, dan doen 19 Onderzoek: succes werkstraf 21 Verwarring voorkomen

Gemak dient de mens. In de wereld van de reclassering gebeurt veel.

Vaak interessant voor strafrechtketen, openbaar bestuur, politiek, maat schappelijke dienstverlening, zorg, onderwijs en onderzoekers. Zoeken en vinden kost tijd. Maar goede informatie is kostbaar. Daarom hierbij een aardige selectie. Snel te scannen op onderwerp. Makkelijk dus. Daar verandert de nieuwe perforatie niets aan. Gewoon uitscheuren en bewaren.

600 seconden. 10 minuten. 10 actuele onderwerpen rondom reclasseringswerk. Hoofdlijnen en belangwekkende details. Van alles wat, voor iedereen wat.

Strafrecht

|3

Advocaten Rechterlijke macht Medewerkers reclassering Politiek

Topadvocaat Lotje van den Puttelaar

Onderbuikgevoelens en gemiste kansen Ze ziet vooral verschraling. De wereld van het strafrecht kenmerkt zich door gemiste kansen. Lotje van den Puttelaar, waarnemend deken van de Nederlandse Orde van Advocaten, is hard en duidelijk in haar oordeel. ‘Het maatschappelijk en politiek klimaat biedt teveel ruimte aan onderbuik gevoelens. Eens een dief, altijd een dief. Weinig begrip. Maar erger nog is het gebrek aan tegengas van professionals.’

Binnen de Nederlandse Orde van Advocaten heeft Lotje van den Puttelaar strafrecht in haar portefeuille. Ze hekelt de productiementaliteit: aantallen processen-verbaal, adviezen, vervolgingen. ‘Neem huiselijk geweld. Een agent moet bijna zijn eigen vrouw gaan slaan om de afgesproken productie te halen. Waanzin! Stel alsjeblieft scherp op wat we kunnen doen om misdrijven te voorkomen. En recidive al helemaal.’

‘De meest bondige kritiek die ik van een ex-gevangene op het hele penitentiair systeem te horen kreeg was: gevangenisstraf is het idee dat je een kapotte auto tien jaar in de garage zou zetten, en daarna ineens verwacht dat hij weer zou gaan rijden.’ Herman de Coninck, Een aangename postumiteit, Brieven 1965-1997


September 2009 | 4

Tegengas. ‘Het Openbaar Ministerie en de reclassering lijken wel aan de

leiband van de minister te lopen. Ze zouden hem vaker nul op het rekest moeten geven. Met een beroep op hun onafhankelijkheid en deskun digheid. En ook rechters moeten zich eens wat vaker roeren, omdat ze hun tijd soms beter kunnen besteden. Wat bij het grote publiek en de politiek in goede aarde valt, hoeft nog niet strafwaardig te zijn.’

Zekerheden. ‘Samenleven betekent risico’s accepteren, ook als het om

daders gaat. Politici die absolute veiligheid prediken, bedonderen de boel. Mensen moeten leren omgaan met onzekerheden. Zoals een kind ook moet leren dat vallen pijn doet en de kachel heet is.’

Strafrecht. ‘Het strafrecht wordt misbruikt. Het is geen uiterste

middel meer: bij elke oneffenheid in gedrag grijpen politici en autoriteiten ernaar. Een Pavlov-reactie waartegen weldenkende mensen, en zeker professionals, zich moeten verzetten.’

Straffen. ‘Straffen brengt de samenleving niets goeds. Domweg

opsluiten zeker niet. Een pleidooi voor een korte celstraf is méér dan een advocatenpraatje. Want pas daarna is verbetering mogelijk en voelbaar. Bij de resocialisatie is de reclassering onmisbaar.’

Rechters. ‘Elk vonnis zegt zich te baseren op de aard van het feit en de

persoon van de verdachte. In de praktijk zie ik dat rechters weinig oog voor die persoon hebben. Ik vrees dan ook dat de rapportages van de reclassering weinig gewicht in de schaal leggen. Kiezen voor een persoonsgerichte aanpak klinkt me als muziek in de oren.’

Rapportages. ‘Advocaten kunnen door de reclassering geen rapporten

laten maken. Daarover beslist de officier van justitie, onze tegenspeler. Een ongewenste ongelijkheid. Het Nederlands Forensisch Instituut heeft voor ons de deuren geopend. Waarom dan de reclassering niet?’

Preventie. ‘De reclassering heeft een signaalfunctie. Als ze bij hun

cliënten eenzelfde soort problematiek herkent, moet ze aan de bel trekken. In het publieke debat moet ze melden wat in de samenleving moet veranderen. Anders is het dweilen met de kraan open.’

Strafvernieuwing. ‘De moeite van het onderzoeken waard. Bijvoorbeeld geen korte gevangenisstraf maar een verplicht programma om te leren weer in de samenleving te functioneren. Met de keuze aan de verdachte. Tot aan onderhandelingen over straf en voorwaarden toe.’

Advocaten. ‘Ook daar is sprake van verschraling en gemiste kansen. Een juridisch-technische invulling van het vak. En niet meer gewend om goed met de reclassering te communiceren. Terwijl het maar om één ding draait: mensen weer in het zadel krijgen.’

Nederlandse Orde van Advocaten ■ ■ ■ ■ ■ ■

beroepsorganisatie voor advocaten

advocaten zijn automatisch lid. Begin 2009 zijn dat er 15.547 omvat alle wetsgebieden, van strafrecht tot civiel recht

biedt opleidingen, dienstverlening en voorlichting aan leden adviseert de overheid over beleid en wetten draagt zorg voor de tuchtrechtspraak

10 minuten Even tijd voor de reclassering

Elektronische controle

|5

Rechterlijke macht Politiek Onderzoekers

Helder vonnis voorkomt discussie

Inzoomen op voorwaarden Ze is ten einde raad. Haar ex-vriend blijft haar achtervolgen. Opbellen, aanbellen, rond het huis sluipen, op de achterdeur bonken. Hij roept dat ze een slet is, dat ze dood moet. Steeds maar dreigen. De rechter maakt er korte metten mee. Hij verklaart een cirkel van vijfhonderd meter rond haar huis tot verboden gebied. Bij overtreding wacht de gevangenis. Een voorwaardelijke straf met een bijzondere voorwaarde. De reclassering tekent voor het toezicht. Bij een gebiedsverbod hoort elektronische controle. Met een enkel band en doorgaans ook met een apparaat voor communicatie met satellieten. De rechter kan daar in het vonnis maar beter duidelijk over zijn. Dat onderstreept strafrechtdeskundige Hanny Elzinga, universitair hoofddocent te Groningen.

'Laten we vooral proberen om oplossingen te zoeken voor de problemen die notoire overlastgevers zoals hooligans veroorzaken. De techniek staat niet stil en biedt ons al veel mogelijkheden. Ook wettelijke bezwaren hoeven geen reden te zijn om dit soort maatregelen niet te organiseren.' Sjef van Gennip, directeur van Reclassering Nederland


September 2009 | 6

Voorkom discussies achteraf. Hanny Elzinga pleit voor duidelijk

heid, van meet af aan. ‘Rechters moeten expliciet zijn over de toepas sing van controlemiddelen. Ze moeten voorkomen dat verdachten en de reclassering met elkaar in debat gaan over de invulling van het vonnis. En het moet al helemaal niet uitdraaien op onderhandelingen daarover. Bij de zitting kunnen rechters aangeven welke kant ze op willen met de elektronische controle. Alle partijen behoren te weten waar ze aan toe zijn.’ Vooral controle met GPS moet volgens haar ter sprake komen. Verdachten kunnen meteen zeggen of ze daaraan mee willen werken. Hanny Elzinga: ‘Bij weigering zal een rechter hen geen voorwaardelijke gevangenisstraf gunnen. Direct een celstraf ligt dan meer voor de hand. Anders draait het toch uit op een mislukt toezicht en terugzending naar het Openbaar Ministerie.’

Technisch is veel mogelijk. Controleren of iemand op de afgespro

ken plek is, kan met stemherkenning via een vaste telefoonlijn en de computer. Alcoholgebruik is met een camera en een blaastest op afstand vast te stellen. Als ze voorwaardelijk op vrije voeten zijn, vallen bewegingen te controleren met GPS, het Global Positioning System. Een soort omgekeerde TomTom legt voortdurend de afgelegde route vast. De reclasseringswerker bekijkt de uitdraai en roept de onder toezichtgestelde zo nodig op het matje. Ook het actueel volgen van de gedragingen is mogelijk. Dit is echter erg arbeidsintensief en geen garantie tegen misstappen. In de praktijk kiest de reclassering bij intensieve controle voor een hybride variant: een combinatie van achteraf de gangen nagaan én snel in actie komen bij het overtreden van regels. In dat soort gevallen is de politie ook ingeseind.

Een vonnis is geen harnas. Strafrechtdeskundige Hanny Elzinga

pleit voor helderheid van rechters maar is tegen overdreven detail lering. Volgens haar is het een kwestie van de juiste balans vinden. Over en weer. ‘Reclasseringswerkers behoren zich altijd aan de kaders van het vonnis te houden. Rechters moeten ervoor zorgen dat beoor delingsvrijheid blijft bestaan. Met name als het gaat om de intensiteit van het toezicht. Een goede naleving van afspraken en voorwaarden kan meer vrijheden opleveren. Zo werkt goed gedrag als positieve prikkel. De bedoeling is dat veroordeelden weer normaal gaan functio neren in de samenleving. Omdat ze allemaal verschillen, is maatwerk nodig.’ Minder gewicht legt dat in de schaal bij elektronische detentie. Daar moet iemand in eigen huis de straf uitzitten. Een kwestie van controleren of iemand er niet ongeoorloofd tussenuit knijpt. Hanny Elzinga: ‘Juist bij bijzondere voorwaarden om tot gedragsverandering te komen, past die speelruimte. De reclassering leert mensen gecon troleerd omgaan met situaties en vrijheden. Bij een dichtgetimmerd vonnis is dat onmogelijk.’

Doelen elektronische controle ■ ■ ■ ■

voorwaarden, aanwijzingen en afspraken controleren kans op recidive minimaliseren

slachtofferbescherming maximaliseren kans op gevolgschade minimaliseren

www.reclassering.nl -> zoek: hooligan


Voorwaardelijke sancties

|7

Politiek Onderzoekers Rechterlijke macht

Vernieuwing zet in op effectievere gedragsverandering

Gereedschapskist strafrecht rijker gevuld Straffen veranderen. De rechterlijke macht krijgt een rijker gevulde

gereedschapskist. Er komt een alternatief voor de korte gevangenisstraf. Een voorwaardelijke sanctie en op de dader toegesneden bijzondere voorwaar den bieden beter zicht op gedragsverandering. Met een goed reclasserings advies als voorzet. Met een stevig toezicht als inkopper. En met een speel veld waarop reclassering, Openbaar Ministerie en geestelijke gezondheids zorg gezamenlijk voor resultaat gaan: het terugdringen van recidive. Zo ziet Henrike Karreman dat ongeveer voor zich. Als programmamanager Justitiële Voorwaarden op het ministerie coacht zij de vernieuwingsslag. ‘Criminaliteit is geen incident. Het is een levenspatroon. Dat moeten we met z’n allen doorbreken. Door daders een tijd dicht op de huid te zitten. Door hen nieuwe patronen aan te leren. Met een flinke stok achter de deur.’

‘Elke verandering doet pijn, ongeacht hoezeer je ernaar verlangt. Maar alleen als wij een streep onder een leven zetten, kunnen we aan een nieuw leven beginnen.’ Francesco Petrarca, schrijver en grondlegger van het humanisme


September 2009 | 8

‘Het is geen softe aanpak’, verzekert Henrike Karreman. Ze is niet

van pappen en nathouden. Ze weet zeker dat daders niet blij zijn met een voortdurende, kritische blik op hun vingers. En evenmin met opgelegde spelregels, degelijke trainingen en ingrijpende behande lingen. En dat is uitgerekend wat hen wacht bij een vonnis met bij zondere voorwaarden en bijbehorend toezicht. ‘Conceptueel is het een sluitend verhaal. Wetenschappers zijn enthousiast, de politiek is over tuigd. Maar goede ideeën zijn wel vaker in schoonheid gestorven. Dus komt het nu neer op een robuuste uitvoering. We moeten de brug slaan tussen politiek en praktijk. De reclassering gaat als eerste die stap zetten. Ik heb respect voor de manier waarop ze dat de afgelopen jaren hebben uitgedacht, ontwikkeld en getest.’

‘Er is een wereld te winnen’, denkt Henrike Karreman. Ze hamert

op samenwerking. En op een vlotte start van de straf. Snel toezicht, zodat er een voelbaar verband is met delict en vonnis. Het Openbaar Ministerie zal vaker terugmeldingen krijgen van overtreden regels. Veroordeelden die in de war, gestoord of verslaafd zijn, zullen bij hun behandelaars soms niet op komen dagen. In alle gevallen zijn slui tende afspraken nodig. En passende reacties. ‘Daarmee staat of valt de geloofwaardigheid van de voorwaardelijke straf en het reclasserings werk. Het is nog geen gelopen race! De betrokken organisaties zullen beter en vaker in elkaars keuken moeten kijken. Laat zien wat er speelt, welke gevolgen besluiten van anderen hebben, met welke dilemma’s je worstelt! Dan leer je elkaar beter kennen en waarderen. Dat is smeerolie voor een goed proces van sanctietoepassing.’

‘Professionaliteit zegeviert’, voorspelt Henrike Karreman. Ze bena

drukt dat zowel advies als toezicht moeten kloppen. Reclasserings werkers mogen de voorwaardelijke straf niet als énige oplossing omarmen. De persoon, het delict, het recidiverisico en de persoonlijke omstandigheden leggen allemaal gewicht in de schaal. Dus kan de keuze ook vallen op een inrichting voor stelselmatige daders of detentie. Maar met de bijzondere voorwaarden is meer mogelijk. Een ruggensteun en een uitdaging voor reclasseringswerkers. ‘We staan aan de vooravond van een ingrijpende verandering. Rechters hebben het laatste woord, maar ik denk dat ze hiervan gecharmeerd zijn: wetenschappelijk gefundeerd, passend bij de persoon, op terug dringen van recidive gericht. Eén waarschuwing: het is een kwestie van lange adem. Bij de aanleg van tunnels en spoorlijnen vinden we het normaal om in meerdere kabinetsperiodes te denken. Waarom dan niet bij dit soort weerbarstige materie, deze weerbarstige mensen? Op alle plekken in het land moeten de spelers in de straf rechtketen de voordelen ervaren en elkaar vinden. En het moet niet alleen bij hen tussen de oren zitten. Ook bij de criminelen moet het rond gaan zingen: dat is een pittige straf. Het zou mooi zijn als de straatwaarde ervan snel omhoog schiet.’

Programma ‘Versterking justitiële voorwaarden’, mijlpalen 2009 ■ ■ ■ ■

landelijke invoering nieuwe toezichtsvarianten reclassering betere advisering rechterlijke macht en gevangeniswezen

wetsvoorstel voorwaardelijke veroordeling naar de Tweede Kamer meer forensische zorgtrajecten voor verslaafden


|9

SLACHTOFFER-DADERGESPREKKEN

Hulpverleners Medewerkers reclassering Onderzoekers Rechterlijke macht

Hoogleraar Ivo Aertsen: ‘We verwachten geen omhelzing’

Schuldbesef voedt spijt Levenslang tot elkaar veroordeeld. Of ze het nu willen of niet. Een slachtoffer en een dader. De één krijgt hulp, de ander straf. Beide vanuit verschillende instanties. En dan zitten ze ineens weer tegenover elkaar. Het slachtoffer stelt vragen. De dader ziet de gevolgen van z’n gedrag. Soms letterlijk. Een gesprek over pijn, motieven, schuld en boete. Als het even meezit is er een excuus en begrip. Internationaal gezien neemt de belangstelling voor herstelrecht toe. Reclassering Nederland blaast haar partijtje mee. Er lopen drie pilots met begeleide gesprekken tussen slachtoffer en dader. In de regio UtrechtArnhem is er samenwerking met Slachtoffer in Beeld.

‘Zo’n confrontatie is niet niks. Het is geen kwestie van: baat het niet, dan schaadt het niet. Er staat veel op het spel, namelijk dat mensen het delict en de gevolgen een plekje kunnen geven. Dat is gevoelige materie. De inschatting en doorverwijzing van Reclassering Nederland dient daarom met de nodige aandacht te gebeuren.’ Annette Pleysier, projectleider Slachtoffer in Beeld


September 2009 | 10

‘Het hakt erin. Zowel slachtoffer als dader worden met de neus op de

feiten gedrukt.’ Professor Ivo Aertsen, hoogleraar criminologie aan de Katholieke Universiteit te Leuven, gelooft in de kracht van persoonlijke confrontatie.’ Op veel misdrijven volgt spijt. Maar schuldgevoelens verdwijnen vaak al snel. Door geformaliseerde toestanden: de tijd in de gevangenis, de contacten met een rechter, de diverse instanties. Hierdoor kan een dader zich zelfs als slachtoffer van het systeem gaan zien. Een face to face ontmoeting brengt het oorspronkelijke verhaal weer in beeld. Ze biedt beide partijen ruimte voor ontlading en verwerking van een ingrijpende gebeurtenis. Elkaar aankijken als aanzet om verder te kunnen. We verwachten geen omhelzing.’

‘Schuld en schaamte gaan hand in hand. Het zijn emoties die ieder mens kent. Die moet je niet wegstoppen. Je hebt iets gedaan wat niet mag. Dat is nu eenmaal gebeurd. De waarheid in de ogen kijken, is dan een eerste stap. Geen makkelijke. Het leed van een slachtoffer maakt de daad persoonlijk. Het delict krijgt een gezicht. De dader realiseert zich wat hij veroorzaakt heeft. Kan niet om z’n schuld heen. Dit besef maakt schaamte los. Naar zichzelf én naar de ander. Zo’n gesprek vindt op vrijwillige basis plaats. Het moet vanuit de betrokkenen zelf komen. En beider verwachtingen moeten vooraf helder zijn. Om te voorkomen dat de ontmoeting meer stuk maakt dan heel. Professionele bemiddeling is daarbij van grote waarde.’

‘Een bredere kijk op criminaliteit. Een delict treft niet alleen het

slachtoffer, maar ook de dader, hun beider omgeving, de hele samen leving. Ik zie dit vernieuwende perspectief als een positieve ontwik keling. Het slachtoffer heeft de mogelijkheid om vragen te stellen waarop alleen de dader het antwoord weet. Daders kunnen hun kant van het verhaal vertellen. Of excuses maken. De lucht klaren biedt hen de kans om met een schone lei te beginnen. Zo begint resocialisatie. Er zijn studies die kijken of herstelbemiddeling recidive terugdringt. De laatste jaren wijzen ze voorzichtig in die richting. Genoeg reden om de praktijk verder uit te bouwen. En natuurlijk om meer onderzoek te doen. De reclassering zet zich in voor gedragsverandering. En dat is precies waar het hier om draait.’

Prof. dr. Ivo Aertsen, 1953 ■

jarenlang psycholoog Centrale Gevangenis Leuven, daarna werkzaam in de slachtofferhulp

■

thans hoofddocent Katholieke Universiteit Leuven, Leuvens Instituut voor Criminologie, onderzoekslijn herstelrecht

■

voorzitter stuurgroep ‘Herstelrecht en bemiddeling arrondissement Leuven’

Pilots in de regio’s ■ ■ ■

Noord-Nederland sinds 2006 Amsterdam sinds 2008

Utrecht-Arnhem sinds 2009

Ervaring: een derde van de verwijzingen leidt tot daadwerkelijk contact en herstelbemiddeling


OPSTAPWONINGEN

| 11

Politiek Gemeenten Woningcorporaties

Woning als fundament voor resocialisatie

Op elkaar kunnen bouwen Een veilig nest en geen zwart gat. Daaraan is behoefte in kille tijden. Dus ook na het verlaten van de gevangenis. Een huis hoort bij een nieuwe toekomst. Steeds vaker maken gemeenten zich hier sterk voor. ‘We willen ons sociale gezicht laten zien. En toekomstige overlast en criminaliteit indammen. Een gemeenschappelijke aanpak biedt de beste kansen. Gewoon doen waar je goed in bent. De woningcorporatie regelt huizen. De reclassering begeleidt en houdt toezicht. De gemeente regisseert.’ Zo vat de Rijswijkse wethouder Jos Bolte het simpel samen. Alle betrokken partijen hebben in Rijkswijk hun handtekening gezet onder het convenant ‘Laatste kans, nieuw begin’. De titel combineert een belofte met een waarschuwing. Jos Bolte: ‘Voor niks gaat de zon op. Er is hulp, maar er zijn ook spelregels. Duidelijke – zeg maar harde – afspraken als fundament voor volwaardig meedoen in de samenleving.’

een eigen huis een plek onder de zon en altijd iemand en de buurt die van me houden kon toch wou ik dat ik net iets vaker iets vaker simpelweg gelukkig was Uit: Alles kan een mens gelukkig maken, songtekst van Henk Westbroek


September 2009 | 12

Het speelt in elke gemeente. Per jaar verlaten meer dan dertig

duizend mensen de gevangenis. Velen hebben een gezin, een huis of een plek waar ze terecht kunnen. Maar als dat ontbreekt, is snelle actie nodig om terugval te voorkomen. Dat zeggen de deskundigen, de beleidsnota’s en de werkafspraken. Elke gemeente of regio geeft daar op de eigen manier invulling aan. Vrijwel altijd is het – met identiteitspapieren en inkomen – een eerste punt van aandacht bij de zogeheten nazorg. In Rotterdam gaat het om pakweg drieduizend mensen per jaar, in Amersfoort om driehonderd, in Leusden dertig en in Woudenberg misschien om drie. Vanzelfsprekend zijn er verschillen in organisatie, maar ook in de beleving van spelers. Zo wil wethouder Meine Scheweer van Heerenveen voorrang voor ex-gedetineerden. Accolade, de plaatse lijke woningbouwcorporatie verzet zich. Directeur Johan Heesen vindt dat hij dat niet kan maken tegenover een woningzoekende moeder met drie kinderen. Het resultaat: in Heerenveen geen aparte plek voor gedetineerden in het convenant tussen gemeente en corporaties.

Meerdere wegen leiden naar Rome. Amersfoort heeft op het

gebied van nazorg de regie voor de hele regio. Buurgemeenten liften mee. Politie, reclassering, Openbaar Ministerie, verslavingszorg, hulpen opvangorganisaties en gemeenten overleggen geregeld. Een kwart van de ex-gedetineerden ondervindt problemen bij de huisvesting. Enkele tientallen woningen zijn hiervoor gereserveerd. Soms is er ook begeleiding nodig om mensen weer zelfstandig te leren wonen. De gemeente Assen doet het op eigen sap. Met een steunpunt en tijdelijke huisvesting. En in Almelo ijvert Reclassering Nederland voor opstapwoningen: ex-gevangenen kunnen er een tijdje wonen en van daaruit hun leven weer op de rails krijgen.

Papier is geduldig. Woningcorporatie St. Joseph in Almelo ziet daarom

niets in een convenant. Mark Weering, hoofd woondiensten: ‘Natuurlijk gaan we samenwerken, maar we hebben eerder onze neus gestoten. Met iemand die na zijn vrijlating overlast bleef veroorzaken. Dus moet in de toekomst de praktijk maar voor zich spreken. Laat de reclassering gewoon met iemand komen. Als dat goed gaat, geeft het vertrouwen om op voort te bouwen. Ik denk dat de sleutel voor succes ligt bij goed toezicht en begeleiding door de reclassering.’ Peter van der Hout, directeur van corporatie Beter Wonen, is positiever. ‘We zijn er voor alle mensen die het wat moeilijker hebben. Ze kunnen zich melden en dan helpen we hen graag. En als de gemeente dat wil, bieden we Reclas sering Nederland een contract voor een aantal woningen. Zij kennen de mensen, kunnen begeleiding verzorgen. Ze weten wie wat nodig heeft en wie er een succes van kan maken. En als dat lukt, moet je zo iemand ook belonen. Met een persoonlijk huurcontract. Dat stimuleert.’ In Rijswijk heeft wethouder Jos Bolte er ondertussen ook alle vertrouwen in. ‘Gemeenten met koudwatervrees kunnen hier gerust komen kijken hoe het werkt. Ze zijn welkom.’

In Rijswijk en Almelo ■ ■ ■

toewijzing van speciale woningen voor gedetineerden begeleiding bij naleving voorwaarden

terugkeer naar werk en hulpverlening


Professioneel advies

| 13

Openbaar Ministerie Rechterlijke macht Politie Medewerkers reclassering

Snelle straf, terug naar af Verdachten binnen drie dagen voor de rechter. De vereisten: heldere bewijslast en een eenvoudige zaak. En bij voorkeur een goed reclasserings advies. Dat is in een notendop supersnelrecht. De belangrijkste voordelen: meteen afstraffen en een vliegende start voor het toezicht. De dader met zijn neus op de feiten drukken: de wet overtreden heeft consequenties. Want ambulancebroeders bedreigen, steeds maar weer uit winkels jatten of het stadion slopen, daar zit Nederland niet op te wachten. Lik-op-stuk. Dat is in 2004 de belofte aan veelplegers. Justitie spaart niet langer zaken van draaideurcriminelen op. Ook bij reltrappen en geweld tegen gezagsdragers past deze aanpak. In Rotterdam en Den Haag is het inmiddels dagelijkse kost. Daar stelt de reclassering supersnel haar rapporten op. De officier van justitie neemt ze mee naar de zitting en de rechter vonnist. Direct. ‘Mensen krijgen aansluitend hun straf. Dus geen uitgestelde vonnissen meer’, aldus Peter Bruins, officier van justitie in de Hofstad.

‘Lik-op-stuk is een van de weinige dingen die werken. Dat geldt zeker voor geweld tegen hulpverleners, buschauffeurs en dergelijke. Als je daar niet gelijk bovenop zit, dan ontstaat er een sfeer dat je er toch wel mee wegkomt. En dat zingt snel genoeg rond.’ Dr. Menno van Duin, bestuurssocioloog, Rotterdam


September 2009 | 14

Het advies is professioneel. Liefst op basis van wetenschappelijk

getoetste instrumenten. De Recidive Inschattings Schalen (RISc) hebben de voorkeur. Soms volstaat de QuickScan. Bij supersnelrecht is ook daarvoor niet altijd gelegenheid. Dan telt het woord van de reclasse ringsdeskundige. Meestal is er een uitgebreid dossier, altijd is er een flinke portie kennis en ervaring. Omdat het vooral om veelplegers gaat, ligt er bovendien al vaak een eerder afgenomen RISc of QuickScan. Officier van justitie Peter Bruins: ‘Hier werken we met een elektronisch veelplegersdossier. Dat kunnen ketenpartners raadplegen. Als iemand opnieuw voor de rechter moet verschijnen, is zijn doopceel meteen te lichten. Ook is duidelijk hoe het op dit moment met de verdachte gaat en wat de aanknopingspunten zijn voor straf en behandeling.’

Goedgevulde dossiers zijn welkom. Koos de Heiden maakt er als

reclasseringswerker in Rotterdam dankbaar gebruik van. Als het Open baar Ministerie ’s ochtends om negen uur een zaak aanmeldt, gaat hij meteen aan de slag. Stukken lezen, de geschiedenis doorpluizen, soms navraag doen bij een collega. Het gesprek met de verdachte in de verhoorruimte. Kort overleg met de officier van justitie. En dan het rapport schrijven. Hij is zomaar een paar uur zoet. Vaak net op tijd klaar voor de zitting, die soms al om half twee plaatsvindt. Snel werken dus. Maar wel gedegen. Want kwaliteit vindt ook officier van justitie Peter Bruins een blijvend aandachtspunt: ‘Hoe snel kun je zijn zonder aan zorgvuldigheid in te leveren? Den Haag heeft dagelijks een stuk of vier supersnelrechtzaken. Naast de reguliere zittingen. Dat is fors. De adviezen zijn beknopt. Dat kan ook niet anders, gezien de tijd. Maar ze zijn goed en we nemen ze vrijwel altijd over.’

Een allerlaatste waarschuwing. Zo werkt supersnelrecht voor

heel wat veelplegers. Ze weten dat het geduld van de autoriteiten op raakt. En dat dan twee jaar intensieve begeleiding achter tralies kan volgen: de maatregel Instelling Stelselmatige Daders. Zelfs als de laatste diefstal maar zes tubes tandpasta betreft. ‘Zo’n dreiging werkt’, vertelt Peter Bruins. ‘Maar lik-op-stuk werkt ook bij minder doorgewin terde daders. Iemand die een hulpverlener of ordehandhaver heeft bedreigd of mishandeld, is vaak onder de indruk. De eerste kennis making met de rechter en meteen een straf. Door een goede samen werking met de werkstrafunit van Reclassering Nederland, kan iemand – bij wijze van spreken – de volgende dag al met een werkstraf beginnen.’ Supersnelrecht valt of staat met goede samenwerking. Peter Bruins: ‘Je praat veel met elkaar en leeft je dus makkelijker in de ander in. Dat overbrugt de kloof tussen de juridische wereld en die van toezichthouders en hulpverleners. Dat is goed, want straf en begeleiding moeten in evenwicht zijn. Dan verlaat de dader de rechtszaal met een passend en effectief pakket aan maatregelen.’

Supersnelrecht ■ ■ ■ ■ ■

eenvoudige misdrijfzaken duidelijke bewijslast

veelplegers: inbraak, winkeldiefstal, autokraak en vernieling geweld tegen personen met een publieke functie mensen zonder vaste woon- of verblijfplaats


Veelplegers

| 15

Rechterlijke macht Politiek Politie Maatschappelijk dienstverleners

Pleidooi voor effectievere aanpak

Veelplegers de oren wassen ‘Kleine criminaliteit bestaat niet. Altijd zijn mensen van vlees en bloed het slachtoffer. Ze zijn geschokt en boos. Soms maandenlang bang. Hun deur is opengebroken, de zenuwachtige inbreker heeft op hun dekbed gepoept, de ring van hun overleden vader is voorgoed verdwenen, hun zuurverdiende nieuwe fiets is foetsie.... Dat hakt erin. Ik weiger het begrip kleine criminaliteit te aanvaarden. Met creativiteit en controle moeten we criminele carrières in de kiem smoren, met behulp van reclassering, verslavingszorg en hulpverleners. En als dat niet lukt, dan niet kinderachtig zijn met opsluiten. Voor veelplegers is op straat geen plaats.’ De Amsterdamse politiecommissaris Hans Schönfeld is bekend door zijn plei dooi om korte metten te maken met veelplegers. Als hoofd Bedrijfsinformatie en Operaties kent hij de aantallen en de gevolgen. Hij heeft berekend dat jaarlijkse schade door veelplegers in Amsterdam al gauw op anderhalf miljard euro ligt. ‘Daar kun je een goede Noord/Zuidlijn van aanleggen.’

‘Zowel zeer actieve veelplegers als jeudige veelplegers worden gemiddeld gesproken minder vaak én korter ingesloten. Deze trend is vooral bij de jeudige veelplegers sterk te zien.’ Factsheet 2009-1: Monitor veelplegers Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum, Ministerie van Justitie


September 2009 | 16

‘Ik ben geen hardliner. Mensen die me zo noemen, staan los van de werkelijkheid. Ze zouden ongerust moeten zijn over de mensen die radicaal stemmen omdat ze weinig vertrouwen hebben in de grond beginselen van de rechtstaat. Als hardliners in het parlement rechter gaan spelen, wil ik niet meer bij de politie zitten.’

‘Ik maak heldere keuzes. Eerst helpen om te voorkomen dat iemand

een veelpleger wordt. Maar als dat niet lukt, sluit ze dan alsjeblieft op. Waarom geen vier jaar voor een inbraak? Dat mag van het wetboek. Dat doet recht aan de slachtoffers... honderden. Want tien keer gepakt, betekent al gauw honderd keer in de fout gegaan.’

‘Er is veel leed. Neem de bejaarden die niet buiten durven komen en

door de brievenbus met je praten. Ik kom op voor Tante Betje in de Tweede Atjehstraat, drie hoog achter. En voor Ome Gijs aan de Orteliuskade, van wie ze via de achterdeur z’n spaarcentjes en de platte TV hebben gejat. Het leed hoort op het bordje te komen van de veroorzakers, de veelplegers.’

‘Opsluiten is het laatste middel. Dus niet meteen achter de

tralies bij de eerste gestolen kip uit het vriesvak van Albert Heijn. Dan past een boete. Maar de tweede keer zie ik vooral heil in voorwaar delijke straffen. Doen wat we zeggen, hulp accepteren, zo nodig het hele gezin in de begeleiding, of anders brommen.’

‘Creativiteit loont. Waarom bijvoorbeeld Nederland niet afhelpen

van z’n tekort aan lassers? In de bak het lasdiploma halen en vrij komen als je een baan accepteert. Terug achter de tralies als je het verpest. Voorwaardelijke straffen hebben toekomst. Natuurlijk zijn controle en begeleiding nodig: drang en dwang. Daar hebben we dan de reclassering voor.’

‘Ook rechtspraak kan effectiever. Kritiek op rechters in individuele

zaken hoort niet. Niet door de politie, niet door politici. Maar misdaad houdt zich niet aan kantoortijden en speelt zich niet af binnen rustige Paleizen van Justitie. Ik was aangenaam verrast door een rechter in Amerika die midden in een zwarte wijk woonde en daar rechtsprak. Hij gaf hoertjes een voorwaardelijke straf en liet merken dat hij hen in de gaten hield. Elke vier weken. Dat werkt.’

‘Soms ben je uitgedokterd. Zeker bij verslaafde veelplegers. Het

daderschap is hun leefstijl. Ze zijn immuun voor behandeling. Dan draait het niet om terugkeer in de samenleving, maar om vergelding en preventie. Dan ga je naar die sloebers toe op de plekken waar ze rondhangen. Elke misstap grijp je aan. Want een veelpleger die vastzit, pleegt niet veel.’

Het jargon ■ ■ ■ ■

meerpleger

10 tot 10 arrestaties

veelpleger

meer dan 10 arrestaties

stelselmatige dader

meer dan 10 arrestaties in 5 jaar,

zeer actieve veelpleger

meer dan 10 arrestaties in 5 jaar

minstens 3 vrijheids- of taakstraffen


CoVa

| 17

Rechterlijke macht Onderzoekers Medewerkers reclassering

Nieuw wetenschappelijk bewijs

Eerst denken, dan doen Gerichte trainingen helpen. Jaarlijks kunnen vele honderden veroor deelden leren om hun gedrag beter te sturen. Reclasseringswerkers, offi cieren van justitie en rechters hoeven alleen de voordelen beter op hun netvlies te hebben. Uit recent Engels onderzoek blijkt de training Cognitieve Vaardigheden bijzonder effectief. Iemand met een kort lontje ontploft minder snel. De gewapende overvaller overziet beter de gevolgen van zijn daden. Minder kans om opnieuw in de fout te gaan. ‘Een opsteker. Een welkome ruggensteun’. Marijke Verkroost, manager interventies bij Reclassering Nederland, ziet extra mogelijkheden voor de eerste officieel erkende gedragstraining. Ze past prima in het beleid om meer voorwaardelijke straffen op te leggen of mensen onder voorwaarden uit de gevangenis te laten.

‘Het is voor ons belangrijk om goede gedachten te hebben, want wij worden wat wij denken.’ Boeddha, spiritueel leider geboren als Siddhartha Gautama (ca. 450 - ca. 370 v.Chr.)


September 2009 | 18

Leentjebuur. CoVa is een één-op-één vertaling van de onderzochte

Britse methode. De resultaten zijn veelbelovend. Wetenschappelijke onderbouwing voor wat Reclassering Nederland al weet: het gaat zeker de goede kant op. Sinds de start eind 2005 volgen zo’n 1700 deelnemers de cursus. Dit jaar zijn dat er naar verwachting 600. Marijke Verkroost is blij met het onderzoek van de Britten. ‘Het duurt heel erg lang voor je in Nederland voldoende trainingen hebt uitge voerd voor een goede wetenschappelijke evaluatie. Maar de resultaten uit het engelse onderzoek hebben ook voor ons een voorspellende waarde. De voornaamste conclusie: iemand leren denken werkt.’

Eerst denken dan doen. Dat is de belangrijkste les van CoVa.

Impulsen beter beheersen. Agressie reguleren. Het ouderwetse tot tien tellen dus. Een methode onderzocht in een gevangenis als labora torium. Het gedrag van gedetineerden veranderen en bestuderen onder gelijke omstandigheden. Succesvol. Gedragsveranderingen zijn meetbaar. Uit de praktijk blijkt dat het ook buiten de gevangenis muren goed gaat. Is de omgeving positief, dan beïnvloedt dat ook het effect van de training. In de goede zin des woords. En als een gedeti neerde beter in zijn vel zit, dan functioneert hij ook beter in zijn dage lijkse leven. ‘Hoopvol dus’, vindt Marijke Verkroost. ‘Mensen alternatie ven bieden, daar gaat het om. Niet meer meteen met je vuist op tafel slaan, maar stappen zetten richting de oplossing van het probleem. Iedereen tijdens het adviestraject langs de instroomcriteria voor de training leggen, zorgt voor veel meer potentiële deelnemers. Allemaal mogelijke succesverhalen.’

Kansen voor CoVa. Door de verschuiving van korte gevangenisstraffen

naar voorwaardelijke straffen. Door het wegschenken van het laatste stukje gevangenisstraf. Wel met proeftijd en onder bijzondere voor waarden. Een gedragstraining kan daar onderdeel van zijn. En CoVa is een goede. Dat begint bij de reclasseringswerker die advies uitbrengt. Deze optie op zijn netvlies? Dan neemt hij ‘m vaker mee in de rap portage. En die leest de officier van justitie. Is hij op de hoogte van de potentie van de training? Dan overtuigt zijn pleidooi wellicht de rechter. Marijke Verkroost: ‘Eigenlijk is het heel eenvoudig. In de cel hebben mensen voldoende tijd om te piekeren over wat ze verder met hun leven willen. Dan is het wel handig als je hen ook de vaardig heden bijbrengt die nodig zijn voor de juiste keuzes. En voor het weerstaan van de verleidingen buiten de beschutte gevangenismuren.’

Effecten ■ ■ ■

grootst op deelnemers met gemiddeld recidiverisico

groter bij geschoolden dan bij laag- en ongeschoolden kleiner bij financiële, opleidings- en arbeidsproblemen

Positieve invloed op daders ■ ■ ■

groter besef dat zij hun probleemgedrag zelf veroorzaken

minder impulsief en meer inzicht in de gevolgen van hun daden

zijn beter in staat sociale oplossingen te gebruiken in lastige situaties


WERKSTRAFFEN

| 19

Politiek Werkstrafbedrijven Woningbouwcorporaties

Dader ziet zelfs toe op veiligheid

Onderzoek: succes werkstraf Hij loopt op het groepje hangjongeren af. Zijn handen houdt ’ie in de zak. Hij knoopt een gesprekje aan. Over voetbal. Of RBC nog eens de eredivisie zal gaan halen. Ook vraagt hij of het alsjeblieft wat rustiger kan. Hans Jaspers houdt in Roosendaal een oogje in het zeil. Als werkstraf. In de wijk waar hij vandaan komt. Een klein voorbeeld van een groot succes. Een werkstraf is doeltreffender dan een korte celstraf. Opnieuw in de fout gaan gebeurt maar half zo vaak: 47 procent minder, om precies te zijn. Onderzoek van hoogleraar criminologie Paul Nieuwbeerta brengt die opvallende resultaten aan het licht. Hij heeft acht jaar lang het gedrag van zevenduizend werkgestraften vergeleken met dat van mensen die maximaal een half jaar celstraf kregen. Woningcorporatie Aramis AlleeWonen in Roosendaal heeft zich niet zozeer door dit succes laten inspireren. Bij het afsluiten van een overeenkomst met Reclassering Nederland zijn de onderzoeksresultaten namelijk nog niet bekend.

‘Uit mijn eigen rechterlijke ervaring weet ik van veroordeelden die door zo'n werkstraf structuur in het leven kregen en daarna definitief tot het arbeidsproces toetraden. Weg uit de criminaliteit! Maar het gaat soms – net als in gewone werksituaties – ook grondig mis.’ Leendert Verheij, president van het gerechtshof Amsterdam in het Nederlands Dagblad


September 2009 | 20

De woningcorporatie. ‘Onze sociaal projectleider weet precies hoe

hij met huurders moet omgaan. Ze vertrouwen hem. Zo raakte hij in gesprek met Hans Jaspers, net veroordeeld tot een werkstraf. Die wilde hij het liefst in zijn eigen wijk uitvoeren. Zo is het balletje gaan rollen. Inmiddels zit de straf erop: 240 uur surveilleren, vooral in de avond uren en het weekend. In een hesje van Aramis, want in principe weet de buurt van niks. Alle betrokkenen zijn enthousiast over het verloop. Deze proef past goed bij onze wil om maatschappelijk verantwoord te ondernemen. We proberen hiermee echt niet goedkope arbeids krachten te werven. Dan hadden we er wel meer ingezet.’ Marc van der Steen, manager wonen bij Aramis AlleeWonen in Roosendaal

De reclassering. ‘We kijken goed naar iemands achtergrond: met

welk delict en welke omstandigheden hebben we te maken? Je kunt iemand na een inbraak niet in diezelfde straat toezicht laten houden. Dat zou de ironie ten top zijn. Het draait om doordacht selecteren. In dit geval moet je ook nog sterk in je schoenen staan en representatief zijn. Hij is toch een visitekaartje van de woningstichting. Dit voorbeeld verdient navolging. Er zijn altijd wel wijken die kampen met leegstand. Krakers en inbrekers liggen er op de loer. Werkgestraften kunnen rond lopen en opletten. Of zorgen dat de boel schoon en netjes blijft. Maak hen verantwoordelijk. Laat hen positief bijdragen aan de samenleving. Het zou mooi zijn als een werkstraf ook nog eens de voortuin is van een vaste baan. We moeten maar eens gaan praten over concrete arbeidstoeleiding. Mogelijkheden zat!’ Kristel Keller, werkstrafbegeleidster

De werkgestrafte. ‘Ik woon al m’n hele leven in deze buurt. Heb er een hoop vrienden en kennissen. Voor velen ga ik door het vuur. Als straf kun je tien keer dezelfde stoep vegen, maar dit vind ik toch een stuk nuttiger. Als er stront aan de knikker is, schakel ik de politie in om het op te lossen. Daar ben ik niet voor. Liever maak ik een praatje en beantwoord ik vragen van medebewoners. Ik loop met opgeheven hoofd rond. Schamen doe ik me niet. Iedereen hier weet toch wel wat ik gedaan heb. En wat gebeurd is, is gebeurd. Ik kijk liever vooruit. Probeer mijn leventje zo goed mogelijk weer op te pakken. Tijdens zes weken voorarrest ben ik m’n baan kwijtgeraakt. Ik heb nog een auto handeltje, maar ja, de crisis... Het was trouwens wel straf. Zes weken fulltime werken en er geen euro voor krijgen, dat doet toch niemand voor z’n lol? Dan kun je maar beter iets doen waar je achter staat. En waar zo veel mogelijk mensen wat aan hebben.’ Hans Jaspers, veroordeeld wegens dealen

Over werkstraffen ■ ■ ■

10

28.986 opgelegd in 2008

47% minder recidive ten opzichte van celstraf

Aramis AlleeWonen plaatst twee of drie taakgestraften per jaar

Download het artikel ‘Recidive na werkstraffen en na gevangenisstraffen. Een gematchte vergelijking’ op: www.veiligheidbegintbijvoorkomen.nl -> zoek: werkstraf recidive


| 21

Terugkeer ex-gevangenen

Gemeenten Officieren van justitie Medewerkers reclassering

Waarschuwing bij kinderlokkers en geweldplegers

Verwarring voorkomen Burgemeesters zijn de baas. Niet van stad of dorp, niet van gemeentelijk

beleid, maar wel van de plaatselijke openbare orde en veiligheid. Zij moeten weten waar onrust broeit, heksenjacht dreigt of burgeroproer kraait. Daarom wil de minister van Justitie hen informeren over vrijgelaten kinderlokkers en geweldplegers. Uit voorzorg. De nazorg voor ex-gevangenen heeft de minister al eerder bij gemeenten in de schoot geworpen. En het Openbaar Ministerie is verantwoordelijk voor de uitvoering van voorwaardelijke invrijheidstellingen. Kennis van de doelgroep helpt om de weg te vinden in wat een bestuurlijk moeras kan worden. Informatie vooraf voorkomt ophef achteraf. Dat hoopt het ministerie van Justitie. Als proef krijgen burgemeesters naam, toenaam, adres en strafbaar feit. Een speciaal aangewezen ambtenaar brengt veiligheidsrisico’s in kaart. ‘Opmerkelijk’, zo stelt Reclassering Nederland, ‘want dat doen reclasserings werkers elke dag.’

‘Waarschuwen van gemeenten voor risico’s met ex-gevangenen is goed. Ze moeten weten waar mogelijke broeinesten zitten. Maar ze moeten vooral voorkomen dat het misgaat. Niet door isoleren en etiketteren, maar door hulp en begeleiding. Gemeenten zouden standaard de reclassering moeten inhuren.’ Lotje van den Puttelaar Waarnemend deken Nederlandse Orde van Advocaten


September 2009 | 22

Er zijn vraagtekens. ‘Natuurlijk kunnen we in de gemeente overleg

gen met bijvoorbeeld de politie, maar ik ga er toch van uit dat de reclassering en het ministerie het voortouw nemen’, zo krabt burge meester Job Cohen van Amsterdam zich achter de oren bij de voor gestelde regeling. In kranteninterviews zegt hij bovendien alleen gericht geïnformeerd te willen worden. Een selectie uit een selectie. Dan nog is in actie komen lastig: ‘Ik beschik nauwelijks over instru menten.’ Directeur Rien Timmer van Exodus, actief in de opvang van ex-gedetineerden, is verbaasd dat de reclassering niet bij de plannen makerij is betrokken. ‘Als nazorg achter de horizon verdwijnt, is de proef bij voorbaat mislukt. Je mag ook nooit zwichten voor ongezond volksgevoel. Het is een afweging van belangen. En de kans om weer in de samenleving mee te draaien mag je iemand niet afnemen. Sterker: het voorkomt nieuwe ontsporingen.’

Er zijn opvattingsverschillen. Rien Timmer is duidelijk: ‘Bij een

koppeling aan nazorg kan de melding aan de burgemeester geen verrassing zijn. Er is al contact. De gemeente weet dat Jantje eraan komt, of hij nog een paar therapieën gaat volgen en dat er eventueel een toezichthouder is.’ Ook Frank Goezinnen, in Hoorn aangewezen als verantwoordelijk ambtenaar, is duidelijk: ‘Het draait bij deze proef niet om nazorg, maar om risico’s voor veiligheid en openbare orde. Dat neemt niet weg, dat ook reclasseringsinformatie een rol kan spelen.’ Frank Goezinnen bakent het terrein scherp af. ‘Nazorg is een verant woordelijkheid van gemeenten. Deze kunnen dat zelf opknappen of externe deskundigheid inkopen. Wij doen dat in Hoorn bij Reclassering Nederland. Haar kennis van daders en hun gedrag draagt zeker bij aan succesvolle integratie. Maar daarmee is het geen reclasseringstaak.’

Er zijn waarschuwingen. Dit voorjaar stuurt minister Guusje ter

Horst van Binnenlandse Zaken een nota naar de Tweede Kamer: ‘Burge meester & Veiligheid’. Daarin staat bijvoorbeeld: ‘Maatschappelijke incidenten, ontspoorde gezinnen, probleemjongeren; veel burgers ervaren in hun buurt de gevolgen als de begeleiding ontbreekt en niet tijdig wordt ingegrepen. Veel van deze problemen zijn niet te ken schetsen als een openbaar ordeprobleem in enge zin.’ De nota hamert op samenspel. ‘Hoe beter de regie en de samenwerking worden georganiseerd, hoe kleiner de kans dat de problemen zullen escaleren. Niettemin kunnen zich problemen voordoen die – als niet wordt ingegrepen – op den duur kunnen leiden tot openbare ordeproblemen of acute crisissituaties.’ Exodus-directeur Rien Timmer geeft een slotsignaal: ‘De gemeente moet kijken wat voor de ex-gevangene én voor de samenleving de beste oplossing is. Maar de straf zit erop. Burgemeesters mogen natuurlijk niet opnieuw rechtertje gaan spelen. Dus niet naar het verleden uithalen en – als een soort straf – alsnog een locatieverbod opleggen. En zij doen er verstandig aan erkende risicoinschattingen van de reclassering als leidraad te nemen.’

De proef ■ ■

informatie over daders van zware gewelds- en zedendelicten

onder meer in Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Den Haag, Breda, Roermond, Enschede, Schiedam

■

verwachte aantallen per jaar: 1750 beëindigde detenties en 1450 – 1500 verlofmachtigingen tbs’ers

www.minjus.nl -> zoek: bestuurlijke informatievoorziening


10 minuten nummer 7, september 2009 commentaar en suggesties: [email protected] Concept en tekst Het Kantoor, Utrecht Fotografie Natascha van Oosterhout, Pim Ras, Politie Amsterdam-Amstelland, Fred Ernst, Istockphoto Vormgeving Studio MM, Eck en Wiel Druk Avant-GPC, Werkendam Begeleiding afdeling Media & Communicatie issn: 1877-0150

Naar een veiliger samenleving

Aan de slag met daders en verdachten

Postbus 8215 ■ 3503 RE Utrecht ■ www.reclassering.nl

Gebrek aan tegengas. Geen zwart gat. Snel, sneller, snelst

Recommend Documents