Blandijnberg Rozier Kalkst Laurierstr. J.Plateaustr
Geboren in de Kalkstr. Nu J. Plateaustr.
Gent 4c
Te verkrijgen in de boekhandel
www.sint-pietersdorp.be
Pol De Witte was geboren in de Kalkstraat in 1848 tijdens de industriële revolutie in een arbeiderswijk naast het beruchte Batavia-beluik. Leefde net zoals zo vele lotgenoten in grote armoede. Na de sanering van de arbeiderswijk, is de J Plateaustraat ontstaan. Was één van de mede oprichters van “Vooruit” maar door de opdringende Anseele en Van Beveren (zijn schoonbroer was Van Beveren ten andere!!!) heeft hij zich terug getrokken uit de partij. In zijn boek hiernaast afgebeeld, heeft hij enkele jaren voor zijn dood in 1926 zijn le-vensloop beschreven. Echt de moeite waard om te lezen. Ook het boek “De Geschiedenis van Vooruit” waar hij 4 jaar hoofdredacteur was, is op cd te verkrijgen bij www.heruitgeverij.be
Eerste kadasterkaart 1825
Hier nog het grote st Pietersplein
Meer dan 150 piepkleine (3,3m bij 3,5m) woningen moesten een gans gezin onderbrengen. Er was maar 1 kamer beneden en gans het gans het gezin moest samen slapen onder de dakpannen
STRAATJES WAREN 2.10 METER BREED Hier 100 jaar later zal de boekentoren verrijzen
Op deze plaats staat nu het gebouw der wetenschappen
Dit waren één van de eerste grootschalige beluiken die werden gebouwd (1825) tijdens de eerste industriële revolutie.
Beluiken. Het begin van het bouwen van beluiken moet gestart zijn rond 1750 en overal in Gent waar men plaats had in tuinen enz werden beluikjes neergezet. De Batavia cité was de eerste grote cité dat er op het St Pietersdorp werd gebouwd. Ze waren zo slecht gebouwd dat ze na 50 jaar onteigend werden om het Gebouw der Wetenschappen te bouwen . Verder weet men bitter weinig over het Batavia beluik (archieven).
Het Batavia beluik, In 1825 kocht Apollonia Petronilla Ligny het terrein waarop zij omstreeks 1825-1828 het Batavia beluik liet bouwen. A.P. Ligny (eigenares) is geboren op 28 augustus 1785. Trad op 25 jarige leeftijd (1810) in dienst bij de ongetrouwde broers van der Hecke (resp. 47 en 51 jaar oud) die tot één van de voornaamste adellijke families van Gent behoorden en er warmpjes inzaten . Met één van hen is ze in 1819 een tijdje alleen gaan wonen. Na de dood van beide broers is zij nog een tijdje in het huis van deze broeders blijven wonen. In de jaren 1855-1856 verhuisde ze naar een van haar eigen huizen in de Sint-Pietersnieuwstraat en werd in het bevolkingsregister ingeschreven als "rentenierster” Anno 1852. Enkele jaren eerder heeft men een beluik gebouwd op de Voetweg. Thans wonen er 1500 mensen. Velen komen van het beluik Batavia (het Batavia was pas 25 jaar oud, dus toch redelijke nieuwe woning. Het wil veel zeggen over de levensomstandigheden in Batavia). De nieuwkomers in Batavia waren arme lieden van den buiten.
In 1870 werd de sanering aangevraagd. Over de meer dan 300 arbeidersgezinnen die moesten verhuizen werd er in de gemeenteraad bijna geen woord gezegd!
Kaart van 1855
Hier zal het Gebouw der Wetenschappen 25 jaar later komen. Kleine straatjes zullen verdwijnen voor de aanleg van de J. Plateaustraat.
Dit was allemaal landbouwgrond net zoals bijna gans het St Pietersdorp was vóór 1795
Op dit nog onbebouwde terrein zal de Guinard en W. Tellstraat aangelegd worden en de Bagattenstraat zal 5 maal zo breed worden, dit allemaal rond 1861-71.
Het mini pleintje vóór de aanleg v/h St-Pietersplein heette vroeger “Potjesmarkt” en daar werd de zomerfoor gehouden
Plan Goethals 1796. Nog niks te merken van het Batavia en Caleitje beluik .
Tussen de Bagattenstr en de huidige Plateaustr nog volop tuintjes. Hier zullen al de tuintjes in 20 jaar vervangen worden door textiel, andere fabriekjes en beluiken (citeetjes) en zal men van de middeleeuwse St Pietersdorp niets meer kunnen merken.
Kaart van 1872 Zelfde grondplan maar nu 20 jaar later. Het Bataviabeluik zal 5 jaar later onteigend worden. Guinard/ W Tellstraat zijn reeds aangelegd en in de Bagattenstr zijn alle arbeiders verdreven en kwamen statige herenhuizen. Gezusters Lovelingen/ Plateaustr en de Rozier staan de krijtlijnen op de kaart. De Vanhulthemstr en het Van Duyselpleintje zullen de volgende plannen zijn van het stadsbestuur en zullen hier ook weer vele mensen onteigend worden van hun lapje grond in hun achtertuintje
In 1878 telde de Unif 530 studenten heden meer dan 20000. Stud Rechten 91/ Stud geneeskunde 86/ Burgerlijk ingenieur telde 230
Van het grote beluik Batavia die afgebroken werd rond 1880 om er het gebouw der Weten-schappen te bouwen is er geen enkele foto bewaard gebleven. De vraag is, of er mensen waren die het lef hadden van hun armoede vast te leggen op foto!!! Met de bouwen werd de oude St Hubertusstraat meer dan de helft ingekort en door het aanleggen van de Gezuster Lovelingenstraat werd gans de wijk “Het Caleitje” van de kaart geveegd
Banale, creatieve of ontaarde kunst op de universitaire gebouwen? Ben ik nu mis, dat is toch kunst hé. Waarom verwijderd de stadsdiensten dit werk? Ik zal even ten rade moeten gaan bij onze kunstkenner van s.m.a.k.
De hekken werden verwijderd en heden is dit deel fietsparking
Meer dan 150 huisjes in de Batavia citeé en het Caleitje moesten worden afgebroken om mogelijkheid te geven de universiteit te kunnen uitbreiden
Toen dit gebouwd rond 1906 werd aan de zijde
van de Rozier een sterren- en weerkundig observatorium gebouwd er was er nog geen lichtvervuiling en konden de sterrenkundigen lekker hun eigen gang gaan.
Het vroegere St Hubertusstraatje
Zou de fotograaf eens gedacht hebben dat de paarden zou kunnen verdwijnen?
In 1879 werd er een buitengewoon krediet goedgekeurd voor een nieuwbouw voor de Gentse unif. Op 18 april 1881 keurt de gemeenteraad de afbraak goed van de Bataviawijk om het “Gebouw der Wetenschappen” te bouwen. In december zullen de laatste bewoners zijn verdwenen. Deze wijk had een oppervlakte van 15100 m² en telde 463 woningkjes. Spijtig is dat er geen enkel fototje werd genomen van deze zeer zeer armoedige cité. Prof. en stadsarchitect Adolphe Pauli (1820-1895) ontwierp het nieuwe instituut, dat een vierhoek zou worden van ongeveer 130m op 100m met hoofdingang in de Jozef Plateaustraat. De eerste steenlegging vond plaats op 16 april 1883 en was politiek liberaal getint door de aanwezigheid van hoofdzakelijk liberale gezagsdragers. Zeven jaar later, in april 1890, werd het gebouw, waarvan de kosten 2.300.000 frank bedroegen, in gebruik genomen. Het nieuwe katholieke regeringskabinet vond het bij de oplevering niet meer nodig het gebouw feestelijk in te huldigen, zodat de liberale studentenvereniging op 9 mei 1890 dan zelf maar een studentikoze inwijding organiseerde. Met fanfare en muziek trokken de studenten van het Zuidstation naar het instituut.Enkele corpsleden, voor de gelegenheid uitgedost als minister, burgemeester en rector hielden vervolgens om ter stijfst een toespraak.
Later zal er nog één verdieping bijkomen
In 1948-1950 werden de vleugels aan de Rozier opgetrokken met twee bouwlagen
links: de twee monumentale Kan je de arbeidershuisjes tellen van het “De Vreese” be- toegangen tot de huisnummers luik? Je kan je niet voorstellen 1-66 van het “De Vreese Beluik”. hoe de arbeiders moesten leven, wonen. En zeggen dat deze huisjes voor vele arbeiders benijdenswaardig waren. Want velen woonden toen in erbarmelijke omstandigheden. Ook hier wilde het stadsbestuur liever de arbeiders zien verhuizen in de 19de eeuwse gordel. Door de bouw van de boekentoren kwamen we ook
van een arbeiderskwartier naar een Quartier-Latin
73 huisjes met een bovenverdieping (vele arbeiders woningen van eerdere datum hadden maar één bouwlaag)
Blandijnberg
hier
Het” Rozier” beluik met 33 huisjes had maar 1 kamer, dus slapen onder de dakpannen
Rozier rechts: de twee toegangen vanaf de Rozier.
In 1848 werd het De Vreese beluik gebouwd. Het reikte van de Blandijnberg tot aan de Rozier. Afgebroken in 1935 om de boekentoren te kunnen bouwen. De toren was klaar bij het uitbreken van wereldoorlog II en in gebruik als bib. in 1942.
Blandijnberg
De ingang v/h beluik op de Blandijnberg was afgezet met paaltjes.
Wie heeft er nu geen wasmachine? Deze activiteiten werden vroeger gezamenlijk gedaan. Hier een foto van rond 1920 genomen in het “De Vreese beluik” heden Faculteit van Wijsbegeerte op den Blandijn
St -Pietersplein. Toestand voor 1883 De waterdrager. Het was natuurlijk belangrijk van water in huis te hebben zodat je niet naar de gemeenschappelijke waterput op het plein moest gaan . Zoals je weet bevinden we ons nu op het hoogste punt van Gent en zat het drinkbaar water zeer diep in de grond. Men moest een put steken van 48 meter diepte! Daarom ook dat er bijna geen huizen waren met waterputten, op dit hoog-ste gebied. Alle dagen had je water nodig en het was aan de kinderen deze taak op zich te nemen. Mensen die een beetje welgesteld waren lieten dit naar huis brengen. De foto hiernaast is een haringverkoper. Maar de waterdrager had juist dezelfde benodigdheden om zijn werk uit te voeren. Deze had wettelijke voorrang aan de waterput omdat dit zijn broodwinning was. Ook aan de Spriet Nederkouter, Kortrijksepoortstraat had je een pomp waar de waterdrager zijn fris water kwam halen om voor een paar centiemen deze af te leveren op appartementen of aan de huizen van de buurt. Zijn job viel letterlijk in het water toen men de waterto-rens heeft gebouwd (1883)die rechtstreeks het gevolg waren van de cholera plagen. Vele huizen lieten het water binnenkomen. Het water was ook af te tappen op vele gevels aan een kraantje en was dus gratis te bekomen. Afrikaanse toestanden? In 1878 vraagt de Gazette van Gent. De waterput in de afgebroken herberg om te bouwen tot een openbare pomp (Verloren Kost) dit omdat zeer vele bewoners niet beschikken over een eigen waterput en ze soms van heel ver om water moeten gaan.
De Blandinusstraat heette zo tot 1942. Heden de Blandijnberg
Het de Vreesebeluik van 1848. De tijd dat dit bouwwerk neergezet werd bestond fotografie reeds maar het was nog verre vanzelfsprekend. Hier de pomp die zich toen aan het toen nog grotere St Pietersplein bevond getekend door Roeland toen de stadsarchitect.
Was een huisje op de Blandijnberg, (1935) kort voor de afbraak. Heden gebouwen van de universiteit. Den Blandijn
De beluikkoer van het “De Vreese Beluik” Het Gebouw der Wetenschappen aan de Rozier
www.sint-pietersdorp.be Rechts. Op 16 mei 1983 is Vina Bovy gestorven. Ze werd hier geboren op 22 mei 1900,ver-loor op zeer jonge leeftijd haar ouders en werd opgevoed door haar grootouders. Ze is een beroemde opera zangeres geweest en maakte carrière door op te treden in de grootste schouwburgen van de wereld. Van 1947 tot 1955 was zij directeur van de Gentse Opera.
Mathilde Françoise Pede (Gent, 24 mei 1874 - Montréal, 13 oktober 1953) zeg je waarschijnlijk niks maar als ik je de naam Titanic zeg zal er misschien een belleke rinkelen. Zei was namelijk één van de overlevenden van deze boot, haar man Leopold Weisz niet. Eerst zou men een andere boot hebben genomen maar door een kolenstaking moesten ze de Titanic nemen met het gekende gevolg. Mathilde was in dit beluik opgegroeid. Meer over haar zie Wikipedia.
1933 De rechtse gevelwand v/h “De Vreese Beluik” Ik zie dat er maar kasseien liggen langs de huisjes. Het moet daar nogal modder geweest zijn in het midden van het plein als het regende.
Plaats? Tussen de Blandijnberg en de Rozier
Hier zijn de toiletten die ze moeten delen met de bewoners van de 73 huisjes goed zichtbaar, (4 x 2 toiletten aan de ene kant en idem aan de andere kant v.h. beluik) 73 huisjes x 2 ouders x 4 kindren = 368 personen gemiddeld met 16 toiletten. De bewoners hier hadden al wat meer comfort dan in het “Batavia beluik” of het ernaast gelegen beluik de “Rozier” maar ze moesten de openbare toiletten delen met zijn allen van het beluik. De pispot binnen was zeer in trek. Mensen die diarree hadden zaten letterlijk en figuurlijk in de problemen .
Het “De Vreese beluik” rond 1933 met 2 uitgangen naar de Rozier heden “den Blandijn”
Tot 1942 “De Rosier”. Heden “Rozier” is de naam gegeven aan de straat die de St Pietersnieuwstraat verbond met de Hubertusstraat maar heden mond de straat zich uit in de G.Lovelingstraat. In het Poortersboek van Gent van 1450 en 1481 staat er reeds Rosierstraat Blijkbaar was de Gezusters Lovelingstraat nog niet aan de orde. Bij het drukken van “De oude straatnamen van Gent”van hoogleraar Fris uit het boek van 1925 was Virginie reeds gestorven in 1923. Dus is de naam van dit deel van de straat later veranderd in de Gezusters Lovelingstraat
Rozier
Zouden deze arbeidershuis-vrouwen van daarnet geweten heb-ben, waar ze de was en de plas moesten doen, dat er op deze plaats een mooi vijvertje aangelegd zou worden? Ondertussen is dit mooi plaatje ook al verdwenen, heden is men bezig daar een ondergronds verdiep te bouwen. We zijn 2012
Het begin aan de opbouw van de boekentoren aan de Rozier. Bemerk dat er op het “Gebouw der Wetenschappen” later een verdiep zal opgebouwd worden. Zeker is dit maar pas gebeurd na 1940
3-10-1810. gemeentelijk reglement waarbij herbergiers, hoteliers en uitbaters van cabaretten verplicht worden om een lantaarn te plaatsen bij de ingang van hun etablissement. Deze lantaarns die ‘s avonds verplicht moeten aangestoken worden zijn van hetzelfde model als die van de straatverlichting. Dit reglement herhaalt enkel dat van 1806
Foto’s van 1932. Enkele jaren voor de afbraak zie je nog goed waar je overal den tram kon pakken. Na veel opzoekingswerk is men tot de vaststelling gekomen dat dit huisje vroeger een hoevetje zou zijn geweest. We leven hier toch midden in de stad hé
Rechts vd rode lijn werd alles afgebroken voor het bouwen van de Boekentoren Links vd lijn volgende dia
Bij het bouwen van het Gebouw Der Wetenschappen is er meer dan 1 meter grond afgegraven geweest en weggevoerd naar de Byloke meersen. Men heeft 20.000 m³ afgegraven!!! (Later, rond 1935 was het terug hetzelfde) Daarom ook dat men de huizen van trappen moest voorzien net zoals in de Hubertusstraat ietjes verder (het vroegere Kaleitje)
Volgende dia over de laatste resten v.h. Rozier beluik
Sterrenwacht A. Pien
Op 18 april 1881 keurt de gemeenteraad de afbraak goed v/d wijk” Batavia ” en de omliggende beluiken. De wijk Batavia incluis had een oppervlakte van 15100 m² en telde 463 woningkjes. Maar waar de bewoners heen moesten werd geen woord gerept op de gemeenteraad. Tiens tiens, het Maria beeldje is verdwenen! Zou de opkomst van de socialisten daar tussen gezeten hebben?(ha ha)
Foto 1933 beluik” Rozier” In het beluik”Rozier”(afgebroken in 1935) was het nog veel erger gesteld dan het “De Vreesebeluik”. Het beluik was ook veel ouder dan het “De Vreese” beluik
Uitgang naar de Rozier(str)
Hubertusstraat
Aan de auto te zien zou je denken, een foto van na de eerste wereldoorlog. Maar de boekentoren geeft de waarheid. De toren was klaar in het begin van de jaren veertig.
Foto van de jaren twintig en een tiental jaren later zou hier de vierde toren van Gent komen te staan. “De Boekentoren”
Waarom zijn de beluiken zo vlug verdwenen in St Pieters?Met de Franse tijd (1795) werd St Pieters samen gevoegd met stad Gent en vermits de haven van Gent zich nog altijd afspeelde rond de Graslei en de Coupure had men veel grond op St Pieters om er citeetjes te bouwen. De verandering is er gekomen met het graven van het kanaal Gent-Terneuzen in 1828. Langzaam is de haven van Gent zich verplaatst naar het noorden van Gent. De Muide. Koning Willem I heeft onze Universiteit rond 1825 gesticht en moest uitbreiden en dit is vooral gebeurd op St Pieters. De arbeiders werden verdreven en men begon normen van bebouwing op te leggen zodat de rijkere er mooie woningen kon bouwen. Zoals je wellicht wel weet kon Koning Willem I met de onafhankelijkheid van Belgie zich niet neerleggen en hij sloot het kanaal af. In 1839 was het allemaal koek en ei maar het duurde nog 2 jaar eer het eerste schip terug kon doorvaren wegens bagerwerken
Beluiken in 1904 op St Pieterswijk www.sint-pietersdorp.be
De chique of toch meer bemiddelde klasse woonde hier. De armere klasse woonde wat dieper. De Blandijnberg rond 1932
Een verschil van 60 jaar. De beluik-huisjes werden afgebroken in 1933 om plaats te maken voor de boekentoren en later dit gebouw
Aanvang bouwjaar 1935 en klaar 1942 1958 af 1962
Het Rozier beluik voor wereldoorlog I
De opbouw van de Boekentoren . Deze zal voltooid zijn in het begin van de oorlog in 1940
Later zal dit huis worden afgebroken om een doorgang te hebben naast de toren
Hier zien me nog resten van het “Rozier” beluik die een 15 tal jaren geleden werden afgebroken voor de aanleg van een fietsenstalling. Rozierstraat,
sinds 1942 Rozier
Een verschil van 60 jaar. De fotograven kennen toch hun stiel hé, om subsidiegelden te krijgen. Hem goed scheef zetten,(ha ha) zodat de minister over de brug komt met een smak geld want het is weer ferm nodig We schrijven hier 1937. Alle arbeiders-woningen zijn reeds een 5 tal jaar verdwenen, en hij staat er reeds, de ”vierde toren van Gent” is 64 m hoog. Belfort en st Baafst 90 m. Maar omdat hij op het hoogste punt van Gent staat lijken deze torens even hoog Begin de jaren 6O. Weinig auto’s, één. De
kasseien werden enkele jaren later bedekt met asfalt. En de graffiti was reeds uitgevonden.
www.sint-pietersdorp.be
Foto links. Resten van het beluik “ De Ro-zier”, de boekentoren staat rechts en de hoge huizen links zijn van de St- Pieters-nieuwstraat. Heden plaats voor fietsstalling, foto hierboven.
Op de voorgrond de Bagattenstr, midden de Jean-Batist Guinardstr en rechts de Willem Tellstr (voor de aanleg van deze straten rond 1865 was dit een tuin waar groenten en bloemen gekweekt werden
Einde deel 4c
