Gebieds- en Stedelijke Programma’s Leiding en Staf Stedelijke Programma’s
Gemeente Vlaardingen RAADSVOORSTEL
Registr.nr. R.nr. Datum besluit B&W Portefeuillehouder
1423468 52.1 6juni 2016 J. Versluijs
Raadsvoorstel over de evaluatie van participatie
Vlaardingen, 6juni 2016 Aan de gemeenteraad. Aanleiding Op 18 februari 2016 stelde de gemeenteraad van Vlaardingen het Programma Participatie “Van meepraten naar zelf doen’ unaniem vast. De raad nam ook twee moties (unaniem) aan. Eén daarvan gaat over de evaluatie van het gemeentelijk participatiebeleid, en luidt als volgt: De raad van de gemeente Vlaardingen in vergadering bijeen op 18 februari 2016 behandelend het raadsvoorstel tot vaststelling van het programma participatie ‘Van meepraten naar zelf doen ‘(R.nr. 47.1); Overwegende: • •
• •
Dat met het vaststellen van het programma participatie een nieuwe weg wordt ingeslagen in de interactie tussen inwoners, instellingen en bedrijven en de gemeente; Dat (intern) raad en college goed op elkaar ingespeeld moeten zijn om op adequate wijze, ieder in hun eigen rol, in de dynamische samenleving van Vlaardingen en omgeving als gemeente positie te bepalen; Dat hiertoe de raad goed geïnformeerd moet blijven over het effect van het programma participatie in de komende jaren; Dat een universitair docent te Utrecht, Ank Michels, refereert aan een ‘evaluatiekader’ uitgaande van duidelijke democratische waarden, welke -mede- gebruikt kan worden om de effecten van het programma participatie inzichteljjk te krijgen voor college en raad.
Verzoekt het college: •
•
Om op basis van voren genoemd ‘evaluatiekader’ een systematiek te bepalen om de doelstellingen van het programma participatie ‘Van meepraten naar zelf doen’te kunnen monitoren en evalueren en dit voorstel uiterlijk 1 mei 2016 voor besluitvorming aan te bieden aan de gemeenteraad Om in het voorstel in ieder geval op te nemen dat het programma halfjaarlijks gemonitord wordt met een jaarlijkse evaluatie, waarbij de raad geïnformeerd wordt over de laatste stand van zaken en waar nodig kan bij sturen;
En gaat over tot de orde van de dag. Een onderzoek naar eenvoudige systemen om participatie te monitoren en te evalueren heeft onderstaand resultaat opgeleverd.
Gebieds- en Stedelijke Programma’s Leiding en Staf Stedelijke Programma’s
Gemeente Vlaardingen
Toelichting
Evaluatie en monitoring in het Programma Participatie Het Programma Participatie bevat een aantal indicatoren die bedoeld zijn om een beeld te geven van de effectiviteit van het gemeentelijk participatiebeleid. Het gaat hier om indicatoren; participatie als zodanig is geen telbaar en daarmee meetbaar begrip. Goede indicatoren geven inzicht in (de ontwikkeling van) variabelen die, hoewel het betreffende begrip niet direct meetbaar is, wel als een goede vertegenwoordiger ervan kunnen worden gezien. In het bijlage 1 van het Programma Participatie staan de volgende indicatoren genoemd: 1. 2.
Het aantal invullers van de Stadspeiling dat aangeeft mantelzorg te verlenen, vrijwilligerswerk te doen en/of actief te zijn in de wijk De tevredenheid van de invullers van de Sladspeiling over het gemeentebestuur
De gedachte achter deze indicatoren is de veronderstelling dat als het aantal participanten toeneemt het gemeentelijk beleid kennelijk effect heeft. Een zelfde conclusie wordt verondersteld als de tevredenheid van de inwoners over het bestuur van de stad toeneemt. De eerste indicator is ook in de gemeentebegroting en —rekening opgenomen (onder ambitie 1 in programma 1. Bestuur, dienstverlening en participatie). Tijdens de bestuurlijke behandeling is nog een indicator genoemd: de mate van tevredenheid van burgers over de ondersteuning die de gemeente biedt bij initiatieven uit de samenleving. Daartoe is een extra vraag opgenomen in de Stadspeiling 2016. Deze indicatoren hebben als belangrijk voordeel dat ze makkelijk beschikbaar zijn (via de Stadspeiling). Het kost nauwelijks (extra) moeite om de gegevens beschikbaar te krijgen. Maar er zijn ook nadelen: • • •
De gegevens komen in lage frequentie ter beschikking: de Stadspeiling wordt eens in de drie jaar gehouden Dat betekent dat de waarde van deze indicatoren voor bijsturing van het beleid gering is Er is veel discussie mogelijk over de vraag of een stijging of daling van deze indicatoren inderdaad wordt veroorzaakt door goed dan wel slecht participatiebeleid
Andere methoden van evaluatie en monitoring Het evaluatiekader van Ank Michels De motie refereert aan onderstaand evaluatiekader van Ank Michels dat uitgaat van democratische waarden.
Gebieds- en Stedelijke Programma’s Leiding en Staf Stedelijke Programma’s
Gemeente Vlaardingen
Democratische waarden
Evaluatievragen
Thema’s
Insluiting
Hoe divers is de
Selectie en diversiteit
deelnemersgmep? Invloed Deliberatie Burgerschap
Wat gebeurt er met de input
Doorwerking in
en ideeën van burgers?
açendavormhg en beleid
In hoeverre is er sprake van dialoog tussen deelnemers?
Dialoog en uitwisseling van
Leidt het tot betere democratische burgers?
Betrokkenheid, verantwoordelijkheid en
argumenten
initiatief Transparantie
Is duidehjk wat burgers
Inzicht ïn verloop proces
kunnen verwachten? Ernciëaie
Hoeveel tijd en geld kost en
Kosten en tijd
deelnemers en organisatoren? Legitirniteit
Steunen burgers het proces en de uitkomst?
Steun proces en uitkorrist
Dit kader lijkt sterk op de presentatie die op 2 februari 2016 is gehouden in de raadswerkgroep 4° D, die zich vooral bezighoudt met de rol van de gemeenteraad in relatie tot de nieuwe verhouding van bewoners en overheid. Voordeel van dit kader is dat het de kern raakt van participatie in deze tijd: een andere verhouding tussen burgers en overheid. De evaluatievragen kunnen echter niet zonder nadere actie worden beantwoord. De diversiteit van deelnemersgroepen wordt nu niet gemeten. Er is niet direct een maatstaf beschikbaar van de mate van deliberatie. De vraag of het beleid tot betere democratische burgers leidt is niet eenvoudig te beantwoorden. Het formuleren van hulpvragen kan echter helpen om de score m.b.t. de betreffende democratische waarde te bepalen. Benchmark burgerparticipatie Op www.benchmarkburperparticipatie.nl wordt een instrument aangeboden dat de gemeente behulpzaam is bij het evalueren/monitoren van participatietrajecten in de stad. Als dat consequent gebeurt kunnen ook conclusies worden getrokken voor de stad als geheel. Het instrument is in 2011 ontwikkeld op initiatief van het ministerie van BZK en de VNG. De participatiemonitor bestaat uit een online zelfevaluatie door de verantwoordelijke ambtenaar, en een online enquête onder deelnemende burgers, bedrijven en organisaties. Er is een enquête die uitgaat van proces dat door de gemeente zelf is geïnitieerd (burgerparticipatie) en er is er een voor initiateven uit de samenleving (overheidsparticipatie). Twee keer per jaar wordende gegevens geaggregeerd en vergelijkbaar gemaakt met resultaten in andere gemeenten. Deze methode komt tegemoet aan de aanbeveling van de Rekenkamercommissie Schiedam Vlaardingen om structureel de participatietrajecten te evalueren. De hoeveelheid werk die er mee gemoeid is lijkt beperkt, maar is ook weer niet verwaarloosbaar. De methode vraagt ook om discipline om de enquêtes in te vullen en uit te zetten. En het systeem is niet gratis: het kost €6.500,- per jaar. 3
Gebieds- en Stedelijke Programma’s Leiding en Staf Stedelijke Programmas
Gemeente Vlaardingen Inhoudelijk zijn er nog enkele opmerkingen te plaatsen: Het systeem levert zgn. trajectrapporten op. Die kennen vier waarderingscategorieën: 1. Realisatiekracht de opgave zo slagvaardig, slim, snel en/ of efficiënt mogelijk te zijn II. Democratie de stem van de samenleving is vertegenwoordigd en klinkt door III. Kwaliteit van de samenleving goed teamspel: constructieve interactie en duidelijkheid voor iedereen IV. Professionele vormgeving een goede voorbereiding en een goed werkende aanpak in de praktijk Met name categorie II (democratie) past bij het evaluatiekader van mw. Michels. —
—
—
—
Wij zijn gaarne bereid om de leveranciers van deze benchmark te vragen om (bijvoorbeeld in de raadswerkgroep 4e D) de werking te demonstreren in een oriënterende raadsbijeenkomst, als onderdeel van de discussie over het meten van het effect van participatiebeleid. Monitoring van de voortgang van het programma participatie Het tweede onderdeel van de motie van 18 februari 2016 vraagt om een halfjaarlijkse monitoring met een jaarlijkse evaluatie, waarbij de raad wordt geïnformeerd over de laatste stand van zaken en waar nodig bij kan sturen. Dat is zeker de bedoeling. Daarbij wordt aangesloten bij de rapportagecyclus rond de andere programma’s (Wonen, Economie, Duurzaamheid). Conclusie
Tijdens het onderzoek is het volgende geconstateerd: • • • • • •
De relatie tussen de indicatoren uit het Programma Participatie (te weten: aantallen mantelzorgers, actieve bewoners in de wijk en vrijwilligers enerzijds, en het vertrouwen in het gemeentebestuur anderzijds) en het participatiebeleid is niet eenduidig te leggen Deze indicatoren zijn wel al beschikbaar; er is daarom geen extra energie nodig om ze te verkrijgen De indicatoren betreffen het participatiebeleid in het algemeen, niet individuele trajecten De indicatoren komen slechts eens per drie jaar beschikbaar. Tussentijdse bijsturing op basis van deze indicatoren is dan ook niet mogelijk Het evaluatiekader van mw. Michels past bij de manier van kijken van de raadswerkgroep 4e D Er zullen hulpvragen nodig zijn om scherper zicht te krijgen de invulling van het evaluatiekader, maar voor sommige categorieën blijft de meetbaarheid een probleem
Tijdens het onderzoek bleek de benchmark burgerparticipatie een aantrekkelijk instrument om op eenvoudige wijze participatie te monitoren: • • • • •
De benchmark bevat een aantal elementen uit het evaluatiekader van mw. Michels De benchmark geeft invulling aan de aanbeveling van de Rekenkamercommissie Schiedam Vlaardingen om regelmatig de inspraak- en participatieprocessen te evalueren Het instrument is digitaal en kan, mits consequent gebruikt, geaggregeerde gegevens opleveren De participatieladders die worden gebruikt wijken af van die van ons Het instrument kost werk en ca. €6.500,- per jaar.
Gezien deze conclusies stellen wij u voor in te stemmen met het gebruiken van de benchmark burgerparticipatie als monitor van het participatiebeleid van de gemeente Vlaardingen en ter invulling van de rekenkameraanbeveling tot meer gestructureerde evaluatie van participatietrajecten. Voor het Programma Participatie is een zelfde rapportagecyclus van toepassing als voor de andere stedelijke programma’s. 4
Gebieds- en Stedelijke Programma’s Leiding en Staf Stedelijke Programma’s
Gemeente Vlaardingen
Financiële consequenties De kosten van deelname bedragen ca. € 6.500,- per jaar en komen ten laste van het uitvoeringsbudget programma participatie (€50.000,- per jaar in 2016, 2017 en 2018). In 2018 kan het instrument worden beoordeeld en kan eventueel structurele financiering worden geregeld. Juridische consequenties Niet van toepassing. Communicatie De benchmark burgerparticipatie vraagt ook actie van bewoners die hebben meegedaan aan een participatietraject. Zij moeten daarover geïnformeerd worden. Voorstel W stellen u voor: t
2.
ïn te stemmen met het gebruiken van de benchmark burgerparticipatie als monitor van het participatiebeleid van de gemeente Vlaardingen en ter invulling van de rekenkameraanbeveling tot meer gestructureerde evaluatie van participatietrajecten In te stemmen met een rapportagecyclus over de voortgang van het Programma Participatie op een met de andere stedelijke programma’s vergelijkbare manier
iders van Vlaardingen,
De mw. mr. A.G.
De burgemeester, A.B. Blase
5
