Geamendeerde =vastgestelde Meerjarenprogrammabegroting

ONDERWERP

2009-2012

Meerjarenprogrammabegroting 2009-2012

Geamendeerde =vastgestelde Meerjarenprogrammabegroting

ONDERWERP


VOORWOORD Arnhem is een kansrijke stad. Tegelijkertijd kent de stad grote problemen. Ons bewust van dit spanningsveld en de keuzes die dat vraagt, hebben wij de gemeentelijke programmabegroting 2009-2012 ontworpen.

Deze accenten komen voor een belangrijk deel tot uitdrukking in (extra) maatregelen voor (de mensen in) de krachtwijken – Malburgen / Immerloo, het Arnhemse Broek, Presikhaaf I en II en Klarendal. Dat gaat ook op voor de Geitenkamp en voor wijken waar een preventieve vinger aan de pols geboden is (zoals Sint Marten-Spoorhoek en delen van nieuw Zuid). Inzet is om bij de beoogde uitbreiding in Schuytgraaf een concurrerend, wervend woonklimaat te realiseren. Ook zijn maatregelen nodig – bovenop het bestaande beleid – die de functies van het Arnhemse stadscentrum helpen versterken. Al die maatregelen vergen behalve veel inhoudelijke inspanningen en betrokkenheid vaak ook extra financiële middelen. Hiervoor dragen de gemeente, het Rijk, de provincie en verschillende maatschappelijke partners, bewoners en bezoekers samen verantwoordelijkheid. De benodigde financiële inzet van de gemeente zelf voor stedelijke prioriteiten is deels wel en deels niet te overzien. Met name de inzet van diverse partners voor de krachtwijken vraagt nog het nodige rekenwerk. Afhankelijk van de stand van zaken van de gesprekken en besluiten, zijn de maatregelen in deze gemeentebegroting al dan niet (volledig) vertaald. Om alles te kunnen bekostigen zijn we er opnieuw in geslaagd om middelen vrij te spelen in de vorige begroting is al € 24 miljoen nieuw ingezet en in het afgelopen begrotingsjaar zijn diverse tegenvallers al verwerkt. Het gaat om € 10,9 miljoen in 2009 en oplopend naar € 11,6 miljoen in 2012, om gewenste nieuwe ontwikkelingen te realiseren. Voor een deel van die bedragen staan daar overigens bezuinigingen tegenover. Bij de nieuwe bestedingen is behalve met de genoemde accenten ook rekening gehouden met min of meer onvermijdelijke nieuwe uitgaven. Ook wordt zoveel mogelijk recht gedaan aan de wensen van de raad die tijdens de behandeling van de Perspectiefnota in mei 2008 naar voren zijn gebracht. Al met al zijn we er aldus in geslaagd de Arnhemse raad een in meerjarig kader sluitende ontwerp-begroting te blijven aanbieden. Het is onze stellige overtuiging dat deze begroting tevens recht doet aan het – samen met de stad en naar vermogen – aanpakken van de noden en benutten van de kansen van Arnhem. Zodat we uitgroeien tot een stad, die niet langer “de verkeerde lijstjes aanvoert”. Een stad waar het, als het even kan, voor iedereen goed wonen, werken en samenleven is. Een stad waar mensen zich betrokken voelen en betrokken worden bij wat er gebeurt. Kortom, een stad zoals bedoeld in het coalitieakkoord “Iedereen doet mee” !

Burgemeester en wethouders van Arnhem.

ONDERWERP

Samenhang is het sleutelwoord in de aanpak van problemen en het benutten van kansen. Want dat helpt volgens ons het best om de leefbaarheid van zo veel mogelijk Arnhemmers te verbeteren. De hoofdaccenten voor de komende tijd zijn: het vergroten van de veiligheid, het vergroten van de kansen voor de jeugd, het bevorderen van de arbeidsparticipatie, het verbeteren van de kwaliteit van de woningvoorraad en de woonomgeving, en het vergroten van de attractiviteit van de stad (de binnenstad, historie, cultuur en natuur).


Het Arnhemse coalitieakkoord “Iedereen doet mee” is daarbij uiteraard hèt vertrekpunt. De afgelopen jaren hebben wij, samen met mensen en organisaties in de stad, veel van de ideeën uit dit akkoord omgezet in maatschappelijke en fysieke veranderingen. De realisatie van de andere, nog niet (geheel) verwezenlijkte doelen uit het akkoord staat voor de komende tijd op onze agenda.

INHOUDSOPGAVE Beleidsbegroting................................................................................................................ 1 1

HOOFDLIJNEN VAN BELEID...................................................................................... 3 1.1 1.2

De Arnhemse problemen aanpakken en de kansen benutten .......................... 3 De hoofdaccenten in de begroting .................................................................... 3

1.3

De organisatie van de Uitvoering in 4 Stadsprogramma’s .............................. 11

1.3.1 1.3.2 1.3.3 1.3.4 2.

FINANCIEEL MEERJARENBEELD ....................................................................... 17 2.1 2.2 2.3

Inleiding........................................................................................................... 17 Algemeen financieel beeld .............................................................................. 17 Voorstellen nieuw beleid ................................................................................. 18

2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.3.4 2.3.5 2.3.6

3

Stadsprogramma 1: Aantrekkelijke centrumstad........................................ 13 Stadsprogramma 2: Verbeteren woon- en leefomgeving ........................... 14 Stadsprogramma 3: Participatie en werk.................................................... 15 Stadsprogramma 4: Zorgzame stad ........................................................... 16

Beleidsaccent Veiligheid ............................................................................ 18 Beleidsaccent Jeugd .................................................................................. 20 Beleidsaccent arbeidsparticipatie............................................................... 22 Beleidsaccent Wonen en leefomgeving ..................................................... 23 Beleidsaccent attractiviteit.......................................................................... 25 Overige bestedingsvoorstellen ................................................................... 27

2.4

Perspectiefnota ............................................................................................... 29

2.5

Algemene Uitkering......................................................................................... 31

2.6

Financiële mutaties ......................................................................................... 32

2.7

Dekkingsvoorstellen ........................................................................................ 33 PROGRAMMA’S EN DEELPROGRAMMA’S.......................................................... 35

01 Democratisering ............................................................................................................ 37 01.1 De gemeenteraad .......................................................................................... 38 01.2 Versterken besturen op hoofdlijnen................................................................ 42 02 Kwaliteit dienstverlening................................................................................................ 45 02.1 Publieke dienstverlening ................................................................................ 46 03 Educatie ........................................................................................................................ 51 03.1 Voorschoolse ontwikkeling ............................................................................. 52 03.2 Goed onderwijs .............................................................................................. 56 03.3 Volwasseneducatie ........................................................................................ 61 04 Werk en inkomen .......................................................................................................... 65 04.1 Het verminderen van de afstand tot de arbeidsmarkt..................................... 66 04.2 Inkomensvoorziening en –ondersteuning als sociaal vangnet ....................... 69 05 Zorg............................................................................................................................... 73 05.1 Zorg voorlichamelijke en geestelijke gezondheid ........................................... 74 05.3 Wmo, lokaal beleid en individuele voorzieningen........................................... 80 06 Veiligheid ...................................................................................................................... 85 06.1 Veiligheid bevorderen..................................................................................... 86 06.2 Voorkomen en bestrijden van brand en rampen ............................................ 91

ONDERWERP

1.2.5 1.2.6

Het vergroten van de veiligheid.................................................................... 3 Het vergroten van de kansen van de jeugd.................................................. 5 Het bevorderen van de arbeidsparticipatie................................................... 6 Het verbeteren van de kwaliteit van de woningvoorraad en de woonomgeving ............................................................................................. 7 Het vergroten van de attractiviteit van de stad ............................................. 9 Krachtwijken, GSO-beleid en Binnenstadsbeleid ....................................... 10


1.2.1 1.2.2 1.2.3 1.2.4

07 Bruisend Arnhem .......................................................................................................... 95 07.1 Bloeiende kunst en cultuur ............................................................................. 96 07.2 Actief sporten ............................................................................................... 100 08 Samenleven in Arnhem ............................................................................................... 105 08.1 Maatschappelijke actieve burgers ................................................................ 106 08.2 Samenleven in de buurt ............................................................................... 109 08.3 Jeugd ........................................................................................................... 113 08.4 Integratiebeleid............................................................................................. 117 08.5 Ouderen en gehandicapten.......................................................................... 120

13 Kwaliteit openbare ruimte............................................................................................ 137 13.1 Arnhem schoon, heel en veilig ..................................................................... 138 13.2 Afval en riolering .......................................................................................... 142 13.3 Aandacht voor beeld- en ruimtelijke kwaliteit en erfgoed ............................. 148 14 Structuurversterking economie ................................................................................... 153 14.1 Verbeteren ondernemingsklimaat ................................................................ 154 15 Duurzaam milieu ......................................................................................................... 159 15.1 Naar een duurzame inrichting van het milieu ............................................... 160 15.2 Een goed milieubeheer ................................................................................ 166 15.3 Een goede handhaving van de milieukwaliteit.............................................. 172 16 Algemene dekkingsmiddelen ...................................................................................... 177 16 16.1 16.2 16.3 16.4 16.5 4

Overzicht algemene dekkingsmiddelen................................................................ 179 Geldleningen................................................................................................. 179 Verzekeringen en beleggingen ..................................................................... 179 Belastingen en heffingen............................................................................... 180 Algemene uitkeringen ................................................................................... 180 Algemene baten en lasten ............................................................................ 180 PARAGRAFEN ................................................................................................... 183

4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9 4.10

§ LOKALE HEFFINGEN ............................................................................... 185 § WEERSTANDSVERMOGEN..................................................................... 191 § ONDERHOUD KAPITAALGOEDEREN ..................................................... 201 § FINANCIERING ......................................................................................... 211 § BEDRIJFSVOERING ................................................................................. 215 § VERBONDEN PARTIJEN .......................................................................... 219 § GRONDBELEID ......................................................................................... 223 § INVESTERINGEN...................................................................................... 227 § SUBSIDIES................................................................................................ 233 § STAD IN BALANS...................................................................................... 235

Financiële begroting ...................................................................................................... 239 5

OVERZICHT VAN BATEN EN LASTEN PER DEELPROGRAMMA................... 243

6

FINANCIEEL OVERZICHT GROTESTEDENBELEID ........................................ 249

7 7.1 7.2 7.3 7.4

FINANCIËLE STATEN ........................................................................................ 251 Geprognosticeerde balans ............................................................................ 252 Vaste activa .................................................................................................. 254 Reserves en voorzieningen........................................................................... 256 EMU-saldo .................................................................................................... 257

Afkortingenlijst.................................................................................................................. 259 Bijlage Subsidies.............................................................................................................. 262

ONDERWERP

12 Wonen in Arnhem ....................................................................................................... 129 12.1 Goede afstemming vraag en aanbod woningmarkt...................................... 130


11 Mobiliteit...................................................................................................................... 123 11.1 Mobiliteit en bereikbaarheid ......................................................................... 124

ONDERWERP


1

PAGINA


ONDERWERP

Beleidsbegroting

PAGINA

ONDERWERP

2


3

PAGINA


ONDERWERP

1

HOOFDLIJNEN VAN BELEID

1.1 De Arnhemse problemen aanpakken en de kansen benutten Achterstanden aanpakken en kansen benutten. En dat waar mogelijk in samenhang doen. Het is het uitgangspunt van de Tussenbalans van de Visie Arnhem 2015 en van het Coalitieakkoord. De gemeente blijft daar de komende tijd samen met partners in de stad gericht aan werken. Om de leefbaarheid van Arnhem voor een zo groot mogelijk aantal Arnhemmers te verbeteren legt de gemeente Arnhem in deze begroting de volgende bestuurlijke hoofdaccenten: het vergroten van de veiligheid, het vergroten van de kansen van de jeugd, het bevorderen van de maatschappelijke participatie (met name werken), het verbeteren van de kwaliteit van het wonen (woningvoorraad en woonomgeving), en het vergroten van de attractiviteit van de stad (we denken aan de binnenstad, historie, cultuur en natuur). De hoofdaccenten sluiten goed aan bij het door de Stichting Atlas voor Gemeenten in het afgelopen jaar voor Arnhem gesuggereerde beleidsmenu voor de korte en voor de lange termijn. Bovendien passen ze prima bij de organisatorische setting (de aanpak van problemen en het benutten van kansen in vier stadsprogramma’s), die de gemeente de afgelopen tijd heeft ontwikkeld en nog altijd door ontwikkelt.

1.2

De hoofdaccenten in de begroting

1.2.1

Het vergroten van de veiligheid

Hoofddoel Mensen hebben een fundamenteel belang bij veiligheid. Een veilige omgeving geeft de mensen de mogelijkheid vrijelijk hun leven gestalte te geven, zonder daarbij de vrijheden van anderen in te perken. Het onderzoek “Leefbaarheid Doorgrond” geeft aan dat veiligheidsproblemen in Arnhem groter zijn dan in de meeste andere Nederlandse steden. Voor een belangrijk deel vloeit dit voort uit sociale en economische kenmerken van de stad. Het meer richten van de aanpak op de bij uitstek onveilige plekken en gebieden en het versterken van de veiligheidsketen zien we als belangrijke opgaven voor de komende jaren. Vertrekpunt In de landelijke vergelijking van veilige en minder veilige steden Arnhem scoort steevast als zeer onveilige stad. Wat betreft geweldsmisdrijven en vernielingen doen – onder de 50 grootste gemeenten – er in 2008 maar drie steden het slechter dan Arnhem (een jaar geleden waren dat er nog vier). Veel invloed op de Arnhemse score heeft de centrumfunctie (Binnenstad, Korenmarkt, Gelredome etc.). Bovendien kent Arnhem relatief veel sociaaleconomisch zwakke wijken. De onveiligheid in die wijken of delen ervan is groter dan in andere delen van de stad. Het rapport “Leefbaarheid Doorgrond” wijst de volgende echte probleemgebieden van de afgelopen jaren in Arnhem aan:

Deze accenten zullen grotendeels binnen de bestaande begrotingsbudgetten opgelost moeten worden. Daarnaast zijn de inspanningen van anderen dan de gemeente, zoals politie en justitie ook cruciaal. In het kader van het krachtwijkenbeleid is zonder meer ook een rol voor corporaties weggelegd.

ONDERWERP

Veiligheidsbeleid In het veiligheidsbeleid willen we in de jaren 2009-2012 de volgende targets hanteren: Het terugdringen van gevoelens van onveiligheid bij 43% van de mensen in 2005 naar 40 % in 2009 voor de stad als geheel en van 30% naar 28 % van de mensen voor de eigen buurt. Vermindering geweldsdelicten en overlast in Arnhem. Incidenten in krachtwijken in 2010 met 25 % verminderen ten opzichte van 2002. Substantiële vermindering in Arnhem als geheel. Evenals in 2007 35 % van de volwassen veelplegers in de komende jaren in een traject opnemen. Tenminste de helft van de naar schatting 120 notoire overlastgevende huishoudens in probleembuurten aangepakt in 2011. Extra inzet op minder overlast en criminaliteit door de jeugd. Vermindering van het aantal jeugdige verdachten 12-18 jaar van 2,7 (in 2001-2004) tot 2,5 per 1.000 in 2012. Vermindering van het aantal jeugdige verdachten van 18-24 jaar van 3,8 (in 2001-2004) tot 3,5 per 1.000 in 2012. 50 % van de jeugdige veelplegers vanaf 2009 in een zorgtraject (in 2007 35 %). Drugs- en drankgerelateerde overlast daalt van 900-1000 gevallen per jaar nu tot minder dan 750 gevallen in 2011.


Index Geweldsmisdrijven en Vernielingen Arnhem (Atlas voor Gemeenten 2008); Arnhem neemt hier een 48e plaats in, oftewel: de onveiligheid is slechts in 2 steden onder de G50 groter.

PAGINA

Onderstaand overzicht geeft een beeld van de ontwikkeling op de belangrijkste onderwerpen in Arnhem in de afgelopen jaren in vergelijking met het gemiddelde van de 50 grotere gemeenten:

4

Pratend over de veiligheid in Arnhem zijn er enkele toch wel saillante aspecten, namelijk: Er zijn relatief veel verdachten ouder dan 25 jaar, maar in de afgelopen twee, drie jaar is er ook een forse toename van het aantal jeugdige verdachten geweest. Een verhoudingsgewijs groot aantal mensen vertoont probleemgedrag: uit een scan van personen bekend bij zorgen justitiële instanties blijkt dat er in 2005 circa 1.200 mensen woonachtig zijn of verblijven die een problematische achtergrond hebben en waarmee deze instanties contact hebben gehad. Een deel van de mensen met meervoudige problemen zorgt – zo blijkt uit “Leefbaarheid Doorgrond” – ook voor overlast in hun omgeving. Uit de aanpak van problemen in het Broek van het afgelopen jaar blijkt dat er – voor de diverse probleemwijken samen genomen – in Arnhem volgens een voorzichtige schatting tenminste 120 huishoudens zijn die notoire overlast voor hun omgeving veroorzaken. Het betreft hier zowel mensen met een meervoudige problematiek als mensen die zelf weinig problemen kennen (de hufters pur sang). Het niveau van onveiligheid kan niet ten volle verklaard worden uit de kenmerken van de stad, en heeft mogelijk een beleidsmatige component.

PAGINA


ONDERWERP

1.2.2

5

Enkele specifieke (financiële) impulsen zijn overigens in het kader van deze begroting wel voorzien. We denken daarbij aan inspanningen op het gebied van integriteit (uitvoering wet Bibob) en uitbreiding van het cameratoezicht. Voorzieningen in het kader van het jeugdbeleid (zie hieronder) en de drugshulpverlening leveren uiteindelijk ook een bijdrage aan de veiligheid in de stad.

Het vergroten van de kansen van de jeugd

Hoofddoel Jeugd en jongeren zijn het menselijk kapitaal van de toekomst. Goede voorzieningen en dienstverlening voor de jeugd – gericht op een succesvolle opvoeding in een stimulerende omgeving, waar nodig in samenhang met (preventieve) zorg en met bijzondere aandacht voor de aansluiting van onderwijs en arbeidsmarkt, kortom investeren in kinderen – zijn centrale thema’s in de komende jaren. Het motto van het Arnhemse Integraal Jeugdbeleid is “kansen bieden, grenzen stellen en steun geven bij problemen”. Het Arnhemse jeugdbeleid vraagt extra investeringen. Want het is de afgelopen jaren niet in alle opzichten goed gegaan met de jeugd. Vertrekpunt Arnhem heeft ongeveer 41.000 inwoners tussen de 0 en 25 jaar. Beleid gericht op deze grote groep maakt een belangrijk onderdeel van de gemeentelijke begroting uit. In totaal wordt er jaarlijks ongeveer € 50 miljoen aan onderwijs en jeugd uitgegeven. In grote lijnen zijn dit middelen voor voorschoolse voorzieningen, huisvesting en onderhoud van scholen, jeugdgezondheidszorg en aan voorzieningen en activiteiten op het gebied van sport en cultuur. Aangenomen wordt, dat 10 % van de jongeren meer of minder ernstige problemen ondervinden. Deze aanname is onder meer gebaseerd op het gegeven dat de Arnhemse samenleving relatief veel achterstanden kent. Armoede onder kinderen loopt naar verwachting parallel met armoede in de lokale samenleving als geheel. En in de afgelopen jaren is het aantal voortijdig schoolverlaters gestegen tot circa 900 per jaar. Daar is overigens tweederde van teruggeplaatst in het onderwijs. Successen zijn behaald bij de jeugdwerkloosheid. Het percentage werkloze jongeren is sterk teruggedrongen (op 1-82007 398 werkloze jongeren). Door de samenhang tussen onderwijs en arbeidsmarkt verder te versterken kunnen de resultaten verder verbeterd worden. Het aantal meldingen van overlast van jongeren cirkelt de laatste jaren rond de 500 à 600 per jaar. Aandeel inwoners en kinderen in een problematische woonomgeving in Arnhem (met rangnummer) in vergelijking van de 50 andere grotere steden; het rangnummer is hoger naarmate een groter percentage mensen/kinderen in deze wijken woont (Atlas voor Gemeenten 2008)

Jeugdbeleid Met het Integraal Jeugdbeleid willen we, naast alle reguliere activiteiten voor de jeugd, extra kansen creëren, grenzen stellen en de nodige zorg bieden. De belangrijkste doelen zijn: Een vermindering van het aantal risicojongeren en probleemjongeren in 2011 met 20 % ten opzichte van 2008.

Hoofddoel Het uitgangspunt van het Arnhemse coalitieakkoord “Iedereen doet mee” geldt natuurlijk in bijzondere mate voor de participatie op de arbeidsmarkt. Ondanks alle inspanningen van de afgelopen jaren heeft Arnhem toch nog steeds relatief veel werkloze mensen en mensen met een bijstandsuitkering. Wij willen daarom de komende jaren vooral inzetten op: meer (bereikbare) werkgelegenheid en nog meer aandacht voor toeleiding met name voor laagopgeleiden, het wegnemen van barrières onder meer door inburgering en integratie, en waar nodig als sluitstuk een kwalitatief goed armoedebeleid. Dat laatste om in ieder geval voldoende deelname aan de samenleving voor iedereen mogelijk te maken. Vertrekpunt De ontwikkeling van de werkloosheid vertoont sinds 2005 een gunstig beeld: 12.000

10.000

8.000

6.000

4.000

2.000

0 2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

Toch blijft werkloosheid en uitkeringsafhankelijkheid één van de belangrijkste problemen in de stad. De stand op de ranglijst van gemeenten en de toekomstige behoefte aan personeel maken een verdere vermindering van de uitkeringsafhankelijkheid en een verhoging van de participatiegraad in hoge mate gewenst. De gunstige ontwikkeling vloeit – behalve uit de economische ontwikkeling – ook voort uit het feit dat het nieuwe instrumentarium op het gebied van toeleiding naar arbeidsmarkt grotendeels uitgerold is. Dat heeft mede geleid tot een sterkere afname dan gemiddeld van het aantal bijstandgerechtigden in de afgelopen twee jaar. Vooral de afname van het aantal jongeren met een uitkering springt in het oog. De inspanningen zijn echter nog niet voldoende. De afstand met andere steden blijft te groot.

ONDERWERP

Het bevorderen van de arbeidsparticipatie


1.2.3

PAGINA

In financiële zin werken met name de realisatie van de Centra voor Jeugd en Gezin (inclusief de Verwijsindex) en het Electronisch Kinddossier de komende tijd in de begroting door. Daarnaast stoppen we extra geld in wijkgerichte ondersteuning en casemanagement bij overlast, onder meer via intensieve gezinsbegeleiding. Ook aan het functioneren van de brede scholen geven we extra aandacht. We zullen onder meer onderzoeken hoe ze hun integrale functie kunnen versterken. In het licht van het regulier beleid voor onze jeugd noemen we investeringen die samenhangen met de uitleg van de stad (brede scholen en sport in Schuytgraaf) en het bij de tijd brengen van bestaande voorzieningen (onder meer het voorzieningenhart in Sint Marten en de nieuwbouw van het Voortgezet Speciaal Onderwijs De Radar).

6

Mede met het oog hierop is een te ontwikkelen jeugdmonitor van belang. We moeten meer zicht krijgen op de situatie van de jeugd op het moment en de ontwikkelingen daarin. In ieder geval in de aanpak- en preventiewijken, maar ook in de relatief kinderrijke stedelijke uitleg, is de samenwerking tussen uitvoerende (basis-)voorzieningen in 2011 verbeterd. Dit leidt tot een significant positiever oordeel over deze voorzieningen door de bewoners. Een goed lopende keten voor jeugdzorg zowel voor de groep onder de twaalf jaar als de groep boven die leeftijd is gerealiseerd in 2009. Het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) speelt hierin een wezenlijke rol. De in 2008 gerealiseerde monitor jeugdbeleid wordt gecontinueerd en leidt voor de periode 2009-2012 tot een door de organisaties in de stad die met de jeugd van doen hebben, tot een significant positiever beoordeelde gemeentelijke regie van het jeugdbeleid.

Hoofddoel De kwaliteit van de woningvoorraad en de woonomgeving bepalen in belangrijke mate hoe geliefd Arnhem is als een stad om in te wonen. Doel voor de komende jaren is het vooral Arnhem aantrekkelijker te maken als woonplaats voor mensen met midden- en hogere inkomens. Met name door meer voor deze doelgroep aantrekkelijke woningen aan te bieden. Omdat we op die manier de stad als geheel sterker maken, helpen we ook de kansen voor de zwakkeren in de stad te vergroten. Overigens betekent dit wel dat we blijvend een voldoende en kwalitatief goede voorraad voor mensen met lagere inkomens in stand zullen houden. Behalve de woningen is uiteraard de woonomgeving – fysiek en sociaal – van belang. Verbetering van kwaliteit en beheer van de openbare ruimte, en de organisatie van een adequaat voorzieningenniveau zijn blijvende opgaven voor de gemeente. Vertrekpunt Zoals de Woonvisie destijds al aangaf is de Arnhemse woningmarkt in onbalans. Arnhem heeft 65.000 woningen, waarvan 25.000 woningen in de kernvoorraad voor lagere inkomens. Een flink deel van de kernvoorraad wordt bewoond door mensen die daar niet op zijn aangewezen. De afgelopen jaren hebben we al het nodige gedaan om een betere balans te realiseren, maar de situatie is nog lang niet zoals ze zou moeten zijn. Belangrijke processen zijn in dit verband de herstructurering in Malburgen en Presikhaaf. Ze zijn nu volop in gang. Er worden grote ingrepen in de woningvoorraad en woonomgeving uitgevoerd. Bij deze ontwikkelingen wordt nadrukkelijk ingezet op een meer evenwichtige verhouding van de woningvoorraad en vergroting van de aantrekkelijkheid door gebiedsgewijze differentiatie. Daarnaast is ook de ontwikkeling van Schuytgraaf goed op stoom. Het ingezette versnellingsprogramma gaat vruchten afwerpen. Dat leidt de komende tijd tot de volgende veranderingen in de woningvoorraad:

ONDERWERP

1.2.4 Het verbeteren van de kwaliteit van de woningvoorraad en de woonomgeving


Wat de inzet van middelen in het kader van deze begroting betreft – het beleid zal grotendeels gestalte krijgen binnen de bestaande budgettaire kaders, met name de budgetten in het kader van de Wet Werk en Bijstand en de Inburgeringsbudgetten. Wel is het gewenst deze middelen meer geïntegreerd te kunnen benutten. Extra inzet zien wij met name op het vlak van het armoedebeleid.

PAGINA

Beleid Participatie In de komende jaren zal het participatiebeleid in Arnhem gericht zijn op: Reductie van de bijstandsafhankelijkheid in Arnhem in de komende 4 jaar (20082012) met 25 %. Waarbij wordt uitgegaan van 30 % in de Vogelaarwijken en 20 % in de overige wijken. 825 inburgeringstrajecten jaarlijks in de komende jaren (waarvan 50 % vrouwen); in 2011 is 80 % van de inburgeringstrajecten in de wijken duaal; inburgering leidt tot daadwerkelijke participatie in de vorm van werk (vermindering van de afstand in werkloosheidspercentages tussen autochtonen en allochtonen). 10 % van de bijstandsgerechtigden (met name degenen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt) functioneert op enig moment in een participatiebaan. D.w.z. uitgaande van het huidig bestand aan bijstandsgerechtigden groei van het aantal “participatiebanen” (werken met behoud van uitkering) in 2011 tot 600. Substantiële verbetering maatschappelijke deelname van mensen in een schulden- en armoedesituatie door een geïntegreerde benadering van instanties op basis van de opgestelde armoedeagenda 2008-2010.

7

Onder de werklozen en bijstandsgerechtigden zijn in Arnhem relatief veel mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Het percentage langdurig werklozen duidt daar ook op. Vooral in de krachtwijken willen we flink inzetten op het vermindering van langdurige werkloosheid, het verkleinen van de afstand tot de arbeidsmarkt en op integratie. Belangrijk is ook dat we bij de krachtwijkenaanpak inkomensvoorziening en toeleiding willen koppelen aan andere instrumenten. Behalve toeleiding naar werk van langdurig werklozen kan zo ook de sociale structuur in deze wijken versterkt worden. Arnhem kent veel inwoners van buitenlandse komaf. Na de vier grote steden en Almere heeft Arnhem het hoogste percentage migranten. De uitvoering van de hiermee samenhangende inburgeringsopgave loopt achter op de door ons geformuleerde taakstellingen. Ook vinden we de participatiegraad van migranten nog onvoldoende.

ONDERWERP

wooneenheden


sloop

PAGINA

Nieuwbouw

8

Beoogde ontwikkeling woningvoorraad netto toename

2007 2008

885 1.444

58 1.117

0 210

827 327

2009 "hard"* "zacht"*

1.411 1.612

131 0

267 38

1.275 1.650

10.936

1.160

36

9.812

2010 en later ("zacht")

* Het onderscheid tussen “hard” en “zacht” is gebaseerd op de stand van zaken rond de vordering van bouwplannen. Bij de “harde” ontwikkeling zijn de plannen in een vergevorderd stadium. Zo vergevorderd dat het reëel is aan te nemen dat realisatie waarschijnlijk in het betreffende jaar zal plaatsvinden. Bij “zachte” plannen is de zekerheid geringer of is niet duidelijk wanneer realisatie plaatsvindt

Meer mogelijkheden zijn geschapen voor starters op de koopwoningmarkt. Het is nu zaak dat mensen hiervan flink gebruik gaan en blijven maken. Het wijkgericht werken is geëvalueerd en wordt versterkt gekoppeld aan de gezamenlijke aanpak in de Krachtwijken en de preventiewijken. Het programma Buitengewoon Beter (BGB) loopt door, zij het met lichte vertraging. De derde ronde BGB-wijken De Laar West, Klarendal, Molenbeke en Burgemeesterswijk zullen samen met nog enkele andere wijken op basisniveau gebracht worden komend jaar. Dat gebeurt in samenloop met het vervangen of herstellen van slechte riolering (Gemeentelijk Rioleringsplan – GRP). Via het Meerjaren Investeringsplan (MIP) wordt het voorzieningenniveau bij de tijd gehouden. Beleid Wonen De gemeente Arnhem wil haar regierol op het gebied van het wonen de komende jaren uitgaande van de volgende targets nader invullen. Uitgangspunt is daarbij is dat samen met de corporaties afspraken gemaakt worden over de omvang van de ijzeren voorraad van woningen voor mensen die behoren tot de doelgroep van beleid. Binnen deze ijzeren voorraad zal de nieuwbouw met name gericht moeten zijn op de vervangingsvraag van woningen voor de doelgroep, die kwalitatief niet meer voldoen. De overige nieuwbouw kan zich dan richten op het verleiden van een deel van de scheefwoners naar een middeldure woning en het verminderen van de spanning op de markt van dure woningen. Doelen hierbij zijn vooralsnog: Totdat er nieuwe afspraken in het kader van het partnership met corporaties zijn, houdt Arnhem zijn kernvoorraad voor de doelgroep van het volkshuisvestingsbeleid (lagere inkomens) in een omvang van maximaal 24.500 in stand. Bereiken van een 50-50-verhouding van huur- en koopwoningen in Arnhem in 2016. Substantiële toename van de differentiatie van woonmilieu’s in de periode tot 2015 in die gebieden die tot nu toe relatief eenzijdig waren qua samenstelling en een verdunning van de maatschappelijke problematiek in de stad door spreiding. Bij de differentiatie zal nadrukkelijk moeten worden gelet op de aantrekkelijkheid van gebieden voor diverse doelgroepen en minder segregatie. In 2008 of 2009 is nadere standpuntbepaling over de (gewenste) ontwikkeling van de woningvoorraad in Arnhem in kwantitatieve en kwalitatieve zin, mede in het licht van landelijke discussies over groei en krimp aan de orde. Mede op grond hiervan brengt de gemeente Arnhem haar inzet met het oog op de onderhandelingen in het kader van de verstedelijkingsafspraken en de concessieafspraken in de stadsregio in de onderhandelingen in (in 2009 en 2010). Het te voeren beleid heeft betrekkelijk weinig budgettaire consequenties. Voorzover die aan de orde zijn hebben die vooral betrekking op de marge. Op enkele onderdelen is het gewenst plankosten incidenteel af te dekken. Daarnaast vinden we het van belang aandacht te schenken aan architectuur. Bijzondere aandacht is gewenst voor het milieu: geluidshinder, luchtkwaliteit en energetische aspecten van de bebouwing. Door de inrichting van een klimaatfonds is het mogelijk onder meer de energetische aspecten van particuliere woningen te verbeteren. Naast de bestaande middelen voor de instandhouding van een aantrekkelijke en kwalitatief voldoende openbare ruimte (BRB, GRP) worden tenslotte extra middelen gegenereerd voor het onderhoud van wegen en fietspaden.

9

PAGINA


ONDERWERP

1.2.5

Het vergroten van de attractiviteit van de stad

Hoofddoel Mede als onderdeel van het aanvalsplan gericht op Arnhems’ problemen, willen we de kansen die Arnhem heeft op grond van haar sterke punten beter benutten. Sterke punten bij uitstek zijn: een zeer volledige culturele infrastructuur, de ligging van Arnhem in een groene omgeving en de bijzondere kenmerken van de Arnhemse onderlegger (variatie van natuurlijke milieus), en de bereikbaarheid van Arnhem – waarbij we zonder meer ook moeten refereren aan de HST-halteplaats. Het beleid voor de komende jaren moet erop gericht zijn deze sterke punten verder te versterken en daarbij goed te kijken hoe we daarmee tegelijk onze zwakke punten te lijf kunnen gaan. Vertrekpunt Arnhem staat landelijk gezien op de zevende plaats met aanbod podiumkunsten en op de zesde plaats voor aanbod musea (Atlas Gemeenten 2008). Arnhem scoort als Beste Binnenstad 2007-2009. En er zijn aantrekkelijke periodieke evenementen (Sonsbeek, Modebiënnale, Living Statues enz.). De attracties aan de noordrand (Burgers, Openluchtmuseum, Hoge Veluwe met Kröller-Müller) trekken veel bezoek. Arnhem is door dit alles één van de beter bezochte (dag-)toeristische bestemmingen in ons land (zesde toeristenstad). Arnhem heeft gelet op de omvang van de stad veel arbeidsplaatsen: bijna 95.000. Meest recente cijfers geven aan dat Arnhem meelift in de economische ontwikkeling. Of die ontwikkeling positief blijft gezien de crisis op de financiële markten en de ontwikkeling van de energiekosten, is overigens de vraag. In Arnhem zijn zakelijke en overheidsdiensten dominant. Maar ook de energiesector is relatief sterk ontwikkeld. Dat laatste levert een goede voedingsbodem op voor een bovengemiddelde groei van de milieu- en energiesector, mede gelet op het feit dat het hier sowieso een groeisector betreft. En met de aanwezigheid van een breed scala aan voorzieningen op cultureel gebied en culturele opleidingen heeft Arnhem ook sterke troeven op het gebied van de werkgelegenheid op het gebied van kunst en design. Mode neemt daarin een bijzondere plek in. De goede bereikbaarheid via verschillende modaliteiten (waaronder de hogesnelheidstrein) biedt in Arnhem bijzondere kansen voor economische en binnenstedelijke dynamiek. Nu de centrumring nagenoeg is afgerond verwachten we dat het oordeel over de bereikbaarheid per auto zal verbeteren. Met alle werkzaamheden was die er de laatste jaren op achteruit gegaan. De bereikbaarheid blijft overigens wel een aandachtspunt. Door de toename van het (auto-)verkeersdruk in de regio baart de ontwikkeling van de bereikbaarheid ten opzichte van andere steden zorgen. Beleid Attractiviteit We streven ernaar in de komende jaren: de culturele infrastructuur te versterken: realisatie Nationaal Historisch Museum en maximale inspanningen bij de voorbereidingen kunsten- en kennisclusters in het Rijnbooggebied. Groei modekwartier in Klarendal. Te komen tot zichtbare banengroei in mode en design, milieu en energie en zorg en welzijn. Het park Lingezegen te realiseren en een concept voor Stadsblokken/Meinerswijk te maken. De bereikbaarheid van de binnenstad en attracties noordrand op niveau te houden. Te komen tot aanscherping van de campagne gericht op imago en identiteit van Arnhem (in 2009) en een meer structurele lijn voor evenementen. Financieel gezien betekent dat we onder meer extra middelen uittrekken van de voortzetting van [Made in Arnhem], de realisatie van Lingezegen, de bereikbaarheid van de binnenstad (vorming van een bereikbaarheidsfonds om bereikbaarheid te garanderen en parkeermogelijkheden te ontwikkelen). Naast de voorbereidingen voor een kunsten- en kenniscluster in Rijnboog willen we middelen inzetten voor cultuur in de breedte.

10

PAGINA


ONDERWERP

1.2.6

Krachtwijken, GSO-beleid en Binnenstadsbeleid

De komst van het kabinet Balkenende-4 heeft voor Arnhem een aantal positieve impulsen opgeleverd. Belangrijk is dat het nieuwe ministerie van WWI heeft vastgesteld dat Arnhem relatief veel (4) probleemwijken kent, die onderdeel zijn van de landelijke 40-wijkenaanpak. Hierdoor is Arnhem zeer hoog op de nationale sociale en sociaal fysieke agenda terecht gekomen. Dit betekent een forse impuls in die 4 wijken, waardoor de achterstand van die wijken in 10 jaar substantieel moet kunnen worden teruggebracht. Probleemwijken moeten krachtwijken worden. Met het oog hierop worden nieuwe coalities van bewoners, corporaties en gemeente gevormd. Met een integraal pakket van maatregelen op sociaal, economisch en fysiek terrein wordt samengewerkt om het doel “krachtwijken” te realiseren. Ook uit provinciale analyses komt Arnhem naar voren als een stad met een groot aantal wijken en buurten met problemen. In totaal ca. 17.500 bewoners wonen in een wijk of buurt met een meer dan gemiddelde hoeveelheid problemen. De provincie heeft een nieuwe impuls gegeven aan Gelders Stedelijk Ontwikkelingsbeleid (GSO). De wijkaanpak is daarbij één van de uitgangspunten. Omdat vier Arnhemse wijken al via de krachtwijkenaanpak samen met het rijk en corporaties worden verbeterd, richt de GSO-agenda zich op andere Arnhemse wijken. Het GSO betreft een financiële impuls (zie ook hoofdstuk 2.2) om in de Geitenkamp, Sint Marten, Vredenburg, Kronenburg, de Laar en Elderveld extra te investeren. Vanuit het oogpunt van de aantrekkelijke centrumstad is uiteraard de ontwikkeling van de binnenstad van groot belang. Deze ontwikkeling krijgt gestalte in enkele grote stedelijke ontwikkelingsprojecten zoals Arnhem Centraal en Rijnboog, maar ook in allerlei andere plannen en plannetjes voor de binnenstad. Naast fysieke ingrepen is versterking van het programma voor de binnenstad een belangrijke opgave. Aan diverse ontwikkelingen dragen overigens Rijk, provincie (GSO) en stadsregio bij. De Krachtwijken- en GSO-aanpak hebben onder meer geleid tot de volgende afspraken voor diverse deelgebieden in de stad: Voor de vier “Krachtwijken”

Wonen (doelen woningaantallen met het oog op 2018)

Werken (2008-2012)

Leren/Opgroeien/ Samenleven (2012) Integreren Veiligheid (2010)

Achter de voordeur (2012)

Malburgen Presikhaaf Het Broek Klarendal Meer evenwicht in Meer evenwicht in Meer evenwicht in Meer evenwicht in woningdifferentiatie. woningdifferentiatie woningdifferentiatie woningdifferentiatie Nieuwbouw: 3285 Nieuwbouw: 2017 Nieuwbouw: 1100 Nieuwbouw: 49 (klaar: 602) (Klaar: 9) Bestaande woningen op basiskwaliteitsniveau; incl. lagere energielasten bewoners. Openbare ruimte op BGB (plus) niveau; 30 km zones; minder (lucht-)vervuiling; geluidshinder van rail en wegen (verkeerssituaties; gebruikt wegdek) gereduceerd; ecologische zones gerealiseerd. Meer werk in de wijk. Bijstand -/- 30 % 1071 750 en 100 mensen werken met behoud van uitkering.

Meer werk in de wijk. Bijstand -/- 30 % 767 530 en 70 mensen werken met behoud van uitkering.

Meer werk in de wijk. Bijstand -/- 30 % 418 279 en 60 mensen werken met behoud van uitkering.

Meer werk in de wijk/modekwartier (40 bedrijven). Bijstand -/- 30 % 646 450 en 60 mensen werken met behoud van uitkering. VSV -/- 2,1 % VSV -/- 2,0 % VSV -/- 1,9 % VSV -/- 1,75 % Brede voorzieningen tbv. educatie, jeugd en zorg (in MFC’s); CJG-functies in de 4 wijken; sluitende aanpak jeugd; 5 % meer sportdeelname; educatie doordrenkt van cultuureducatie. 1650 inburgeringstrajecten stedelijk in 2008 en 2009 (waarvan 50 % vrouwen); in 2011 is 80 % van de inburgeringstrajecten in de wijken duaal. Onveiligheid neemt af met 25 % ten opzichte van 2002 zowel in Arnhem als geheel als in de 4 prachtwijken. Een evenredig deel van de 17 toegezegde wijkagenten komt i.o.m. politie Gelderland Midden in de 4 wijken beschikbaar. Aanpak van circa 60 overlastgevende gezinnen in de vier wijken samen. Versterken basisaanbod hulpverlening voor gezinnen met meervoudige problematiek.

11

PAGINA


ONDERWERP

Voor de “GSO III wijken” (2008-2012) Geitenkamp Kengetal 5,7; wordt 5,9.

Sociale kwaliteit buurt Veiligheid, overlast en vandalisme

Kengetal overlast nu 5,1; zal substantieel naderen naar stedelijk gemiddelde van 3,7. Gevoel van onveiligheid in de wijk (38 % bewoners) neemt substantieel af. Bijstand -/- 20 % Gemiddeld inkomen (83,6 % Arnhems gemiddelde) neemt toe

Werken Inkomens

Sint Marten Kengetal 5,2; benadert 5,9. Kengetal overlast nu 4,6; zal substantieel naderen naar stedelijk gemiddelde van 3,7. Gevoel van onveiligheid in de wijk (53 % bewoners) neemt substantieel af. Bijstand -/- 20 % --

Elderveld/de Laar en Vredenburg/Kronenburg Meer maatschappelijke participatie bewoners. Minder overlast en onveiligheid door aanpak van onveilige plekken.

Bijstand -/- 20 % --

Voor de Binnenstad (korte en lange termijn) Arnhem Centraal

Gereed in 2013. Impact i.v.m. bereikbaarheid; werkgelegenheid, verbinding stationsgebied en binnenstad (looproute, detailhandel e.d.) Totale opgave: 516 woningen. 25.000 m2 kantooroppervlak. 15.000 m2 winkeloppervlak. Cultuur: kunstencluster; kenniscluster (23.000 m2). Haven. Ondergronds parkeren. Aanpak van de eerste planonderdelen voor 2011. Deze bestuursperiode: Realisatie plan Weverstraat. Ontwikkeling plan Gele Rijdersplein. Ontwikkeling totaalvisie Noordoostboog Binnenstad. Kwaliteitsimpuls horeca. Onveiligheid neemt af met 25 % (2010 vgl. met 2002). Duidelijker looproutes/betere bewegwijzering Betere overgangen tussen de binnenstad en de (groene) omgeving ervan; betere oversteekmogelijkheden; Meer voorzieningen die het verblijf in de binnenstad comfortabeler maken (bijv. zitbanken of openbare WC’s) Duidelijker markering van attracties. Schonere openbare ruimte.

Diverse plannen in gebied Rijnboog

Overige belangrijke plannen binnenstad

Uitgaan in het centrum Beleving binnenstad – openbare ruimte

1.3

De organisatie van de Uitvoering in 4 Stadsprogramma’s

De vijf inhoudelijke prioriteiten laten zich organisatorisch als volgt vertalen in een gebiedsgewijze aanpak en een aanpak in de vier stadsprogramma’s uit het coalitieakkoord. Veiligheid Zorgzame Stad Jeugd Woon- en leefomgeving Wonen Participatie/Werk Werken Aantr. Centrumstad

CeVeiligheid

Attractiviteit

Preventiewijken

Krachtwijken

Binnenstad

De programmatische werkwijze waarbij de vijf prioriteiten in de vier stadsprogramma’s worden ondergebracht is er vooral op gericht om – dwars door de 13 sectorale programma’s heen – verbindingen te leggen en oplossingen te genereren.

12

PAGINA


ONDERWERP

Men kan bijvoorbeeld denken aan koppelingen tussen onderwijs en arbeidsmarkt, cultuur en stedenbouw, een geïntegreerde benadering van notoire probleemveroorzakers, enzovoorts, enzovoorts. Het zijn koppelingen, die binnen de grenzen van de deelprogramma’s (oftewel organisatorische sectoren binnen de gemeentelijke diensten en vaak ook verschillende soorten organisaties in de lokale samenleving) niet altijd direct voor de hand liggen, omdat daarvoor samenwerking (ook met nieuwe partners) gezocht moet worden. Op de volgende pagina’s treft u – schematisch – een overzicht aan van de vier stadsprogramma’s.

PAGINA


ONDERWERP

Stadsprogramma 1: Aantrekkelijke centrumstad

13

1.3.1

ONZE AMBITIE Het versterken van de identiteit, het imago, en het functioneren van de stad als centrum van het oosten van het land.

WAT WILLEN WE MET DE STAD BEREIKEN? •

Meer economische groei, met specifieke aandacht voor kansrijke sectoren (voor Arnhem: energie- en milieutechnologie, mode en vormgeving; en voor de bredere regio: gezondheidszorg en welzijn, toerisme en vrije tijd). Mensen en bedrijven associëren Arnhem sterker met het creativiteit en innovatie. Mensen en bedrijven zijn beter bekend met de aantrekkelijke aspecten van de stad. De waardering voor het stadscentrum groeit. Bezoek aan de (binnen-)stad en haar voorzieningen groeit.

• • • •

HOE STAAN WE ERVOOR? DE VERTREKPUNTEN EN TRENDS • • • • • • • • • •

94.500 Arbeidsplaatsen in 2008 (9e onder de G50). Tempo banengroei 1997-2007: 24e plaats onder de G50. Voor het aandeel creatieve bedrijfstakken staat Arnhem op een 8e plaats onder de G50. Voor het aandeel groeisectoren op een 4e plaats onder de G50. Podiumkunsten en evenementen: 7e plek onder de G50; Musea: 6e plek onder de G50; Erfgoed: 22e plek onder de G50. Positie musea wordt in de komende jaren sterker: komst Nationaal Historisch Museum en Indisch Herinneringsmuseum. Volwaardig aanbod HBO en Hogeschool voor de Kunsten. Arnhem heeft titel Beste Binnenstad 2007-2009 verworven. Lichte daling winkels mode en luxe sinds 2000. Lichte afname verzorgingsgebied t.o.v. Nijmegen en Ede (GSO monitor). Aanbod horeca: diversiteit = 10e plek onder de G50 (2007 en 2008); kwaliteit = teruggang van 28e naar 31e plek onder de G50 (2007 2008). Waardering bereikbaarheid binnenstad per auto in 2006 = 5,6. (in 2004: 4,9; in 2000: 5,4). Waardering binnenstad algemeen in 2006 = 7,2 (in 2004: 6,9; in 1996: 7,4).

WAT GAAN WE DOEN OM ONS DOEL TE BEREIKEN? 1. Met het oog op een snellere banengroei meer bedrijvigheid in Arnhem faciliteren en stimuleren; en meer met het bedrijfsleven en andere partners in participatie samen optrekken. .

2.

Realiseren van een mooier en levendiger stadscentrum. Met een hoogwaardiger voorzieningenniveau en openbare ruimte, een sterker economische centrumfunctie en meer hoogwaardige woonmilieus.

EN WAT GAAN WE DAARVOOR CONCREET LEVEREN? •

• • •

• • • • • •

3.

4.

Het op niveau houden van de bereikbaarheid van Arnhem per auto en het verbeteren van het oordeel over de bereikbaarheid tot een 6,0.

• •

Arnhems imago en identiteit versterken en beter vermarkten.

• •

• •

• •

Nieuwe bedrijventerreinen (9 ha. tussen 2008-2010): Koningspleij. Nieuwe kantoren (jaarlijks 20.000 m2 in 2009-2012). Ruimte voor detailhandel Centrum Zuid en Schuytgraaf. Tenminste 20-25 woon-werkeenheden in wijken voor 2011. Verdere transformatie en herstructurering van het gebied Arnhem Centraal. Extra inzet van acquisitie voor energie- en milieutechnologie, mode en design, zorg en welzijn, toerisme en vrije tijd. Meer faciliteiten: startersondersteuning; adviezen en ondersteuning clustervorming innovatieve bedrijvigheid. Gezamenlijke uitvoering van de samen met bedrijfsleven, kennisinstellingen, hoger onderwijs en maatschappelijke organisaties opgestelde economische agenda. 3 op innovatie gerichte samenwerkingsprojecten in 2010. Verdere transformatie en herstructurering van het gebied Arnhem Centraal. Start van fase 1 Rijnboog. Met onder andere Havenkwartier, Paradijs en Bartok/Kenniscluster. Verdere ontwikkeling van Centrum Oost/Coberco. Verdere voorbereiding van de ontwikkeling van Centrum Zuid en Stadsblokken/Meinerswijk. Opwaardering en beter onderhoud van erfgoed en de openbare ruimte (beeldkwaliteit). Uitgevoerde actiepunten belevingsonderzoek binnenstad. Gebiedsontwikkeling beeldkwaliteit overgangswijken. Meer veiligheid in het centrum door maatregelen als camera’s, gebiedsgerichte aanpak handhaving, bevorderen “veilig ondernemen”. Onderzoek naar de versterking van de luxe winkelfunctie en de horecakwaliteit. Visie op bereikbaarheid van Arnhem op langere termijn. Optimale centrumring en aanvoerroutes (radialen). Verder voorbereiden gebouwde parkeervoorzieningen. Beter (onderhouden) systeem van fietsroutes en verbeterd fietsparkeren. Looproutes in binnenstad versterkt en bewegwijzerd. Dit geldt ook voor (loop-)routes tussen binnenstad en modekwartier, binnenstad en Sonsbeek etc. Doorzetten en eventueel uitbreiden van de shuttle Gelredome-Centrum. Betere doorstroming door verkeersmanagement Follow-up van de promotiecampagne [Made in Arnhem]; en identiteits-/imago-onderzoek. Stevige basis voor stedelijke evenementen waaronder de Modebiënnale. Eén stedelijk extra evenement (multicultureel). Door effectieve lobby meer betrokkenheid bij en bijdragen voor Arnhemse projecten. Mogelijkheden onderzocht voor de versterking van het toerisme (o.m. dagtoerisme vanuit Duitsland).

1.3.2

Stadsprogramma 2: Verbeteren woon- en leefomgeving 14

PAGINA


ONDERWERP

ONZE AMBITIE Het versterken van de positie van Arnhem als een aantrekkelijke stad om te wonen met een gevarieerde bevolking.

WAT WILLEN WE MET DE STAD BEREIKEN? • • • • • •

Toename van het aandeel huishoudens met midden- en hogere inkomens. Aandeel koopwoningen neemt toe van 41% in 2006 naar 45% koopwoningen in 2010. Toename van de sociale kwaliteit en afname van de overlast in stad en wijken Toename van de subjectieve veiligheid in stad en buurt. Openbare ruimte in Arnhemse wijken wordt blijvend op basisniveau onderhouden (overeenkomstig Buitengewoon Beter) Toename van de waardering van de openbare ruimte (zowel groen en als stenig)

• • • •

Het aandeel koopwoningen is toegenomen van 34% in 2000 naar 41% in 2006 (46e plaats in 2005 en 2006 onder de 50) Bij de huizenprijzen is Arnhem onder de G50 gedaald van een 26e plaats in 2004 naar een 34e plaats in 2008 Bij het aandeel bewoners dat in probleemwijken woont staat Arnhem op een 5e plaats in 2006 Voor de indicator geweldsmisdrijven en vernielingen is de relatieve positie van Arnhem onder G50 verslechterd (van 46e in 2007 naar 47e plaats in 2008) De waardering van de sociale kwaliteit van de woonomgeving is gedaald van 5,9 (2005) naar 5,7 (2007). Onveiligheidsgevoelens in de eigen buurt zijn gedaald van 30% in 2005 naar 29% in 2007. Tevredenheid over voorzieningen (inclusief de openbare ruimte) is in de wijken gestegen van 6,4 in 2001 naar een 6,7 in 2005

HOE STAAN WE ERVOOR? DE VERTREKPUNTEN EN TRENDS

• • •

\

WAT GAAN WE DOEN OM ONS DOEL TE BEREIKEN? 1.

Homogene buurten en heterogene wijken bevorderen. Het vergroten van de variatie in woonmilieus en woningvoorraad aansluitend bij de doelgroepen die passen bij de ambities van de stad.

EN WAT GAAN WE DAARVOOR CONCREET LEVEREN? •

• • • • •

2.

Het creëren van een passend voorzieningenniveau in wijken en buurten. (Zie ook stadsprogramma Zorgzame stad)

• • • • •

3.

4.

Het vergroten van de sociale samenhang en het gevoel van veiligheid op buurtniveau. ( Deelname aan het wijkgerichte werken bedraagt 2% van het aantal bewoners in 2005) (Zie ook stadsprogramma Zorgzame stad) Verbeteren fysieke voorwaarden om de gebruikskwaliteit van de openbare ruimte te vergroten. Wijken schoon en heel. Groene waarden ontwikkeld.

• • • •

• • • • • • •

Met de versnelling van de nieuwbouw willen we erin slagen jaarlijks gemiddeld ongeveer 1000 woningen te blijven realiseren tussen 2005 en 2010. Prognose 2009 is nieuwbouw van 600 woningen in Schuytgraaf; 400 woningen in Malburgen, 100woningen in Presikhaaf en 150 woningen elders inde stad. 450 van deze woningen zullen in het sociale segment worden gebouwd. De corporaties hebben 4000 woningen en onzelfstandige eenheden tussen 2005 en 2009 voor hun rekening genomen. in 2009 zullen ze circa 1000 woningen opleveren. Aan het einde van de periode betekent dat een tekort van 811 woningen. Stijging van het aandeel koopwoningen van 41 % naar 45 % in 2010 Druk op de verkoop van huurwoningen door corporaties. Na realisatie van de huidige partnership-afspraken met de corporaties per 2010 nieuwe afspraken voor de periode daarna. Nieuwe verstedelijkingsafspraken en nieuwe regionale afspraken in 2009 en 2010. Toename van multifunctionele voorzieningen: Multifunctioneel Centrum en brede scholen in Presikhaaf en Schuytgraaf en Hoedconstructies 1e lijnszorg zijn gerealiseerd in 2010 Ter versterking van de wijkeconomie zal een bedrijfsverzamelgebouw in 2009 in Malburgen worden gerealiseerd. 2 Pilots voorzieningenaanbod “Hart van de Wijk” in Rijkerswoerd en Geitenkamp evalueren en visie verder ontwikkelen. 3 Economische wijktafels( a la Klarendal) functioneren in de krachtwijken in 2010. (Her)ontwikkeling winkelcentra,-steunpunten in Malburgen, Schuytgraaf, Vredenburg en Presikhaaf. ’t Broek, Klarendal, Malburgen en Presikhaaf zijn in 2015 krachtwijken geworden. De vijfde ontwikkelwijk Geitenkamp, heeft zich via een gelijksoortige aanpak in dezelfde richting ontwikkeld. Zichtbare resultaten in 2009. Waardering van de sociale kwaliteit van de woonomgeving is gestegen in de krachtwijken. (Verdere) implementatie van de maatregelen voor de preventiewijken in het kader van het GSO III (Elderveld, de Laar, Vredenburg, Kronenburg, Sint Marten, Spoorhoek). Hot-spots onveiligheid aangepakt. Reductie overbewoning, hennepteelt, huisjesmelkerij enzovoorts. Meer lichtblauw in risicogebieden Afronding BGB in 13 gebieden in 2009/2010. Alle afgeronde BGB-wijken worden op basisniveau beheerd. Groot groen in de stad wordt zorgvuldig beheerd. Gemeentelijke inbreng bij de realisatie park Lingezegen Aanpak van 14 km. riolering in 2009, in samenloop met herinrichting openbare ruimte BGB en verkeerswerkzaamheden. Intensiveren van gescheiden afvalinzameling; uitvoering van projecten van het klimaatprogramma; vermindering van overlast van geluid en luchtverontreiniging.

PAGINA


ONDERWERP

Stadsprogramma 3: Participatie en werk

15

1.3.3

AMBITIE Een sterke en vitale samenleving, waarin iedereen zich kan ontwikkelen en daadwerkelijk meedoet in het arbeidsproces.

WAT WILLEN WE MET DE STAD BEREIKEN? • • • •

Meer werkgelegenheid in Arnhem en de regio. Grotere arbeidsparticipatie. Grotere maatschappelijke participatie. Iedereen een startkwalificatie.

• • •

De werkloosheid daalt. We stijgen binnen de G50 van een 46e plaats (2005) naar een 27e plaats (2007) (G50) Wat betreft de langdurige werkeloosheid heeft Arnhem het op 5 na hoogste percentage onder de G50 in 2007 Wat betreft de jeugdwerkloosheid is Arnhem van de 49e plaats (2005) naar een 37e plaats (2007) gestegen onder de G50 (Van 8 naar 4,5 %). Het aantal voortijdige schoolverlaters schommelt jaarlijks tussen 500 en 900. Circa 2/3 is het afgelopen jaar herplaatst. 42 gemeenten met minder armoede (G50). Omvang: 13% van de huishoudens met inkomen < 105% van het soc. minimum. Ontwikkeling: 1996-2003 daling, 2003-2005 stijging en vanaf 2006 daling van het aantal mensen dat in armoede leeft.

HOE STAAN WE ERVOOR? TRENDS EN HET VERTREKPUNT:

• •

WAT GAAN WE DOEN OM ONS DOEL TE BEREIKEN?

EN WAT GAAN WE DAARVOOR CONCREET LEVEREN?

1.

Grotere maatschappelijke en arbeidsmarktparticipatie van jongeren door veelzijdiger en aantrekkelijker opvoeding en onderwijs.

• • •

Integraal jeugdbeleid implementeren. Doorzetten acties ‘Aanval op de Uitval’ (herijking 2009; looptijd tot 2012). Percentage herplaatste voortijdig schoolverlaters van 70 % naar 75 % in 2009 en bedraagt in absolute aantallen minimaal 450 schoolverlaters.

2.

Koppeling tussen onderwijs en arbeidsmarkt versterken.

•

Convenant en programma ‘B4you’; in 2011 t.o.v. 2007 15% meer geslaagden in het techniek onderwijs. De uitvoering van het project ‘Leren en Werken’ is gestart evenals ‘Actieplan 45+’.

Doelmatiger plaatsing van werkzoekenden op vacatures.

• •

3.

•

• •

4.

Krachtige activering van de meest kwetsbaren.

• • • •

• •

5.

Reductie taal- en culturele barrières bij deelname allochtonen aan de samenleving.

6.

Meer vrijwilligers werkzaam in stads- en wijkvoorzieningen, eventueel als opstap naar werk .

• • • • •

• •

Het gebruik van reïntegratie-instrumenten zoals ATC en Opstapbanen is verbeterd. Voor de periode 2008-2011 is de ambitie voor de uitstroom: 25% van totaal aantal Wwbklanten en 30% uitstroom in de Krachtwijken o.a. door inzetten van instrumenten zoals, groepsgewijze empowerment en participatiecoaches. Een volumedaling Wwb-klanten in totaal ≥ 6,25% en in Krachtwijken ≥ 7,5%. Aan de modernisering van de Wsw is invulling gegeven door o.a., verhouding van het aantal personen dat ‘binnen’ werkt ten opzichte van het aantal personen dat ‘buiten’ werkt: 1 staat tot 2 (33% buiten en 33% beschut buiten). De poortwachtersfunctie is verstevigd. Het werkgeversservicepunt is geoptimaliseerd. ID-bestand verloopt naar minder dan 500 in 2010. Jaarlijks is gerapporteerd over de voortgang en resultaten van de gemeentelijke Armoede Agenda, zoals bestrijding kinderarmoede, 50% van de kinderen met de kindpas van de Arnhem Card doen mee aan sport en cultuur; Bereik aantal klanten met onvolledig Aow is 95%; Bereik Arnhem Card is 95% van de huishoudens tot 120% van de bijstandsnorm. Slagingspercentage van de schuldregelingen (fase 2) ≥ 70% is gerealiseerd. Handhaving is verder geprofessionaliseerd: intensivering aanpak (aanpak kunners/nietwillers; gerichte inzet maatregelenbeleid). Laagdrempelige toegang tot inkomensondersteunende voorzieningen ( Wmo). Tegengaan niet-gebruik landelijke en lokale voorzieningen (formulierenbrigade). 660 Inburgeringprogramma’s (50% vrouw); 70% is geslaagd voor examen. 25% Uitstroom duale trajecten taal/werk naar werk of beroepsopleiding 40% Van de deelnemers aan duale trajecten opvoeding/gezondheid/onderwijs participeert of neemt deel aan een vervolgtraject. % Vrijwilligers is 33/100 Deelname wijkgericht werken stijgt naar 4% in 2011 door stadsdekkend netwerk wijkplatforms en betere, communicatie wijkgericht werken en –management.

PAGINA


ONDERWERP

Stadsprogramma 4: Zorgzame stad

16

1.3.4

AMBITIE Een sterke en vitale stad. Een stad waarin iedereen actief deelneemt, participeert en waar zelfredzaamheid gestimuleerd en ondersteund wordt. Daarbinnen krijgen de kwetsbare doelgroepen speciale aandacht en zorg. Bijzondere aandacht is er voor de kwetsbare jeugd en jongeren.

WAT WILLEN WE MET DE STAD BEREIKEN? • • • • • • •

Zelfredzaamheid van burgers en deelname aan de samenleving is vergroot. Betere kansen voor de jeugd. Minder uitval van de jeugd en jongeren onder meer door een goede (sluitende) opvang. Minder onveiligheid. Minder onveiligheidsgevoelens. Minder geweldsdelicten. Betere zorg voor en minder overlast door kwetsbare doelgroepen (o.a. verslaafden, daklozen, gehandicapten).

• •

Het aantal geregistreerde jeugdige veelplegers in 2006 is 23; dit is een verdubbeling ten opzichte van 2004. Het aantal jeugdige verdachten is in de periode 2002-2006 sterk gestegen, van 250 in 2002 naar 360 in 2006. Tevens zit het percentage jeudige verdachten in Arnhem een kwart boven het landelijk gemiddelde Het aantal dak- en thuislozen lag eind 2007 op ca. 600. En er zijn ca. 150 zwerfjongeren (in totaal derhalve 750). Het aantal meldingen van voortijdige schoolverlater was in schooljaar 2006-2007 906. Hiervan werden er 607 herplaatst. Jeugd: overlastmeldingen constant (474). Burgers die overlast van jeugd ervaren: 55 % naar 49% Afname van vrijwilligers van 35% in 2005 naar 32% in 2007, waarvan 15% mantelzorgers.

HOE STAAN WE ERVOOR? VERTREKPUNTEN EN TRENDS

• • • •

WAT GAAN WE DOEN OM ONS DOEL TE BEREIKEN? 1.

2.

Vergroten van de ontwikkelingskansen bij jeugd en jongeren in achterstandssituaties Versterken van de bestaande integrale opvang en zorg van de jeugd onder meer door intensivering en een beter functionerende keten van jeugdzorg voor de groep < 12 jaar.

EN WAT GAAN WE DAARVOOR CONCREET LEVEREN? • • • • • • •

Toename deelname jeugd uit ontwikkelwijken en allochtone jeugd aan georganiseerde sport van 42 % in 2007 tot 52 % in 2010. Aanbod voor kinderen en jeugd; cultuureducatie via school en in de ontwikkelwijken (programma Breedtekunst) Totstandkoming organisatie brede scholen leidt tot betere begeleiding In de Krachtwijken is zorgcoördinatie ten behoeve van project ‘achter de voordeur’ en gerealiseerd. Er zijn minimaal vier lokale Centra voor Jeugd en gezin gerealiseerd voor 2010 en één regionale BackOffice (2009). De aanpak “Zet in op 12-“ is begin 2009 afgerond en aangehaakt aan de Centra voor Jeugd en Gezin. 16 Zorgadviesteams op GOA-scholen en schoolgericht Maatschappelijkwerk op 30 Overige basisscholen en 17 scholen met aanbod Verlengde Schooldag. 50 % Van de jeugdige veelplegers hebben met ingang van 2009 een traject

3.

Een goed lopende veiligheidsketen ontwikkelen

• •

Afname van geweldsdelicten (waaronder huiselijk geweld) Veiligheidshuis is gestart; 35% volwassen veelplegers zijn in een traject gezet, aanpak huiselijk geweld is voortgezet, extra ingezet op vermindering van de overlast en criminaliteit door jeugd (ketenregisseur is aangesteld).

4.

Betere zorg voor en minder overlast door groepen met ernstige problemen

•

Versterking van de zorg voor probleemgroepen door: 25 geselecteerde verslaafden maakt gebruik van de heroïneunit (2009) en de Boei is verplaatst. Realiseren van centrale toegang voor dak- en thuislozen: Persoonsgebonden aanpak (Regionaal Kompas) Activiteiten, gericht op het bestrijden van overgewicht, psychosociale problemen en alcoholpreventie zijn uitgevoerd

5.

Gemeentelijk WMO beleid sterker richten op: innovatief, vraaggericht aanbod en goede toegang tot en betrokkenheid van burgers bij ondersteuning en zorg

•

Decentrale toegang op het gebied van wonen, welzijn en zorg zijn ontwikkeld in de op de Geitenkamp en in de Krachtwijken, uiterlijk 2010 De ondersteuning van (O)GGZ cliënten (= kwetsbare burgers met psychische problemen) is goed geregeld, o.a. door één centraal steunpunt De waardering van de mantelzorgers is verbeterd, o.a. door een bewustwoordingscampagne en verbetering van de ondersteuningsmogelijkheden.

• •

“Iedereen doet mee” is het thema van het coalitieakkoord en dient als leidraad voor de huidige bestuursperiode. Het coalitieakkoord omvatte veel concrete maatregelen en plannen. Een behoorlijk deel van die plannen is inmiddels uitgevoerd. Samen met mensen en organisaties in de stad hebben we de ideeën uit het akkoord omgezet in maatschappelijke en fysieke veranderingen. Maar er blijft nog voldoende te investeren in de stad over. De realisatie van de andere, nog niet (geheel) verwezenlijkte doelen uit het akkoord staat voor de komende tijd op onze agenda. In onderstaande tabel is samengevat weergegeven hoe de meerjarenbegroting 2009 2012 zich ontwikkelt ten opzichte van de vorige begroting. In de navolgende paragrafen worden de betreffende posten verder uitgewerkt en toegelicht. Samenvattende tabel financieel meerjarenbeeld bedragen x € 1.000

Startpositie volgens MJPB 2008-2011 Voorstellen nieuw beleid (par. 2.3) Perspectiefnota (par. 2.4) Algemene uitkering (par. 2.5) Financiële mutaties (par. 2.6) Dekkingsvoorstellen (par. 2.7) Totaal meerjarenprogrammabegroting 2009-2012

2.2

2009

2010

2011

2012

15

0

17

17

-10.012 -900 9.625 -1.419 2.691

-10.973 -900 6.930 1.826 3.117

-10.735 -900 5.190 3.629 2.799

-10.740 -900 5.918 3.476 2.229

0

0

0

0

Algemeen financieel beeld

In de vorige meerjarenprogrammabegroting hebben wij het al aangegeven: wij kiezen er nadrukkelijk voor om te (blijven) investeren in onze stad. In deze begroting vindt u hiervan opnieuw de weerslag in een behoorlijke lijst met voorstellen nieuw beleid. Veelal zijn dit investeringen die een belangrijke bijdrage leveren aan de realisatie van de doelstellingen op de hoofdaccenten die we voor de komende voor de komende tijd hebben gelegd: het vergroten van de veiligheid, het vergroten van de kansen van de jeugd, het bevorderen van de maatschappelijke participatie (met name werken), het verbeteren van de kwaliteit van het wonen (woningvoorraad en woonomgeving), en het vergroten van de attractiviteit van de stad (we denken aan de binnenstad, historie, cultuur en natuur). Grotendeels financieren wij dit uit de groei van de algemene middelen en de groei van de belastingopbrengst. Daarnaast wordt een deel van de dekking gerealiseerd door om te buigen binnen de bestaande begroting. In deze meerjarenprogrammabegroting is overigens nog geen rekening gehouden met de middelen vanuit de Krachtwijken. Besluitvorming over deze middelen zal in het najaar plaatsvinden. De uitvoeringsplannen voor de Krachtwijken worden tot in de maand oktober 2008 nog besproken met de wijken. Nadat de wijken zich hebben uitgesproken over de uitvoeringsplannen 2008-2009 worden plannen vastgesteld en worden ze samen met de financiële paragraaf ter besluitvorming aangeboden.

ONDERWERP

Inleiding


2.1

PAGINA

FINANCIEEL MEERJARENBEELD

17

2.

Voorstellen nieuw beleid

Uitsplitsing voorstellen nieuw beleid bedragen x € 1.000

1. Veilgheid 2. Jeugd 3. Arbeidsparticipatie 4. Wonen (waaronder milieu) 5. Attractiviteit 6. Overig

Totaal nieuw beleid

2009

2010

2011

2012

-373 -2.611 -1.198 -924 -3.476 -1.430

-452 -3.043 -998 -737 -3.965 -1.779

-344 -3.476 -1.328 -884 -3.454 -1.250

-338 -3.392 -1.328 -1.140 -3.445 -1.096

-10.012

-10.973

-10.735

-10.740

Onderstaand wordt aan de hand van de beleidsaccenten die we voor de komende periode willen leggen ingegaan op het in de meerjarenprogrammabegroting opgenomen nieuw beleid.

2.3.1

Beleidsaccent Veiligheid

Overzicht bestedingsvoorstellen Deelprogramma

Beleidsaccent veiligheid bedragen x € 1.000

Bestedingsvoorstellen veiligheid 05.1 Verplaatsing van de "Boei" 06.1 Cameratoezicht John Frostbrug 06.1 Amendement 1.1 Plan van aanpak Loverboys 16.5 Dekking amendement 1.1 Plan van aanpak Loverboys uit onvoorzien 16.5 Taakstelling vanaf 2010 voor het amendement 1.1 Plan van aanpak Loverboys 06.2 Handhaven veiligheidsniveau 15.3 Horecagerelateerde handhavingstaken 15.3 Gevolgen toepassing Wet BIBOB

2009

0 -130 -50 50

Totaal

2010

2011

2012

-179 -30 -50

-174 -30 -50

-168 -30 -50

-103 -89 -51

50 -103 -89 -51

50 0 -89 -51

50 0 -89 -51

-373

-452

-344

-338

ONDERWERP

2.3


De komende begrotingsperiode wordt voor € 10,9 miljoen (mln.) ( voorstellen nieuw beleid € 10,3 mln. + perspectiefnota € 0,9 mln.) in 2009 oplopend naar € 11,6 mln. (voorstellen nieuw beleid € 10,7 mln. + perspectiefnota € 0,9 mln.) in 2012 aan nieuw beleid geïnitieerd. Voor nieuw toegekend beleid waarvoor bijdragen van derden worden verwacht, zullen pas verplichtingen worden aangegaan als deze bijdragen van derden zeker zijn! In de begroting worden zowel de volledige lasten als de verwachte bijdragen van derden (bruto) opgenomen.

PAGINA

Ook de besluitvorming over de GSO III middelen voor de wijken vindt plaats nadat de preventiewijken zich hebben uitgesproken over de uitvoeringsplannen. Deze plannen zijn opgesteld mede op basis van de bijdragen van de wijken. In de periode september-oktober 2008 worden ze besproken voor advisering waarna besluitvorming over de plannen en de financiële paragraaf kan plaatsvinden.

18

De dekking van de wijkactieplannen Krachtwijken vindt via verschillende geldstromen plaats: met de corporaties zijn afspraken gemaakt over de inzet van de middelen van de corporaties. Op hoofdlijnen zijn deze vastgelegd in het Akkoord Krachtwijken Arnhem. In de uitvoeringsplannen 2008-2009 worden deze financiële afspraken geconcretiseerd op wijkniveau; inzet van reguliere gemeentelijke middelen door herprioritering van activiteiten binnen bestaande reguliere budgetten; inzet van rijksmiddelen: er is een bedrag beschikbaar van € 9,3 mln. voor de periode 2008-2010. Een voorstel voor inzet van deze middelen wordt opgenomen in de financiële paragraaf van de uitvoeringsplannen. Deze middelen worden ingezet nadat het proces van herprioritering binnen bestaande budgetten is afgerond; middelen van het rijk voor bewonersbudgetten; overige externe budgetten zoals middelen van het ministerie van LNV, Efrosubsidie etc.

Horecagerelateerde handhavingstaken (15.3) De horecagerelateerde handhavingstaken worden tot en met 2008 door de politie uitgevoerd. De politie stopt ingaande 2009 met deze handhavingstaken. Het gaat om: controle op exploitatievergunningen gebaseerd op de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) in het 'horecagebied Korenmarkt'; controle op de APV gebaseerde exploitatievergunningen bij horecagelegenheden elders in Arnhem; repressief toezicht in de vorm van proces-verbalen; controle op de naleving van de Wet op de Kansspelen Om deze taken als gemeente uit te kunnen voeren is een extra handhaver nodig. De kosten bedragen op jaarbasis € 89.000. Gevolgen toepassing Wet BIBOB (15.3) De Wet BIBOB geeft bestuursorganen, waaronder gemeenten een extra instrument in handen om de integriteit te controleren van partners met wie zij zaken doen. Bijvoorbeeld: aanvragers van bepaalde vergunningen en subsidies en gegadigden voor bepaalde overheidsopdrachten. Dit om te voorkomen dat de overheid ongewild criminaliteit faciliteert. Als gevolg van het toepassen van deze zijn de beleidskosten structureel met € 51.000 toegenomen.

ONDERWERP

Handhaven veiligheidsniveau (06.2) Het in werking treden van het “Besluit Brandveiligheid Bouwwerken” heeft consequenties voor de vergunning verlening van de gebruiksvergunningen. Het besluit heeft als doel dat er in alle Nederlandse gemeenten gelijke regels voor de brandveiligheid van gebouwen gaan gelden. Met het besluit komen er algemene regels voor bouwwerken en een meldingsplicht voorafgaand aan het gebruik van een gebouw. Na de melding controleert de brandweer of er aan de brandveiligheidseisen is voldaan. Een gebruiksvergunning is alleen nog nodig voor de meest risicovolle vormen van gebruik, bijvoorbeeld bij kinderdagverblijven voor meer dan tien kinderen, basisscholen en hotels en tehuizen met meer dan tien bedden. In de praktijk zullen er dus minder gebruiksvergunningen worden afgegeven. De legesinkomsten zullen derhalve afnemen. Om het bestaande brandveiligheidniveau binnen de gemeente Arnhem te kunnen blijven garanderen moeten er geen concessies worden gedaan aan de controle op de meldingsplicht. Voor een proefperiode van 2 jaar zal er geen concessie worden gedaan op de controle. Het kostenniveau zal hierdoor gehandhaafd blijven. Doordat de legesinkomsten wegvallen zal er gedurende deze proefperiode per jaar € 103.000 extra benodigd zijn.


Amendement 1.1 Plan van aanpak Loverboys (06.1) In 2009 wordt gezamenlijk met de politie, het Openbaar Ministerie (OM), de Provincie, Spectrum en eventuele maatschappelijke organisaties en het onderwijs een plan van aanpak Loverboys ontwikkeld. De kosten voor het ontwikkelen van een plan van aanpak Loverboys ad € 50.000 worden voor 2009 gedekt uit de post onvoorzien. De structurele kosten worden middels de Perspectiefnota verwerkt in de MJPB 2010-2013. Het wordt raadzaam geacht om de Provincie hierbij om co-financiering te verzoeken. Financieel technisch is voor dit structurele deel vanaf 2010 een taakstelling opgenomen.

PAGINA

Cameratoezicht John Frostbrug (06.1) Op grond van het huidige beleid en het politieadvies dienen op de open afritten van de fietspaden aan de zuidzijde van de John Frostbrug en het fietspad Eldenseweg en Eldensedijk dat in het verlengde loopt van de Nelson Mandelaburg, in het bijzonder de locatie Eldensedijk ter hoogte van de Gelderserooslaan, 8 camera's te komen( 4 Frostbrug en 4 Eldensedijk/hoek Gelderserooslaan). Op deze locaties vonden in de periode 2005 t/m jan 2008 de meeste straatroven en berovingen plaats. De camera’s kunnen niet worden gefinancierd uit de huidige budgetten. De aanlegkosten voor de glasvezelverbinding bedragen € 0,1 mln. (eenmalig). De kosten voor de aanschaf, afschrijving en onderhoud van de camera’s bedragen € 30.000 per jaar.

19

Verplaatsing van de Boei (05.1) Bij de ingebruikname van de Boei was de Nieuwe Haven al de beoogde ligplaats voor de Boei. Vanwege de voorgenomen dijkverbetering ter plaatse was deze locatie op dat moment echter nog niet beschikbaar. Vandaar dat de Boei in het voorjaar van 2004 tijdelijk op de huidige plek bij de Nieuwe Kade kwam te liggen. De gemeenteraad heeft op 28 januari 2008 als definitieve ligplaats de Nieuwe Haven aangewezen. De kosten voor het verplaatsen van de Boei en het opnieuw inrichten van de nieuwe locatie komen op basis van een globale raming, uit op € 1,5 mln. De kapitaallasten van deze investering bedragen vanaf 2010 € 0,17 mln.

20

PAGINA


ONDERWERP

2.3.2

Beleidsaccent Jeugd


Beleidsaccent jeugd bedragen x € 1.000

2009

Bestedingsvoorstellen jeugd 03.2 Meerjaren Investerings en exploitatiePlan (MIP) - Exploitatie bestaande onderwijshuisvesting - Exploitatielasten van nog niet opgeleverde gebouwen - Nieuwbouw VSO - De Radar -Tijdelijke huisvesting VSO - De Radar - Indexering bestaande kredieten - Permanente onderwijshuisvesting Schuytgraaf-Centrum 05.1/ 08.3 Elektronisch kinddossier 05.1/ 08.3 - dmv herpriotering vrijspelen van een gedeelte van het budget integraal jeugdbeleid 07.1 Uitwerking nota cultuureducatie: cultuur in de breedte 08.2 Procesbegeleiding brede school 08.3 Wijkgerichte ondersteuning en casemanagement-overlast - Wijkgerichte intensieve gezinsbegeleiding - Uitbreiding wijkgerichte intensieve gezinsbegeleiding - Casemanagement overlast 08.3 Centrum voor jeugd en gezin (CJG) - Inrichten 4 CJG loketten - Uitvoering 4 CJG-loketten - CJG regionale backoffice (zorgcoördinatie, verwijsindex, ondersteuning) - Samen Starten - Lichte hulpverlening, curcussen etc. - Bemiddeling bij echtscheiding 08.3 Tiener en jongerenwerk (Nota opgroeien) - dmv herpriotering vrijspelen van een gedeelte van het budget integraal jeugdbeleid 08.3 Meerjaren Investerings en exploitatiePlan (MIP) - Realisering speel / hangvoorzieningen jeugd 12+ - Realisering speel / hangvoorzieningen jeugd 12+ dekken uit GSO-III gelden Totaal

2010

2011

2012

-398 -295 0 -250 0 0 -473 50 -100 -80

-398 -500 -151 -250 -119 0 -165 50 -100 -50

-398 -628 -151 -250 -184 -74 -165 50 -100 -80

-398 -722 -211 0 -231 -75 -165 50 -100 -100

-75 -75 -55

-75 -75 -55

-75 -75 -55

-75 -75 -55

-55 -270 -175 -200 -80 -80 -50 50

-110 -510 -175 -200 -80 -80 -50 50

-110 -645 -175 -200 -80 -80 -50 50

0 -700 -175 -200 -80 -80 -50 50

0 0

-38 38

-52 52

-65 65

-2.611

-3.043

-3.476

-3.392

Diverse investeringen en exploitatielasten in de onderwijssfeer (03.2) - Exploitatie bestaande onderwijshuisvesting Door vervangende nieuwbouw, uitbreiding van schoolgebouwen en bijplaatsen van lokalen, etc. zijn de kosten voor OZB, opstalverzekering, herstel van schade door vernielingen, brand, natuurgeweld en diefstal meer dan trendmatig gestegen. De onderwijswetgeving verplicht de gemeente deze kosten voor haar rekening te nemen. - Exploitatie van nog niet opgeleverde gebouwen Doordat de komende jaren nieuwe accommodaties worden opgeleverd, deels als vervanging voor bestaande school- en sportgebouwen, zal sprake zijn van een meer dan trendmatige toename van de kosten voor OZB, opstalverzekering, herstel van schade door vernielingen, brand, natuurgeweld en diefstal. De onderwijswetgeving verplicht de gemeente deze kosten voor haar rekening te nemen. - Nieuwbouw VSO - De Radar Arnhem werkt samen met de schoolbesturen voor speciaal onderwijs en voortgezet onderwijs aan een heroriëntatie op de onderwijshuisvesting. Onderdeel daarvan is het realiseren van een nieuw schoolgebouw voor het VSO De Radar. De school is momenteel gehuisvest in twee sterk gedateerde schoolgebouwen in Arnhem en in een voormalig kantoorpand in Velp, dat in 2007 met spoed is aangepast om de groei van het aantal leerlingen te kunnen opvangen. Het pand is gehuurd voor een periode van vijf jaar en de gemeente Rheden heeft voor dezelfde periode vrijstelling van het bestemmingsplan verleend. Dat betekent dat uiterlijk medio 2012 nieuwe huisvesting gereed moet zijn. De totale investering bedraagt ongeveer € 16 mln. Vanaf 2010 drukken de rentelasten van de grondaankoop op de begroting. -Tijdelijke huisvesting VSO - De Radar De gemeente heeft in 2007 voor een periode van vijf jaar een voormalig kantoorpand in Velp gehuurd en met spoed aangepast om de groei van het aantal leerlingen van het VSO De Radar te kunnen opvangen. Voor deze tijdelijke uitbreiding heeft de raad op grond van een voorlopige raming van huur- en aanpassingskosten voor de jaren 2008 – 2011 een jaarlijks bedrag van € 0,5 mln. beschikbaar gesteld. De kosten van de aanpassing om het gebouw geschikt te maken voor onderwijs leiden uiteindelijk tot een jaarlijkse last van € 0,75 mln. zodat voor genoemde jaren nog aanvullend € 0,25 mln. nodig is.

21

PAGINA


ONDERWERP

- Indexering bestaande kredieten De investeringsbudgetten voor maatschappelijke voorzieningen zijn berekend op prijspeil 2008. over het algemeen stijgen de prijzen elk jaar. Omdat nog niet bekend is of en met welk percentage de prijzen zullen stijgen doen we voor de indexering naar 2009 een schatting. Deze is gebaseerd op de gemiddelde prijsindex van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten voor nieuwbouw van onderwijsgebouwen in de afgelopen jaren (4%). - Permanente onderwijshuisvesting Schuytgraaf-Centrum Voor Schuytgraaf-Centrum is een krediet beschikbaar gesteld voor de bouw van een multifunctioneel centrum met 3 scholen voor primair onderwijs, kinderopvang, buitenschoolse opvang, peuterspeelzaal, sportzaal, ruimten voor wijkactiviteiten en 12 tijdelijke lokalen voor de piekperiode. Het streven van de gemeente Arnhem is om op termijn geen tijdelijke onderwijslokalen meer te gebruiken. Verwacht wordt dat in Schuytgraaf nog tot 2025 gebruik gemaakt moet worden van tijdelijke lokalen. Gezien deze lange periode wordt voorgesteld om geen noodlokalen te plaatsen, maar permanente lokalen te bouwen die na afloop van gebruik door het onderwijs een andere bestemming krijgen. Het afstoten van deze permanente lokalen na het vervallen van de onderwijsfunctie maakt de extra investering naar verwachting rendabel. Met de realisatie van 12 permanente lokalen in Schuytgraaf-Centrum is een investering van € 3,4 mln. gemoeid. Voor de pieklokalen was er al een investeringskrediet van € 1,9 mln. beschikbaar met de bijbehorende kapitaallastenbudgetten gebaseerd op een afschrijving in 20 jaar. Voor de realisatie van permanente huisvesting is € 1,5 mln. extra nodig. Ter aanvulling op de kapitaallastenbudgetten die reeds beschikbaar waren gesteld voor de tijdelijke huisvesting is vanaf 2011 nog € 75.000 aan kapitaallastenbudget extra benodigd. Elektronisch kinddossier (05.1/ 08.3) Vanaf eind 2009 krijgt ieder kind dat in Nederland wordt geboren een elektronisch kinddossier jeugdgezondheidszorg (EKD JGZ). Het dossier bevat informatie over het kind, de gezinssituatie en de omgeving volgens het motto: geen kind buiten beeld. Het EKD vervangt de bestaande lokale EKD-systemen. Alle instellingen in de jeugdgezondheidszorg moeten begin 2009 bezig zijn met het invoeren van de digitale dossiers. Eind 2009 moet het mogelijk zijn dat alle instellingen met digitale dossiers werken. Vanaf eind 2009 krijgen alle kinderen van 0 tot 19 jaar een EKD op het moment dat zij in contact komen met de jeugdgezondheidszorg. De kosten voor de invoering van het EKD bedragen ongeveer € 0,16 mln. In het eerste jaar vraagt de scholing van medewerkers en het digitaliseren van de handmatige dossiers een extra investering van ongeveer € 0,3 mln. Uitwerking nota cultuureducatie: cultuur in de breedte (07.1) Investering in ' de voorkant' (kansarme kinderen en jongeren) verdient zich aan ' de achterkant' op latere leeftijd terug in de vorm van meer volwaardig deelname aan de maatschappij. Hiervoor is al sinds 2007 - op nadrukkelijk verzoek van de Raad - het programma 'Cultuur in de breedte' uitgevoerd door diverse culturele organisaties in de stad. Het budget is echter slechts tot en met 2008 beschikbaar gesteld. Opzet is deze middelen structureel te maken en onder te brengen bij de uitwerking van de beleidsnota 'Cultuureducatie'. De middelen à € 0,1 mln. worden ingezet voor de herstructurering van het aanbod voor cultuureducatie (door Het Domein en Beleven), in het actieprogramma 'Cultuur in de Wijk'. Procesbegeleiding brede school (08.2) Een brede school is geen gebouw, maar een concept waarin vier functies samenkomen: onderwijs, ontmoeting, ontspanning en opvang (kadernota brede school en nota "regie bij inhoudelijke ontwikkeling en samenwerking"). Voor een goede inhoudelijke vormgeving van het brede schoolconcept is in ieder geval een tijdelijke procesbegeleider nodig en afhankelijk van de omvang van de samenwerking in sommige gevallen vervolgens structureel een inhoudelijk coördinator. Voor de tijdelijke procesbegeleiders en inhoudelijk coördinatoren in de ontwikkelwijken worden waarschijnlijk Vogelaarmiddelen ter beschikking gesteld. Voor de ontwikkelingen van het brede schoolconcept in de andere wijken is slechts beperkt dekking. Hiervoor zijn aanvullende middelen nodig. Wijkgerichte ondersteuning en casemanagement-overlast (08.3) Het Arnhemse jeugdbeleid heeft de ambitie om het aantal risico- en probleemjongeren in Arnhem te verminderen. Dit staat verwoord in de nota 'Opgroeien in Arnhem, met kansen, grenzen en steun'. Om dit uit te kunnen voeren willen we meer aan preventie doen en de jeugdzorgketen verder versterken. Met Wijkgerichte Intensieve Gezinsondersteuning (WIG) worden zorgmijdende gezinnen met kinderen tot 12 jaar benaderd en in een hulptraject geplaatst. Casemanagement Overlast richt zich juist op jongeren boven de 12 jaar. Beide projecten bestaan al meerdere jaren en worden goed gewaardeerd.

2.3.3

Beleidsaccent arbeidsparticipatie


Beleidsaccent arbeidsparticipatie bedragen x € 1.000

Bestedingsvoorstellen arbeidsparticipatie 04.2 Inzet op armoedebestrijding en schulddienstverlening 08.1 De Arnhemse Uitdaging Totaal

2009

2010

2011

2012

-1.180 -18

-980 -18

-1.310 -18

-1.310 -18

-1.198

-998

-1.328

-1.328

Inzet op armoedebestrijding en schulddienstverlening (04.2) Het rijk stelt vanaf 2007 extra budgetten in het Gemeentefonds ter beschikking, gericht op extra inzet op armoedebestrijding en schulddienstverlening. De gemeente zet eveneens extra in op deze twee aandachtsgebieden. Meer specifiek gaat het om: armoedebestrijding (tegengaan van het niet-gebruik van gemeentelijke regelingen, ketensamenwerking en de inzet van materiële voorzieningen gericht op participatie), 2009 € 0,16 mln., 2010 € 0,98 mln. en 2011 en 2012 € 1,3 mln.; armoedebestrijding bij kinderen (gerichte bijstand in natura voor gezinnen met schoolgaande kinderen),2009 € 0,72 mln.; schulddienstverlening (terugdringen wachtlijsten en kwijtschelding van schulden gekoppeld aan re-integratie), 2009 € 0,3 mln. Daarnaast heeft armoedebestrijding een relatie met de belangrijke wetswijziging in 2008 op het terrein van de Langdurigheidstoeslag (LDT) vanuit de Wet werk en bijstand. De deregulering van de LDT geeft de gemeente meer beleidsvrijheid dan voorheen (zie de Startnotitie Armoede Agenda 2008-2011). Dit wetsvoorstel ligt nu bij de Raad van State.

ONDERWERP

Realisatie van speel / hangvoorzieningen jeugd 12 + (08.3) In de door de raad vastgestelde nota “Opgroeien in Arnhem” wordt prioriteit gegeven aan ruimte voor de jeugd, in het bijzonder aan de inrichting van de buitenruimte ten behoeve van de jeugd van 12 jaar en ouder. Het gaat hier om zeer uiteenlopende investeringen, van een bankje met een afdakje, dat nog geen € 10.000 kost, tot de aanleg van Cruyff-courts (kosten maximaal € 100.000). De komende jaren zullen deze speel- en hangvoorzieningen in de GSO III wijken (zie hoofdstuk 1.2.6) worden gedekt uit de GSO III gelden.


Tiener en jongerenwerk (Nota opgroeien) (08.3) In 2006 heeft de gemeenteraad een besluit genomen over de basiscapaciteit van het tiener- en jongerenwerk in de wijken. Overlastgegevens van de politie, het tiener- en jongerenwerk zelf, de wijkplatforms etc. geven echter aan dat er in bepaalde perioden onvoldoende tiener- en jongerenwerk beschikbaar is om in de behoeften van de jongeren/de wijk te kunnen voorzien. Een oplossing is een extra fte flexibel tiener- en jongerenwerk. Op deze wijze kan er bijvoorbeeld jaarlijks worden gekeken, waar extra inzet de meeste prioriteit heeft. De kosten bedragen € 50.000 per jaar.

PAGINA

Centrum voor jeugd en gezin (CJG)(08.3) In het bestuursakkoord van 4 juni 2007 Rijk en Gemeenten ‘Samen aan de slag’ heeft het kabinet afspraken gemaakt met gemeenten onder andere over de vorming van de Centra voor Jeugd en Gezin. In 2008 wordt een het Centrum voor Jeugd en Gezin Regio Arnhem voorbereid. Volgens de planning gaat de regionale backoffice begin 2009 van start en wordt op twee plaatsen in de stad een CJG-loket geopend. In de periode 2009-2011 wordt de werking van het CJG verder uitgebreid tot 4 locaties in de stad. Extra middelen zijn nodig voor de organisatie van het CJG en vooral voor aanvullende activiteiten gericht op vroegsignalering, opvoedingsondersteuning, maatschappelijk werk en vangnet jeugd.

22

De WIG draait in de wijken Malburgen, Klarendal en het Broek en wordt gefinancierd uit de middelen voor jeugdbeleid en vanuit de sociale bouwstenen. Vanaf 2009 stopt de financieringsstroom vanuit de sociale bouwstenen. Om de WIG uit te kunnen blijven voeren zijn extra middelen nodig. Daarnaast bestaat de wens om de WIG ook in Geitenkamp en Presikhaaf in te zetten (uitbreiding). De totale benodigde kosten bedragen € 0,2 mln.

Deelprogramma

Beleidsaccent Wonen en leefomgeving bedragen x € 1.000

Bestedingsvoorstellen Wonen en leefomgeving Meerjaren Investerings en exploitatiePlan (MIP) 03.2 /05.1/ 08.3 - Voorzieningenhart St.Marten (MIP) 07.2 - Sporthal Schuytgraaf-Centrum 07.2 - Exploitatie sportaccommodatie in MFC's 08.2 Wijkopbouwwerk Elderveld - Inzet GSO-III gelden 08.5 Ouderenvoorziening Schuijtgraaf - laten vervallen van 2 kleinere steunpunten, die reeds in MJPB waren voorzien 11.1 Luchtkwaliteit: NSL-pakket SO 12.1 Gebiedsvisie Spoorzone 12.1 Ontwikkelingsplan Presikhaaf 12.1 Bijdrage Casa 15.2 Luchtkwaliteit: NSL-pakket SB 15.2 Milieu: Klimaatfonds :Stimulering verbetering particuliere woningen energiegebruik en geluidssanering -subsidie Totaal

2009

2010

2011

2012

-44 0 -120 -50 50 -62 62 0 -135 -500 -25 0

-44 0 -120 -50 50 -268 250 -150 0 0 -25 -280

-54 -135 -120 -50 50 -268 249 -150 0 0 -25 -280

-311 -134 -120 -50 50 -268 247 -150 0 0 -25 -280

-194 94

-194 94

-194 94

-194 94

-924

-737

-884

-1.140

Diverse investeringen en exploitatielasten in de voorzieningensfeer (div) - Voorzieningenhart st. Marten De ambitie om op de locatie Hemonylaan in Klarendal een woon-zorgcomplex te realiseren maakt de verplaatsing van kinderopvang de Linde noodzakelijk. De Jan Ligthartschool heeft op grond van de leerling-prognoses behoefte aan 2 extra lokalen. In St. Marten is een nieuwe gymvoorziening wenselijk. Interart wil haar huisvesting aldaar graag handhaven. Het idee is om deze ruimtevragers te clusteren in St. Marten. Omdat Rijnstad met het peuterspeelzaalwerk en welzijnswerk ook meerwaarde ziet in een dergelijke brede clustering wordt de ruimtevraag van deze functies ook meegenomen. Als locatie voor het voorzieningenhart is het HKA-terrein in beeld. Op basis van nieuwbouw (verwachte opleveringsdatum in 2011) is met de realisatie van het voorzieningenhart een investering van € 7,4 mln. gemoeid, waarvan € 5,8 mln. onrendabel. De provincie draagt op het onrendabele deel van de investering voor € 2 mln. met GSO III gelden bij. De rentelasten van de grondaankoop zijn reeds vanaf 2009 op de begroting opgenomen. -Sporthal Schuytgraaf-centrum (07.2) In het Voorzieningenprogramma Schuytgraaf is in Schuytgraaf-centrum een sportzaal opgenomen als onderdeel van het multifunctioneel centrum. In 2007 is onderzoek gedaan naar de behoefte aan sportaccommodaties in Arnhem-Zuid. Daaruit kwam naar voren dat er behoefte is aan een sporthal in Schuytgraaf. De geplande sportzaal biedt te weinig ruimte voor trainingen en competities van de zaalsportverenigingen in Arnhem-Zuid. Om aan de grotere parkeerbehoefte te voldoen moet de sporthal op palen worden gebouwd. Onder de sporthal is dan ruimte voor parkeerplaatsen. Tevens zullen maatregelen genomen worden om het energieverbruik van de sporthal te beperken. De bouw van een sporthal vraagt een extra investering van circa € 1 mln. Dit bedrag bestaat uit extra m2 voor de sporthal en extra kosten voor bouw op palen. Het nu in de MJPB 2009-2012 extra opgenomen bedrag ad € 135.000 vanaf 2011 is naar verwachting nog niet volledig dekkend voor de investeringen en exploitatie. De komende maanden wordt gezocht naar mogelijkheden om de investering en exploitatie toch binnen het taakstellende financiële kader te realiseren.

ONDERWERP

Overzicht bestedingsvoorstellen


Beleidsaccent Wonen en leefomgeving

PAGINA

2.3.4

23

De Arnhemse uitdaging (08.1) De Arnhemse Uitdaging is sedert 1999 actief in Arnhem. Hiermee is een aansprekende formule ontwikkeld waarin met behulp van het bedrijfsleven kleinschalige projecten in wijken worden gerealiseerd. De kern van de formule is dat vraag en aanbod in de wijken aan elkaar gekoppeld worden door mensen uit het bedrijfsleven. Het werkapparaat is ondergebracht bij Rijnstad. Door groei in de inzet van uren is in de loopt van de jaren een begrotingstekort ontstaan dat tot nu is opgevangen door Rijnstad en door extra fondswerving. Rijnstad heeft die ruimte niet. Fondswerving levert geld op, maar kost ook extra tijd (en dus ook geld). In het bedrijfsleven is grote bereidheid om projecten uit te voeren, maar niet om de apparaatskosten te financieren. Om de ondersteuning op het huidige niveau te handhaven zijn structureel extra middelen nodig (€ 18.000).

Gebiedsvisie Spoorzone (12.1) Om te komen tot een gedragen beleidsvisie met ontwikkelingsscenario's voor de korte- en lange termijn is een vervolgstudie naar technische- en exploitatiemogelijkheden van een overkluizing van het rangeerterrein, een draagvlakverkenning bij beslissers, stakeholders en potentiële financiers en de organisatie van een interactief participatieproces met bewoners noodzakelijk. Daarnaast zal een sterkte/zwakte- en een kansen/bedreigingenanalyse van de ruimtelijke situatie in Lombok/Heijenoord gemaakt moeten worden. De kosten voor de studies, analyses en draagvlakverkenningen bedragen € 0,13 mln. Ontwikkelingsplan Presikhaaf (12.1) De wijk Presikhaaf is door minister Vogelaar aangewezen als één van de 40 krachtwijken. Op deze manier wordt geprobeerd om van deze probleemwijk weer een krachtwijk te maken. Al in 2003 heeft de raad via het vaststellen van het ontwikkelingsplan Presikhaaf erkend dat hier iets moest gebeuren. In het ontwikkelingsplan is naast fysieke maatregelen dan ook veel aandacht voor sociale zaken. Toen het plan in 2003 in de raad werd vastgesteld was de financiering van delen van het ontwikkelingsplan nog niet geheel rond. Bij de jaarrekening 2007 is het tekort op het plan teruggebracht van € 3,6 mln. naar € 0,8 mln. Dit is mogelijk geworden door het binnenhalen van subsidies. Nu de onderhandelingen zijn afgerond, zijn er echter geen mogelijkheden meer om het tekort van de 1ste fase van het ontwikkelingsplan te financieren. Er wordt nog een bijdrage uit het groenfonds van € 0,3 mln. verwacht. Voorgesteld wordt om het resterende tekort te financieren uit de algemene middelen. Bijdrage Casa (12.1) De stichting CASA ontwikkelt zich steeds meer in de richting van een Arnhems ‘Architectuurlokaal’. Jaarlijks besteedt CASA in ruime mate aandacht aan de diverse projecten en creatieve-/culturele en vastgoed gerelateerde ontwikkelingen in Arnhem en bereiken hiermee een groeiend publiek.

ONDERWERP

Luchtkwaliteit: NSL-pakket): SB/SO(11.1/15.2) Zie toelichting op volgende pagina “Luchtkwaliteit: NSL-pakket SB/SO(11.1/15.2)”


Ouderenvoorziening Schuytgraaf (08.5) In het voorzieningenplan Schuytgraaf (in de Raad vastgesteld in 2003) zijn 3 ouderensteunpunten voorzien. De dekking hiervoor was nog niet geheel in de begroting opgenomen. Voorgesteld wordt nu om een goed steunpunt in het centrale gedeelte van Schuytgraaf te vestigen en dit gedeeltelijk te financieren uit de middelen die vrijkomen bij het laten vervallen van twee kleine steunpunten. De kosten van het concentreren van een ouderensteunpunt in het centrumgebied (als onderdeel van het multifunctionele centrum met Pleyade, RIBW, SWOA en anderen) bedragen structureel € 0,27 mln.

PAGINA

Wijkopbouwwerk Elderveld (08.2) De sociale structuur in Elderveld begint zorgwekkende scheuren te vertonen. De bewonersopbouw verandert. Er zijn opgroeiende jongeren die problemen veroorzaken en er is sprake van vergrijzing. Over het algemeen hebben deze ouderen maar een matig welstandsniveau en wel veel tijd. Dit kan leiden tot eenzaamheid of tot uiting van ongenoegen over de leefbaarheid in de wijk. De opgroeiende jongeren zijn vaak een doelwit van kritiek. Structureel opbouwwerk om hier een sterke sociale structuur op te zetten is onontbeerlijk. Een wijk- ontmoetingscentrum voorziet in een dringende behoefte. Het huidige wijkcentrum functioneert niet en moet opnieuw opgezet worden. Ook in Arnhem-West is behoefte aan structureel opbouwwerk. Op dit moment is er tijdelijk opbouwwerk ( tot eind 2008). Dit wordt ingezet om één van de twee wijkcentra weer op de rails te krijgen. Om te zorgen dat er vrijwilligers zijn en er activiteiten komen en ook blijven. Maar ook om werkgroepen in de wijk enthousiast te houden, is extra opbouwwerk noodzakelijk. Dit extra opbouwwerk kan worden ingekocht bij Rijnstad. De kosten kunnen worden gedekt uit de GSO III bijdrage van de provincie.

24

Exploitatie sportaccomodaties in Multi Functionele Centra (MFC) (07.2) Als onderdeel van de multifunctionele centra zijn sportaccommodaties gerealiseerd ten behoeve van het bewegingsonderwijs en sport in verenigingsverband. De exploitatielasten van deze sportaccommodaties worden deels gedekt door inkomsten uit het onderwijs (bewegingsonderwijs) en deels uit verhuur aan sportverenigingen. Door de in een raadsbesluit vastgestelde lage huurtarieven voor de sport ontstaat echter een tekort op de exploitatie van deze sportaccommodaties. Dit tekort kan niet op andere manieren gecompenseerd worden aangezien er geen ander gebruik mogelijk is. Om het exploitatietekort van gymnastieklokalen te dekken vraagt dat een structurele investering van € 20.000, per jaar per gymnastieklokaal. Het betreft zes gymnastieklokalen in reeds opgeleverde MFC’s (Salamander, Malburcht, de Spil en de Opmaat), in totaal € 120.000 - structureel.

2.3.5

Beleidsaccent attractiviteit


Beleidsaccent attractiviteit bedragen x € 1.000

Bestedingsvoorstellen attractiviteit 01.2 Stadspromotie - voortzetting "Made in Arnhem" 11.1 Bereikbaarheidsfonds (parkeren in Rijnboog en bereikbaarheid binnenstad) 13.1 Wegenonderhoud 13.1 Eenmalig groot onderhoud fietspaden 13.3 Onderhoud op niveau: Eusebius 14.1 Economische stimulering, incl. focus op kansrijke sectoren Totaal

2009

2010

2011

2012

-190 -2.046 -1.000 0 0 -240

-190 -2.035 -1.000 -500 0 -240

-190 -2.024 -1.000 0 0 -240

-190 -2.015 -1.000 0 0 -240

-3.476

-3.965

-3.454

-3.445

Stadspromotie - voortzetting [Made in Arnhem] (01.2) In 2005 is besloten om te starten met de campagne [Made in Arnhem]. De gemeente heeft een contract gesloten met het RBT-KAN voor de periode maart 2006 - maart 2009. De campagne wordt gedeeltelijk gefinancierd vanuit GSO II gelden. Dit geld is na 2009 niet langer beschikbaar. Voorgesteld wordt om de campagne met de huidige intensiteit voort te zetten. Hiervoor is € 0,19 mln. structureel nodig. Bereikbaarheidsfonds (parkeren in Rijnboog en bereikbaarheid binnenstad)(11.1) Vanuit het bereikbaarheidsperspectief van de stad wordt voorgesteld om een bereikbaarheidsfonds in te stellen. Vanuit dit bereikbaarheidsfonds kunnen bereikbaarheidsprojecten, parkeerprojecten en onderhoudsprojecten gefinancierd gaan worden. Het fonds wordt gevoed vanuit de algemene middelen en met de opbrengsten vanuit de parkeerexploitatie.

ONDERWERP

De projecten zullen o.a. betrekking hebben op: Bij nieuwbouw eigen gebouwen met verscherpte energieprestatiecoëfficiënt (EPC) realiseren Maatregelen eigen gebouwen Afspraken woningcorporaties Ontwikkelingen naar duurzame energieopwekking zoals windenergie en het gebruik van waterstof Campagnes gericht op het efficiënt gebruiken van energie Als vervolg op het bestuursakkoord nieuwe stijl (BANS) is in het rijksprogramma "Schoon en zuinig" is subsidieregeling aangekondigd. Deze subsidieregeling opent in 2008 en kan tot maximaal € 0,37 mln. dekken over het hele programma.


Milieu: Klimaatfonds :Stimulering verbetering particuliere woningen energiegebruik en geluidssanering (15.2) De gemeente heeft zich ten doel gesteld om de uitstoot van CO2 drastisch te reduceren. Op deze wijze kunnen wij een bijdrage leveren aan de vertraging in en het beperken van de klimaatverandering. Er wordt een fonds ingesteld om projecten uit kunnen voeren uit het klimaatprogramma 2008-2011. Aan dit fonds wordt jaarlijks € 194.000 gedoteerd.

PAGINA

Luchtkwaliteit: Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL)-pakket SB/SO(11.1/15.2) "Uitvoeren van luchtmaatregelen (waar mogelijk samen met de stadsregio Arnhem Nijmegen) verdeeld over de volgende thema’s: verbeteren doorstroming bevorderen fiets-, voetgangersen OV-gebruik bevorderen van het gebruik van schone voertuigen bevorderen bewustwording burgers Voorbereiden en uitvoeren van Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (i.s.m. Knooppunt Arnhem Nijmegen (KAN)) voor Dynamisch verkeersmanagement (DVM) (€ 0,15 mln.) en milieuzonering (€ 0,28 mln.).

25

Met o.a. het organiseren van debatten, symposia en andere veelal projectgerelateerde onderwerpen leveren zij een bijdrage aan betrokkenheid en draagvlakvorming voor ontwikkelingen/projecten in Arnhem. Voorgesteld wordt om ten behoeve van de organisatie van debatten, symposia etc. jaarlijks € 25.000 bij te dragen.

Onderhoud op niveau: Eusebius(13.3) De afgelopen maanden is duidelijk geworden dat de staat van onderhoud van de Eusebiuskerk problemen geeft. In 2008 wordt onderzocht wat er allemaal moet gebeuren en worden scenario’s ontwikkeld op welke wijze een en ander gefaseerd aangepakt moet worden. Op dit moment is niet in te schatten of en zo ja hoeveel de gemeente bij zal dragen. Economische stimulering, incl. focus op kansrijke sectoren(14.1) In de afgelopen jaren is voor de realisatie van het economisch beleid gebruik gemaakt van een vaste stroom van middelen vanuit GSB III en GSO II beleid. Jaarlijks betekende dit een bijdrage van ongeveer € 0,65 mln. (+ daarnaast nog € 0,3 mln. voor bedrijventerreinen), in te zetten als cofinanciering, stimuleringsgelden etc. De GSB en GSO-middelen zijn eindig. Het restant van de huidige middelen is belegd in 2009. Voor de GSO-middelen kiest de provincie een focus die zich vooral op wijken en Rijnboog richt. Daarnaast is de actuele en reële verwachting dat middelen voor economische doeleinden in het nieuwe nationale stedenbeleid niet meer beschikbaar zullen zijn. Hooguit zal - indirect - gepoogd kunnen worden vanuit de fysieke dan wel sociale pijler middelen te betrekken. Dit is echter absoluut niet zeker. Wel duidelijk is, uitgaande van de aard van de sociale en fysieke pijler, dat deze middelen dan zeker niet in te zetten zullen zijn voor juist die doelen die in de Economische Agenda door partijen gezamenlijk als belangrijk worden benoemd. Zoals innovatie, ondersteuning van kansrijke clusters, promotie en acquisitie. Om de ambities zoals geformuleerd in de nog dit jaar vast te stellen “ Economische Agenda” waar te kunnen maken is € 0,24 mln. nodig .

ONDERWERP

Eenmalig groot onderhoud fietspaden (13.1) Om de verharding van de Arnhemse fietspaden op het kwaliteitsniveau A’ voor de verharding te brengen en houden zijn in 2010 eenmalig extra middelen nodig (€ 0,5 mln.). Vanuit de algemene middelen wordt in 2010 € 0,5 mln. toegevoegd aan het bereikbaarheidsfonds. De benodigde middelen voor het onderhoud aan de fietspaden zullen aan het in te stellen bereikbaarheidsfonds worden onttrokken.


Vanuit het bereikbaarheidsperspectief van de stad wordt voorgesteld om een bereikbaarheidsfonds in te stellen. Vanuit dit bereikbaarheidsfonds kunnen bereikbaarheidsprojecten, parkeerprojecten en onderhoudsprojecten gefinancierd gaan worden. Het fonds wordt “voorlopig” gevoed vanuit de algemene middelen (€ 1mln.) en vanuit de parkeerexploitatie (zie ook bovenstaande tekst ten aanzien van het bereikbaarheidsfonds). Voor het wegenonderhoud zullen op basis van jaarlijks voor te leggen uitwerkingen van planvorming onttrekkingen aan het fonds worden gedaan.

PAGINA

Wegenonderhoud (13.1) De huidige onderhoudsbudgetten voor wegen schieten te kort om het wegennet op het gewenste kwaliteitsniveau te houden. Via het programma BGB (Buiten Gewoon Beter) worden de wegen in de meeste Arnhemse wijken al op het gewenste kwaliteitsniveau gebracht. Zoals reeds is aangeven in de MJPB 2008-2011 is becijferd dat we er nog lang niet zijn. Met de meest recente inzichten is te berekenen dat een forse verhoging van het jaarlijks budget voor groot wegenonderhoud nodig is, om de gewenste kwaliteitsniveaus overal te bereiken en te behouden.

26

Vanuit de parkeerexploitatie zal jaarlijks de opbrengst (nu circa € 2 mln.) aan het fonds worden toegevoegd. Vanuit het fonds worden onder andere reserveringen gemaakt voor de nieuw te ontwikkelen parkeergarage in het havengebied, doorontwikkeling centrumring, etc..

27

PAGINA


ONDERWERP

2.3.6

Overige bestedingsvoorstellen


Overige bestedingsvoorstellen bedragen x € 1.000

Bestedingsvoorstellen overig 01.2 Contrinbutie VNG en Rode Kruis 01.2 Amendement 6.20 65-jarige herdenking "a bridge too far" 01.2 Dekking Amendement 6.20 65-jarige herdenking "a bridge too far" uit Algemene Reserve 05.1 Inwonerbijdrage HGM 05.1/05.3 Basispakket voorzieningen Asielzoekers (evaluatie in 2011) 05.1/05.3 - niet compenseren regiobijdrage CVTM 05.1 Medische heroine unit - rijksvergoeding - inzet BDU-middelen toeleiding naar zorg (GSB) (vermeld in B&W-nota medische heroïne) 06.2 Compensatie niet toegekende subsidies zorginstellingen en gevangenissen 08.3 Podiumfunctie Willemeen 08.4 Beleid seksuele diversiteit, stimuleringsgelden voor nieuwe activiteiten 13.1 Energiekosten openbare verlichting 16.5 Amendement 7 Gedeeltelijk terugdraaien bezuiniging welzijnsinstellingen 16.5 Amendement 7 incidenteel bezuiniging op welzijnsinstellingen beperken 05.1 Dekking Amendement 7 incidenteel bezuiniging op welzijnsinstellingen DBR MO 16.5 Dekking Amendement 7 incidenteel bezuiniging op welzijnsinstellingen Algemene Reserve (overschot 2010) 16.5 Amendement 7 Gedeeltelijk terugdraaien bezuiniging welzijnsinstellingen vanaf 2010 16.5 Dekking Amendement 7 niet bezuinigen op welzijnsinstellingen vanaf 2010 d.m.v. taakstelling 16.5 Dekking amendement 7 uit overschot 2010, overschot 2010 toevoegen aan AR div. Meerjaren Investerings en exploitatiePlan (MIP) - Afstoten sportterrein Thorbeckestraat - geen extra opbrengst - Gebalanceerde ventilatie in MFC's Schuytgraaf - Aanpassing sportpark Bakenberg Totaal

2009

2010

2011

2012

-30 -65 65 -43 -225 75 -940 413 80 -56 -105 -25 -180 -300 -618 286

-30

-30

-30

-43 -150 100 -940 413 80 0 0 -25 -180 -300 0 0

-43 -150 100 -940 413 80 0 0 -25 -180 -300 0 0

-43 0 100 -940 413 80 0 0 -25 -180 -300 0 0

332 0 0 0

0 -230 230 -545

0 -230 230 0

0 -230 230 0

-93 0 0

-92 0 -67

-90 -19 -65

-88 -19 -63

-1.430

-1.779

-1.250

-1.096

Contributie VNG en Rode Kruis (01.2) De afgelopen jaren is de contributie voor de VNG meer dan gemiddeld gestegen, van € 117.000 in 2002 naar € 162.000 in 2008. In 2004 is het budget binnen de begroting op uitgavenniveau gebracht door ruim € 30.000 om te buigen. In 2006 heeft eenzelfde actie plaatsgevonden voor € 10.000. De stijging 2008 kan redelijkerwijze niet meer opgevangen worden binnen de begroting. Naast de reguliere landelijke VNG contributie voorziet de begroting niet in budget voor VNG Gelderland (€ 3.500) en een bijdrage per inwoner aan het Rode Kruis inzake opvang en verzorging in het kader van de openbare orde en veiligheid (€ 3.000; € 0,02 per inwoner per jaar). Amdendement 6.20 65-jarige herdenking “a bridge too far” (01.2) Arnhem stelt € 65.000 beschikbaar uit de Algemene Reserve om een bijdrage te leveren aan de 65-jarige herdenking herdenking van “a Bridge too far”. Compensatie niet toegekende subsidies zorginstellingen en gevangenissen (01.2 / 06.1) In het regionaal project 'Geen nood bij brand' staan “objecten”, zoals zorginstellingen en gevangenissen, waarin zich (sterk) verminderd zelfredzame personen bevinden centraal. Het project heeft als doel om de zelfredzaamheid te verhogen en de BHV-organisatie te stimuleren. In het kader van het project wil Arnhem met haar vele instellingen intensief gaan oefenen met de BHV-organisaties van die instellingen om: - BHV-organisaties van de instellingen te versterken, - de bekendheid met de instellingen voor de repressieve dienst te bevorderen en - om procedures op elkaar aan te laten sluiten. De extra hiervoor benodigde middelen bedragen € 56.000 Basispakket voorzieningen Asielzoekers (evaluatie in 2011)(05.1/ 05.3) Vluchtelingen zijn kwetsbare burgers, die extra ondersteuning behoeven. Het aanbod van de reguliere zorg is niet toereikend. Aanvullende ondersteuning is nodig. Stichting Vluchtelingenwerk Midden Gelderland (SVMG) biedt hiervoor de benodigde deskundigheid en kennis. Voorgesteld wordt om de subsidie ad € 0,15 mln. aan SVMG te continueren om de benodigde zorg te kunnen blijven leveren. Door het effect van het 'Generaal Pardon' zal het beroep op de gemeentelijke noodopvang voor uitgeprocedeerde asielzoekers en op het ex-AMA project 'Arnhems Perspectief' afnemen. Daarom is de gemeente Arnhem voornemens om deze voorzieningen in 2009 af te bouwen. In 2009 zijn er nog de kosten voor de noodopvang (€ 48.000) en het huiskamerproject ex-AMA's (€ 27.000). Door het niet compenseren van de regiobijdrage Coördinatie Vrijwillige Thuiszorg en Mantelzorg (CVTM) kan in 2009 € 75.000 en vanaf 2010 € 0,1 mln. voor dit project worden aangewend. Medische heroïne unit (05.1) Na jarenlange voorbereiding is in november 2007 de medische heroïne unit van start gegaan.

28

PAGINA


ONDERWERP

In de unit ontvangen 25 geselecteerde verslaafden dagelijks heroïne op medische basis. Dit vormt een belangrijke basis voor stappen naar maatschappelijk herstel van deze groep. Onlangs is helder geworden welke rijksvergoeding door het ministerie van VWS verstrekt wordt. De verwachting van het Rijk is dat gemeenten meefinancieren in deze voorziening. Door strenge eisen van de inspectie zijn de kosten ongeveer het dubbele van de rijksvergoeding. De kosten voor de medische heroïne-unit bedragen € 0,94 mln. per jaar. Het Rijk vergoedt hiervan € 16.500 per cliënt, per saldo € 0,41 mln. per jaar. Daarnaast kunnen er voor € 80.000 middelen afkomstig van de brede doeluitkering “toeleiding zorg” worden ingezet. Inwonerbijdrage Hulpverleningsdienst Gelderland Midden (HGM) (05.1) De Hulpverleningsdienst Gelderland Midden (HGM) heeft aangegeven dat er op het gebied van de volksgezondheid een aantal punten is waarvoor extra middelen nodig zijn: Medische milieukunde en epidemiologie. Doel is het verbeteren van de dienstverlening op de diverse terreinen. De basiscapaciteit medische milieukunde binnen HGM zit onder het landelijk genormeerde zgn. waakvlamniveau. Zowel bij het ontwikkelen van beleid als bij het afleggen van verantwoording over het gevoerde beleid zijn gegevens over de aard en de omvang van gezondheidsvragen op lokaal en regionaal niveau noodzakelijk. HGM wil deze gegevens verzamelen en ontsluiten. Daarbij voorziet HGM in een informatiebehoefte die binnen de regio leeft en voldoet aan de informatieplicht van de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Daarnaast is afgesproken binnen de regio dat de HGM de CAO volgt voor de sector gemeenten, dit vertaalt zich in hoger lasten vanaf 2009. Per saldo wordt de inwonersbijdrage hiervoor met € 43.000 verhoogd. Podiumfunctie Willemeen (08.3) In 2006 heeft de gemeenteraad een besluit genomen over de basiscapaciteit van het tiener- en jongerenwerk in de wijken. Daarbij is een deel van de capaciteit van Willemeen weggehaald om de jongerencentra in de wijken beter in te kunnen vullen. Naar aanleiding van de voorstellen ten aanzien van het Tiener- en jongerenwerk heeft de raad besloten de poppodiumfunctie vooralsnog in de lucht te houden en na opening van Luxor dit nader te bezien. De kosten bedragen voor 2009 € 0,1 mln. Beleid seksuele diversiteit, stimuleringsgelden voor nieuwe activiteiten (08.4) Het beleid inzake seksuele diversiteit dient in principe te worden ingebouwd in regulier beleid. Bij enkele activiteiten zal een stimulering nodig zijn in de vorm van een extra financiële ondersteuning (€ 25.000). Daarbij kan worden gedacht aan kosten voor debatten, voorlichtingsmateriaal, projecten in bijvoorbeeld het onderwijs. Energiekosten openbare verlichting (13.1) De energiekosten voor de openbare verlichting zijn als gevolg van de prijsstijgingen op energie enorm toegenomen. Om de energiekosten te kunnen dekken is € 0,18 mln. extra benodigd. Amendement 7 Gedeeltelijk terugdraaien voorgenomen bezuiniging op welzijnswerk (05.1 en 16.5) Voorgesteld is om de voorgenomen bezuiniging op het welzijnwerk met € 300.000 structureel vanaf 2009 terug te draaien. De verlaging van de bezuiniging op het welzijnswerk wordt gedekt vanuit het op basis van de septembercirculaire berekende structurele accrés in de Algemene Uitkering. Voor 2009 is daarnaast voorgesteld om de bezuiniging op het welzijnswerk met incidenteel € 618.000 te verlagen. Dekking voor deze incidentele verlaging is gevonden voor € 0,28 mln. in de Dienst Bedrijfsreserve van de dienst Maatschappelijke Ontwikkeling en door middel van een onttrekking van € 0,33 mln. aan de Algemene Reserve. Tot slot zullen vanaf 2010 voorstellen gedaan moeten worden voor een verdere beperking van de bezuiniging op de welzijnsinstellingen tot een bedrag van € 0,23 mln. Financieel technisch is voor deze verdere beperking van de bezuiniging op het welzijnswerk tot een bedrag van € 0,23 mln. vanaf 2010 een taakstelling opgenomen. Amendement 7 Overschot begroting in jaarschijf 2010 toevoegen aan Algemene Reserve (16.5) In jaarschijf 2009 vindt dekking plaats op basis van voorfinanciering vanuit de Algemene Reserve . Voorgesteld is om het overschot in de begroting in jaarschijf 2010 ad € 545.000 in 2010 toe te voegen aan de Algemene Reserve. Op deze wijze worden de onttrekkingen aan de Algemene Reserve in 2009 gecompenseerd (zie ook hoofdstuk 2.4 Perspectiefnota). Diverse investeringen en exploitatielasten in de sportsfeer (07.2) - Afstoten sportterrein Thorbeckestraat - geen extra opbrengst In het IHP-VO Arnhem Noord is enige jaren geleden afgesproken het schoolsportterrein aan de Thorbeckestraat, gelegen naast het gymnasium, af te stoten omdat dit terrein niet meer nodig is voor het onderwijs.

bedragen x € 1.000

Startpositie volgens MJPB 2008-2011 Voorstellen nieuw beleid (par. 2.3) Perspectiefnota (par. 2.4) Algemene uitkering (par. 2.5) Financiële mutaties (par. 2.6) Dekkingsvoorstellen (par. 2.7) Totaal meerjarenprogrammabegroting 2009-2012

2.4

2009

2010

2011

2012

15

0

17

17

-10.012 -900 9.625 -1.419 2.691

-10.973 -900 6.930 1.826 3.117

-10.735 -900 5.190 3.629 2.799

-10.740 -900 5.918 3.476 2.229

0

0

0

0

Perspectiefnota

In de bijlage behorende bij de aanbiedingsbrief bij deze MJPB 2009-2012 vindt u een uitgebreide toelichting per aanvaarde motie waarin staat aangegeven op welke wijze de bij de perspectiefnota 2009-2012 aangenomen moties zijn overgenomen in de meerjarenprogrammabegroting. In dit hoofdstuk wordt stilgestaan bij de moties met financiële consequenties en de financiële vertaling ervan in de begroting.

ONDERWERP

Samenvattend In bovenstaande paragrafen is stilgestaan bij de voorstellen voor nieuw beleid. Hoe de gemeente dit allemaal gaat betalen wordt onderstaand uitgewerkt in verschillende blokken. Het samenvattende totaalbeeld is hierbij nogmaals opgenomen.


- Aanpassing sportpark Bakenberg De slechte en onveilige ontsluiting en verkeersafwikkeling op het sportpark staan al enkele jaren hoog op de agenda. Momenteel wordt gewerkt aan een duurzame oplossing van deze problematiek, die ook de beperkte groeimogelijkheden van beide goed draaiende sportverenigingen niet frustreert. Kern van de variant die wordt uitgewerkt is een nieuwe ontsluiting vanaf de Kemperbergerweg voor het autoverkeer waarmee het autoverkeer direct op de parkeerplaats komt en verder niet op het sportpark wordt toegelaten. Het fietsverkeer blijft gebruik maken van de ontsluiting vanaf de Bakenbergseweg. Deze ontsluiting wordt middels een verkeersplateau ook veiliger voor de fietser gemaakt. De nieuwe en veilige inrichting naar en op het park is vanwege de bijzondere flora en fauna ter plaatse alleen acceptabel als ook op uitgebreide schaal groencompensatie op het park plaats vindt . Hierdoor dient o.a. een belangrijk deel van huidige parkeerplaatsen (asfalt) op het park te worden verwijderd. Met deze aanpassing is een investering van ca. € 0,65 mln. excl. BTW gemoeid. De kapitaallasten bedragen vanaf 2010 € 67.000.

PAGINA

- Gebalanceerde ventilatie in MFC's Schuytgraaf Landelijk onderzoek heeft aangetoond dat in 80 % van scholen de luchtkwaliteit slecht of minimaal is. De toegepaste systemen kunnen niet de kwaliteit bieden die nodig is voor een gezond leef- en leerklimaat. Hiervoor is het budget voor het klimaatsysteem niet toereikend. Het klimaat in de klaslokalen is medebepalend voor de leerresultaten van leerlingen. Het zal er al stukken op vooruitgaan als in de schoolgebouwen gebruik wordt gemaakt van een gebalanceerd ventilatiesysteem. Het bevordert niet alleen de luchtkwaliteit, maar het is ook een vorm van duurzaam energiegebruik. Dat laatste wordt bereikt door hergebruik van afgevoerde warmte. In de beide Multifunctionele centra in Schuytgraaf kan een gebalanceerd ventilatiesysteem nog in het ontwerp opgenomen worden. De meerkosten voor een gebalanceerd ventilatiesysteem ten opzichte van een traditioneel ventilatiesysteem bedragen € 0,25 mln. per MFC. Totale extra investering bedraagt € 0,5 mln. Uitgedrukt in kapitaallasten is vanaf 2011 € 19.000 extra benodigd.

29

De geraamde opbrengst van € 1,2 mln, gebaseerd op herontwikkeling voor maatschappelijke doeleinden, is ingezet als financiering voor de ver- en nieuwbouw van VO-scholen. Het sportterrein vormt ruimtelijk en functioneel een wezenlijk onderdeel van het gebied Spijkerbroek. In de gepresenteerde Ontwikkelingsvisie Spijkerbroek, die in nauwe samenspraak met de bewoners tot stand is gekomen, is gekozen voor een groene invulling. Het sportterrein krijgt een openbare functie als recreatie- en sportvoorziening voor de wijk, de scholen en de bouwspeelplaats Thialf. De keuze is op zich volledig begrijpelijk maar heeft wel als consequentie, dat de gemeente geen mogelijkheid meer heeft om een externe opbrengst te verwerven (gemeentelijk onderwijsvastgoed wordt openbare ruimte) waardoor in de financiering van het IHP-VO Arnhem Noord een gat ontstaat. Als extra benodigde dekking in de vorm van kapitaallasten is vanaf 2009 € 93.000 nodig.

30

PAGINA


ONDERWERP

Overzicht maatregelen en moties perspectiefnota Deelprogramma

Perspectiefnota: maatregelen en moties bedragen x € 1.000

Bestedingsvoorstellen 07.1 Motie 2.6 Toekomst beeldententoonstelling & modebiennale 07.1 Motie 2.11 Podiumkunsten 07.1 Amendement 7 voor Podiumkunsten € 300.000 structureel extra besteden 07.1 Amendement 7 voor Podiumkunsten € 350.000 incidenteel extra beschikbaar stellen 07.1 Dekking Amendement 7 voor Podiumkunsten € 350.000 incidenteel Algemene Reserve 07.1 Amendement 7 extra middelen voor Podiumkunsten vanaf 2010 à € 350.000 16.5 Dekking Amendement 7 taakstelling extra middelen voor Podiumkunsten vanaf 2010 07.2 Motie 2.21 Uitvoering motie bevriezing sporttarieven 2009 -Vermindering budget sportontwikkeling/sportbuurtwerk 08.3 Motie 3.2 De jeugd heeft de toekomst (Lasten / Baten GSO III) -Inzet GSO III-gelden Totaal

2009

2010

-350 -250 -300 -350 350

2011

2012

-350 -250 -300

-350 -250 -300

-350 -250 -300

-25 25 -44 44

-350 350 -25 25 -44 44

-350 350 -25 25 0 0

-350 350 -25 25 0 0

-900

-900

-900

-900

Motie 2.6 Toekomst beeldententoonstelling & modebiënnale (7.1) Om voorstellen te doen over de toekomst en de frequentie van de Sonsbeektentoonstelling wordt voorgesteld om de Sonsbeektentoonstelling dit najaar te evalueren. Vooralsnog worden in de MJPB geen extra middelen voor de Sonsbeektentoonstelling opgenomen. Wel wordt voorgesteld om de middelen van de Sonsbeektentoonstelling 2008, die in 2008 overblijven, te reserveren voor de toekomst door middel van het bij de jaarrekening 2008 instellen van een bestemmingsreserve Sonsbeektentoonstelling. Voor de Modebiënnale wordt € 0,35 mln. per jaar ter beschikking gesteld. Motie 2.11 Podiumkunsten (07.1) Om bij de uitwerking van de discussienota “Podiumkunsten” rekening te houden met de wensen van kleinere instellingen wordt voorgesteld om € 0,25 mln. per jaar toe te voegen aan de gemeentelijke budgetten voor de podiumkunsten. Amendement 7 Extra besteden aan podiumkunsten (07.1 en 16.5) Voorgesteld is om voor podiumkunsten € 0,3 mln. structureel extra te besteden. Deze extra besteding wordt gedekt vanuit het op basis van de septembercirculaire berekende structurele accrés in de Algemene Uitkering. Voor 2009 is daarnaast voorgesteld om € 0,35 mln. incidenteel extra beschikbaar te stellen voor podiumkunsten. De extra middelen worden gefinancierd vanuit het overschot in de ontwerp-begroting in jaarschijf 2010 ad € 0,54 mln. Financieel technisch betekent dit dat de dekking in 2009 vanuit de Algemene reserve voorgefinancierd moet worden. In 2010 wordt het overschot in de begroting toegevoegd aan de Algemene Reserve (zie 2.3.6 overige bestedingsvoorstellen). Het college is opgedragen om in de begroting 2010-2013 met voorstellen en bijbehorende dekking te komen voor de verdere structurele verhoging van de subsidie voor podiumkunsten (€ 0,35 mln). Financieel technisch is de structurele verhoging van de subsidie voor podiumkunsten vanaf 2010 vertaald als taakstelling. Motie 2.21 Bevriezing sporttarieven in 2009 (03.2 en 07.2) Het niet aanpassen van de tarieven voor inflatie en daarmee dus afzien van de verhoging van de sporttarieven in 2009 levert een tekort op van € 25.000 structureel. Voorgesteld wordt om de bevriezing van de sporttarieven te financieren door middel van het verminderen van het budget voor sportontwikkeling en sportbuurtwerk. Motie 3.2 De jeugd heeft de toekomst (08.3) Conform de nota “ Opgroeien in Arnhem” wordt voorgesteld om een extra budget toe te kennen van € 44.400 per jaar voor ambulant jongerenwerk in de intensieve beheerwijken Spijkerkwartier / Spoorhoek, Presikhaaf Oost, Heijenoord/ Lombok, Monnikenhuizen en Vredenburg / Kronenburg voor de jaren 2009 en 2010. Na deze proefperiode zal een evaluatie plaatsvinden. Voorgesteld wordt om deze proefperiode te financieren vanuit de GSO III bijdrage van de provincie.

31

PAGINA


ONDERWERP

2.5

Algemene Uitkering

Overzicht ontwikkeling algemene uitkering Ontwikkeling algemene uitkering bedragen x € 1.000

Ontwikkeling Algemene Uitkering Gemeentefonds (meicirculaire) Ontwikkeling Algemene Uitkering accres septembercirculaire

2009

2010

2011

2012

8.725 900

6.030 900

4.290 900

5.018 900

9.625

6.930

5.190

5.918

Ontwikkeling algemene uitkering (meicirculiare) De algemene uitkering ontwikkelt zich in deze begrotingsperiode positief. De positieve ontwikkeling is grotendeels te verklaren uit de technische bijstelling van de algemene uitkering en de taakmutaties, zoals de integratie-uitkeringen en de decentralisatieuitkeringen. De belangrijkste nominale accresontwikkeling zijn de lonen en prijzen. Ten opzichte van 2008 is er sprake van een nominale index van 5,4%. De relatief hoge indexatie wordt grotendeels veroorzaakt door gewijzigde arbeidsvoorwaarden als gevolg van een nieuw Cao-akkoord tussen de vakbonden en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Een groot deel van de ontwikkeling van de algemene uitkering is ook toe te schrijven aan taakmutaties. Hieronder volgt een opsomming van de belangrijkste taakmutaties. Kinderopvang inburgeraars In 2007 is de Wet Inburgering ingevoerd en sindsdien kunnen inburgeringsplichtigen die een inburgeringstraject van hun gemeente krijgen aangeboden, via hun gemeente aanspraak maken op een tegemoetkoming. Versterking kwaliteit en toezicht kinderopvang Vanwege de gevolgen voor het eerstelijnstoezicht op de kwaliteit van de kinderopvang, de uitbreiding van het aantal locaties in de kinderopvang en de noodzaak van een strikter toezicht op de gastouderopvang zal het kabinet vanaf 2008 structureel middelen aan het gemeentefonds toevoegen. Voor Arnhem is dit € 45.000 Maatschappelijke stages De ministeries van Onderwijs Cultuur en Wetenschappen (OCW) en Verkeer en Water Staat (VWS) en de VNG hebben op 21 december 2007 een convenant gesloten over de (verdere) ontwikkeling van de makelaarsfunctie ten behoeve van de maatschappelijke stages en de stimulering van vrijwilligerswerk. Het kabinet wil dat leerlingen die vanaf schooljaar 2007/2008 in het voortgezet onderwijs(VO) instromen op een bepaald moment in hun opleiding een maatschappelijke stage volgen. Vanaf schooljaar 2011/2012 is de maatschappelijke stage verplicht voor alle instromers in het VO. Gebruikmakend van hun fijnmazige lokale netwerk en van de lokale of regionale bemiddelingsinfrastructuur kunnen gemeenten stagiairs, potentiële vrijwilligers en maatschappelijke organisaties met elkaar in contact (laten) brengen en matchen. De gemeente Arnhem ontvangt hiervoor € 94.000. Decentralisatie langdurigheidtoeslag Het kabinet is met de VNG overeengekomen de langdurigheidstoeslag te decentraliseren. Het kabinet beoogt de decentralisatie per 1 januari 2009 in werking te laten treden. Op dit moment wordt de langdurigheidtoeslag via de specifieke uitkering voor de WWB gefinancierd (I-deel WWB). Er is daarbinnen geen apart budget voor de langdurigheidtoeslag. De omvang van de overheveling naar het gemeentefonds is daarom bepaald op basis van de laatst bekende realisatiecijfers (gemeentelijke uitgaven) gecorrigeerd voor de volumeontwikkeling van de huidige doelgroep (WWB en Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering)en is berekend op € 0,79 mln. Overhevelen woz-kostenregeling naar gemeentefonds De verantwoordelijkheid voor de waardering van onroerende zaken is opgedragen aan de gemeenten. De waarderingskosten worden gedragen door de drie overheden, te weten het Rijk (Belastingdienst), de gemeenten en de waterschappen. De uitvoeringskosten die nu nog via de specifieke uitkering “kostenverrekening en gegevensuitwisseling Wet waardering onroerende zaken” worden gefinancierd worden met ingang van 2009 overgeheveld naar het gemeentefonds. Centra voor Jeugd en Gezin / Elektronisch kinddossier In het bestuursakkoord van 4 juni 2007 Rijk en Gemeenten ‘Samen aan de slag’ heeft het kabinet afspraken gemaakt met gemeenten onder andere over de vorming van de Centra voor Jeugd en Gezin.

32

PAGINA


ONDERWERP

Eén van die afspraken houdt in dat van het accres een bedrag oplopend tot 100 miljoen in 2011 zal worden besteed aan de vorming van de Centra voor Jeugd en Gezin. Daarnaast stelt het kabinet een bedrag oplopend tot structureel € 20 miljoen in 2011 beschikbaar voor het elektronisch kinddossier in de jeugdgezondheidszorg (EKD JGZ) en de verwijsindex (VWI). De Verwijsindex Risicojongeren brengt risicomeldingen van hulpverleners, zowel binnen gemeenten als over gemeentegrenzen heen, bij elkaar en informeert hulpverleners onderling over hun betrokkenheid bij jongeren Inzet middelen taakmutaties Zoals afgesproken in de financiële beheersverordening (ad art. 212 gemeentewet) worden deze extra middelen eerst op concernniveau gereserveerd in afwachting van een onderbouwd voorstel. Risico’s Op het gebied van werk & inkomen heeft het kabinet in het Coalitieakkoord het belang benadrukt om de effectiviteit en inrichting van de keten (-samenwerking werk en inkomen) te verbeteren. Een verbeterde samenwerking moet meer mensen aan het werk krijgen. Van het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI), Uitvoeringsinstituut Werknemers Verzekeringen (UWV) en gemeenten wordt verwacht dat zij hun werkzaamheden op elkaar afstemmen om zo de kwaliteit en effectiviteit van de dienstverlening en re-integratie te verbeteren. Daartoe moet op lokaal niveau het arbeidsmarktbeleid en de re-integratie worden samengebracht in één loket. Met de invulling hiervan dient een ombuiging te worden gerealiseerd. De gemeente heeft hiervoor een taakstelling opgelegd gekregen door een structurele uitname uit het gemeentefonds van € 0,47 mln. De komende tijd wordt uitgezocht of en op welke wijze de efficiencyslag op het gebied van werk en inkomen gerealiseerd kan worden. In 2009 wordt u hierover geïnformeerd. Dit risico’s is ook meegewogen in de bepaling van de gewenste weerstandscapaciteit (zie paragraaf 4.2 weerstandsvermogen). Ontwikkeling algemene uitkering (septembercirculaire) Op basis van de septembercirculaire wordt het accrés in de Algemene Uitkering ten opzichte van de meicirculaire verhoogd met € 0,9 mln. De verhoging van het accrés wordt ingezet als dekkingsmiddel voor amendement 7: € 0,3 mln. als dekking voor de extra te besteden € 0,3 mln. voor podiumkunsten (zie hoofdstuk 2.4 Perspectiefnota) € 0,3 mln. als dekking voor de vermindering van de lastenverzwaring met € 0,3 mln. (zie hoofdstuk 2.6 en hoofdstuk 4.1 § Lokale heffingen) € 0,3 mln. als dekking voor de verlaging van de voorgenomen bezuiniging op het welzijnswerk met € 0,3 mln.(zie hoofdstuk 2.3.6 Overige bestedingsvoorstellen). 2.6

Financiële mutaties

Onder het kopje financiële mutaties wordt een aantal elementen verantwoord: De nominale loon- en prijsontwikkelingen (inflatie) van zowel de eigen gemeentelijke kosten als van de gesubsidieerde instellingen zijn op basis van de cijfers van het Centraal Planbureau verwerkt. De groei van de stad is in dit onderdeel financieel vertaald, conform de in de perspectiefnota geschetste ontwikkeling van aantallen woningen en inwoners. De ontwikkeling en actualisatie van de kapitaallasten is eveneens verwerkt. In de paragraaf investeringen wordt nader ingegaan op de spelregels die gehanteerd worden bij de investeringen. Tevens is de ontwikkeling van de belastingopbrengsten verantwoord. In deze ontwikkeling is rekening gehouden met de uitwerking van amendement 7, waarbij de belastingopbrengst met € 300.000 wordt verlaagd. In de paragraaf lokale heffingen staat een verdere toelichting.

33

PAGINA


ONDERWERP

2.7

Dekkingsvoorstellen

Overzicht dekkingsvoorstellen Deelprogramma 03.2 03.2 03.2 04.2 04.2 05.1 05.3 06.1 07.1 07.2 08.2 08.4 08.5 12.1 13.1 13.1 13.3 13.3 16.3 16.5 div.

Dekkingsvoorstellen bedragen x € 1.000

Beëindiging subsidie regionale infotheek onderwijsbegeleiding Niet benodigd budget onderhoud gebouwen voortgezet onderwijs Rente inkomsten uit de bestemmingsreserve onderwijshuisvesting Belasten WWB werkdeel voor Inkomensbeheer voor WWB-klanten Extra daling klantenbestand WWB Wegvallen projectkosten de Boei Taakstelling WMO Benutting budgetruimte Integrale veiligheid door het stopzetten vanaf 2008 van het Antillianenproject Teruggave BTW-compensatiefonds Geldersch Archief Vermindering budget sport over de breedte Aframen werkbudget wijkzaken Verminderen budget samenlevingsbeleid Verminderen budget woon- en tussenvoorzieningen Beperken jaarlijkse voeding reserve volkshuisvestingsfonds Lingezegen Dekking vanuit structurele beheerskosten (MJPB 2007-2010) Vrijval kapitaallasten a.g.v. eenmalige afschrijving 2007 Nelson Mandelabrug en groot onderhoud Bezuinigen op het budget cultuur historisch onderzoek Bezuinigen op het budget Archeologie Extra OZB-inkomsten door nieuwbouw onderwijs Meeropbrengst erfpachten inzetten tbv de bezuinigingstaakstelling Meerjaren Investerings en exploitatiePlan (MIP) Actualisatie bestaande kredieten Totaal

2009

2010

2011

2012

65 75 100 196 150 34 76 36 30 50 16 16 8 6 0 410 6 6 150 6

130 75 0 196 230 34 76 36 30 50 16 16 8 6 50 399 6 6 225 6

130 75 0 196 230 34 76 36 30 50 16 16 8 6 50 388 6 6 250 6

130 75 0 196 230 34 76 36 30 50 16 16 8 6 50 379 6 6 300 6

1.257

1.524

1.192

581

2.691

3.117

2.799

2.229

Beëindiging subsidie regionale infotheek onderwijsbegeleiding (03.2) In de MJPB 2008 -2011 is reeds aangegeven dat het in stand houden van onderwijsbegeleiding geen gemeentelijke taak meer is. Voorgesteld wordt dan ook om de subsidie op de regionale infotheek onderwijsbegeleiding stop te zetten. Niet benodigd budget onderhoud gebouwen voortgezet onderwijs (03.2) Het onderhoud van gebouwen voor voortgezet onderwijs is bij de schoolbesturen neergelegd. Het gemeentelijk budget kan derhalve vrijvallen (€ 75.000). Rente inkomsten uit de bestemmingsreserve onderwijshuisvesting (03.2) De verkoopopbrengsten van af te stoten schoolgebouwen worden gebruikt ter financiering van de bouw van nieuwe schoolgebouwen. Het onderhanden werk wordt gefinancierd met eigen middelen. Bij financiering met vreemd vermogen moet rente worden betaald. Bij eigen financiering vindt een besparing plaats op de rente. Voorgesteld wordt om de bespaarde rente eenmalig in te zetten als dekkingsmiddel. Belasten Wet Werk en Bijstand (WWB)werkdeel voor Inkomensbeheer voor WWB-klanten (04.2) Schulddienstverlening aan WWB-ers wordt al grotendeels vergoed uit het werkdeel. Voorgesteld wordt om de voorzieningen inkomensbeheer en stabilisatiebeheer ook te dekken uit het Werkdeel. Voorwaarde is dat de inzet van deze instrumenten gekoppeld moet worden aan re-integratie en/of participatie. Extra daling klantenbestand WWB (04.2) Voorgesteld wordt om de huidige taakstelling van 375 Wwb-ers die uitstromen te verhogen. De huidige taakstelling in combinatie met de inzet van het vernieuwde instrument opstapbanen zou ruimte moeten bevatten voor een kleine verhoging (€ 0,15 mln. in 2009 en vanaf 2010 € 0,23 mln. ). Wegvallen projectkosten de Boei (05.1) In de afgelopen jaren zijn voorbereidingskosten gemaakt voor de reparatie van de waterschade van de Boei die in 2005 is opgetreden. In juli 2008 is opdracht gegeven het herstel van de waterschade ter hand te nemen en dit te verhalen op de verzekering c.q. de verantwoordelijke leverancier. Hierdoor ontstaat budgetruimte voor advieskosten in het deelprogramma 5.1 (€ 34.000) die ingezet kan worden. Taakstelling WMO (05.3) Voorgesteld wordt € 76.000 te besparen op de individuele voorzieningenbeleid. Benutting budgetruimte Integrale veiligheid door het stopzetten vanaf 2008 van het Antillianenproject (06.1) In het budget voor Integrale Veiligheid was voor de komende jaren rekening gehouden met een gemeentelijke bijdrage aan het Antillianenproject, een project gericht op vermindering van criminaliteit en overlast door Antillianen uitgevoerd door Pactum. Eind 2007 is besloten het project niet voort te zetten. De budgetruimte die hierdoor ontstaat ad € 36.000 kan worden ingezet

34

PAGINA


ONDERWERP

Teruggave BTW-compensatiefonds Geldersch Archief (07.1) Voor de jaarlijkse gemeentelijke bijdrage aan Het Gelders Archief (een gemeenschappelijke regeling waarin het voormalige Gemeentearchief Arnhem is ondergebracht) is het BTW-compensatiefonds van toepassing. De werking hiervan leidt tot een teruggaaf van door Het Gelders Archief betaalde BTW. Het Arnhemse deel hiervan is jaarlijks circa € 30.000 en wordt elk jaar toegevoegd aan het gemeentelijk BTWcompensatiefonds. Doordat de toevoeging niet was begroot ontstond jaarlijks een voordeel. Dit voordeel kan worden ingezet. Vermindering budget sport over de breedt e(07.2) Het sportbeleid wordt uitgewerkt op basis van het Werkdocument 'Sport over de Breedte', visie op sport en bewegen in Arnhem. Om op korte termijn andere noden en wensen in de sport te kunnen bekostigen, is het verantwoord om een structureel bedrag van € 50.000 in te leveren. Aframen werkbudget wijkzaken (08.2) Door middel van herschikking en herprioritering van de sectorbegroting Strategie en Wijkzaken (MO) kan € 16.000 vrij vallen. Verminderen budget samenlevingsbeleid (08.4) Door middel van herschikking en herprioritering binnen het samenlevingsbeleid kan € 16.000 vrijvallen. Verminderen budget woon- en tussenvoorzieningen (08.5) Voorgesteld wordt om te bezuinigen op het budget voor woon- en tussenvoorzieningen (€ 8.000) Beperken jaarlijkse voeding reserve volkshuisvestingsfonds (12.1) Voorgesteld wordt om jaarlijks € 6.000 minder aan de reserve volkshuisvestingsfonds te doteren. Lingezegen dekking vanuit structurele beheerskosten (MJPB 2007-2010)(13.1) In de MJPB 2007-2010 is besloten om een structureel budget voor de exploitatie van het Park Lingezegen te reserveren. Voorgesteld wordt om vanaf 2010 de middelen ad € 50.000 af te ramen en bij de besluitvorming over de exploitatie van het nog te bouwen park opnieuw af te wegen. Vrijval kapitaallasten als gevolg van eenmalige afschrijving 2007 Nelson Mandelabrug en groot onderhoud (13.1) Door het in een keer afschrijven van het onderhoud aan de Nelson Mandelabrug worden structureel kapitaallasten vrijgespeeld (0,4 mln.). Bezuinigen op het budget cultuur historisch onderzoek (13.3) Voorgesteld wordt om € 6.000 te bezuinigen op het budget voor cultuur historisch onderzoek Bezuinigen op het budget Archeologie (13.3) Voorgesteld wordt om € 6.000 te bezuinigen op het budget voor archeologie. Extra OZB-inkomsten door nieuwbouw onderwijs (16.4) De bouw van nieuwe scholen levert extra OZB-inkomsten op voor de gemeente (areaaluitbreiding en waarde-uitbreiding) Meeropbrengst erfpachten inzetten (16.5) De verwachting is dat erfpachtopbrengsten de komende jaren ietwat stijgen. Voorgesteld wordt om deze meeropbrengst á € 6.000 in te zetten als algemeen dekkingsmiddel. Meerjaren Investerings en exploitatiePlan (MIP) Actualisatie bestaande kredieten (div) Bij de actualisatie van de planning van investeringen in maatschappelijke voorzieningen bleek dat sommige investeringsplanningen niet haalbaar zijn en dat gebouwen later dan gepland opgeleverd zullen worden. Dit betekent dat ook de exploitatiekosten en inkomsten uit deze panden later optreden. Aangezien de meeste maatschappelijke voorzieningen onrendabel zijn betekent uitstel dus extra begrotingsruimte. De begrotingsruimte loopt op van € 1,2 mln. in 2009 naar € 1,5 miljoen in 2010 en bouwt weer af van € 1,1 mln. in 2011 naar € 0,5 mln. in 2012.

ONDERWERP

35


3

PROGRAMMA’S EN DEELPROGRAMMA’S

PAGINA

PAGINA

ONDERWERP

36



programma

Democratisering

ONDERWERP

37

01

PAGINA

PAGINA


ONDERWERP

Programma 01 Democratisering

38

Deelprogramma 01.1 De gemeenteraad

Commissie Veiligheid, Financiën en Algemene en Bestuurlijke zaken Portefeuillehouder Agendacommissie

Uitgangspunten van beleid Inleiding Vanaf 2002 is in Arnhem op basis van de wet dualisering gemeentebestuur een proces van politiek bestuurlijke vernieuwing in gang gezet dat erop gericht is de burger meer bij het gemeentelijke beleid te betrekken en de transparantie van het gemeentebestuur te vergroten. In 2006 besloot de gemeenteraad om aan dit vernieuwingsproces een impuls te geven d.m.v. een vergadermodel dat de burger en zijn organisaties centraal stelt binnen de besluitvorming van de gemeenteraad. Dit leidde in 2006, 2007 en 2008 tot een reeks veranderingsprocessen waarin de werkwijze van raad, college en organisatie ‘al doende’ werd herontwikkeld. Hoewel deze veranderingsprocessen werden gemotiveerd door het streven de burger centraal te stellen leek het er soms wel eens op dat de energie van raad en commissies voor een belangrijk deel werd opgeslokt door het ontwikkelingsproces van nieuwe werkvormen zelf. Ondanks de geweldige krachtsinspanning die dit vergde van de organisatie, het college, de raad en de commissies heeft de gemeenteraad ervoor gekozen om de verandering door te zetten. Vanaf eind 2007 en in 2008 beginnen de veranderingen samen te vallen tot een samenhangend programma van vernieuwingsimpulsen. Vanaf 2009 zal met gebruikmaking van de nieuw ontwikkelde werken communicatievormen de beweging naar de burger versterkt worden ingezet. Nu het vernieuwingsproces is uitgekristalliseerd zal daarbij de volle aandacht uit kunnen gaan naar het niveau van politieke afweging: het politiekinhoudelijke debat over het publiek belang van Arnhem. Maatschappelijke doelen • De Arnhemmer vroegtijdig een prominente rol in het besluitvormingsproces geven. • De herkenbaarheid van de lokale politiek vergroten. • Het contact tussen de Arnhemmer en zijn raad verder versterken. • De duale rollen van college en raad verder versterken. • Een zorgvuldige en snelle besluitvorming van de raad te waarborgen. Kadernota’s en beleidsnota's • Raadsvoorstel ‘De arnhemmer en zijn raad’, februari 2006 • Rapport ‘Evaluatie nieuwe vergaderwijze raad’, ibo 2006 • Raadsvoorstel ‘Doorontwikkeling werkwijze gemeenteraad’ • ‘Van renbaan tot piste’, voorlopig ontwerp herinrichting raadzaal en commissiekamers • Definitief ontwerp herinrichting raadzaal en commissiekamers Stand van zaken op de outputindicatoren De betrokkenheid van de Arnhemse burger bij zijn gemeentebestuur is, zo bleek uit de vierjaarlijkse politieke barometer, geen constante. In de politieke barometer 2006 wordt het volgende gerapporteerd: • Op de indicator ‘betrokkenheid bij de eigen woonplaats’ is een spectaculaire verbetering opgetreden. In 2005 gaf maar liefst 60% van de geïnterviewden te kennen zich betrokken te voelen bij het reilen en zeilen in de eigen woonplaats waar dat in 2002 net boven de 30% lag. • Ook valt een lichte verbetering van de politieke betrokkenheid te constateren (van 26% naar 30%). • Verder is in het imago van het gemeentebestuur op een aantal belangrijke onderdelen verbetering opgetreden (toegenomen politiek zelfvertrouwen vergeleken met 2002 en zeer opvallend een sterk toegenomen waardering bij de Arnhemse burgers voor de burgemeester, het college van B&W en de gemeenteraad). • In het licht van deze positieve ontwikkelingen is het opvallend te noemen dat de participatie van de Arnhemse burgers binnen het gemeentebestuur gelijk is gebleven (directe participatie en het opkomstpercentage bij de gemeenteraadsverkiezingen). Omdat er een relatie bestaat tussen betrokkenheid van burgers bij hun gemeente en hun politieke betrokkenheid, lijkt er op grond van de politieke barometer in 2009 binnen de Arnhemse bevolking een vruchtbare bodem aanwezig voor de ingezette lijn tot versterking van politieke participatie van de Arnhemse bevolking bij de besluitvorming van de gemeenteraad.

39

PAGINA


ONDERWERP




Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2010 • Versterken van de politieke participatie van de Arnhemse burger binnen zijn gemeentebestuur. • Versterken van de volksvertegenwoordigende rol van de gemeenteraad. • Verder versterken van de kaderstellende en controlerende rol van de raad.

2009 t/m 2010 • Het aantal burgers dat de gemeenteraad bezoekt stijgt in 4 jaar van 7 tot 10% evenals het aantal burgers dat contact had met leden van de gemeenteraad (10%). • Meer burgers spannen zich in voor kwesties van lokaal belang (30%). • De directe participatie van Arnhemse burgers bij de voorbereiding en vaststelling van het gemeentelijke beleid is significant gestegen (15%) en het opkomstpercentage voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2010 is aanmerkelijk hoger dan dat van 2006 (65%). • Betrokkenheid en interesse van de Arnhemse burgers bij hun woonplaats vertoont in 2010 een doorgezette stijgende lijn (75%). • Het percentage burgers dat vindt dat raadsleden goed op de hoogte zijn van wat er onder burgers leeft stijgt van 40% in 2005 naar 50% in 2010. • De waardering bij de burger van de eigen beïnvloedingsmogelijkheden van gemeentepolitiek en bestuur (politiek zelfvertrouwen) vertoont een doorgezette verbetering vergeleken met 2005 (van 42% in 2005 naar 55% in 2010).

2009 • Werkbezoeken, hoorzittingen, themabijeenkomsten en de politieke maandag. • Stadsforumgesprekken worden georganiseerd waarin belangrijke Arnhemse thema’s en gebeurtenissen onder journalistieke leiding tussen raadsleden, burgers, deskundigen, collegeleden e.a. zullen worden besproken. • Bij onderwerpen van uitzonderlijk belang, zal interactieve burgerparticipatie toegepast worden. • Het verantwoord inzetten, promoten en verbreden van het digitale panel bij een toenemend aantal onderwerpen welke de bevolking ter peiling kunnen worden voorgelegd. • Het transparanter en beter doorzoekbaar maken van het RaadsInformatiesysteem. • Relevante raadsinformatie zal zichtbaar zijn op de nieuwe subsite van de gemeenteraad op Arnhem.nl. en verder zal de communicatie verlopen via de nieuwsbrief en raadspagina. • Uitvoering van de vierjaarlijkse politieke barometer • Een zogenoemde audit commissie wordt opgericht die onder meer als taakopdracht heeft: voorstellen te ontwikkelen inzake de planning en controlcyclus . • De rekenkamercommissie en de agendacommissie zullen een evaluatie uitvoeren betreffende vormgeving van de rekenkamerfunctie. • Ter voorbereiding van de bestuurswisseling in 2010 zal door de agendacommissie een voorstel worden ontwikkeld m.b.t. het protocol college-onderhandelingen en arbeids-voorwaarden van raads- en commissieleden. • De Rekenkamercommissie werkt aan verdere professionalisering van haar werk, door o.a. uitbreiding onderzoekscapaciteit.


ONDERWERP

Beleidsoutput

Activiteiten 2010 t/m 2012 • Vanaf 2010 zal de politieke barometer plaats maken voor een regelmatige peiling (bijvoorbeeld als onderdeel van de inwonersenquête). • Nieuwe vormgeving van de rekenkamerfunctie vanaf 2010. • In 2010 zullen er opnieuw gemeenteraadsverkiezingen plaatsvinden. De agendacommissie zal voorstellen ontwikkelen om de opkomst voor de gemeenteraadsverkiezingen te bevorderen, door bijv. het lijsttrekkersdebat en de uitslagenavond.

Relatie met stadsprogramma’s • Er is geen specifieke relatie met één van de stadsprogramma’s.

PAGINA



Beleidsdoelen

40


Relatie met paragrafen • Er is geen specifieke relatie met één van de paragrafen.

Participanten • Raad • Burgers en organisaties • Burgemeester en wethouders • Rekenkamercommissie • Concernstaf

41

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 01.1 De gemeenteraad Programma 01 Democratisering

Commissie Veiligheid, Financiën en Algemene en Bestuurlijke zaken Portefeuillehouder Agendacommissie bedragen x € 1.000,--

Rekening 2007

Middelen

Lasten

Totaal

Baten

Algemeen

Begroting 2008

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

2.323

2.222

2.479

2.489

2.479

2.479

11

10

10

10

10

10

11

10

10

10

10

10

GSB GSO

Totaal Exploitatieresultaat

2.312-

2.212-

2.469-

2.479-

2.469-

2.469-

-

-

-

-

-

2.212-

2.469-

2.479-

2.469-

2.469-

Mutaties reserves: Toevoegingen aan reserves Onttrekkingen aan reserves

Mutaties reserves Saldo

15 47 32 2.280-

bedragen x 1.000,--

Toelichting mutaties exploitatie 2009 t.o.v. 2008

Bedrag

Lasten Nieuw beleid Bestaand beleid - Verzamelbesluit 1 raad 25 februari 2008 - Kapitaallasten herinrichting raadszaal - Nominale ontwikkelingen

35 107 115

Totaal mutaties lasten

257

Baten Nieuw beleid Bestaand beleid Totaal mutaties baten

-

Totaal mutaties exploitatie 2009 t.o.v. 2008

-257

Toelichting mutaties reserves 2009 t.o.v. 2008 Er vinden geen toevoegingen of onttrekkingen plaats aan de reserves. Toelichting op de investeringen In de periode 2009-2012 vinden binnen dit deelprogramma geen majeure investeringen plaats.

PAGINA


ONDERWERP


42

Deelprogramma 01.2 Versterken besturen op hoofdlijnen

Commissie Veiligheid, Financiën en Algemene en Bestuurlijke zaken Portefeuillehouder Dhr. W.J.C. Hoeffnagel

Uitgangspunten van beleid Inleiding Aan een leefbare en aantrekkelijke stad, waarin mensen kunnen meedoen, zich ontplooien en op voldoende zorg kunnen rekenen, draagt de kwaliteit van het stadsbestuur in aanzienlijke mate bij. Kwalitatief goed stadsbestuur houdt in: alerte, tijdige, doelgerichte, goed afgestemde, transparante en verantwoorde actie – samen met partners in de stad – gericht op de oplossing van de problemen in en het grijpen van de kansen voor de stad. Verbetering van de kwaliteit van het stadsbestuur is behalve voor het bestuur zelf een blijvende opgave voor de gehele gemeentelijke organisatie. In ondersteunende zin heeft het onderdeel Concernstaf van de gemeentelijke organisatie – dat in dit deelprogramma begroot is – daarbij een bijzondere functie. Deze is met name gericht op planning en prioritering, op het besluitvormingsproces, op de kaders voor bedrijfsvoering en op de regie van complexe, sectoroverstijgende vraagstukken, evaluatie en monitoring. Maatschappelijke doelen • Verbeteren van Arnhem als woon-, werken verblijfplaats voor zo min mogelijk (extra) gemeenschapsgelden en kosten van de gemeente voor de burger. • Vergroten van de slagvaardigheid van de gemeente bij de aanpak van de grootste problemen en kansen voor de stad. • Met het oog op de verwezenlijking van de belangrijkste beleidsdoelen versterken van de samenwerking tussen verschillende onderdelen van de gemeentelijke organisatie onderling (integrale probleemaanpak) en met partners in de stad (“iedereen doet mee”). • Vergroten van de transparantie van het bestuur: verbeteren van de informatievoorziening door en de inzichtelijkheid van de informatie van het bestuur. • Versterken van het imago van de stad uitgaande van identiteit en kwaliteiten van Arnhem. Beleidskaders en beleidsnota's • Tussenbalans Visie Arnhem 2015 en nadere uitwerkingen. • Coalitieakkoord “Iedereen doet mee”. • Beleidsnotitie GSB III en convenant GSB III. • Sturen op programma’s. • Concernkaders planning- en controlcyclus en bedrijfsvoering. • Communicatievisie. Visie interactieve beleidsvorming. Stand van zaken op de outputindicatoren • Het rapportcijfer tevredenheid over het college van burgemeester en wethouders (bron: politieke barometer, score 2005: 6,1). • Aan het begin van deze raadsperiode nam Arnhem een achterhoedepositie in bij de verbetering van de stad en de stedelijke samenleving in het kader van het grotestedenbeleid. e e • Bij de woonaantrekkelijkheidsindex (2008: 21 plaats) en de sociaal-economische index (22 plaats) in de Atlas voor Gemeenten zien we de laatste twee jaar een verbetering van de positie van Arnhem.

ONDERWERP

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012 • Versterken focus in beleid en uitvoering.

2009 t/m 2012 • Een verbetering van de krachtwijken, de GSO-wijken en de Binnenstad overeenkomstig de ijkpunten in hoofdstuk 1. • Een verbetering van de staat van de stad op het niveau van de vier stadsprogramma’s en vijf thema’s uit hoofdstuk 1 overeenkomstig de daar genoemde ijkpunten. • Inzet van tenminste 75 % van de middelen voor nieuw beleid voor de problemen en kansen veiligheid, jeugd, participatie, wonen en attractiviteit van de stad. • Volledige realisatie van het coalitieakkoord ultimo 2009.

2009 • Verder neerzetten van de organisatie voor de stadsprogramma’s (programmabureau).

• Aanzienlijk groter aandeel SMART geformuleerde output in de begroting 2010. • Aanzienlijk korter hoofdstuk 3 in de begroting in de begroting 2010. De hoofdlijnen in de deelprogramma’s zijn inzichtelijker. • De raad beoordeelt bij de behandeling van de begroting 2010 de inhoudelijke toelichting, de financiële toelichting, de doorsneden en de koppeling tussen inhoud en financiën tenminste met een 6,5; oplopend naar een 8,0 in 2012. • Met maximaal anderhalf jaar vertraging geldt hetzelfde voor het oordeel over de andere cyclusdocumenten. • De bekendheid met en de waardering voor begrotingsinformatie bij de burgers groeit significant. • Vaste monitorinformatie in ieder geval over de resultaten op prioritaire thema’s en coalitieakkoord is in elk jaar beschikbaar.

2009 • Realiseren van een aan de gestelde eisen voldoende stadsmonitor, wijkmonitor, en monitoring van de stadsprogramma’s, met name rondom de krachtwijken. • Uitvoeren monitoring realisatie coalitieakkoord. Informeren van de Raad. • Uitvoeren van een project gericht op een SMARTe planning- en controlcyclus en een aantrekkelijker presentatie van de begrotings- en rekeningsinformatie.

• Naamsbekendheid van Arnhem substantieel vergroot. • Imago van Arnhem substantieel verbeterd. • Toename van het bezoek aan Arnhem. (zie Economisch Beleid) • Toename bedrijvigheid (idem) • 2010: voor B&W rapportcijfer ≥ 6,5.

2009 • Afronden evaluatie [Made in Arnhem].

Relatie met paragrafen • Geen in het bijzonder.

Participanten • Gemeente, Ministeries, Provincie.

Relatie met stadsprogramma’s Relatie met alle stadsprogramma’s.


Beleidsdoelen

• Verbeteren beeldvorming over Arnhem en bestuur.

PAGINA



• Verbeteren van de informatievoorziening over het te voeren en gevoerde beleid. Ten behoeve van de raad, burgers en organisaties.

43

Deelprogramma 01.2 Versterken besturen op hoofdlijnen

2009-2012 • Regie op de actieplannen voor de 4 krachtwijken. • Regie op de GSO III-actieplannen in Geitenkamp, Sint Marten en Spoorhoek, Vredenburg en Kronenburg, en De Laar en Elderveld. • Regie op ontwikkeling en uitvoering van speerpunten veiligheid, jeugd, wonen, werken en attractiviteit in de vier stadsprogramma’s.

2010-2012 • Evaluatie project SMARTe planning- en controlcyclus. Eventueel vervolg.

2009-2012 • Afhankelijk van besluitvorming eventuele vervolgcampagne.

ONDERWERP

Democratisering


Veiligheid, Financiën en Algemene en Bestuurlijke zaken Portefeuillehouder Dhr. W.J.C. Hoeffnagel

PAGINA

Commissie

Versterken besturen op hoofdlijnen Programma 01

44

Deelprogramma 01.2

bedragen x € 1.000,--

Rekening 2007

Middelen

Lasten

Totaal

Baten

Algemeen GSB

Begroting 2008

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

11.136

11.241

10.995

10.796

10.786

10.786

784

415

670

670

670

670

54

54

54

39

39

39

838

469

724

709

709

709

GSO


10.298-

10.772-

10.271-

10.087-

10.077-

10.077-

-

-

-

10.087-

10.077-

10.077-



65

352 352

-

9.946-

10.772-

65 10.206-

bedragen x 1.000,--

Toelichting mutaties exploitatie 2009 t.o.v. 2008 Lasten Nieuw beleid Stadspromotie Voortzetting "Made in Arnhem" Amendement 6.20 65-jarige herdenking "A bridge too far" Contributie VNG en Rode kruis Bestaand beleid Verzamelbesluit 1 Raadsvergadering 25 februari 2008 Technische correctie Nominale ontwikkelingen Aandeel efficiëncytaakstelling Diversen Totaal mutaties lasten

Bedrag

190 65 30

-1.026 167 464 -100 -36 -246

Baten Nieuw beleid Bestaand beleid Verzamelbesluit 1 Raadsvergadering 25 februari 2008 Nominale ontwikkeling

218 37

Totaal mutaties baten

255


501 bedragen x € 1.000,--

Toelichting mutaties reserves 2009 t.o.v. 2008

Bedrag

Toevoegingen

Totaal mutaties toevoegingen Onttrekkingen Amendement 6.20 de kosten voor 65-jarige herdenking "A bridge too far" onttrekken aan de AR

65

Totaal mutaties onttrekkingen

65

Totaal mutaties reserves

65

Toelichting op de investeringen In de periode 2009-2012 vinden binnen dit deelprogramma geen majeure investeringen plaats.


programma

Kwaliteit dienstverlening

ONDERWERP

45

02

PAGINA

PAGINA


ONDERWERP

Programma 02 Kwaliteit dienstverlening

46

Deelprogramma 02.1 Publieke dienstverlening


Uitgangspunten van beleid Inleiding Het gaat in dit programma om het gemeentebreed stroomlijnen en verbeteren van onze dienstverlening. Klanten kunnen kiezen uit meerdere doelmatige kanalen (internet, e-mail, balie, telefoon, post). Er zijn geen verschillen in betrouwbaarheid en kwaliteit. Alle kanalen leveren hetzelfde niveau aan dienstverlening. De klant kan op één plek (het Klantcontactcenter) terecht met al zijn vragen en wordt daar zoveel mogelijk ook direct inhoudelijk geholpen (één telefoonnummer, (bijna) één locatie, één website, één postadres). De gemeente Arnhem werkt in haar dienstverlening met servicenormen. De burger weet daarmee wat hij van de gemeente kan verwachten: hoe snel wordt er een antwoord op een brief gegeven en hoe lang moet een burger maximaal wachten bij een loket. Het digitale kanaal dient als basis voor de informatieverstrekking en levering van producten via de andere kanalen. De burger kan steeds meer aan zelfservice doen, op een zelf gekozen tijdstip en plek. Door middel van ArnhemMail informeren we de burger proactief over zijn leefomgeving, op basis van het door de burger opgegeven profiel. Door het vastleggen van de basisgegevens van een burger op een centrale plek hoeven wij burgers diezelfde gegevens niet steeds opnieuw te vragen (verlaging van de administratieve lastendruk). Met de wensen van de burger als uitgangspunt wordt gewerkt aan een bredere overheidsdienstverlening (samenwerking met en binnen keten). Deze is al gestart bij de vormgeving van het WMO-loket en door de samenwerking met (externe) partners op het gebied van de sociale dienstverlening. De gemeente zal steeds meer functioneren als toegangspoort van de overheid. Maatschappelijke doelen • Betere bereikbaarheid van de gemeente voor de burger. • Vasthouden tevredenheid van burgers over dienstverlening gemeente. Kadernota’s en beleidsnota's • Publieke Dienstverlening 2006-2010 • Naar een Klantcontactcentrum • Gemeente heeft antwoord; het Klantcontactcentrum van gemeenten als frontoffice voor de hele overheid Stand van zaken op de outputindicatoren • Circa 90% van de bezoekers van de balies van Burgerzaken in Loket Zuid heeft een wachttijd van maximaal 20 minuten; circa 80% van de bezoekers in het Stadhuis. e e • Arnhem staat tussen de 5 en 10 plaats op de ranglijst gemeentelijke websites. • Telefonie scoort gemiddeld een 8,0 in klanttevredenheidsonderzoek. • In exit-enquêtes krijgt Burgerzaken gemiddeld een 7,6 voor dienstverlening.

47

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 02.1 Publieke dienstverlening


Programma 02 Kwaliteit dienstverlening

Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012 • Betere bereikbaarheid van de gemeente voor de burger • Vasthouden tevredenheid van burgers over dienstverlening gemeente

2009 t/m 2012 • Arnhem staat in de top 10 van ranglijst gemeentelijke websites • De waardering voor de dienstverlening in de enquêtes is hoger dan 7.

2009 t/m/ 2012 • Verbeteringen bepalen en aanbrengen a.h.v. klantonderzoek, positie overheidsmonitor en analyse webstatistieken • Opzetten en deelname projecten ketensamenwerking • Terugdringen van de administratieve lasten door de ontwikkeling van het Digitale Klantdossier (DKD)

Relatie met stadsprogramma’s • 4. Zorgzame stad


Participanten • Burgers van Arnhem

48

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 02.1 Publieke dienstverlening Programma 02 Kwaliteit dienstverlening

Commissie Veiligheid, Financiën en Algemene en Bestuurlijke zaken Portefeuillehouder Dhr. W.J.C. Hoeffnagel bedragen x € 1.000,--

Rekening 2007

Middelen

Lasten Baten

Totaal Algemeen

Begroting 2008

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

7.012

5.744

6.138

6.007

5.982

5.982

3.025

2.119

2.324

2.304

2.284

2.284

3.025

2.119

2.324

2.304

2.284

2.284

3.987-

3.625-

3.814-

3.703-

3.698-

3.698-

349

300

GSB GSO

Totaal Exploitatieresultaat Mutaties reserves: Toevoegingen aan reserves Onttrekkingen aan reserves


349

300

-

-

-

-

3.638-

3.325-

3.814-

3.703-

3.698-

3.698-

bedragen x 1.000,--


Bedrag

Lasten Nieuw beleid Bestaand beleid Nominale ontwikkelingen Verbouwing Loket Zuid in 2008 Diversen Aandeel efficiencytaakstelling Verzamelbesluit 1-2008

218 -300 135 -13 354


394

Baten Nieuw beleid Bestaand beleid Leges-opbrengst paspoorten en rijbewijzen Overdracht personeelsbudget van vakafdelingen Diversen Verzamelbesluit 1-2008

40 45 -3 123


205


-189

49

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 02.1 Publieke dienstverlening Programma 02 Kwaliteit dienstverlening

Commissie Veiligheid, Financiën en Algemene en Bestuurlijke zaken Portefeuillehouder Dhr. W.J.C. Hoeffnagel bedragen x € 1.000,--


Bedrag

Toevoegingen Totaal mutaties toevoegingen Onttrekkingen Reservering tbv realiseren verbouwing loket Zuid in 2008

-300


-300



PAGINA

ONDERWERP

50



programma

Educatie

ONDERWERP

51

03

PAGINA

PAGINA


ONDERWERP

Programma 03 Educatie

52

Deelprogramma 03.1 Voorschoolse ontwikkeling

Commissie Cultuur, Economie, Educatie, Sport en Sociale zaken Portefeuillehouder Dhr. W.J.C. Hoeffnagel

Uitgangspunten van beleid Inleiding De gemeente heeft een taak bij de opvoeding en ontwikkeling van kinderen in de leeftijd van 0 tot 6 jaar. De belangrijkste uitgangspunten zijn: • Het vergroten van het bereik van kinderen in de voorschoolse periode en in het bijzonder van doelgroepkinderen. • Het aanbieden van een programma voor- en vroegschoolse educatie (VVE) aan doelgroeppeuters. • Waar nodig extra aandacht voor de opvoedingsondersteuning in de thuissituatie. • Versterken samenwerking van instanties voor opvang, zorg, hulpverlening en onderwijs. In het regeerakkoord van 2007 is opgenomen dat de regelgeving ten aanzien van kinderopvang, peuterspeelzalen en voor- en vroegschoolse educatie, waaronder de financiële tegemoetkoming aan ouders, wordt geharmoniseerd. Belangrijkste oogmerken: tegengaan van segregatie in de kinderopvang/peuterspeelzalen, het verhogen van de kwaliteit en verbeteren van de aansluiting op het eerste jaar van de basisschool. Maatschappelijke doelen De gemeente wil bijdragen aan een gezonde ontwikkeling van ieder kind en aan een goede voorbereiding op het basisonderwijs door meer kinderen gebruik te laten maken van voorschoolse voorzieningen. Kadernota’s en beleidsnota's • Beleidsnotitie stand van zaken VVE (2007) • Handhavingsbeleid kwaliteit Wet kinderopvang Gemeente Arnhem (2006) • Nota onderwijsvoorrangsbeleid • Nota Voor- en Vroegschoolse Educatie • Raadsbesluit over Invoering Wet kinderopvang (2004) • Zie ook deelprogramma 3.2 Stand van zaken op de outputindicatoren • Begin 2008 bedroeg het aantal peuters in de stad (2,5 tot 4 jaar) 2453. • Eind 2007 namen 943 peuters deel aan het reguliere peuterspeelzaalwerk (bereik 39%) Dit is een daling van 6% ten opzichte van een jaar geleden. De reden van de daling is dat steeds meer ouders kiezen voor een kinderdagcentrum in plaats van regulier peuterspeelzaalwerk. Zij kiezen hiervoor, omdat 2/3e van de kosten voor kinderopvang worden vergoed. Voor een peuterspeelzaal geldt dit (nog) niet. • Voor de reguliere speelzalen bedraagt de gemiddelde plaatsingsleeftijd in 2007 2 jaar en 6,5 maanden. De gemiddelde plaatsingsleeftijd bedraagt in het najaar van 2006 was 2 jaar en 8 maanden. • Het aantal kinderen op kinderdagverblijven wordt niet meer centraal geregistreerd. • Op 5 kinderdagverblijven (9 locaties) van de SKAR wordt sinds 1-1-2007 het VVE programma uitgevoerd. • Voor verdere outputindicatoren voor- en vroegschoolse voorzieningen, zie deelprogramma 3.2.

53

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 03.1 Voorschoolse ontwikkeling



Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012 • Op 1 januari 2009 geldt een bereik van minimaal 70% van alle doelgroeppeuters in Arnhem met een VVE-programma in 2009 (GSB III). Vanaf 2010 streven we naar een bereik van 100% van alle doelgroeppeuters in Arnhem.(Zie ook deelprogramma 03.2 goed onderwijs). • Aansluiting voorschoolse voorziening op centrum voor Jeugd en Gezin (zie deelpr. 8.3). • Harmonisering voorschoolse voorzieningen.

2009 • Bewaken van sluitende afspraken over vroegsignalering op consultatiebureaus en toeleiding naar voorschoolse voorzieningen. • Uitwerking van een visie in het kader van de harmonisering voorschoolse voorzieningen, • Vervolgens onderzoeken of en hoe samenwerking tussen de diverse voorschoolse voorzieningen kan leiden tot meer efficiency en kostenbesparing

2009 t/m 2012 • Uitbreiding van de capaciteit van het peuterspeelzaalwerk,onder meer in Schuytgraaf en ’t Broek/Spijkerkwartier, uitbreiding van het bereik van de doelgroeppeuters en de kwaliteit van het programma worden hierin meegenomen.

Relatie met stadsprogramma’s • 3. Participatie en werk

Relatie met paragrafen • Investeringen • Subsidies

2010 t/m 2012 • Op 31-12-2010 wordt uitgegaan van en populatie van circa 2650 peuters, waarvan circa 1800 “reguliere” peuters en 850 doelgroeppeuters. • Voor “reguliere” peuters wordt een bereik van 45% op een reguliere speelzaal nagestreefd. De plaatsingsleeftijd van deze peuters mag niet hoger liggen dan gemiddeld 2 jaar en 9 maanden. • Voor doelgroeppeuters, zie deelpr. 3.2.

• Afspraken maken met de kinderopvang over continuering van de invoering van VVE op dagverblijven en het bereik van doelgroeppeuters. • Evaluatie de ouderbijdragensystematiek.

Participanten • STMG (Jeugdgezondheidszorg voor 0-4 jarigen) • Kinderopvangorganisaties • Stichting Peuterspeelzalen Arnhem (SPA) • Stichting Rijnstad • Stichting PAS

54

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 03.1 Voorschoolse ontwikkeling Programma 03.1 Educatie

Commissie Cultuur, Economie,Educatie, Sport en Sociale zaken Portefeuillehouder Dhr. W.J.C. Hoeffnagel bedragen x € 1.000,--

Rekening 2007

Middelen

Lasten

Totaal

Baten

Algemeen

Begroting 2008

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

895

1.920

1.044

1.057

1.057

1.057

-895

-1.920

-1.044

-1.057

-1.057

-1.057

-1.920

-1.044

-1.057

-1.057

-1.057

GSB GSO

Totaal Exploitatieresultaat Mutaties reserves: Toevoegingen aan reserves

8

Onttrekkingen aan reserves


-8 -903

bedragen x 1.000,--

Toelichting mutaties exploitatie 2009 t.o.v. 2008 Lasten Nieuw beleid Actualisatie bestaande kredieten (dekkingsvoorstel)

Bedrag

-4

Bestaand beleid Bezuiniging subsidieaccres 2008 MJPB 2008-2011 Nominale ontwikkelingen Programmabudget Schuytgraaf Overheveling budget VVE naar deelprogramma 032 Goed Onderwijs Actualisatie begroting Diversen

36 -36 60 -972 43 -3


-876

Baten Nieuw beleid Bestaand beleid Totaal mutaties baten Totaal mutaties exploitatie 2009 t.o.v. 2008

Toelichting mutaties reserves 2009 t.o.v. 2008 Er vinden geen toevoegingen of onttrekkingen plaats aan de reserves.

876

55

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 03.1 Voorschoolse ontwikkeling Programma 03.1 Educatie


Rekening 2007

Investeringen

Begroting 2008

Economisch nut - Programma Arnhem-Noord -

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

156 Totaal

-

-

156

-

-

-

Totaal

-

-

-

-

-

-

Totaal investeringen

-

-

156

-

-

-

Maatschappelijk nut -

PAGINA


ONDERWERP


56

Deelprogramma 03.2 Goed onderwijs


Uitgangspunten van beleid Inleiding Het gemeentelijk educatiebeleid richt zich op optimalisering van de fysieke en sociale omgeving waarin educatie plaatsvindt. Doel is het bereiken van een zo hoog mogelijke kwaliteit in het onderwijs. Wanneer dit gerealiseerd is, zullen immers ook minder leerlingen voortijdig uitvallen en zullen minder leerlingen een achterstand hebben. De wettelijke taken op het gebied van educatie zijn: leerplicht, leerlingenvervoer, huisvesting, onderwijsachterstandenbeleid (waaronder voor- en vroegschoolse educatie (VVE)), Regionaal Meld- en Coördinatiefunctie (RMC) Voortijdig Schoolverlaten, volwasseneneducatie en openbaar onderwijs. Sinds 2007 hebben schoolbesturen en gemeenten de opdracht met elkaar jaarlijks te overleggen over hoe ze segregatie kunnen tegengaan en hoe ze integratie kunnen bevorderen. Maatschappelijke doelen • Het vergroten van de onderwijs- en ontwikkelingskansen van kinderen (en hun ouders). • Verhoging taalniveau bij de start in het basisonderwijs. • Verhoging taalniveau bij de overstap van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs. • Voortijdig schoolverlaters zoveel mogelijk herplaatsen naar opleiding of werk. • Meer schone, veilige en goed onderhouden schoolgebouwen. • Versterking van sociale infrastructuur door opvoeden, onderwijs en opgroeien onder één dak te brengen. • Het zowel in fysieke als sociaal opzicht verhogen van een veilige leeromgeving. • Goed burgerschap, emancipatie en participatie. Kadernota’s en beleidsnota's • Visie document Integraal huisvestingsplan Primair Onderwijs (2008) • “Meerjarenplan 2005-2009 Regionale Meld- en Coördinatiefunctie Voortijdig Schoolverlaten subregio Arnhem” (2005) • Kadernota brede scholen (2004) • “Integraal Huisvestingsplan voortgezet onderwijs Arnhem-Noord” (2002) Stand van zaken op de outputindicatoren 2009 • Aantal fysieke brede scholen op 1 januari 2008: 5 (op 1 januari 2007: 2; op 1 januari 2006: 1 en op 1 januari 2005: 1). • Aantal brede scholen dat inhoudelijk samenwerkt op 1 januari 2008: 4 ( op 1 januari 2007: 2). • Op basis van de uitgangspunten zijn er in Arnhem 731 doelgroeppeuters. Op 1 januari 2008 bereikten we 480 doelgroeppeuters met een VVE programma. Dit betekent een bereik van 65,6 % ( bereik begin 2007: 51,5 %; bereik begin 2006: 48% en begin 2004: 37%) (GSB III). • Het aantal leerlingen dat vanaf 1 augustus 2006 is bereikt in een schakelklas bedroeg op 1 januari 2008: 296 (aantal bereikte schakelklasleerlingen op 1 januari 2007: 53; op 1 januari 2006: 12) (GSB III). • De indicator voor de RMC-functie is het aantal voortijdig schoolverlaters dat jaarlijks wordt herplaatst. In het schooljaar 2004-2005 waren er 511 voortijdig schoolverlaters geregistreerd; daarvan zijn er toen 388 herplaatst (70%). In 2005-2006 is het aantal geregistreerde voortijdig schoolverlaters sterk gestegen. Het aantal herplaatsingen is in absolute zin ook sterk gestegen tot 512. Percentueel is het aantal herplaatsingen gedaald (65%). De stijging van het aantal geregistreerde voortijdig schoolverlaters heeft in 2006-2007 doorgezet. Het aantal geregistreerde voortijdig schoolverlaters was 906; daarvan zijn er in dat schooljaar 607 herplaatst (67%). • Indicator “aantal primair onderwijs (po) scholen in goede huisvesting”is in ontwikkeling.

57

PAGINA


ONDERWERP




Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012 • Partners, verantwoordelijk voor opvoeden en opgroeien in wijken, werken structureel Inhoudelijk samen via het brede schoolconcept.

2009 • In 6 wijken is een structurele inhoudelijke samenwerking (brede schoolconcept) gerealiseerd.

2009 • Realiseren van inhoudelijke samenwerking in de wijk via het aanstellen van 2 brede schoolcoördinatoren op locatie. • Realiseren van 1 fysieke brede school in Presikhaaf. • Verdere ontwikkeling van het concept mede op basis van de in 2008 uitgevoerde evaluatie.

• Meer doelgroeppeuters krijgen in Arnhem een VVE programma aangeboden (GSB III).

• Van de doelgroeppeuters neemt minimaal 70% deel aan een VVE programma (GSB III).

• Uitbreiding capaciteit VVE speelzaalwerk ( meer leidsters en evt. ruimtes), uitbreiding bereik doelgroeppeuters (buiten de ontwikkelwijken) en afspraken met kinderopvang over VVE op dagverblijven.

• Het verminderen van onderwijsachterstand door sociaaleconomische of culturele factoren. • Toename gemiddeld gevolgd opleidingsniveau. • Betere voorbereiding op het vervolgonderwijs. • Zo veel mogelijk voortijdig schoolverlaters herplaatsen naar opleiding (GSB III) .

• Van 1 augustus 2006 – 1 oktober 2009 hebben minimaal 420 leerlingen deelgenomen aan een schakelklas (GSB III).

• Realiseren van 13 schakelklassen op diverse scholen in de ontwikkelwijken (GSB III).

• Het aantal herplaatste voortijdig schoolverlaters is groter dan 400 en/of 75% van het totaal aantal geregistreerde voortijdig schoolverlaters (GSB III).

• Systematische registratie, benadering en begeleiding van voortijdig schoolverlaters door Team VSV.

• Goed en voldoende (openbaar) onderwijs. • Meer adequate huisvesting van scholen. • Meer veiligheid in en om de school.

• Integraal Huisvestingsplan Primair Onderwijs. • Integraal Huisvestingsplan (voortgezet) speciaal onderwijs. • Alle basisscholen zijn aangesloten op een breedbandinfrastructuur.

• Verder uitwerken Integraal Huisvestingsplan Primair Onderwijs en vertaling in jaarlijks Onderwijshuisvestings-programma (o.a. herhuisvesting Vlindertuin). • Uitwerken door gemeente en schoolbesturen van het Integraal Huisvestingsplan (voortgezet) speciaal onderwijs in voorstellen voor aanpassing/ renovatie en nieuwbouw van schoolgebouwen voor het (voortgezet) speciaal onderwijs. • Uitvoeren van de plannen voor aanpassing/renovatie en nieuwbouw van schoolgebouwen voor voortgezet onderwijs in Arnhem Noord (en aanverwante projecten in Arnhem-Zuid): Arentheem Campus IJssellaan (VMBO, VMBO+ en Praktijkonderwijs), Praktijkschool Vijverberg (Leidenweg), Maarten van Rossem (VMBO, Groningensingel). • Beëindigen subsidie infotheek onderwijsbegeleiding.


ONDERWERP

Relatie met stadsprogramma’s • 2. Verbeteren woon- en leefomgeving • 3. Participatie en werk

PAGINA



Beleidsdoelen

58


Beleidsoutput

Activiteiten

2010 t/m 2012 • In 2012 is in minimaal 7 wijken een structurele inhoudelijke samenwerking (brede schoolconcert) gerealiseerd.

2010 t/m 2012 • Realiseren van 5 fysieke brede scholen (w.o. Klarendal, Schuytgraaf, Malburgen zuid-oost, Presikhaaf).

• Op 1 januari 2010 wordt minimaal 70% van de doelgroeppeuters bereikt met een VVE programma. (obv 731 doelgroeppeuters in Arnhem worden dus 512 doelgroeppeuters bereikt) (GSB III). • Op 1 januari 2010 hebben minimaal 420 leerlingen deelgenomen aan een schakelklas (GSB III). • In het schooljaar 2008-2009 is het aantal herplaatste voortijdig schoolverlaters meer dan 420 en/of 75% van het totaal aantal geregistreerde voortijdig schoolverlaters (GSB III).

• Zie voortzetting activiteiten 2009

• Planmatige aanpassing scholen op basis van Integraal Huisvestingsplan Primair Onderwijs. • Plannen gereed voor aanpassing en nieuwbouw van scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs op basis van Integraal Huisvestingsplan (voortgezet) speciaal onderwijs; eerste projecten in uitvoering.

• Uitwerken door gemeente en schoolbesturen van het Integraal Huisvestingsplan (voortgezet) speciaal onderwijs in concrete voorstellen voor aanpassing/ renovatie en nieuwbouw van schoolgebouwen voor het (voortgezet) speciaal onderwijs (SEC, Mariëndael, De Radar, Arnhemse Buitenschool), opstellen van plannen en realisatie.

Relatie met paragrafen • Investeringen • Onderhoud kapitaalgoederen

Participanten • SPA (Stichting Peuterzalen Arnhem) • Rijnstad • SKAR (Stichting Kinderopvang Arnhem) • Scholen / Schoolbesturen • Stichting PAS ( Stichting Primair Onderwijs in Arnhem in samenwerking) • Marant • Rijn IJssel / Team VSV (vroegtijdig schoolverlaters)

59

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 03.2 Goed onderwijs Programma 03 Educatie


Rekening 2007

Middelen

Lasten Baten

Totaal

Begroting 2008

28.110

Begroting 2009

28.258

32.206

Begroting 2010 32.632



Algemeen

3.094

1.891

2.405

2.547

3.015

3.188

GSB

2.926

2.194

2.899

2.696

2.696

2.696

6.020

4.085

5.304

5.243

5.711

5.884

22.090-

24.173-

26.902-

27.389-

28.819-

29.959-

175 176

3.300 3.325

58

58

58

58

GSO



1 22.089-

25 24.148-

58 26.844-

58 27.331-

58 28.761-

58 29.901-

bedragen x 1.000,--


Bedrag

Lasten Nieuw beleid Exploitatielasten bestaande onderwijshuisvesting Exploitatielasten van nog niet opgeleverde gebouwen Huur tijdelijke huisvesting VSO De Radar Beëindiging subs. regionale infotheek onderwijsbegeleiding vanaf 2010 Inzet niet benodigd budget onderhoud gebouwen voortgezet onderwijs Voorzieningenhart St. marten Afstoten sportterrein Thorbeckestraat - geen extra opbrengst Actualisatie bestaande kredieten (dekkingsvoorstel)

398 295 250 -65 -75 44 93 -1.089

Bestaand beleid Actualisaties kapitaallastenbudgetten onderwijshuisvesting Wegvallen budgetten voor huur van tijdelijke onderwijshuisvesting Verzamelbesluit 1 Raadsvergadering 25 februari 2008 Reservering op concernniveau van kapitaallastenbudget Budget leerlingenvervoer van MO naar IZ Aangepast vervoer; vervoerscontract Nominale ontwikkelingen Bezuiniging subsidieaccres MJPB 2008-2011 Bezuinigingsvoorstel beperking onderwijsbegeleiding tot informatiefunctie MJPB 2008-2011 Overheveling van budget VVE van deelprogramma 031 Voorschoolse Ontwikkeling Actualisatie begroting (kostenverdeelstaat) Diversen

-361 -850 1.155 3.891 -1.291 50 382 -10 -100 972 186 73


3.948

Baten Nieuw beleid Inzet rente inkomsten uit de BR onderwijshuisvesting

100

Bestaand beleid Huurinkomsten brede school Presikhaven Huur uit kinderopvang De Witte School Aanpassing BDU rijksvergoeding onderwijsachterstanden/actualisatie GSB Verzamelbesluit 1 Raadsvergadering 25 februari 2008 Diversen

403 68 705 7 -64


1.219


-2.729

60

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 03.2 Goed onderwijs Programma 03 Educatie



Bedrag

Toevoegingen BR Brede scholen (0863)

-3.300

Totaal mutaties toevoegingen

-3.300

Onttrekkingen In 2008 heeft er een onttrekking plaatsgevonden ter compensatie van de tegenvallende opbrengsten vrijvallende lokaties onderwijs Overig

-3.300 33


-3.267


33


Rekening 2007

Investeringen Economisch nut - Bufferbudget investeringen onderwijshuisvesting - Onderwijshuisvesting en spoedprocedures - Onderwijshuisvestingsprogramma's PO - Onderwijshuisvestingsprogramma's VO - Programma Arnhem Noord - Programma Arnhem Zuid - Voorzieningen Malburgen - Voorzieningen Presikhaaf - Voorzieningen Rijkerswoerd - Voorzieningen Schuytgraaf - Programma speciaal onderwijs - Integraal Huisvestingsplan VO Noord - Bedrijfsvoeringinvesteringen onderwijs Totaal

22 5929

1383 1087 213 12096

Begroting 2008

129 541 7.583 375 3.155 415 100 166 500

Begroting 2009

201 2.518

Begroting 2010

Begroting 2011

13 4.511

Begroting 2012

2.234 19.262 4.608 7

8.021 1.701 26.618

14.622 16.902

35.236

23.993 626 37.061

626 31.768

626 24.503

33.758

-

-

-

-

-

-

20.834

35.236

37.061

31.768

24.503

33.758

22.270 104 20.834

Maatschappelijk nut Totaal Totaal investeringen

PAGINA


ONDERWERP


61

Deelprogramma 03.3 Volwasseneducatie


Uitgangspunten van beleid Inleiding Inwoners van 18 jaar en ouder die een achterstand hebben op het gebied van onderwijs, vorming en ontwikkeling, worden in staat gesteld hun kennis en vaardigheden te vergroten, zodat zij beter aan de samenleving kunnen deelnemen. Daartoe worden educatieve trajecten ingekocht bij het ROC en wordt subsidie verleend aan de Volksuniversiteit en het NIVON. Met ingang van 2009 zullen de middelen die de gemeente van het rijk voor dit beleid ontvangt, worden opgenomen in het Participatiefonds, dat op aanwijzing door het Rijk nog in 2008 nader vorm en inhoud moet krijgen. Maatschappelijke doelen • Volwasseneneducatie kan leiden tot bevordering van de sociale cohesie, zelfredzaamheid en participatie op de arbeidsmarkt en de deelname aan het educatieve, sociale en culturele leven. Voor mensen met een nietNederlandse achtergrond speelt beheersing van de Nederlandse taal een belangrijke rol voor hun deelname aan de samenleving. Kadernota’s en beleidsnota's • “Volwasseneneducatie. Visie en beleidsuitgangspunten 2005-2008” • Brede Doeluitkering Sociaal, Integratie en Veiligheid Stand van zaken op de outputindicatoren Naar schatting zal het gaan om (teldatum 1 oktober 2008): • 120 trajecten HAVO en VWO. • 140 trajecten alfabetisering voor niet-Nederlandstaligen. • 30 trajecten voor Nederlands als Tweede taal. • 90 trajecten gericht op basiskennis en -vaardigheden (w.v 10 op competentieniveau 3 en 4, en 80 op competentieniveau niveau 1 en 2). • 120 kortlopende maatwerktrajecten, geënt op actuele maatschappelijke vragen. • Het streven is de deelnamecijfers aan de non-formele educatie (persoonlijke ontwikkeling en ontplooiing door de Volksuniversiteit en het Nivon) in 2009 te handhaven op het niveau van 2007. Dat zullen ca. 5.400 deelnemers zijn.

PAGINA


ONDERWERP



Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012 • Volwassenen met een achterstand qua onderwijs, vorming en ontwikkeling de mogelijkheid bieden hun kennis en vaardigheden te vergroten.

2009 Aanbod van educatieve trajecten: voor 2009 wordt uitgegaan van de inkoop van naar schatting 500 trajecten formele educatie. De precieze aantallen en de verdeling over de diverse soorten trajecten zal gebaseerd zijn op de behoeften in 2009. De stand van zaken op de teldatum 1 oktober 2008 – zie vorige pagina – is hiervoor een indicatie.

2009 • Inkoop trajecten formele educatie bij het ROC. • Een deel van het aanbod nonformele educatie van VU en NIVON ondersteunen middels subsidie.

2010 t/m 2012 • Voortzetting op het niveau van 2009 (maar minimaal 399 trajecten formele educatie).

2010 t/m 2012 • Voortzetting van de activiteiten in 2009.


Participanten • ROC Rijn IJssel • Volksuniversiteit • NIVON


62

Deelprogramma 03.3 Volwasseneducatie

63

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 03.3 Volwasseneneducatie Programma 03 Educatie


Rekening 2007

Middelen

Lasten

Totaal

Baten

Algemeen GSB

Begroting 2008

1.831

2.968





-147

84

118

118

118

118

1.943

2.742

1.894

1.894

1.894

1.894

1.796

2.826

2.012

2.012

2.012

2.012

GSO


35-

142-

110-

105-

104-

104-

-

-

-

-

-

142-

110-

105-

104-

104-



13 54 41 6

bedragen x 1.000,--


Bedrag

Lasten Nieuw beleid

Bestaand beleid Actualisatie begroting Nominale ontwikkelingen Bezuiniging subsidieaccres MJPB 2008-2011 Diversen

-860 20 -4 -2


-846

Baten Nieuw beleid

Bestaand beleid Actualisatie begroting GSB Diversen

-848 34


-814



PAGINA

ONDERWERP

64



programma

Werk en inkomen

ONDERWERP

65

04

PAGINA

PAGINA


ONDERWERP

Programma 04 Werk en inkomen

66

Deelprogramma 04.1 Het verminderen van de afstand tot de arbeidsmarkt

Commissie Cultuur, Economie, Educatie, Sport en Sociale zaken Portefeuillehouder Mevr. H.J. Weeda

Uitgangspunten van beleid Inleiding Arnhem wil een sterke en vitale stad zijn waarin iedereen zich kan ontwikkelen. Van belang hiervoor is een zo volledig mogelijke werkgelegenheid. Naast aandacht voor terugkeer naar werk, wil Arnhem mensen stimuleren zich te ontwikkelen. Dit gebeurt onder andere door te investeren in een optimale aansluiting van onderwijs en arbeidsmarkt én door het vergroten van de participatie. Hiervoor wordt krachtig ingezet op het terugdringen van bijstandsafhankelijkheid en het terugdringen van de uitkeringsafhankelijkheid in bredere zin; in samenwerking met het UWV en CWI. Een extra accent leggen wij in onze krachtwijken. In de komende vier jaar zet de gemeente in op een reductie van het WWB-volume met 30% in de kracht- en ontwikkelwijken en 20% in de overige wijken. Daar waar de afstand tot de arbeidsmarkt nog te groot is, wordt extra ingezet op werken met behoud van uitkering via de participatiebanen. De Wet sociale werkvoorziening (Wsw) is met ingang van 2008 gemoderniseerd. De financiering is vereenvoudigd en loopt via de gemeente ook al werkt deze samen in een Gemeenschappelijke Regeling (GR). De gemeente kan hierdoor beter de regie voeren. Voorts dient de gemeente een aantal deeltaken van de Wsw zelf te gaan uitvoeren, zoals wachtlijstbeheer en bekostigen begeleid werken. In 2008 is hiervoor een Nota vastgesteld: “Uitvoering van de nieuwe Wsw; een middellange termijn beleidsperspectief van de gemeenten die participeren in de GR Werkvoorziening Midden Gelderland”. Maatschappelijke doelen • Iedere Arnhemmer voorziet naar vermogen zelfstandig in zijn bestaansmiddelen. • Een ieder benut zijn kansen en mogelijkheden tot ontplooiing en deelname aan de samenleving, bij voorkeur door het verrichten van arbeid of anders door het verrichten van maatschappelijk nuttige activiteiten. • Netwerk re-integratie en toetreden tot de arbeidsmarkt uitgebreid en geïntensiveerd. Kadernota’s en beleidsnota’s • Actieplan werk • Masterplan WWB Stand van zaken op de outputindicatoren • De volumedaling bedraagt 7,5% van aantal WWB klanten beneden de 65 jaar (2007). • Verhouding van het aantal personen dat ‘binnen’ werkt ten opzichte van het aantal personen dat ‘buiten’ werkt: 1,9 staat tot 1 (29-02-2008).

Activiteiten

2009 t/m 2012 • Verkleinen van de uitkeringsafhankelijkheid door maximale uitstroom en bevorderen deeltijdwerk. Daar waar dit nog niet mogelijk is, inzetten op participatie.

2009 • Volumedaling ≥ 6,25% van totaal aantal WWB klanten (aantal pm). • Volumedaling ≥ 7,5% in de krachtwijken (aantal pm).

2009 t/m 2012 • Uitvoering Masterplan WWB: Optimaliseren van het gebruik van de diverse re-integratieinstrumenten (ATC, Opstapbanen, Werken voor de Stad). • Uitvoeren integrale aanpak Aanval op de uitval.

• Werkgeversbenadering is een speerpunt van het arbeids- en participatiebeleid: inzetten op aansluiting van het aanbod op de vraag.

• Het Werkgeversservicepunt: 1.950 te vervullen vacatures op jaarbasis. Hiertoe zullen jaarlijks voor 650 werkzoekenden uit de WWBdoelgroep bemiddelingstrajecten worden uitgevoerd. • Half jaarlijks wordt gerapporteerd over de voortgang en resultaten van de gemeentelijke re-integratie en participatiebeleid.

• Werkgeversservicepunt optimaliseren. • Accenten op de krachtwijken. • Bestandsbeheer WIW en IDklanten.

(Voor de periode 2008-2011 is de ambitie voor de uitstroom: 25% van totaal aantal WWB klanten en 30% uitstroom in de krachtwijken)



ONDERWERP

Beleidsoutput

2009 - 2014 WSW • Verhouding van het aantal personen dat ‘binnen’ werkt ten opzichte van het aantal personen dat ‘buiten’ werkt: 1 staat tot 2 (33% buiten en 33% beschut buiten).



Beleidsdoelen

WSW • Van binnen naar buiten: minder mensen binnen het eigen SWbedrijf werkzaam. • Terugdringen van de wachtlijst. • Aansluiten uitvoering WSW op integraal arbeidsmarktbeleid.

PAGINA


67

Deelprogramma 04.1 Het verminderen van de afstand tot de arbeidsmarkt

WSW • Invulling geven aan de modernisering van de Wsw. • Verstevigen poortwachtersfunctie.

Participanten • Platform en projectgroep Werk • WSW Presikhaaf, regiogemeenten

68

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 04.1 Het verminderen van de afstand tot de arbeidsmarkt Programma 04 Werk en inkomen

Commissie Cultuur, Economie,Educatie, Sport en Sociale zaken Portefeuillehouder Mw. H.J. Weeda bedragen x € 1.000,--

Rekening 2007

Middelen

Lasten

Totaal

Baten

Algemeen

Begroting 2008

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

45.227

42.218

38.314

38.314

38.314

38.314

38.452

35.321

30.923

30.923

30.923

30.923

38.452

35.321

30.923

30.923

30.923

30.923

GSB GSO


6.775-

6.897-

7.391-

7.391-

7.391-

7.391-

772 375

68

68

68

68

68



3977.172-

68 6.829-

68 7.323-

68 7.323-

68 7.323-

68 7.323-

bedragen x 1.000,--


Bedrag

Lasten Nieuw beleid Bestaand beleid Nominale compensatie Verlaging subsidie WWB werkdeel rijk Verzamelbesluit 1-2008 Aandeel efficiencytaakstelling Diversen

380 -251 -3.990 -19 -24


-3.904

Baten Nieuw beleid Bestaand beleid Verlaging subsidie WWB werkdeel rijk Diversen Verzamelbesluit 1-2008

-251 87 -4.234


-4.398



-494

ONDERWERP

Inleiding Het algemeen inkomensbeleid is voorbehouden aan het Rijk. Het Rijk stelt financiële middelen beschikbaar en geeft de kaders aan waarbinnen gemeenten (aanvullende) inkomensondersteuning en inkomensondersteunende instrumenten kunnen inzetten. De gemeente Arnhem opereert binnen het spanningsveld van aan de ene kant het bieden van adequate inkomensvoorzieningen en aan de andere kant het beperken van de armoedeval. De gemeente Arnhem zet in op een reëel en fatsoenlijk uitkeringsniveau rond het landelijk gemiddelde. Inwoners die door omstandigheden aanvullende inkomensondersteuning nodig hebben, kunnen gebruik maken van het gemeentelijke minimabeleid. De komende jaren wordt – samen met de partners in de stad – extra ingezet op het bestrijden van armoede en op schulddienstverlening (Armoede Agenda 2008-2011). Bij armoede gaat bijzondere aandacht uit naar het bestrijden van (de gevolgen van) armoede bij kinderen d.m.v. het Convenant “Arnhemse kinderen doen mee!” De gemeente zet in op het voorkomen van oneigenlijk gebruik van de gemeentelijke inkomensondersteuning. Gelet op de toename van de problematische schulden bij inwoners wordt extra ingezet op preventie en nazorg en het vinden van een duurzame oplossing voor de schulden. Daar waar inwoners problematische schulden hebben en (nog) niet zelf of met hulp van derden een duurzame oplossing kunnen vinden wordt eerst ingezet op het bereiken van ‘financiële rust en stabiliteit’. Maatschappelijke doelen • Vraaggericht en integraal aanbieden van – en stimuleren van het gebruik van -aanvullende inkomensondersteunende voorzieningen gericht op: • Bevorderen zelfredzaamheid • Voorkomen armoede en sociale uitsluiting. • Bevorderen maatschappelijk participatie.

Stand van zaken op de outputindicatoren • Bereik aantal klanten met onvolledig AOW: 90 %. • Bereik AC : 90% bereik huishoudens tot 120% van de bijstandsnorm. • Bereik aantal klanten CAZ: 70% van de AC-houders. • Slagingspercentage schuldregelingen (fase 2) = 69%.



Uitgangspunten van beleid

Kadernota’s en beleidsnota's • Masterplan WWB • Evaluatie minimabeleid

PAGINA


69

Deelprogramma 04.2 Inkomensvoorziening en –ondersteuning als sociaal vangnet

PAGINA


ONDERWERP


70

Deelprogramma 04.2 Inkomensvoorziening en –ondersteuning als sociaal vangnet


Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012 • Instandhouding van het financiële vangnet voor de mensen die hier recht op hebben. Voorkomen oneigenlijk gebruik van de inkomensvoorziening en ondersteuning. • Het op een efficiënte, effectieve en klantvriendelijke wijze verzorgen van op de persoonlijke situatie toegesneden (aanvullende) inkomensondersteuning en overige instrumenten aan inwoners die hierop tijdelijk of blijvend zijn aangewezen. • Burgers ondersteunen bij het voorkomen van of vinden van een (gestabiliseerde of duurzame) oplossing voor problematische schulden.

2009 t/m 2012 • Vastgesteld zijn adequate indicatoren voor gemeentelijke handhaving en uitkeringsniveau. • Jaarlijks wordt gerapporteerd over de voortgang en resultaten van de gemeentelijke Armoede Agenda. Enkele voorbeelden zijn: • Bestrijding kinderarmoede. 50% van de kinderen met de kindpas van de AC doen mee aan sport en cultuur; • Bereik aantal klanten met onvolledig AOW is 95 %; • Bereik AC is 95% van de huishoudens tot 120% van de bijstandsnorm; • Slagingspercentage van de schuldregelingen (fase 2) ≥ 65%.

2009 t/m 2012 • Verdere professionalisering handhaving: intensivering aanpak (aanpak kunners/niet-willers; gerichte inzet maatregelenbeleid). • Uitwerking activiteiten Armoede Agenda 2009 e.v.. • Extra inzet op de bestrijding van armoede bij kinderen. • Extra inzet op preventie en nazorg bij schulddienstverlening (o.a. bij scholen). • Laagdrempelig toegang tot inkomensondersteunende voorzieningen (aansluiting op de wijkgerichte toegangen). • Tegengaan niet-gebruik van landelijke en lokale voorzieningen.

Relatie met stadsprogramma’s • 3. Participatie en werk • 4. Zorgzame stad

Relatie met paragrafen • Weerstandsvermogen

Participanten • Zorgverzekeraars • SUWI-partners, Belastingdienst, Rechtbank, Deurwaarders, Woningbouwcorporaties, Nutsbedrijven, Welzijnsinstanties, Regio-gemeenten • Charitatieve en informele instellingen gericht op armoedebestrijding

71

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 04.2 Inkomensvoorziening en -ondersteuning als sociaal vangnet Programma 04 Werk en inkomen


Rekening 2007

Middelen

Lasten

Totaal

Baten

Algemeen

Begroting 2008

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

103.905

102.390

97.770

97.648

97.821

97.821

82.722

82.914

77.516

77.502

77.502

77.502

82.922

82.914

77.516

77.502

77.502

77.502

20.983-

19.476-

20.254-

20.146-

20.319-

20.319-

58 1.200

150

0

0

0

0

GSB GSO


200



1.142 19.841-

150 19.326-

-

-

-

-

20.254-

20.146-

20.319-

20.319-

bedragen x 1.000,--

Toelichting mutaties exploitatie 2009 t.o.v. 2008 Lasten Nieuw beleid Armoedegelden Belasten WWB werkdeel i.p.v bijzonder bijstand voor Inkomensbeheer voor WWB-klanten Extra daling klantenbestand WWB

Bedrag

1.180 -196 -150

Bestaand beleid Nominale ontwikkelingen Voordeel formatie WWB Stijging lasten WWB Inkomensdeel Diversen: kostenverdeelstaat Verzamelbesluit 1-2008 Aandeel efficiencytaakstelling

659 -1.000 200 -115 -5.144 -54


-4.620

Baten Nieuw beleid Bestaand beleid Schulddienstverlening WSNP Diversen Verzamelbesluit 1-2008

-69 -14 -5.315


-5.398


-778

72

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 04.2 Inkomensvoorziening en -ondersteuning als sociaal vangnet Programma 04 Werk en inkomen



Bedrag

Toevoegingen


0

Onttrekkingen Vervallen van reserve Regionale Opvang Asielzoekers (ROA) / Wet Gemeentelijke Zorg (WGZ)

-150


-150


-150



programma

Zorg

ONDERWERP

73

05

PAGINA

74

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 05.1 Zorg voorlichamelijke en geestelijke gezondheid Programma 05 Zorg

Commissie Maatschappelijke ondersteuning Portefeuillehouder Dhr. B. van Eeten

Uitgangspunten van beleid Inleiding Uitgangspunt van beleid is de bevordering van een integrale en sluitende aanpak van gezondheidsvraagstukken. Dat gebeurt natuurlijk in samenwerking met onze maatschappelijke partners. Hierbij hebben wij in het bijzonder aandacht voor kwetsbare groepen als verslaafden, asielzoekers, slachtoffers van huiselijk- en eergerelateerd geweld, risico-jongeren en de OGGZ doelgroep. Achterliggende gedachte is dat versterking van de “maatschappelijke zorg” nodig is. Naast versterking van de afzonderlijke terreinen gaat het ook om het verbeteren van de samenhang. Maatschappelijke doelen • Verbeteren van de sociale kwaliteit van de samenleving en het creëren van optimale kansen op een gezond leven voor iedereen. • Versterken van individuele mogelijkheden van de bovengenoemde groepen en het terugdringen van de overlast die door hen wordt veroorzaakt. • Het vergroten van weerbaarheid en zelfredzaamheid van risicogroepen. Kadernota’s en beleidsnota's • “Evaluatienota Maatschappelijke Opvang”(2004) • “Hoofdlijnen Arnhemse drugsbeleid”, 2006- 2008 (2005) en “Herijkingsnotitie Drugsbeleid” (2006) • “Hoofdlijnen Integraal Veiligheidsbeleid 2008-1011” en “Integraal veiligheidsprogramma 2008-2011” • ”Eervol Arnhem 2007-2010”. (2007) en “Beleidsbrief VWS Beschermd en weerbaar, intensivering van de opvang en hulp bij geweld in afhankelijkheidsrelaties”, (2007) • “Met Mate”, nota volksgezondheid 2008- 2011 (2007) • WMO meerjarenbeleidsnota (2007) • Regionaal Kompas (maart 2008) Stand van zaken op de outputindicatoren Volksgezondheid • Overgewicht bij kinderen: op basis van de uitgevoerde nulmeting van overgewicht bij 4-19 jarigen is bij de midtermreview de volgende ambitie vastgesteld: via de reguliere JGZ-contactmomenten voor 4-19-jarigen worden alle kinderen met overgewicht opgespoord en wordt aan 80% van deze kinderen een gezondheidsinterventie aangeboden (GSB III). Verslavingszorg • Het aantal cliënten afkomstig uit het verzorgingsgebied dat per jaar daadwerkelijk één of meerdere contacten heeft met een instelling uit de ambulante verslavingszorg wordt nu als indicator gehanteerd. In 2005 bedroeg dit aantal 857. De verwachting is dat dit aantal in 2008 is gestegen tot 900 (GSB III). • Een andere indicator is het aantal behandelingen in de ambulante verslavingszorg dat per jaar wordt afgesloten.In 2006 bedroeg dit aantal 370. Verwachting is dat het aantal in 2009 gestegen is tot 380 (GSB III). Maatschappelijke opvang en Vrouwenopvang • De indicatoren voor de vrouwenopvang zijn met de midterm review bijgesteld en als volgt geformuleerd: • Het aantal residentiële plaatsen in de vrouwenopvang: 2008: 93 31-12-2009 87 • Het aantal plaatsen woonbegeleiding: 2008: 10 31-12-2009 25 • Aantal noodbedden 2008: 12 31-12-2009 12 • Het bezettingspercentage van de noodbedden 2008: 50% 31-12-2009 50% • Inzet methodiek begeleide terugkeer in gezinnen 2008:75 1-12-2009 75 • Advies en steunpunt huiselijk geweld 2008: actief 31-12-2009 uitgebreid (GSB III)

Activiteiten

2009 Volksgezondheid • Meer mensen kiezen voor een gezonde leefstijl. Dit moet o.a. blijken uit een daling van het aantal jongeren met overgewicht en een daling van het alcoholgebruik onder jongeren.

2009 Volksgezondheid • De lokale en regionale speerpunten op basis van de nota 2008-2011, zijn uitgewerkt in concrete plannen van aanpak. • Implementatie Elektronisch Kinddossier.

2009

Maatschappelijke opvang • In 2008 is het Regionaal Kompas vastgesteld waarin als doel is vastgelegd dat niemand meer onvrijwillig of langdurig dakloos hoeft te zijn. Dit doen we door het realiseren van: • Een sluitende ketensamenwerking • Het maken van regionale samenwerkingsafspraken en • Het vervullen van een duidelijke regierol van de gemeente.

Maatschappelijke opvang • Afspraken met Zorgkantoor en woningcorporaties over in te kopen voorzieningen • Implementatie van trajectplannen • Projecten voor nieuw te realiseren voorzieningen

Maatschappelijke opvang • Realiseren van de centrale toegang voor dak- en thuislozen. • Invoeren van zorgmonitor en veldregie.

Verslavingszorg • Sterke vermindering van de criminaliteit en overlast en verhoging van uitstroom naar maatschappelijke rehabilitatie. • Verplaatsing de Boei. • Maatschappelijk herstel van een specifieke groep heroïne verslaafden.

Verslavingszorg • Uitvoeringsnotitie als vervolg op nota “herijking drugsbeleid” • De Boei is in januari 2009 verplaatst. • Het afgesproken aantal van 25 geselecteerde verslaafden maakt gebruik van de heroïne-unit.

Verslavingszorg • Activiteiten n.a.v. herijking drugsbeleid en uitvoeringsnotitie, o.a. gericht op verminderen van overlast door diverse groepen en maatschappelijke rehabilitatie. • Inzet van extra surveillanten om overlast te voorkomen. • Voldoende actie voor op peil houden van gebruik heroïne unit. • Invoeren van zorgmonitor en veldregie.

Vrouwenopvang • Verbeteren van de kwaliteit van de vrouwenopvang. • Intensivering van de aanpak huiselijk geweld met extra aandacht voor kindermishandeling en eergerelateerd geweld.

Vrouwenopvang • Evaluatie rapport “Malburgen, achter de voordeur”. • De coördinatie-functie van het Steunpunt huiselijk geweld is versterkt. • In Centra voor Jeugd en gezin is aandacht voor aanpak kindermishandeling.

Vrouwenopvang • Start van onderzoek huisvesting Hera. • Casemanagement bij het Steunpunt i.r.t. wet huisverbod. • Verlenging van het privacyconvenant gegevensuitwisseling huiselijk geweld. • Voorlichting over huiselijk geweld. • Regelen coördinatie aanpak kindermishandeling. • Bijeenkomsten over eergerelateerd geweld.

Volksgezondheid • Uitvoering plannen van aanpak: activiteiten gericht op het bestrijden van overgewicht, psychosociale problemen, alcohol – preventie, versterking ketenaanpak JGZ.

ONDERWERP

Beleidsoutput


Beleidsdoelen

PAGINA


75


Activiteiten

2009 Asielzoekers • Voldoende opvang-voorzieningen voor asielzoekers en vluchtelingen in Arnhem. • Meer welbevinden en participatie voor asielzoekers en vluchtelingen in Arnhem. • Ondersteuning van asielzoekers ( ex-ama’s) bij terugkeer naar het land van herkomst.

2009 Asielzoekers • Beperkte voortzetting van de noodopvang ( SNOA) en het huiskamerproject ex AMA’s(AP) tot 2010. • Productinkoop SVMG voor extra zorg en ondersteuning asielzoekers en vluchtelingen.

2009 Asielzoekers • 10 plaatsen noodopvang. • Beperkte voortzetting. • Huiskamerproject ex-ama’s (terugkeerproject). • In te kopen producten SVMG: Juridische ondersteuning: 58 trajecten,toeleiding bij en naar professionele hulpverlening: 10 trajecten, coaching vestiging (25 trajecten), info-en adviespunt.

2010 t/m 2012 Volksgezondheid • Effectieve aanpak van lokale en regionale speerpunten op basis van de nota 2008 – 2011 (in plan van aanpak nader uitwerken in smart geformuleerde doelen).

2010 t/m 2012 Volksgezondheid • Uitvoering plannen van aanpak : activiteiten gericht op het bestrijden van overgewicht, psychosociale problemen, alcohol – preventie en versterking ketenaanpak JGZ.

Maatschappelijke opvang • Van het uitvoeringsplan van het regionaal kompas is in 2011 minstens 40% gerealiseerd. • Aantal huisuitzetting is met 50% verminderd. • 60% van alle 600 Arnhemse daklozen hebben een traject aangeboden gekregen (streven is dat in 2014 100% een traject aangeboden heeft gekregen). • Overlast daklozen is met minstens 10% verminderd t.o.v. 2007.

Maatschappelijke opvang • Invoeren van persoonlijke trajectplannen. • Realiseren van voldoende instrumenten om de trajectplannen uit te voeren. • Vormgeven aan preventie en nazorg.

Verslavingszorg • Een structurele verstrekking van medische heroïne aan drugsverslaafden is gerealiseerd. • Het aantal cliënten en het aantal behandelingen is toegenomen.

Verslavingszorg • Persoonsgerichte aanpak van verslaafden, waaronder gebruikers medische heroïneverstrekking

ONDERWERP

Beleidsoutput


Beleidsdoelen

PAGINA


76


Activiteiten

2010 t/m 2012 Vrouwenopvang • Het verbeterplan vrouwenopvang is uitgevoerd. • Woonbegeleiding is met tien plaatsen uitgebreid. • Er is een snellere doorstroming in de vrouwenopvang. • Wet tijdelijk huisverbod is van kracht. • Integrale aanpak huiselijk geweld in werkprocessen bij ketenpartners. • Structurele aanpak van kindermishandeling via de centra voor Jeugd en Gezin. • Eergerelateerd geweld is uit de taboesfeer en risiscogroepen zijn weerbaarder geworden.

2010 t/m 2012 Vrouwenopvang • Persoonsgerichte aanpak in de vrouwenopvang. • Op toekomst gerichte hulpverlening in de opvang. • Ketensamenwerking rond huisverbod. • Informatiebijeenkomsten en deskundigheidsbevordering voor burgers en professionals. • Integrale Aaanpak huiselijk geweld. • Casusoverleg huiselijk geweld. • Realisatie Regionale Aanpak Kindermishandeling. • Uitvoering plan van aanpak eergerelateerd geweld.

Asielzoekers • De productinkoop SVMG wordt

Asielzoekers • Producten SVMG zie 2009 • Evaluatie beleid; zorg voor asielzoekers en vluchtelingen.

voortgezet en in 2011 geëvalueerd. • Naast afspraken over

beleidsoutput worden ook de beoogde effecten van beleid door prestatieafspraken met de betrokken (welzijns)instellingen – vastgelegd. Het college toetst jaarlijks of aan de prestatieafspraken is voldaan. De raad ontvangt jaarlijks op hoofdlijnen de bevindingen en de eventuele beslissingen tot bijsturing. Relatie met stadsprogramma’s • 2. Verbeteren woon- en leefomgeving • 4. Zorgzame stad

Relatie met paragrafen • Verbonden partijen • Investeringen

Participanten • Organisaties en instellingen in de gezondheidszorg • Eerstelijns organisaties • Convenantpartners • Organisaties op terrein van Vluchtelingenwerk en opvang

ONDERWERP

Beleidsoutput


Beleidsdoelen

PAGINA


77


Dhr. B. van Eeten

ONDERWERP

Zorg


Maatschappelijke Ondersteuning Portefeuillehouder

PAGINA

Commissie

Zorg voor lichamelijke en geestelijke gezondheid Programma 05

78

Deelprogramma 05.1


Rekening 2007

Middelen

Lasten

Totaal

Baten

Algemeen GSB

21.236






2.280

321

609

609

609

609

10.573

9.006

10.516

10.516

10.516

10.516

12.853

9.327

11.125

11.125

11.125

11.125

GSO


8.383-

8.728-

8.906-

8.564-

8.533-

8.314-



225 214 118.394-

356 -

356

-

-

-

8.728-

8.550-

8.564-

8.533-

8.314-

bedragen x 1.000,--

Toelichting mutaties exploitatie 2009 t.o.v. 2008 Lasten Nieuw beleid Basispakket voorzieningen Asielzoekers (evaluatie in 2011), Noodopvang, Arnhems perspectief en producten SVMG Medische heroïne unit Inkomsten van het rijk Inwonerbijdrage HGM, medische milieukunde en epidemiologie Invoeren elektronisch kinddossier, in 2009 voornamelijk incidentele invoeringskosten Inzet vrijvallende projectkosten De Boei

Bedrag

225 940 -413 43 473 -34

Bestaand beleid Nominale ontwikkelingen Reservering op concernniveau van kapitaallastenbudget Bezuiniging subsidieaccres MJPB 2008-2011 Subsidie Noodopvang asielzoekers tot en met 2008 Aandeel efficiëncy taakstelling Afbouw subsidie Stichting Vluchtelingenwerk Openbare Geestelijke Gezondheids Zorg middelen Effecten verzamelbesluit 1-2008 (25 februari 2008) Diversen

311 23 -71 -115 -32 -120 1.250 -512 8


1.976

Baten Nieuw beleid BDU middelen toeleiding naar zorg (GSB) voor Heroïne unit

80

Bestaand beleid Openbare Geestelijke Gezondheids Zorg middelen Diversen GSB Effecten begroting verzamelbesluit 1-2008 (25 februari 2008)

1.250 180 288


1.798


-178

Dhr. B. van Eeten

ONDERWERP

Zorg


Maatschappelijke Ondersteuning Portefeuillehouder

PAGINA

Commissie

Zorg voor lichamelijke en geestelijke gezondheid Programma 05

79

Deelprogramma 05.1



Bedrag

Toevoegingen

Totaal mutaties toevoegingen Onttrekkingen Uitwerking focuspunten regionaal volksgezondheidbeleid conform raadsbesluit Dekking amendement 7, terugdraaien bezuinigingen welzijnswerk vanuit DBR MO

70 286


356


356


Rekening 2007

Investeringen

Begroting 2008

Economisch nut - Steunpunten Schuytgraaf - Verplaatsing de Boei

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

Totaal

-

-

383 1.500 1.883

Totaal

-

-

-

-

-

-


-

-

1.883

-

-

-

-

-

-


80

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 05.3 Wmo, lokaal beleid en individuele voorzieningen Programma 05 Zorg


Uitgangspunten van beleid Inleiding Doel van de Wmo is een samenhangend beleid op het gebied van wonen, welzijn en zorg. De gemeente Arnhem kiest ervoor de Arnhemse burgers, cliënten en betrokken aanbieders bij de totstandkoming en de uitvoering van het Wmo beleidsplan te betrekken. Arnhem kiest voor: Iedereen doet mee en doet ertoe, kwaliteit door innovatie, partnerschap met maatschappelijke instellingen onder regie van de gemeente, algemeen waar het kan, individueel waar het moet, lokaal en regionaal. Met het Wmo beleidsplan 2008-2011 richten we ons op meer samenhang tussen wonen, welzijn en zorg, vraaggericht in plaats van aanbodgericht, samenwerking tussen aanbieders van wonen, welzijn en zorg in het belang van de burger of cliënt en ketendienstverlening. De Wmo is als het ware overkoepelend voor een aantal andere deelprogramma’s. Omdat het niet mogelijk is deze allemaal in één deelprogramma op te nemen, geven wij in dit deelprogramma een overzicht van de hoofdlijnen van de diverse deelprogramma’s. De individuele voorzieningen maatschappelijke ondersteuning zijn opgenomen in een gemeentelijke Verordening en een Besluit. Het gaat hierbij om voorzieningen die de belemmeringen van individuele Arnhemmers met een beperking op het terrein van het zelfstandig functioneren en maatschappelijke participatie opheffen. Deze voorzieningen, gebaseerd op het compensatiebeginsel in de Wmo, stellen de persoon in staat tot het zelfstandig voeren van een huishouding, het zich verplaatsen in en om de woning, het zich verplaatsen per vervoermiddel en tot het ontmoeten van medemensen en op basis daarvan sociale verbanden aan gaan. Deze voorzieningen kunnen bestaan uit algemene voorzieningen (met geen of lichte indicatie) individuele voorzieningen in natura of een persoonsgebonden budget om zelf de benodigde ondersteuning in te kopen. Bij bepaalde individuele voorzieningen wordt een inkomensafhankelijke eigen bijdrage opgelegd. Bij de meer individuele voorzieningen is veelal een sociaal-medische indicatie nodig. Inwoners die voorzieningen aanvragen worden snel geholpen en ontvangen adequate ondersteuning. Maatschappelijke doelen • Bevorderen van zelfstandig functioneren en maatschappelijke participatie van de inwoners van Arnhem. • Zorgdragen voor een (wijkgericht) ketenaanbod van adequate voorzieningen dat rekening houdt met de persoonskenmerken en behoeften van de aanvrager. • Ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers. • Bevorderen van de participatie van de zgn. moeilijk bereikbare groepen in de Arnhemse samenleving. • Daar waar mogelijk keuzevrijheid in aanbieders/leveranciers bieden en keuzevrijheid voor een persoonsgebonden budget mogelijk maken. • Daar waar mogelijk algemene voorzieningen inzetten. Kadernota’s en beleidsnota's Onderstaande kadernota’s en beleidsnota’s hebben betrekking op de brede Arnhemse aanpak van de Wmo, waarbij het gaat om integraliteit en samenhang tussen wonen, welzijn en zorg en een goed mix van algemene (welzijns-) voorzieningen en individuele voorzieningen. • Meerjarenbeleidsplan Wmo 2008-2011 • Raadsbesluit Verordening maatschappelijke ondersteuning individuele voorzieningen • Regionaal Kompas (zie ook 5.1) • Huiselijk geweld (zie ook 6.1) • Nota vrijwilligersbeleid (zie ook 8.1) • Actieplan wijkgericht werken (zie ook 8.2) • Startnota diversiteit (zie ook 12.1) • Woonvisie

81

PAGINA


ONDERWERP



Stand van zaken op de outputindicatoren • Met de uitvoering van het beleidsplan 2008-2011 is een begin gemaakt. • Met uitvoering van de Wmo subsidies (voormalige awbz-subsidies cvtm) is een begin gemaakt. • Het Klantcontactcentrum in het Stadhuis functioneert. • De wachtlijst voor verhuizing naar een gelijkvloerse woning (0-treden woningen) is grotendeels opgelost door de verhoging van het verhuisprimaat naar € 25.000, waardoor meer inwoners in hun eigen woonomgeving kunnen blijven wonen. • Het woningaanbod van rolstoeltoe- en doorgankelijke woningen is nog steeds een knelpunt, ook omdat de nieuwbouw met de kwalificatie ‘levensloopbestendig’ qua maatvoering veelal niet geschikt is voor rolstoelgebruikers. Vooralsnog wordt eind 2008 geen verbetering ingeschat. • De servicegraad van de Stadsregiotaxi zit gemiddeld op 95%. • Het resultaat van het klanttevredenheidsonderzoek voor de individuele voorzieningen komt uit op 7. In het Wmo-beleidsplan zijn beleidsdoelen en actiepunten geformuleerd voor 2008 en voor 2009-2011. De prioriteiten per jaar worden in overleg met alle betrokkenen in te organiseren openbare Wmo-bijeenkomsten besproken. (Op termijn komen hier aanvullende outputindicatoren voor zowel de hulp bij het huishouden als de woon-, rol- en vervoersvoorzieningen. Het accent ligt daarbij op het monitoren van het toekenningsproces: doorlooptijd van aanvraag tot verstrekking en klanttevredenheid over de dienstverlening en verstrekte voorzieningen).

PAGINA


ONDERWERP


Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012 • De doelen van het Wmo beleidsplan zijn: Iedereen doet mee, vraaggericht in samenhang, toegankelijke voorzieningen • Versterken van de samenhang tussen wonen, welzijn en zorg is een uitgangspunt in het Wmobeleidsplan.

2009 • Opstellen Wmo jaarplan, uitwerken van beleidsdoelen en actiepunten uit het Wmo beleidsplan voor 2009. • Ontwikkelen decentrale toegang op het gebied van wonen, welzijn en zorg, als eerste in de Krachtwijken. • Innovatief beleid op het gebied van wonen, welzijn en zorg, door middel van ketendienstverlening.

2009 • Implementatie Wmo beleidsprioriteiten 2009. • Samen met partners vormgeven aan de decentrale toegang, starten met fysieke locaties in de Krachtwijken.

Individuele voorzieningen • Het verstrekken van adequate voorzieningen aan mensen met een beperking en aan mantelzorgers die tijdelijk uitvallen. Deze voorzieningen zijn noodzakelijk om de belemmeringen in het zelfstandig functioneren op te heffen en om normale deelname aan het maatschappelijk verkeer mogelijk te maken.

Individuele voorzieningen • Vereenvoudiging integrale indicatiestelling (70% direct; 30% via indicatie CIZ) • Een hernieuwde indicatiestelling moet een maand voor de einddatum van de vorige indicatie bekend zijn bij de aanvrager • Vereenvoudiging administratieve lasten (verantwoording PGB) • Klanttevredenheid van de gebruikers is minimaal 7 (gelijk aan 2008) voor de diverse voorzieningen: • Hulp bij huishouden • Woon-, rol- en vervoersvoorzieningen • Servicegraad (op tijd gereden ritten) Stadsregiotaxi KAN 95% (gelijk aan 2008).

Individuele voorzieningen • Implementatie innovatief beleid: WRV-voorzieningen en hulp bij huishouden. • Implementatie innovatief HH vanaf 1-4-2009 ( o.a. Herindicatie klanten HH) • Procesafspraken vereenvoudigde indicatiestelling tot voorzieningen • Vaststellen regionale beleidsvisie en aanbesteding doelgroepenvervoer i.r.t. toegankelijk OV. • Afronding pilot gratis OV op buslijnen 20/21.

• Naast afspraken over beleidsoutput worden ook de beoogde effecten van beleid - door prestatieafspraken met de betrokken (welzijns)instellingen – vastgelegd. Het college toetst jaarlijks of aan de prestatieafspraken is voldaan. De raad ontvangt jaarlijks op hoofdlijnen de bevindingen en de eventuele beslissingen tot bijsturing.

82


Activiteiten

2009 t/m 2012

2010 t/m 2012

2010 t/m 2012

• Visie op doelgroepenvervoer inclusief rolstoeltoegankelijk OV. • Visie op overheveling nieuwe taken vanuit de Awbz naar de Wmo.

• Implementatie beleidsprioriteiten 2010-2012. • Implementatie doelgroepenvervoer inclusief rolstoeltoegankelijk OV. • Implementatie nieuwe taken vanuit de overheveling Awbz naar de Wmo.

Relatie met paragrafen • Weerstandsvermogen

Participanten • Burgers, cliënten, aanbieders van wonen, welzijn en zorg • Ketenpartners die te maken hebben met woon-, vervoers- en rolstoelvoorzieningen en hulp bij het huishouden • Centrum Indicatiesteling Zorg


ONDERWERP

Beleidsoutput


Beleidsdoelen

PAGINA


83


84

PAGINA


ONDERWERP


Commissie Maatschappelijke Ondersteuning Portefeuillehouder Dhr. B. van Eeten


Rekening 2007

Middelen

Lasten Baten

Totaal Algemeen

Begroting 2008

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

24.305

24.534

24.706

24.697

24.698

24.698

2.724

2.578

2.172

2.172

2.172

2.172

2.724

2.578

2.172

2.172

2.172

2.172

21.581-

21.956-

22.534-

22.525-

22.526-

22.526-

1.875-

-

-

-

-

-

23.456-

21.956-

22.534-

22.525-

22.526-

22.526-

GSB GSO



2.357 482

bedragen x 1.000,--

Toelichting mutaties exploitatie 2009 t.o.v. 2008 Lasten Nieuw beleid Taakstelling op WMO vanaf 2009 Niet compenseren regio bijdrage CVTM

Bedrag

-76 -75

Bestaand beleid Nominale ontwikkelingen Uitvoeringsbudget WMO, incidenteel voor 2007 en 2008 Bezuiniging subsidieaccres MJPB 2008-2011 Overheveling personeelsbudget tbv KCC Verzamelbesluit 1-2008 Aandeel efficiencytaakstelling Diversen: kostenverdeelstaat

580 -254 -24 -43 -24 -8 96


172

Baten Nieuw beleid Bestaand beleid Doorbelaste opbrengsten programma Verzamelbesluit 1-2008

-181 -225


-406


-578



programma

Veiligheid

ONDERWERP

85

06

PAGINA

PAGINA


ONDERWERP

Programma 06 Veiligheid

86

Deelprogramma 06.1 Veiligheid bevorderen

Commissie Veiligheid, Financiën en Algemene en Bestuurlijke zaken Portefeuillehouder Mevr. P.C. Krikke

Uitgangspunten van beleid Inleiding Doelstelling van integraal veiligheidsbeleid is handhaven van de openbare orde en het vergroten van de veiligheid en leefbaarheid in de stad. Het gaat daarbij zowel om een afname van de feitelijke onveiligheid als om de toename van de veiligheidsbeleving van de burger. De kernpunten van het huidige veiligheidsprogramma zijn: • Terugdringen van overlast en onveiligheid op gebiedsniveau en terugdringen van geweld (onder andere aanpak Hot Spots (onveilige plekken) en geweld op straat ), intensiever beheer van de publieke- en semi-publieke ruimte. Speerpunten zijn de aanpak overlast en (kleine) criminaliteit, aanpak risicogebieden en het verder structureren van de samenwerking op het gebied van preventie, zorg en repressie. • Aanpak alcohol, drugs, geweld en criminaliteit. Speerpunten hierbij zijn: aanpak huiselijk geweld, waaronder aanpak eergerelateerd geweld en kindermishandeling, aanpak overmatig alcoholgebruik jeugd. • Aanpak risicojeugd 12- en 12+. Speerpunt hierbij is ontwikkelen van beleid aanpak overlast en vandalisme. Maatschappelijke doelen • Handhaving van de openbare orde en het vergroten van de veiligheid en leefbaarheid in de stad: • Afname van de feitelijke onveiligheid (criminaliteit en overlast). • Toename van de veiligheidsbeleving van de burger (in 2009: 40% voelt zich wel eens onveilig en 28% voelt zich wel eens onveilig in de eigen buurt). Kadernota’s en beleidsnota's • “Hoofdlijnen Integraal Veiligheidsbeleid 2008-2011” • “Integraal Veiligheidsprogramma 2008-2011” • Convenant Vrijplaatsen • Convenant ‘Veelplegers klem in de draaideur’ • Projectplan ‘Aanpak Huiselijk Geweld’ • Advies- en steunpunt huiselijk geweld voor centrumgemeente VO • Nota Cameratoezicht en bijbehorende besluiten en reglementen • “Eervol Arnhem 2007-2010, Plan van aanpak preventie eergerelateerd geweld in Arnhem • “Kinderen veilig thuis, Actieplan Aanpak kindermishandeling 2007” • Startnotitie Integrale handhaving


ONDERWERP


Stand van zaken op de outputindicatoren • Huiselijk geweld: uit de politiecijfers blijkt dat het aantal incidenten een reductie laat zien van ca. 10%, van 2495 in 2006 naar 2262 incidenten in 2007. Een mogelijke verklaring is dat slachtoffers eerder hulp zoeken o.a. bij het Advies- en steunpunt huiselijk geweld of dat de integrale aanpak haar vruchten begint af te werpen. Het aantal aangiften is absoluut gedaald van 1046 in 2006 naar 928 in 2007, maar is procentueel gelijk gebleven aan 2006, namelijk 41% van de incidenten. Het aantal herhaalde meldingen (op hetzelfde adres) van huiselijk geweld is afgenomen van 90 in 2006 naar 81 in 2007. • In 2006 heeft 41% (68) van het totaal aantal geregistreerde veelplegers (168) een nazorgaanbod gekregen. In 2007 (145) heeft 38% (55) een nazorgaanbod gekregen. Dit aanbod van trajecten is gebaseerd op een of twee onderdelen van de zes leefgebieden waaruit het totale aanbod bestaat. Het aanbod van de trajecten is persoonsgebonden waardoor de differentiatie van allochtoon/autochtoon niet ter zake doet. Er is momenteel nog geen percentage bekend m.b.t. de afronding van de trajecten. • Er staan 200 risicojongeren tot 18 jaar in het Veiligheidshuis geregistreerd (peildatum december 2007). Van deze 200 jongeren zijn er 150 actief gevolgd en circa 75 zijn voorzien van een persoonsgebonden aanpak (PGA). Van de risicojongeren in de leeftijd van 18 tot 24 jaar zijn er 99 geregistreerd, waarvan 44 actief worden gevolgd en 16 voorzien van een PGA. • Het aantal overlastgevenden (600) dat in de maatschappelijke opvang (24 uur per dag beschikbaar) kan worden geplaatst is in 2006 20% van het totale aantal geregistreerde overlastgevenden. In 2009 zal dat percentage oplopen tot 30% door het uitbreiden van voorzieningen. • In 2007 zijn 26 intensieve hulpverleningstrajecten op jaarbasis aangeboden aan Antilliaanse risicojongeren en er hebben 181 kortstondige preventieve interventies plaatsgevonden. • Het aantal woningen in Arnhem, dat voorzien is van het politiekeurmerk is 18.145 in 2007. • Het aantal meldingen van drank en drugsoverlast was volgens de politiemonitor in: 2006 Dronkenschap: 376 Drugs: 143 2007 Dronkenschap: 349 Drugs: 106

PAGINA


87


88

PAGINA


ONDERWERP




Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012 • Onveiligheidsgevoel bij 40% van de mensen voor de stad als geheel en 28% van de mensen voor de eigen buurt is een maximum.

2009 t/m 2012 • Onveiligheid is teruggedrongen op hotspots Malburgen (Drieslag en omgeving Olympus en de Koppel), binnenstad (Korenmarkt) en Hommelse Poort door een gezamenlijke planmatige aanpak met partners in de wijk. • Gevoelens van onveiligheid zijn afgenomen. • Meer (licht)blauw op straat in risicogebieden.

2009 t/m 2012 • Activiteiten als: gerichte surveillance, dadergerichte aanpak, opruimen wietplantages, toepassen APV, controle kamerverhuur, aanpak uitkeringsfraude, aanpak oneigenlijk gebruik panden, controle parkeerterreinen bij evenementen in Arnhem-Zuid. • Toezichthouders van de gemeente krijgen specifieke opdrachten, zoals bijv. toezicht in winkelcentra op verkeersoverlast ongeoorloofd gedrag. • Versterking preventie en toezicht in samenwerking met politie

• Vermindering van criminaliteit en overlast in de Arnhemse krachtwijken en in Arnhem als geheel.

• 35% Van de volwassen veelplegers in traject in de komende jaren.

• Gestructureerd nazorgoverleg met justitiële en zorgpartners samen met gemeente. • Aangestelde ketenregisseur casusprojecten 12- en 12+. • Casus-overleggen 12- en 12+ i.s.m. Centrum voor Jeugd en Gezin.

• Voortzetting en uitbreiding cameratoezicht

• Cameratoezicht continueren in binnenstad en omgeving Gelredome en uitbreiding bij locaties Arnhem-Centraal en bij de fietspaden van de John Frostbrug en de Nelson Mandelabrug.

• Tenminste de helft van de naar schatting 120 notoire overlastgevende huishoudens aangepakt per 2011.

• Ontwikkelde methodiek aanpak overlastgezinnen. • Toepassen van outreachende bemoeizorg.

• Substantiële daling van drugs- en drankgerelateerde overlast.

• Aanpak Korenmarkt door ingevoerde gebiedsontzeggingen geweldsplegers, toepassing Wet Bibob, aanpassen van de fysieke omgeving. • Aanpak van vrijplaatsen door een convenant Vrijplaatsen, aanpak overbewoning, fraude drugsoverlast en hennepteelt, uitvoering project Huisjesmelken.

PAGINA


ONDERWERP



Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012

2009 t/m 2012

2009 t/m 2012

• Vermindering van het aantal jeugdige verdachten.

• 2,5 Per 1000 minder jeugdige verdachten van 12-18 jaar en 3,5 per 1000 minder jeugdige verdachten van 18-24 jaar.

• Ontwikkelen van projecten die overlast en vandalisme bij jeugdgroepen tegengaan.

• Extra inzet op minder overlast en criminaliteit door de jeugd.

• Ketenaanpak is versterkt door: 1. Aangestelde ketenregisseur casusprojecten 12- en 12+. 2. Casusoverleggen 12- en 12+ i.s.m. Centrum voor Jeugd en Gezin. • In 2009 gezamenlijk met de politie, het Openbaar Ministerie (OM), de Provincie, Spectrum en eventueel maatschappelijke organisaties en het onderwijs, een plan van aanpak Loverboys te ontwikkelen.

• Een goed lopende keten van preventie, repressie en zorg door gestructureerde samenwerking in een stadsbreed Veiligheidshuis in Arnhem.

• Vanaf 2009 start uitvoering Veiligheidshuis.

• Start Veiligheidshuis begin 2009, met nadruk op aanpak van jeugdcriminaliteit, veelplegers, huiselijk geweld en projecten in de Vogelaar-wijken, alsmede aanpak van lokale doelgroepen.

• Tegengaan van huiselijk geweld.

• AWARE (mobiel alarmsysteem) ingevoerd.

• Invoeren van AWARE (PGS veiligheidssysteem).

• Wet tijdelijk huisverbod is van kracht. • Er is uitvoering gegeven aan de Arnhemse aanpak van eergerelateerd geweld.

• Ketensamenwerking rond huisverbod. • Informatiebijeenkomsten en deskundigheidsbevordering voor burgers en professionals

• Evaluatie van Vertrouwenspersonen huiselijk geweld Malburgen.

• Evaluatie is uitgevoerd.


Participanten • Politie, justitie • Reclasseringsinstellingen • Jeugdhulpverlening • Onderwijs • Hulpverleningsinstellingen • Partners Maatschappelijke Zorg • Hulpverleningsdienst GelderlandMidden • Verslavingsinstellingen

Relatie met stadsprogramma’s • 1. Aantrekkelijke centrumstad; • 2. Verbeteren woon - en leefomgeving • 4. Zorgzame stad.

89


ONDERWERP

Veiligheid


Veiligheid, Financiën en Algemene en Bestuurlijke zaken Portefeuillehouder Mevr. P.C. Krikke

PAGINA

Commissie

Veiligheid bevorderen Programma 06

90

Deelprogramma 06.1


Rekening 2007

Middelen

Lasten

Totaal

Baten

Algemeen GSB GSO


Begroting 2008

905

777

Begroting 2009 985

Begroting 2010 884

Begroting 2011 884

Begroting 2012 884

286

130

133

133

133

133

1.958

1.905

1.912

1.912

1.912

1.912

2.334

2.035

2.045

2.045

2.045

2.045

1.429

1.258

1.060

1.161

1.161

1.161

-

-

-

-

-

1.258

1.060

1.161

1.161

1.161

90



85 5 801.349

bedragen x 1.000,--

Toelichting mutaties exploitatie 2009 t.o.v. 2008 Lasten Nieuw beleid Uitbreiding cameratoezicht John Frostbrug Stopzetten Antillianenproject Amendement 1.1 Plan van aanpak Loverboys (Dekking uit onvoorzien dlp 16.5) Bestaand beleid Loon- en prijsstijgingen Effecten verzamelbesluit 1 (d.d. 25 februari 2008)


Bedrag

130 -36 50

24 40

208

Baten Nieuw beleid Bestaand beleid Effecten verzamelbesluit 1 (d.d. 25 februari 2008) Diversen GSB Totaal mutaties baten Totaal mutaties exploitatie 2009 t.o.v. 2008


3 7 10 -198

PAGINA


ONDERWERP


91

Deelprogramma 06.2 Voorkomen en bestrijden van brand en rampen


Uitgangspunten van beleid Inleiding Het is een taak van de gemeente om rampen te voorkomen en, wanneer ze zich dan toch voordoen, te bestrijden. Hoofddoel is het beperken van risico’s en anderzijds het verbeteren van de beheersing van branden en rampen. Hierbij ligt er een relatie tussen enerzijds een zorgvuldige risico-inventarisatie en anderzijds de activiteiten op het gebied van pro-actie, preventie, preparatie, repressie en nazorg. Door de mate waarin de overheid haar voorbereidingen treft en haar slagkracht toont waar nodig, ontstaat niet alleen een gevoel van veiligheid maar ontstaat ook de fysieke veiligheid. De gemeente staat voor de veiligheid van haar burgers. Dat je alle risico’s zou kunnen uitbannen is een utopie. Je kunt je wel zo goed mogelijk proberen voor te bereiden. Dat geldt niet alleen voor de burgers thuis, maar zeker ook voor de gemeente door onder andere onderlinge afstemming in vergunningprocedures, bestemmingsplannen en samenwerking. Maatschappelijke doelen • Hogere veiligheidsbeleving. • Voorbereiding op calamiteiten. • Vergroten inzicht aanwezige veiligheidsrisico’s. • Voorkomen van het ontstaan van veiligheidsrisico’s. • Toereikend toezicht en handhaving op de brandveiligheid van gebouwen en objecten. • Toereikende (repressieve) inzet van de brandweer bij brandbestrijdings- en/of reddingswerkzaamheden. • De huidige veiligheidsbeleving handhaven. Kadernota’s en beleidsnota's • Rampenplan • Regionaal beleidsplan rampenbeheersing 2005-2008 • Nota integraal veiligheidsbeleid (inmiddels aangeboden) • Nota Externe Veiligheid Stand van zaken op de outputindicatoren • Het rampenplan dient vierjaarlijks geactualiseerd te worden. Het is voor het laatst herzien in 2005, in 2008 zijn dan ook de voorbereidingen gestart voor herziening in 2009. • De afronding van de aanpassing van het Regionaal beleidsplan rampenbeheersing wordt voorzien in 2009. • In 2007 heeft een Algemene Doorlichting Rampenbestrijding (ADR) plaatsgevonden in de regio Gelderland Midden. In het rapport van de Inspectie Openbare Orde en Veiligheid (IOOV) dat op 2 april 2008 openbaar is gemaakt blijkt dat Gelderland Midden goed is voorbereid op een grote ramp. • In 2008 zijn de 16 gemeenten in Gelderland Midden individueel getoetst aan het vastgestelde basisniveau, op basis van de resultaten ontstaat inzicht waarmee opleiden en oefenen gerichter kan worden ingezet. • Daar waar mogelijk zal ook intergemeentelijk ondersteund worden: het tot stand brengen van intergemeentelijke teams voor de diverse gemeentelijke processen zal in 2009 verder worden uitgebreid. • Een kwaliteitsbeleidsplan voor de brandweer is in voorbereiding.

Activiteiten

2009 t/m 2012 • Het voorbereid zijn op rampen. • Alert blijven op veiligheidsrisico’s. • Opleiden en Oefenen. • Het borgen van veiligheid (ook als in het kader van deregulering diverse categorieën gebruiksvergunningen plaats maken voor een meldingssystematiek (niet interen op gecreëerde veiligheidsniveau). • Bijzondere aandacht naar objecten waarin zich (sterk) verminderd zelfredzame personen bevinden.

2009 t/m 2012 Pro-actie • Risicobepalingen zijn uitgevoerd per specifieke ramptype.

2009 t/m 2012 • Planvorming: - Kwaliteit (voorbereiding en repressie) - Opleiden en oefenen Rampenplan • Bestaande planvorming uitvoeren en waarnodig actualiseren. • Blijven communiceren naar burgers over risico’s. • Advisering van de brandweer in vergunningprocedures en planvorming.

Repressie • Minimaal voldaan aan de landelijke uitruknorm van 80 % binnen de maximale uitruktijd.

Relatie met stadsprogramma’s • Er is geen specifieke relatie met één van de stadsprogramma’s.

Relatie met paragrafen • Verbonden partijen

ONDERWERP

Beleidsoutput

Preparatie • Opleiding gevolgd door procesverantwoordelijken en andere sleutelfunctionarissen. • Twee Alarmeringsoefeningen uitgevoerd • Eén Groepsopleiding Actiecentrum gevolgd. • Eén Bestuurlijke oefening per 18 maanden (laatste twee: nov. 07 en juni 08) gehouden. • Geactualiseerd rampenplan uiterlijk Derde kwartaal 2009. • Interne communicatie t.b.v. bewustzijn rol medewerkers bij rampenbestrijding opgezet.



Beleidsdoelen

Preventie • Gebruiksvergunningen afgegeven. • Gebruiksmeldingen gecontroleerd.

PAGINA


92

Deelprogramma 06.2 Voorkomen en bestrijden van brand en rampen

Participanten • Interne partners (diensten) • Externe partners: • Hulpverlening Gelderland Midden • Buurgemeenten • Buurregio’s • Politie Gelderland Midden • Provincie Gelderland • Inspectie Openbare Orde en Veiligheid • Betrokken ministeries (BZK / VWS / VROM) • Pandeigenaren m.b.t. gebruiksvergunningen • De Burgers (in het kader van ‘wat kun je zelf doen’

93

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 06.2 Voorkomen en bestrijden van brand en rampen Programma 06 Veiligheid

Commissie Veiligheid, Financiën en Algemene en Bestuurlijke zaken Portefeuillehouder Mevr. P.C. Krikke bedragen x € 1.000,--

Rekening 2007

Middelen

Lasten

Totaal

Baten

Algemeen

Begroting 2008

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

10.367

10.853

11.640

11.449

10.983

11.003

-

-

-

-

-

-

10.367-

10.853-

11.640-

11.449-

10.983-

11.003-

5

5

5

GSB GSO

Totaal Exploitatieresultaat Mutaties reserves: Toevoegingen aan reserves

10



10.367-

10 10.843-

15 5-

5-

5-

11.645-

11.454-

10.988-

15 10.988-

bedragen x 1.000,--


Bedrag

Lasten Nieuw beleid handhaving veiligheidsbeleid compensatie niet toegekende subsidies zorginstellingen en gevangenissen

103 56

Bestaand beleid Verzamelbesluit 1 Raadsvergadering 25 februari 2008 Nominale ontwikkelingen Grote rampenoefening 2008

62 581 -15


787

Baten Nieuw beleid Bestaand beleid



-787

94

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 06.2 Voorkomen en bestrijden van brand en rampen Programma 06 Veiligheid

Commissie Veiligheid, Financiën en Algemene en Bestuurlijke zaken Portefeuillehouder Mevr. P.C. Krikke bedragen x € 1.000,--


Bedrag

Toevoegingen Reservering voor grote rampenoefening (naar algemene reserve vrij)

5


5

Onttrekkingen Grote rampenoefening 2008

-10


-10


-15



programma

Bruisend Arnhem

ONDERWERP

95

07

PAGINA

PAGINA


ONDERWERP

Programma 07 Bruisend Arnhem

96

Deelprogramma 07.1 Bloeiende kunst en cultuur


Uitgangspunten van beleid Inleiding Arnhem kent een grote creatieve sector. In de stad is ArtEZ/Hogeschool voor de Kunsten gevestigd en hebben topgezelschappen als Oostpool, Introdans, Keesen & Co en Het Gelders Orkest hun thuis- en uitvalsbasis. Naast grote gezelschappen zijn er veel kleine gezelschappen die levendigheid brengen. Naast grote culturele infrastructurele voorzieningen als de Schouwburg Arnhem (theater en dans), Musis Sacrum (muziek), Gemeentemusea (beeldende kunst) en Het Domein (kunstzinnige vorming en amateurkunst) zijn er een groot aantal kleine(re) organisaties die een essentiële bijdrage leveren aan het bruisende culturele klimaat. Samen met de producenten, scheppende en uitvoerende kunstenaars vormen deze een keten van creativiteit. Kern van het beleid is het scheppen van een gunstig klimaat voor kunst en cultuur, wat positief uitwerkt op het economische en sociale klimaat. Belangrijke uitgangspunten hierbij zijn kwaliteit, innovatie, diversiteit, participatie en spreiding. Innovatie richt zich binnen de culturele infrastructuur op het ondersteunen van alle stappen in het creatieve proces: opleiding, vorming, werkplaats en werkplek en tentoonstellen. Innovatie richt zich via de invalshoek van de culturele planologie op relaties met ander beleidsterreinen door cultuur in te zetten als impuls voor maatschappelijke en stedelijke ontwikkelingen en omgekeerd. Culturele effecten, maatschappelijke en stedelijke effecten versterken elkaar in deze optiek en vullen elkaar aan. Accent daarbij ligt op de ‘voorkant’ van het maatschappelijke ontwikkelingsproces, bij educatie. Maar ook de opgebouwde structuur (de keten) vraagt om voortdurende vernieuwing en versterking. Investeren in cultuur verdient zich terug op sociaal en economisch gebied. Maatschappelijke doelen • Handhaving en versterking van Arnhem als cultuurstad en versterken van de creatoop. • Versteviging van het klimaat voor cultuureducatie, amateurkunst, beeldende kunst, podiumkunsten (inclusief dans en muziek), filmkunst. • Vergroting van cultuurparticipatie en cultuurbereik. • Verhoging van het aantal en verbetering van de zichtbaarheid van culturele festivals. • Versterking van het vestigingsklimaat van kunstenaars. • Versterking van de culturele voorzieningen in de stad (w.o. in het Rijnbooggebied) en in de wijken (b.v. educatief netwerk). Kadernota’s en beleidsnota's • ‘Cultuurvisie 2001-2005-2015’ uit 2002* Actieplan Mijn cultuur – Jouw cultuur’ uit 2004 • Nota ‘Amateurkunst in Arnhem’ uit 2002.* Nota ‘Evenementenbeleid’ van EZ uit 2003 • Nota ‘Stads in Balans – Visie op de Maatschappelijke Ontwikkeling van Arnhem tot 2015’ uit 2004 • Nota ‘Focus beleid Beeldende Kunst en Vormgeving’ uit 2005 • ‘Startnotitie Cultuur in Rijnboog’ uit 2005* Haalbaarheidsonderzoek ‘Cultuur in Rijnboog’ uit 2007 • Beleidsnota ‘Cultuureducatie Arnhem 2009-2012’ Stand van zaken op de outputindicatoren • Het waarderingscijfer van de Arnhemse bevolking voor het aanbod van culturele voorzieningen in de binnenstad was in 2002 een 6,7 waarna het vorige college van burgemeester en wethouders in het bestuurakkoord 2002-2006 het streven formuleerde dit cijfer te laten verhogen naar 7,0. In de loop van de jaren is het cijfer opgelopen via een 6,8 in 2004 naar 6,9 in 2006 (bron: ‘Binnenstadsmonitor 2006’). Het juryrapport bij de in 2007 ontvangen landelijke prijs als ‘Beste binnenstad 2007’ meldt dat het mede door het diverse aanbod aan evenementen en cultuur ‘goed toeven is in de Arnhemse binnenstad’. En het rapport ‘Economische prestaties Stadsregio Arnhem Nijmegen ERBO 2007’ van de Kamer van Koophandel merkt op dat in de sector cultuur (de creatieve dienstverlening) sprake is van een goede ontwikkeling van de omzet en werkgelegenheid. Deze resultaten kunnen in de komende jaren verder toenemen door de ontwikkelingen van het Rijnboogproject, waarin vanuit het cultuurbeleid een ‘kunstencluster’ en een ‘kenniscluster’ zijn voorzien. • De Atlas ‘2008 voor gemeenten’ laat zien dat Arnhem: • Op de ‘woonaantrekkelijkheidsindex’ steeg van een 26e naar een 21e positie e • De 13 gemeente is wat betreft percentage creatieve klasse van de beroepsbevolking e • 2 staat als het gaat om het percentage kunstenaars van de beroepsbevolking e • Vanuit het aantal evenementen bekeken 7 staat, dit geldt ook voor aantal uitvoeringen voor podiumkunsten e • Als museumstad een 6 positie inneemt.

ONDERWERP

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012 De doelstelling uit het ‘Collegeakkoord 2006-2010’ is meer van cultuur te maken in onze stad, met voorzieningen, maar ook door verbindingen te leggen tussen verschillende cultuuruitingen. Hieruit zijn afgeleid:

2009 a) ‘Aantrekkelijke centrumstad’: • Uitwerkingsdocumenten cultuur- en kenniscluster in Rijnboog. • Onderzoek verzelfstandiging gemeentelijke cultuurinstellingen. • Implementeren Cultuur-convenant 2009-2012. • Evaluatie Sonsbeek 2008 en continuering organisatie. • Nieuwe subsidieafspraken met instellingen, te beginnen met de ‘groten’. • Evaluatie subsidieregeling Amateurkunst. • Evaluatiedocument ‘Actieplan Cultuurbereik 2005-2008’. • Evaluatiedocument Geldstroom Beeldende Kunst 2005-2008. • Startdocument ‘Arnhem Europese hoofdstad 2018?’.

2009 t/m 2012 a) ‘Aantrekkelijke centrumstad’: • Manifestatie ‘Arnhem Modebiënnale 2009’. • In de Gemeentemusea jaarlijks 7 tijdelijke tentoonstellingen. • In Musis Sacrum en Schouwburg Arnhem in totaal 400 voorstellingen per jaar. • Bouw en start kenniscluster in Rijnboog met Het Domein, Beleven, Bibliotheek, Volksuniversiteit, Gelders Archief (‘frontoffice’). • Herhuisvesting ‘back-office’Het Gelders Archief. • Bouw en start cultuurcluster in Rijnboog met Gemeentemusea, Schouwburg, Domein en Focus Filmtheater Arnhem. • Facelift Musis Sacrum. • Komst werkplaats/productiehuis Generale Oost-Oostpool. • Oprichting literaire productiehuis Wintertuin/ArtEZ. • Volledige en ‘brede’ programmering poppodium Luxor (naar 230 activiteiten per jaar in 2011). • Uitbreiding aantal permanente ateliers voor kunstenaars. • Totstandkoming periodiek overleg gemeente met nieuwe Luxor-organisatie. • Totstandkoming afstemming programmering theaters en lokaal ‘podiumkunstenoverleg’. • Nieuwe start lokaal overleg ‘beeldende kunst’. • Toepassing nieuwe subsidieregelingen in cultuursector.

Relatie met stadsprogramma’s • 1. Aantrekkelijke centrumstad. • 4. Zorgzame stad


Beleidsdoelen

b) vanuit het stadsprogramma ’Zorgzame stad’: • Samenwerking op wijkniveau van en met onderwijs, welzijn, bibliotheekwerk, cultuureducatie en sport bevorderen via de verlengde schooldag.

PAGINA



a) vanuit het stadsprogramma ‘Aantrekkelijke centrumstad: • Een cultuur- en kennis-cluster in Rijnboog ontwikkelen. • Investeringen in grote instellingen niet ten koste laten gaan van kleinschalige cultuur en cultuur in de breedte. • Onderzoek naar wenselijkheid en mogelijkheden verzelfstandiging gemeentelijke cultuurinstellingen. • Streven naar een extra periodiek toonaangevend evenement met multiculturele invulling. • In deze Meerjarenprogrammabegroting stelt het college voor de komende vier jaar extra gelden in te zetten voor de podiumkunsten, het programma ‘Cultuur in de breedte’ en de Arnhemse Modebiënnale (zie de financiële paragraaf).

97

Deelprogramma 07.1 Bloeiende kunst en cultuur

b) ‘Zorgzame stad’: • Nieuwe subsidieafspraken met instellingen, te beginnen met de ‘groten’. 2010 t/m 2012 a) ‘Aantrekkelijke centrumstad’: • Cultuurconvenant 2009-2012’ met landsdeel Oost en het Rijk. • Tussenevaluatie beleidsnota Podiumkunsten (uit 2008). • Plannen kenniscluster in Rijnboog, i.s.m. Bibliotheek, Het Domein, Gelders Archief, Volksuniversiteit. • Plannen cultuurcluster in Rijnboog, i.s.m. Schouwburg Arnhem, Focus Filmtheater Arnhem, gemeentemusea. b) ‘Zorgzame stad’: • Tussenevaluatie beleidsnota Cultuureducatie (uit 2008).

b) ‘Zorgzame stad’: • Uitvoering programma’s ‘Cultuureducatie 2009-2012’ door Het Domein en Beleven i.s.m. partners.

Relatie met paragrafen • Subsidies.

Participanten • Cultuurinstellingen • Landsdeel Oost • Rijk en Provincie • KAN • Andere sectoren

ONDERWERP

Bruisend Arnhem


Cultuur, Economie,Educatie, Sport en Sociale zaken Portefeuillehouder Mw. H.J. Weeda

PAGINA

Commissie

Bloeiende kunst en cultuur Programma 07

98

Deelprogramma 07.1


Rekening 2007

Middelen

Lasten Baten

Totaal

Begroting 2008

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

24.255

23.311

25.226

29.146

29.115

29.255

7.278

5.191

5.410

5.425

5.425

5.425

7.278

5.191

5.410

5.425

5.425

5.425

16.977-

18.120-

19.816-

23.721-

23.690-

23.830-

204 634

300 382

516

86

86

86

Algemeen GSB GSO



430 16.547-

82 18.038-

516 19.300-

86 23.635-

86 23.604-

86 23.744-

bedragen x 1.000,--


Bedrag

Lasten Nieuw beleid Toekomst Modebiënnale Inzet teruggave BTW-compensatiefonds Gelders Archief Podiumkunsten Amendement 7 structureel extra te besteden voor podiumkunsten Amendement 7 extra incidentele middelen voor podiumkunsten Uitwerking nota cultuureducatie: cultuur in de breedte

350 -30 250 300 350 100

Bestaand beleid Nominale ontwikkelingen Kapitaallastenbudgetten voor in 2007 geactiveerde investeringen Reservering op concernniveau van kapitaallastenbudget Correctie budget Sonsbeek a.g.v eenmalige verstrekking in 2008 Diversen

775 397 -273 -400 96


1.915

Baten Nieuw beleid

Bestaand beleid Nominale ontwikkelingen Diversen

70 149


219


-1.696

ONDERWERP

Bruisend Arnhem


Cultuur, Economie,Educatie, Sport en Sociale zaken Portefeuillehouder Mw. H.J. Weeda

PAGINA

Commissie

Bloeiende kunst en cultuur Programma 07

99

Deelprogramma 07.1



Bedrag

Toevoegingen De toevoeging in 2008 van € 300.000 aan de bedrijfsreserve exploitatie poppodium Luxor was incidenteel

-300


-300

Onttrekkingen Eenmalige onttrekking 2008 t.b.v. vorming bestemmingsreserve Luxor Dekking terugdraaien vervallen subsidie stadsomroep Dekking Amendement 7 extra incidentele middelen voor podiumkunsten vanuit de AR Diversen

-300 86 350 -2


134


434


Rekening 2007

Investeringen Economisch nut - Cultuur in Rijnboog - Onderhoud De Coehoorn - Bedrijfsvoeringinvesteringen GMA - Bedrijfsvoeringinvesteringen Musis Sacrum/Schouwburg - Bedrijfsvoeringinvesteringen Het Domein - Vervanging stoelen - Poppodium Luxor

Begroting 2008

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

65.828 71 405 27 735 5.188

Totaal

6.426

Totaal

-

160 125 434

719

597 100 385 182

1.264

193 100 101

180 50 101

394

331

-

-

394

331

132 50 108

66.118



6.426

719

1.264

66.118

PAGINA


ONDERWERP


100

Deelprogramma 07.2 Actief sporten


Uitgangspunten van beleid Inleiding Het credo van het Arnhemse Sportbeleid luidt: het investeren in sport en bewegen, breed en integraal, uitgaande van een cruciale rol voor kwalitatief sterke sportverenigingen in een kwalitatief goede sportinfrastructuur. Dit beleid is gericht op alle burgers, waarbij groepen die minder bewegen voorrang krijgen. Maatschappelijke doelen • Meer sportende en bewegende Arnhemmers, vooral ook gericht op jongeren en de actieve- en inactieve vijftig plussers, waardoor onder andere de gezondheid van de Arnhemse burgers wordt verbeterd. • Sport en bewegen worden als onlosmakelijk onderdeel gezien van het (overig) maatschappelijk leven, waardoor sociale binding wordt versterkt. • Het stimuleren van de allochtone jeugd (4-19 jaar) om (blijvend) te gaan sporten en bewegen, hetgeen onder meer de integratie bevorderd. Kadernota’s en beleidsnota's • Werkdocument ‘Sport over de Breedte’, visie op sport en bewegen in Arnhem (2002) en de uitwerking hiervan (2004). Stand van zaken op de outputindicatoren 2009 • Stijging van de sportdeelname van de Arnhemse bevolking van 62% in 2006 naar aan het einde van 2011 64%. • In 2011 is de sportparticipatie van allochtone kinderen en jongeren, tussen de 4 en 19 jaar en het lid zijn van een sportvereniging met 10% gestegen. Sportparticipatie van 66% in 2007 naar 72,6% in 2011. Lid van een sportvereniging van 42% in 2007 naar 46% in 2011. • In 2008 wordt bepaald hoeveel combinatiefuncties Sport er tussen 2008 en 2012 zullen worden gerealiseerd.

PAGINA


ONDERWERP



Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012 • De bewoners van, en, sportverenigingen in, de vijf Arnhemse ontwikkelwijken krijgen extra aandacht om bewegingsarmoede tegen te gaan. • Minder geweld op en rond de velden. • Kwalitatief sterkere sportverenigingen. • Handhaving en kwalitatieve verbetering van het huidige aanbod aan sportvoorzieningen, accommodaties en verenigingsondersteuning. • Het verkleinen van problemen waarmee sportverenigingen te kampen hebben met (allochtone) jeugdleden. • Het vergroten van het percentage allochtone jeugd ( 4-19 jaar) dat sport en beweegt èn lid is van een sportvereniging.

2009 • Een tweede Buurt- Onderwijs en Sport project is eind 2009 afgerond. • Het plan van aanpak voor verenigingsondersteuning is uitgevoerd. • Met zes sportbonden en 21 sportverenigingen is aan de uitwerking van de Plannen van Aanpak gewerkt • Bewegingsachterstand van allochtone inwoners, het toenemende geweld binnen de sport, overgewicht bij kinderen en (jong)volwassenen is teruggedrongen door uitvoering van door onder Sport voorrangsbeleid. • Er is een sportaanbod gecreëerd voor de inactieve en actieve vijftigplussers.

2009 • Ook in 2009 het uitvoeren van het Sportvoorrangsbeleid samen met partners uit de sporten onderwijswereld. • Niet verhogen sporttarieven vanaf 2009.

2010 t/m 2012 • Net als in 2009 het op wijkniveau verbinden van diverse beleidsterreinen. Voorbeelden daarvan zijn het (sport)buurt(werk), sport en brede school, onderwijs en sport (bewegingsonderwijs) en het doelgroepenbeleid.

Relatie met stadsprogramma’s • 2. Verbeteren woon- en leefomgeving • 4. De zorgzame stad

101

Deelprogramma 07.2 Actief sporten

Relatie met paragrafen • Investeringen.

2010 t/m 2012 • Verdere uitvoering van de uitwerking van het Werkdocument ‘Sport over de Breedte’, visie op sport en bewegen in Arnhem • Sport: breed en integraal: • Sport en bewegen onderdeel van de brede school (ontwikkeling) en meeliften in de verlengde schooldag. • In overleg met het onderwijs het bewegingsonderwijs verder uitbreiden. • Werken via de B(uurt)O(nderwijs)S(port)methodiek: met name in de ontwikkelwijken wordt gebruik gemaakt van deze methode. • Kwaliteit in verenigingen: • Kwaliteitsverbetering sportverenigingen verder uitbouwen door het afnemen van de IntegraleKwaliteits(IK)-scan. • Het realiseren van voldoende en kwalitatief goede sportaccommodaties: • Die betaalbaar, toegankelijk en goed bereikbaar zijn. Hiervoor wordt een accommodatienota opgesteld. • Aandacht voor sportvoorzieningen in de ontwikkelwijken Presikhaaf, Malburgen, Klarendal, Geitenkamp en ’t Broek en de nieuwbouwwijk Schuytgraaf. • Ontsluiting sportpark De Bakenberg verbeteren. • Dienstverlening en belangenbehartiging: Het medio 2008 gestarte Sportservicepunt verder uitbouwen.

Participanten • Sportbedrijf Arnhem. • Onderwijs, wijkplatforms. • Besturen sportverenigingen. • Overkoepelende en ondersteunende (sport) organisaties

102

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 07.2 Actief sporten Programma 07 Bruisend Arnhem


Rekening 2007

Middelen

Lasten

Totaal

Baten

Algemeen GSB

Begroting 2008

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

19.267

19.046

18.929

19.359

19.328

19.317

7.843

7.055

6.937

6.968

6.967

6.967

7.903

7.055

6.937

6.968

6.967

6.967

11.364-

11.991-

11.992-

12.391-

12.361-

12.350-

70 129

950 -

-

-

-

11.992-

12.391-

12.361-

12.350-

60

GSO



59 11.305-

950 11.041-

bedragen x 1.000,--


Bedrag

Lasten Nieuw beleid Exploitatie sportaccommodaties in MFC's Vermindering budget sport over de breedte Motie 2.21 Uitvoering bevriezing sporttarieven 2009, 2010 e.v Vermindering budget sportontwikkeling/sportbuurtwerk

120 -50 25 -25

Bestaand beleid Reservering op concernniveau van kapitaallastenbudget e.d. Nominale ontwikkelingen Actualisatie begroting Bezuiniging subsidieaccres MJPB 2008-2011 Diversen

-703 528 113 -6 -119


-117

Baten Nieuw beleid Bestaand beleid Diversen

-118


-118


-1

103

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 07.2 Actief sporten Programma 07 Bruisend Arnhem



Bedrag

Toevoegingen

Totaal mutaties toevoegingen Onttrekkingen Vervallen eenmalige onttrekking 2008 t.b.v. zoutelectrolyse zwembaden en instandhouding Coehoorn en introdans

-950


-950


-950


Rekening 2007

Investeringen Economisch nut - Voorzieningen Schuytgraaf - Aanpassing sportpark Bakenberg - Voorzieningen Presikhaaf - Buitensport kunstgrasvelden - Bedrijfsvoeringinvesteringen Sportbedrijf

Begroting 2008

Totaal

963 963

793 793

Totaal

-

-

963

793

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

5.757 650 400 380 1.212 8.399

380 1.212 1.592

380 1.212 1.592

380 1.212 1.592

-

-

-

-

8.399

1.592

1.592

1.592



PAGINA

ONDERWERP

104



programma

Samenleven in Arnhem

ONDERWERP

105

08

PAGINA

106

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 08.1 Maatschappelijke actieve burgers Programma 08 Samenleven in Arnhem


Uitgangspunten van beleid Inleiding Het ontwikkelen en stimuleren van het vrijwilligerswerk in Arnhem en het ondersteunen van organisaties en instellingen die met vrijwilligers werken. Maatschappelijke doelen • Groei van het aantal vrijwilligers in de stad van 32 per 100 inwoners in 2007 naar 35 in 2012. Met extra aandacht voor allochtone burgers en jeugd. • Bevorderen van de sociale cohesie. Kadernota’s en beleidsnota's • Meerjarenbeleidsplan WMO, 2007 • Nota “doorontwikkeling Stad in Balans 2008-2011”, september 2007 • Nota “Inzet op inzet, vrijwilligerswerkbeleid in Arnhem” 31 januari 2005 Stand van zaken op de outputindicatoren • Het aantal vrijwilligers in 2007 is 32 per 100 inwoners (van 18 jaar en ouder). Dit is een lichte daling ten opzichte van de voorgaande jaren: 2005 (35), 2003 (34) en 2001 (32). • Het aantal matches in 2007 van de Arnhemse Uitdaging bedraagt 210. Ten opzichte van 2006 (en 2005) is het aantal matches verdubbeld. In 2004 was het aantal 86.

PAGINA


ONDERWERP


Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012

2009

2009

• Het vergroten van het aantal maatschappelijke actieve burgers in Arnhem, met extra aandacht voor allochtonen en de jeugd. • Vergroten van de waardering van het vrijwilligerswerk.

• Jaarlijks voert minimaal 1 gemeentedienst een vrijwilligersproject uit. • % Vrijwilligers is 33/100. • Minimaal 30 organisaties maken gebruik van de onkostenvergoeding voor vrijwilligers. • Arnhemse Uitdaging maakt minimaal 100 matches per jaar en de basisfinanciering is geregeld. • Op 3 scholen zijn maatschappelijke stages opgenomen in het schoolprogramma.

• Structureel overleg tussen diensten over bewonersparticipatie / vrijwilligerswerk. • Vervolgmeting vrijwilligerswerk in Arnhem (actualisatie gegevens). • Ontwikkelen ondersteuningstructuur maatschappelijke stages. • Betrekken jongeren en allochtonen bij vrijwilligerswerk. • Communicatieplan waardering vrijwilligers. • Organiseren van 1 MADD (Make a difference day).

• Ontwikkelen van een effectieve ondersteuningsstructuur voor vrijwilligerswerk en maatschappelijke stage.

• Productafspraken met Vrijwilligerscentrale zijn gemaakt.

• Herijken vrijwilligersbeleid (nota “Inzet op inzet”)/ ondersteuningsstructuur.

• Naast afspraken over beleidsoutput worden ook de beoogde effecten van beleid - door prestatieafspraken met de betrokken (welzijns)instellingen – vastgelegd. Het college toetst jaarlijks of aan de prestatieafspraken is voldaan. De raad ontvangt jaarlijks op hoofdlijnen de bevindingen en de eventuele beslissingen tot bijsturing.


107


2010 t/m 2012 • Actueel vrijwilligersbeleid bij grote instellingen en organisaties. • % Vrijwilligers is 35/100.

2010 t/m 2012 • Vervolgmeting vrijwilligerswerk in Arnhem (actualisatie gegevens).

Relatie met paragrafen • Subsidies

Participanten • Verenigingen en instellingen op allerlei terreinen • Ondersteunende organisaties zowel landelijk, provinciaal als lokaal

108

PAGINA


ONDERWERP




Rekening 2007

Middelen

Lasten

Totaal

Baten

Algemeen

Begroting 2008

674

603

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

639

638

638

638

0

0

0

0

0

0

0

0

70

GSB GSO


70 604-

603-

639-

638-

638-

638-

-

-

-

-

-

603-

639-

638-

638-

638-

Mutaties reserves: Toevoegingen aan reserves

1



1605-

bedragen x 1.000,--

Toelichting mutaties exploitatie 2009 t.o.v. 2008 Lasten Nieuw beleid Extra subsidiebudget Arnhemse Uitdaging

Bedrag

18

Bestaand beleid Actualisatie begroting Nominale ontwikkelingen Bezuiniging subsidieaccres MJPB 2008-2011 Diversen

13 21 -12 -4


36



0 -36

109

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 08.2 Samenleven in de buurt Programma 08 Samenleven in Arnhem


Uitgangspunten van beleid Inleiding Omdat we samenleven in de wijken belangrijk vinden, werkt de gemeente behalve stedelijk ook wijkgericht en ondersteunen we voorzieningen op het terrein van het samenlevingsbeleid. Het wijkgericht werken is gericht op het duurzaam ontwikkelen en beheren van het woonwerk- en leefklimaat; het samenlevingsbeleid is gericht op het realiseren van goed niveau van basisvoorziening in de wijken en het bevorderen van sociale cohesie. Deze beleidsterreinen worden in nauwe samenwerking met partners in de wijken opgepakt en afgestemd op de behoeften van wijken (vraaggericht). Bewoners en organisaties worden gestimuleerd – en waar nodig ondersteund – om actief mee te denken en mee te werken. Dit beleid is één op één gekoppeld aan het proces van de Wmo, waarin o.a. het bevorderen van de sociale samenhang in wijken en buurten van Arnhem centraal staat. Maatschappelijke doelen • Het activeren van burgers tot deelname aan het maatschappelijk leven in de directe woon- en leefomgeving. • Vergroten van de zelfredzaamheid van burgers en zorg voor elkaar. • Hogere woon- en leefkwaliteit: wijken die schoon, heel, veilig en sociaal zijn. • Samenhang aanbrengen tussen de maatschappelijke voorzieningen in de wijken. Om daarmee te bereiken dat: • De sociale kwaliteit in 2012 is minmaal een 6,0. • De tevredenheid over de voorzieningen (zowel gebouwen als de geboden activiteiten) in de aanpakwijken gemiddeld is toegenomen met 0,1 (rapportcijfer) per jaar. • De tevredenheid over de eigen wijk in de aanpakwijken gemiddeld is toegenomen met 0,1(rapportcijfer) per jaar. • Meer bewoners (4%) zich actief inzetten in eigen buurt of wijk. Kadernota’s en beleidsnota's • Actieprogramma wijkgericht werken (2008-2011) • Beleidsplan WMO (2008-2011) • Herijking spelregels wijkgericht werken (2008) • Doorontwikkeling Stad in Balans (2007) • Eindrapportage sociale programma’s ontwikkelwijken (2005-2007) • Stad in Balans: visie op de maatschappelijke ontwikkeling van de stad (2005) • Verdeelsysteem wijkbudgetten (2001) Stand van zaken op de outputindicatoren • De score voor tevredenheid over de eigen wijk (algemeen cijfer voor leefbaarheid) is voor de aanpakwijken op dit moment (2007): Presikhaaf West (6,0), MalburgenOost Noord (5,8), Malburgen Oost Zuid (6,0), Malburgen west (6,6), Klarendal (6,5), het Broek (5,9) en Geitenkamp (6,5). Het stedelijk gemiddelde voor Arnhem is 7,4. • In 2007 is het stedelijk gemiddelde van sociale kwaliteit een 5,9. • De actieve deelname (aan activiteiten in de wijk) van bewoners is op dit moment (2005): 2%.

PAGINA


ONDERWERP


Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012

2009

2009

Achter de voordeur • Het aantal huishoudens met meervoudige problematiek in aanpakwijken terugdringen.

Achter de voordeur • Probleemsituaties binnen huishoudens sneller en beter opgelost. • Verbeterde afstemming hulpverleners

Achter de voordeur • Programma opnemen in wijkactieplannen • Regievoering

2010 t/m 2012 Achter de voordeur • Verbeterde samenwerking, door een sluitende keten, gericht op aanpak van problematiek achter de voordeur.

Voorzieningen • Het creëren van een passend voorzieningenniveau op buurten wijkniveau.

110


2010 t/m 2012 Achter de voordeur • Uitvoeren programma gericht op problematiek achter de voordeur in de aanpakwijken.

2009 Voorzieningen • Visie op Hart van de Wijk functie uitwerken. • Alles in kaart (aanbod instellingen).

2009 Voorzieningen • Evalueren 2 pilots voorzieningen in Geitenkamp en Rijkerswoerd. • Uitvoeren pilots startpunten decentrale toegang Wmo • Extra procesbegeleiding te ontwikkelen brede scholen. • Uitvoeren pilot Hart van de Wijk in Malburgen. • Realiseren “Alles in kaart”. • Doorontwikkeling digitale sociale kaart.

2010 t/m 2012 Voorzieningen • Afspraken met partners over de bij de wijk passend aanbod van voorzieningen. • Adequate aanpak maatschappelijke instellingen van “problemen achter de voordeur”.

2010 t/m 2012 Voorzieningen • Realiseren Hart van de wijk functie in andere wijken. • Realiseren startpunten decentrale toegang Wmo in andere wijken.

PAGINA


ONDERWERP


Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012 Samenleven en participatie • Het vergroten van de sociale samenhang op buurtniveau. • Versterken participatie van bewoners. • Activeren burgers tot deelname aan het maatschappelijke leven in de directe woon- en leefomgeving.

2009 t/m 2012 Samenleven en participatie • Jaarlijkse rapportage wijkwerkplannen (5 speerpunten per wijk). • Jaarlijks voortgangsrapport sociale programma’s in de 5 aanpakwijken. • Afspraken met partners over deskundigheidsbevordering van vrijwilligers. • Stadsdekkend netwerk wijkplatforms, wijkverenigingen en dorpsraden. • De score voor tevredenheid van bewoners over de eigen wijk is in de periode tot 2011 met gemiddeld 0,1 per jaar toegenomen en is voor alle wijken tenminste 6. • Het stedelijke gemiddelde blijft in de periode 2009 – 2012 tenminste boven de 7. • De actieve deelname aan het ‘wijkgericht werken’ neemt toe van 2% in 2008 naar 4% in 2012.

2009 Samenleven en participatie • Uitvoeren sociale pro-gramma’s in aanpakwijken. • Versterken gemeentelijke website met wijken buurtinformatie en koppeling aan wijkwebsites. • Versterken wijkmanage-ment aanpakwijken, realiseren wijkmanage-ment voor de Binnenstad. • Extra opbouwwerk in Elderveld e.o..Integrale brochure over gemeentelijke waardering voor vrijwilligerswerk. • Jaarlijkse wijkschouwen • Onderzoek kansen sociale kwaliteit woonomgeving Malburgen 2010 t/m 2012 Samenleven en participatie • Uitvoeren actieprogramma wijkgerichte communicatie. • Intensiever communiceren over de gemeentelijke waarderingen voor vrijwilligerswerk. • Extra opbouwwerk in Elderveld e.o. voor 2012 evalueren.

• Naast afspraken over beleidsoutput worden ook de beoogde effecten van beleid - door prestatieafspraken met de betrokken (welzijns)instellingen – vastgelegd. Het college toetst jaarlijks of aan de prestatieafspraken is voldaan. De raad ontvangt jaarlijks op hoofdlijnen de bevindingen en de eventuele beslissingen tot bijsturing. Relatie met stadsprogramma’s • 1. Aantrekkelijke centrumstad • 2. Verbeteren woon- en leefomgeving • 3. Participatie en werk • 4. Zorgzame stad

111



Participanten • Wijkorganisaties • Welzijnsinstellingen • Woningcorporaties • Vrijwel alle organisaties die een rol spelen bij “samenleven in de buurt” • Zorgorganisaties, zoals Iriszorg, SWOA, STMG, HGM (zowel aanbieders als cliëntenorganisaties

112

PAGINA


ONDERWERP




Rekening 2007

Middelen

Lasten Baten

Totaal Algemeen

Begroting 2008

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

7.128

5.280

5.698

5.623

5.651

5.621

1.092

54

17

17

17

17

50

50

50

54

67

67

67

GSB GSO


790

1.882 5.246-

17

5.226-

5.631-

5.556-

5.584-

5.604-

-

-

-

-

-

5.226-

5.631-

5.556-

5.584-

5.604-

Mutaties reserves: 22 110

Toevoegingen aan reserves Onttrekkingen aan reserves


88 5.158-

bedragen x 1.000,--

Toelichting mutaties exploitatie 2009 t.o.v. 2008 Lasten Nieuw beleid Wijkopbouwwerk Elderveld Procesbegeleiding brede school (incidentele budgetten per te ontwikkelen brede school) Aframen werkbudget wijkzaken

Bedrag

50 80 -16

Bestaand beleid Nominale ontwikkelingen Bezuiniging herijking ontmoetingsfunctie wijken MJPB 2008-2011 Bezuiniging subsidieaccres MJPB 2008-2011 Wijkcentra Schuytgraaf MJPB 2006-2009 Actualisatie begroting Diversen

197 -150 -61 96 266 -44


418

Baten Nieuw beleid GSO-dekking wijkopbouwwerk Elderveld

50

Bestaand beleid Actualisatie begroting

-37


13



-405

113

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 08.3 Jeugd Programma 08 Samenleven in Arnhem

Commissie Maatschappelijke ondersteuning Portefeuillehouder Dhr. W.J.C. Hoeffnagel

Uitgangspunten van beleid Inleiding De ambitie van het jeugdbeleid is verminderen van het aantal risico- en probleemjongeren in Arnhem. Dit staat verwoord in de Nota ‘Opgroeien in Arnhem met kansen, grenzen en steun, Integraal Jeugdbeleid 20082011’ (vastgesteld op 31 maart 2008). Om deze ambitie waar te kunnen maken willen wij met het jeugdbeleid: • Kansen bieden, waarmee jongeren kunnen opgroeien tot mondige, zelfstandige en verantwoordelijke burgers, die een actieve en sociale bijdrage aan de samenleving leveren. • Grenzen stellen, waarmee jongeren weten en ervaren waar hun gedrag de leefbaarheid van de omgeving of de veiligheid van medeburgers aantast. • Steun bieden, aan jongeren die problemen hebben op fysiek, emotioneel, sociaal, cognitief en moreel gebied alsmede aan gezinnen bij de opvoeding. Maatschappelijke doelen In de Nota ‘Opgroeien in Arnhem’ worden voor de komende jaren 4 inhoudelijke speerpunten genoemd: 1. Ruimte voor de jeugd 2. Goede basisvoorzieningen 3. Meer preventie 4. Versterken van de Jeugdzorgketen. Bij de speerpunten horen 18 actiepunten. Concrete doelen zijn nog in ontwikkeling, o.a. via de Arnhemse Jeugdmonitor en de Stadsprogramma Monitor. Kadernota’s en beleidsnota's • Nota ‘Opgroeien in Arnhem met kansen, grenzen en steun, Integraal Jeugdbeleid 2008-2011’, vastgesteld 31 maart 2008 • Uitvoeringsnotitie Jeugdparticipatie (2006) • Nota Tiener- en Jongerenwerk (december 2005) • Convenant afstemming preventief jeugdbeleid – jeugdzorg (2005) Stand van zaken op de outputindicatoren 2009 • Er zijn 7 buurtnetwerken 0-4/6 jaar; in 2006/2007 zijn 90 kinderen / casussen besproken uit 46 gezinnen. • 21 basisscholen hebben een zorgadviesteam (zat); 25 overige basisscholen hebben geen zat, maar wel schoolmaatschappelijk werk. Begin 2008 vindt meting van aantal besproken kinderen in 2007 plaats. Verlengde Schooldag activiteiten op 17 basisschoollocaties waar 1.245 kinderen aan deel hebben genomen. • Het Vangnet Jeugd wordt verzorgd door Bureau Jeugdzorg Gelderland en is opgezet binnen het project Zet in op 12min. Eind 2007 waren 49 kinderen binnen dit project in begeleiding. • Hulpverlening en casemanagement aan een groot aantal jongeren en gezinnen. • Tiener en jongerenwerk in 9 wijkcentra, 2 wijkgerichte jongerenruimten, 4 wijkgerichte jongerencentra en 2 stedelijke jongerencentra. Jongerenruimte in Rijkerswoerd is nog in ontwikkeling. • Aan de Verlengde Schooldag hebben in 2006-2007 15 scholen (met 17 locaties) meegedaan. Daarbij vonden in totaal 129 activiteiten plaats met 1404 deelnemers.

PAGINA


ONDERWERP

Commissie Maatschappelijke ondersteuning Portefeuillehouder Dhr. W.J.C. Hoeffnagel

Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012 • Ruimte bieden voor de jeugd, zowel fysieke ruimte, als via jeugdparticipatie. • Goede basisvoorzieningen, door organisaties aan te sturen op kwaliteit. • Meer inzet op preventie ofwel het voorkomen dat jongeren in de knel komen of ontsporen. • Versterken van de Jeugdzorgketen, ook met partners waar de gemeente geen zeggenschap over heeft. • Heldere Sturing naar de partners in het jeugdbeleid, o.a. via de regiegroep jeugd en de jeugdmonitor.

2009 • Beleidsnotitie Ruimte voor de jeugd: visie op voorzieningen voor kinderen en jongeren van 0-25 jaar; start uitbreiding speelvoorzieningen 12plus-jeugd. • Twee frontoffices Centra voor Jeugd en Gezin. • Het Elektronisch Kind Dossier (EKD) en de Verwijsindex Risicojeugd. • Casusoverleg vangnet risicojeugd. • Min. 16 zorgadviesteams 4-12 jaar op GOA-scholen en 240 besproken kinderen; schoolgericht maatschappelijk werk op 30 overige basisscholen en 150 besproken kinderen; totaal 390 kinderen. • 17 scholen met aanbod Verlengde Schooldag en 1.500 deelnemende kinderen. • Aanbod Samen starten, Lichte hulpverlening en bemiddeling bij echtscheiding. • Rekening wordt gehouden met een voortzetting van de popfunctie van Willemeen tot 2010. • Naast afspraken over beleidsoutput worden ook de beoogde effecten van beleid - door prestatieafspraken met de betrokken (welzijns)instellingen – vastgelegd. Het college toetst jaarlijks of aan de prestatieafspraken is voldaan. De raad ontvangt jaarlijks op hoofdlijnen de bevindingen en de eventuele beslissingen tot bijsturing.

2009 • Zie ook lijst met 18 actiepunten Nota ‘Opgroeien in Arnhem’. • Ambulant jongerenwerk realiseren in 2009/2010 voor de intensiefbeheerwijken. • Uitwerken van de Beleidsnotitie Ruimte voor de jeugd (wordt in 2008 opgesteld). • Inrichten en in werking zetten van de Centra voor Jeugd en Gezin in de Arnhemse wijken. In 2009 zal aan de hand van de eerste ervaringen een besluit worden genomen over nieuwe CJG’s. • Herijking beleid podiumfunctie Willemeen.

2010 t/m 2012 • Tiener en jongerenwerk vanuit 9 wijkcentra, 3 wijkgerichte jongerenruimten, 5 wijkgerichte jongerencentra en 2 stedelijke jongerencentra. • Tenminste 3 % “speelruimte” in wijken Schuytgraaf, Malburgen en Presikhaaf gerealiseerd.

2010 t/m 2012 • Realisatie nieuwe jongerencentra in Presikhaaf, Klarendal en Schuytgraaf (deels vervanging, deels uitbreiding). • Speelvoorzieningen meenemen in inrichting gebieden.

Relatie met paragrafen • Investeringen • Subsidies

Participanten • Jongeren zelf, rijksoverheid, de provincie, Bureau Jeugdzorg, schoolbesturen, STMG, HGM, Kinderopvangorganisaties, SPA, Rijnstad, Pactum, Lindenhout, MEE, politie, justitie, Stichting PAS, Bibliotheek, Sportbedrijf, Domein, Beleven en vele kleinere sporten culturele verenigingen

Relatie met stadsprogramma’s • 2. Verbeteren van de woon- en leefomgeving • 3. Participatie en werk • 4. Zorgzame stad

114


ONDERWERP

Dhr. W.J.C. Hoeffnagel


Samenleven in Arnhem

PAGINA

Commissie Maatschappelijke Ondersteuning Portefeuillehouder

115

Deelprogramma 08.3 Jeugd Programma 08


Rekening 2007

Middelen

Lasten Baten

Totaal Algemeen GSB

Begroting 2008

5.057

4.685


Exploitatieresultaat

5.546



1.053

287

313

313

313

313

614

614

614

614

614

614

44

44

44

44

1.667

901

971

971

971

971

3.390-

3.784-

4.703-

4.575-

4.361-

4.306-

-

-

-

-

-

3.784-

4.703-

4.575-

4.361-

4.306-

GSO

Totaal

Begroting 2010



21 17 43.394-

bedragen x 1.000,--

Toelichting mutaties exploitatie 2009 t.o.v. 2008 Lasten Nieuw beleid Motie nr. 3.2: De jeugd heeft de toekomst

Bedrag

44

Centrum voor jeugd en gezin en jeugdgezondheid (CJG): - Inrichten 4 CJG loketten - Uitvoering 4 CJG-loketten - CJG regionale backoffice - Samen Starten - Lichte hulpverlening, curcussen etc. - Bemiddeling bij echtscheiding Wijkgerichte ondersteuning en casemanagement overlast: - Wijkgerichte intensieve gezinsbegeleiding - Uitbreiding wijkgerichte intensieve gezinsbegeleiding - Casemanagement overlast - Door herproiritering vrijspelen gedeelte budget integraal jeugdbeleid Tiener- en jongerenwerk (nota opgroeien): - Tiener- en jongerenwerk - Door herprioritering vrijspelen gedeelte budget integraal jeugdbeleid Podiumfunctie Willemeen Actualisatie bestaande kredieten (dekkingsvoorstel)

50 -50 105 -269

Bestaand beleid Nominale Ontwikkelingen Bezuiniging subsidieaccres MJPB 2008-2011 Jongerencentra Schuytgraaf MJPB 2006-2009 Actualisatie begroting Diversen

141 -69 115 43 -136


989

55 270 175 200 80 80 75 75 55 -50

Baten Nieuw beleid GSO-dekking motie nr. 3.2: De jeugd heeft de toekomst

44

Bestaand beleid Actualisatie begroting Diversen

8 18


70


-919

116

PAGINA


ONDERWERP


Commissie Maatschappelijke Ondersteuning Portefeuillehouder Dhr. W.J.C. Hoeffnagel


117

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 08.4 Integratiebeleid Programma 08 Samenleven in Arnhem

Commissie Maatschappelijke Ondersteuning Portefeuillehouder Dhr. B. van Eeten Dhr. W.J.C. Hoeffnagel


Inleiding Ruim 40.000 inwoners zijn van buitenlandse herkomst (tenminste één ouder is in het buitenland geboren). Die van circa 25.000 hiervan is ‘niet-westers’. Allochtone inwoners lijken beduidend minder dan autochtonen deel te nemen aan het maatschappelijk verkeer. Denk hierbij aan deelname aan de arbeidsmarkt, het onderwijs en de naar verhouding geringe participatie aan sociale verbanden als wijkorganisaties, sportclubs, e.d. Integratie staat niet op zichzelf, maar is verweven met vele andere beleidsterreinen. Inburgering wordt gezien als een eerste (verplichte) stap naar deelname aan de samenleving en is daarmee een onderdeel van integratie. Deelname aan inburgering moet de inburgeraar de mogelijkheden bieden die nodig zijn om zelfstandig te kunnen werken aan een volwaardige positie in de Arnhemse samenleving. Het gemeentelijk beleid is in 2008 vastgesteld in de nota ‘Inburgering en Integratie’. Tevens is er een Multicultureel Platform dat de gemeente adviseert over Integratie vraagstukken. Maatschappelijke doelen • Het verbeteren van de participatie van allochtonen, in het bijzonder allochtone vrouwen, in de Arnhemse samenleving. • Evenredige afname van de werkloosheid onder allochtonen, in vergelijking met autochtonen. • Allochtonen kunnen zelfstandig werken aan een volwaardige positie in de Arnhemse samenleving. • Het bevorderen van acceptatie en sociale cohesie. • Het bestrijden van achterstanden. • Het voorkomen van tegenstellingen tussen allochtonen en autochtonen. • Het creëren van acceptatie en draagvlak voor de situatie van vluchtelingen. Kadernota’s en beleidsnota's • Nota “Integratie en inburgering” (2008) • Nota “Seksuele diversiteit” (2008) • Nota Arnhems emancipatiebeleid” (2008) Stand van zaken op de outputindicatoren • De werkloosheid onder allochtonen is in Arnhem in 2006 14,8% , tegenover 10% onder de autochtone bevolking; de verhouding tussen beide percentages is 1,48. In 2004 was dit getal 1,6 en 1,9 in 2003. • In 2007 hebben de inburgeringstrajecten een achterstand opgelopen. De afgesproken taakstelling voor inburgeringstrajecten wordt gerealiseerd in 2008 middels een versnellingsplan.

118

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 08.4 Integratiebeleid Programma 08 Samenleven inArnhem

Commissie Maatschappelijke Ondersteuning Portefeuillehouder Dhr. B. van Eeten Dhr. W.J.C. Hoeffnagel

Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012 • Inburgeringsplichtigen en vrijwillige inburgeraars volgen duale trajecten gericht op deelname aan de samenleving. • Meer verbinding en vervlechting tussen inburgering en integratie. • Verbeteren participatie van allochtonen op de terreinen arbeid en scholing in de Arnhemse samenleving. • Versterken van de samenhang tussen de verschillende bevolkingsgroepen. • Afname werkloosheid onder allochtonen succesvol in vergelijking met andere vergelijkbare steden. • Versterken lijn inburgering en integratie. • Vasthouden van duale trajecten en het versterken van de bestaande infrastructuur in deze. • Grotere maatschappelijke participatie van met name allochtone vrouwen. • Het meer betrekken van de allochtone doelgroepen bij het gemeentelijk beleid. • Het bestrijden van discriminatie in de breedste zin. • Verbeteren interculturalisatie van gemeentelijke en gesubsidieerde instellingen.

2009-2012 • 660 inburgeringsplichtigen en vrijwillige inburgeraars aan wie een voorziening is aangeboden (GSB III). • 235 handhavingsbeschikkingen voor inburgeraars die geen voorziening aangeboden krijgen (GSB III). • Naast afspraken over beleidsoutput worden ook de beoogde effecten van beleid - door prestatieafspraken met de betrokken (welzijns)instellingen – vastgelegd. Het college toetst jaarlijks of aan de prestatieafspraken is voldaan. De raad ontvangt jaarlijks op hoofdlijnen de bevindingen en de eventuele beslissingen tot bijsturing.

2009 t/m 2012 • De nieuwe nota’s “Inburgering en Integratie”, “Arnhems emancipatiebeleid” en “Sexuele diversiteit” uitvoeren. • Versterken van de bestaande infrastructuur en de samenhang van dit programma met andere programma’s als educatie/ jeugd/samenleven in de buurt. • Kwantitatief: realisatie van de afgesproken taakstelling voor inburgeringstrajecten. • Kwalititatief: • dualiteit in inburgeringsprogramma’s realiseren; • vergroten vraaggerichte sturing vanuit de inburgeraars. • Extra activiteiten gericht op de emancipatie allochtone vrouwen. • Faciliteren en ondersteunen van initiatieven voor samenwerkingsprojecten in landen van herkomst. • Meewerken aan een humaan terugkeerbeleid voor uitgeprocedeerde asielzoekers. • Integrale dienstverlening emancipatie, inburgering en reïntegratie. • Aanpak eergerelateerd geweld bezien in relatie tot aanpak huiselijk geweld.



2009 • 70% geslaagd voor het examen. • 25% stroomt uit duale trajecten werk uit naar (regulier) werk of een beroepsopleiding. • 40% van deelnemers van de duale trajecten opvoeding/gezondheid/onderwijs participeert of neemt deel aan een vervolgtraject. • Plannen van aanpak voor een aantal kansrijke projecten om in te kunnen spelen op de vraag van allochtone ouderen. • In de masterplannen voor woon- en zorgvoorzieningen voor ouderen is ingegaan op de vraag hoe beter ingespeeld kan worden op de vraag van oudere allochtone bewoners. • Antidiscriminatievoorziening functioneert in regio (art. 1 bureau). • Activiteiten vanuit het Arnhems Fonds Samenlevingsbeleid zijn gecontinueerd. • Er is uitvoering gegeven aan de gevolgen van het generaal pardon (huisvesting, integratietrajecten).

2009 • De gemeentelijke noodopvang afbouwen. • Het huiskamerproject ex-Amas afbouwen. • Opstellen integratiemonitor.

Participanten • Arnhemse organisaties van allochtonen en wijkorganisaties • Re-integratiebedrijven, CWI / UWV • Taalaanbieders,ROC,Basischolen, Rijnstad, SPA, Maatschappelijke opvang, Vluchtelingenwerk, HGM en politie.

119

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 08.4 Integratiebeleid Programma 08 Samenleven in Arnhem

Commissie Maatschappelijke Ondersteuning Portefeuillehouders Dhr. B. van Eeten en Dhr. W.J.C. Hoeffnagel bedragen x € 1.000,--

Rekening 2007

Middelen

Lasten Baten

Totaal

7.311

Begroting 2008

Begroting 2012

7.954

7.955

7.955

6.118

6.118

6.118

6.118

1.161

2.358

3.736

2.423


Begroting 2011

7.956

Algemeen

Totaal

Begroting 2010

8.026

GSB GSO

Begroting 2009

200

-200

5.097

4.581

6.118

6.118

6.118

6.118

2.214-

3.445-

1.838-

1.836-

1.837-

1.837-

106

-

-

-

-

-

2.108-

3.445-

1.838-

1.836-

1.837-

1.837-



6 112

bedragen x 1.000,--

Toelichting mutaties exploitatie 2009 t.o.v. 2008 Lasten Nieuw beleid Beleid seksuele diversiteit Inzet deel budget samenlevingsbeleid Bestaand beleid Nominale ontwikkelingen Verzamelbesluit 1-2008 Aandeel efficiencytaakstelling Bezuiniging subsidieaccres MJPB 2008-2011 Actualisatie begroting Afloop Integratieproject Duisburg-Arnhem Diversen Totaal mutaties lasten

Bedrag

25 -16

28 -196 -6 -10 189 -55 -29 -70

Baten Nieuw beleid Bestaand beleid Verzamelbesluit 1-2008 Actualisatie begroting Afloop Integratieproject Duisburg-Arnhem Diversen

1.388 198 -55 6


1.537


1.607


120

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 08.5 Ouderen en gehandicapten Programma 08 Samenleven in Arnhem


Uitgangspunten van beleid Inleiding Het ouderenbeleid richt zich op het zolang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen van ouderen die beperkingen hebben of gaan krijgen en op actieve deelname aan de samenleving. Naast een beroep op eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid van ouderen zal, als dat nodig is, begeleiding, ondersteunende diensten en zorg geboden worden. Het gehandicaptenbeleid richt zich op groepen mensen met een lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap en op chronisch zieke mensen om hen in staat te stellen zo volwaardig mogelijk te participeren op alle terreinen van de Arnhemse samenleving zoals werk, inkomen, welzijn, onderwijs, wonen en woonomgeving, mobiliteit en gezondheidszorg. Maatschappelijke doelen • Verhogen van de zelfredzaamheid. • Verhogen van maatschappelijke participatie. • Het organiseren van ondersteuning voor die ouderen en gehandicapten die in hun zelfstandigheid en participatie aan de samenleving worden belemmerd. Kadernota’s en beleidsnota's • Wet maatschappelijke ondersteuning / lokaal beleidskader Wmo 2008-2011 • Gemeentelijke nota “Integraal gehandicaptenbeleid in Arnhem” (2005) • Gemeentelijke ouderennota “Thuis in de buurt” (2003) • Masterplannen voor wonen welzijn en zorg in Arnhem Noord en Arnhem Zuid (rond 2002) • Woonvisie + partnership gemeente-corporaties inzake bouwen voor bijzondere groepen en sociaal investeren Stand van zaken op de outputindicatoren • In 2007 bezochten ongeveer 85 mantelzorgers de ‘Dag van de mantelzorg’, georganiseerd door het Meldpunt Vrijwillige Thuishulp samen met het Servicecentrum Mantelzorg. • Er heeft opnieuw een “schouw toegankelijkheid binnenstad” plaatsgevonden en er zijn afspraken gemaakt of en hoe geconstateerde knelpunten worden opgelost (vertaald in de knelpuntenmatrix).

ONDERWERP

Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012 • Vergroten van de toegankelijkheid van woon-, welzijn- en zorgvoorzieningen voor mensen met een beperking.

2009 t/m 2012 • Oplossen of afhandelen van 50% van de per schouw opgespoorde knelpunten in de fysieke sfeer. • Een goede spreiding en beschikbaarheid van adequate voorzieningen voor ouderen en gehandicapten in de stad.

2009 t/m 2012 • Jaarlijkse schouw van welzijnsinstellingen en doorgeleiding van ‘schouw’knelpunten via de GRA naar diensten voor advies en aanpak. • Via subsidierelatie het aanspreken van welzijnsinstellingen op programmatische toegankelijkheid voor mensen met beperkingen. • Bewaken van de voortgang van de ambities bouwen voor bijzondere groepen via de werkgroep “samen voor de stad”. • Analyse en evaluatie van de resultaten van het project en uitrol in andere wijken

• Voortgangsrapportage bouwen voor mensen met een functionele beperking door corporaties. • Het ICT-project “Arnhem WijkTV” wordt na de pilotwijken Malburgen en Geitenkamp (2009), vanaf 2010 wordt het in 2 andere wijken van Arnhem gerealiseerd • Het opstellen en actueel houden van plannen per wijk. Tevens is een centraal overzicht van diensten , zorgen welzijnsactiviteiten beschikbaar. • Aansluiting op decentrale Wmo loketten. • Jaarlijks maken tenminste 5% meer allochtone ouderen gebruik van zorgvoorzieningen t.o.v. start 2008.

• Verbetering participatie door mantelzorgers.

• Dag van de mantelzorg voor tenminste 95 mantelzorgers. • Project voor allochtone en jonge mantelzorgers.

• Verbetering van (Wmo) cliëntenparticipatie voor mensen met een functiebeperking en verbreding van het draagvlak.

• Diversiteit in de vertegenwoordiging van gehandicaptendoelgroepen stijgt met 1 extra doelgroep (intra-murale cliënten Siza-Dorp).

Relatie met stadsprogramma’s • 2. Verbeteren woon- en leefomgeving • 3. Participatie en werk • 4. Zorgzame stad


Programma 08 Samenleven in Arnhem

• Hogere participatie van allochtone ouderen aan welzijns- en zorgvoorzieningen.

PAGINA


Ouderen en gehandicapten

• Versterken van de samenwerking en afstemming tussen aanbieders van diensten/producten op het terrein van wonen, welzijn en zorg.

121

Deelprogramma 08.5

• Naast afspraken over beleidsoutput worden ook de beoogde effecten van beleid - door prestatieafspraken met de betrokken (welzijns)instellingen – vastgelegd. Het college toetst jaarlijks of aan de prestatieafspraken is voldaan. De raad ontvangt jaarlijks op hoofdlijnen de bevindingen en de eventuele beslissingen tot bijsturing. Relatie met paragrafen • Investeringen

• Gestructureerd overleg met de verschillende partners • Het realiseren van samenwerking in de Wmo loketten en wijkservicepunten. • Het ontwikkelen van diverse dagbestedingsactiviteiten voor allochtone ouderen • Het voortzetten van het Turks ouderenproject • Organisatie van de jaarlijkse dag van de mantelzorg • Het Servicecentrum Mantelzorg, organiseert bijeenkomsten voor allochtone en jonge mantelzorgers • Wmo-ambities inzake vormgeving cliëntondersteuning en participatie van ouderen en gehandicapten krijgen in 2009, na de uitwerking in Wmo-deelbeleidsplannen concreet vorm in de praktijk.

Participanten • Corporaties, V&V sector, STMG • SWOA, Rijnstad, MEE, • Gehand. Org. ,Siza Dorpgroep Zorgkantoor, Mezzo + diversen

122

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 08.5 Ouderen en gehandicapten Programma 08 Samenleven in Arnhem



Rekening 2007

Middelen

Lasten

Totaal

Baten

Algemeen

Begroting 2008

2.428

2.365

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

2.631

2.739

2.738

2.738

1

1

1

1

1

1

1

1

93

GSB GSO


93 2.335-

2.365-

2.630-

2.738-

2.737-

2.737-

-

-

-

-

-

2.365-

2.630-

2.738-

2.737-

2.737-

Mutaties reserves: Toevoegingen aan reserves

10



102.345-

bedragen x 1.000,--


Bedrag

Lasten Nieuw beleid Ouderenvoorziening, steunpunt, in Schuytgraaf Laten vervallen van 2 kleinere steunpunten, die reeds in MJPB waren voorzien Inzet deel budget woon- en tussenvoorzieningen

62 -62 -8

Bestaand beleid Nominale ontwikkelingen Bezuiniging subsidieaccres MJPB 2008-2011 Aandeel efficiency taakstelling Actualisatie begroting

84 -45 -4 239


266

Baten Nieuw beleid Bestaand beleid Diversen

1


1



-265


programma

Mobiliteit

ONDERWERP

123

11

PAGINA

PAGINA


ONDERWERP

Commissie Volkshuisvesting, Verkeer, Ruimtelijke Ordening en Milieu Portefeuillehouder Dhr. C. Jansen

Programma 11 Mobiliteit

Uitgangspunten van beleid Inleiding Het deelprogramma mobiliteit staat voor verbeteren van de bereikbaarheid van de stad, verbeteren van het leef- en woonmilieu en verbeteren van de veiligheid op de weg. Met diverse activiteiten op het terrein van de openbare ruimte, waartoe ook wegen en (fiets-)paden behoren levert het deelprogramma een veelal voorwaardenscheppende bijdrage aan de doelstellingen binnen de stadsprogramma’s Aantrekkelijke Centrumstad en Verbeteren Wonen en Leefomgeving. Tevens stuurt het deelprogramma Mobiliteit in regionaal verband op de beschikbaarheid van openbaar vervoer. Maatschappelijke doelen De doelstellingen binnen de stadsprogramma’s Aantrekkelijke Centrumstad en Verbeteren Wonen en Leefomgeving waar het deelprogramma Mobiliteit een belangrijke bijdrage aan levert zijn: • waarborgen van de bereikbaarheid van de vitale functies in de stad; • vergroten van de autobereikbaarheid economische, recreatieve activiteiten; • verhogen van de verkeersveiligheid; • verbeteren van het woon- en leefmilieu. Kadernota’s en beleidsnota's • Structuurplan Arnhem 2010, • Stedelijk Verkeers- en Vervoersplan Arnhem 2010, • Kadernota Duurzaam Veilig 2002-2006, • Parkeernota 2003-2010 Stand van zaken op de outputindicatoren • Het aantal verkeersdoden en ziekenhuisgewonden in Arnhem per jaar (taakstelling is -15% t.o.v. 1998). Cijfers over 2007 worden pas in april bekend gemaakt. Aantal verkeersdoden en ziekenhuisgewonden in Arnhem 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Doden en Ziekenhuisgewonden 140 147 149 113 91 133 91 83 68 59 Procentuele afname t.o.v. 1998 --5% 6% -19% -35% -5% -35% -41% -51% -58% • Rapportcijfer bezoekers binnenstad over bereikbaarheid per auto, fiets en OV. Rapportcijfers bezoekers binnenstad over 1996 1998 2000 2002 2004 2006 bereikbaarheid per fiets 7,7 7,5 7,7 7,7 7,4 7,9 per openbaar vervoer 7,4 7,4 7,5 7,2 7,3 7,6 per auto 5,6 4,9 5,4 5,5 4,9 5,6 • Aantal verkochte parkeertickets in de binnenstad van Arnhem per jaar. Aantal verkochte parkeertickets in binnenstad 1996 1998 2000 2002 in '96 en '98 alleen Straat omzet bekend 1.910.448 1.847.640 garages 812.600 1.050.700 1.068.964 1.079.581 Totaal 2.979.412 2.927.221

124

Deelprogramma 11.1 Mobiliteit en bereikbaarheid

2004 1.914.101 935.724 2.849.825

• Aantal verkochte tickets Transferium Gelredome Aantal verkochte tickets 1996 1998 2000 2002 2004 Transferium Gelredome Verkochte dagkaarten n.v.t. 779 36.807 37.674 22.934 Verkochte abonnementen n.v.t. 183 2.593 1.493 541 Totaal 962 39.400 39.167 23.475

2005

2006

2007

1.717.369 1.561.251 1.589.108 977.690 1.203.446 1.234.710 2.695.059 2.764.697 2.823.818

2005 20.831 764 21.595

2006 22.494 2.104 24.958

2007 26.020 1.283 27.303

125

PAGINA


ONDERWERP




Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012 • Verbeteren van de bereikbaarheid van Arnhem en de binnenstad in het bijzonder per auto, fiets en openbaar vervoer.

2009 t/m 2012 • De kwaliteit van de bereikbaarheid van de binnenstad per auto neemt van 4,9 in 2004 toe tot 6,0 in 2010. • Herziening van de beleidsvisie verkeer en mobiliteit (tevens bouwsteen Structuurvisie, zie deelprogramma 12.1)

2009 t/m 2012 Optimaliseren verkeerscirculatie in en om het centrum: • uitvoeren van de Centrumringrondprojecten (2009) • verbeteren afstemming VRI’s (verkeersregelinstallaties) Uitvoering van; • gekozen voorkeursprofiel Apeldoornseweg, • Ir. J.P.van Muylwijkstraat / Steenstraat • LARGAS op de Boulevard Heuvelink/Johan de Wittlaan, • planonderdelen Presikhaaf • Voorbereiden pilot dynamisch verkeersmanagement (met toevoeging milieucomponent, o.a. lucht) • Verkennend onderzoek naar bereikbaarheid attracties ArnhemNoord

• Het aantal verkochte parkeertickets in de binnenstad van Arnhem stijgt van 2,8 mln. in 2007 naar 3 mln. in 2010 • Het percentage automobilisten dat direct een parkeerplaats vindt in het centrum van Arnhem is in 2010 minimaal gelijk aan de 77% in 2004.

2009 t/m 2012 • Bevorderen van de doorstroming en de aantrekkelijkheid van het openbaar vervoer.

2009 t/m 2012 • Het aandeel bezoekers uit Arnhem aan de binnenstad per bus stijgt van 21% in 2004 naar 25% in 2010.

• Verbeteren van het stedelijke fietsnetwerk, zodat een aaneengesloten stedelijk hoofdfietsnetwerk ontstaat.

• Het aandeel bezoekers uit Arnhem aan de binnenstad per fiets stijgt van 22% in 2004 naar 25% in 2010.

• Uitbreiden van gebouwde parkeervoorzieningen in het centrum: een bezoekersgarage in het Rijnboog-Havenkwartier en een bewonersgarage op een nader te bepalen locatie in het centrum • Stroomlijnen organisatie parkeren in 2009 2009 t/m 2012 • Introduceren bereikbaarheidsfonds waarmee integrale afweging tussen aanleg en onderhoud infra en parkeervoorzieningen mogelijk is (zie aparte notitie over het bereikbaarheidsfonds) • Trolleyficatie Schuytgraaf • Reactivering Trolley (lijn 2) • Haalbaarheidsonderzoek stations Arnhems Buiten en Pley (ism Stadsregio) • Uitvoeren stimuleringsmaatregelen gebruik openbaar vervoer • Aanleggen vrijliggende fietspaden • Verbeteren van de oversteekbaarheid voor de fietser • Fietsinfra uitvoeren in asfalt • Analyse ontwikkeling fietsdiefstal

126

PAGINA


ONDERWERP




Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

• Verbeteren van het fietsparkeren.

• Toename van het gebruik van de nieuwe bewaakte en gratis fietsenstallingen in de binnenstad.

• Kwantitatieve en kwalitatieve verbetering stallingsmogelijkheden in de projecten Rijnboog, Arnhem Centraal en Kronenburg

• Verbeteren verkeersveiligheid

• Afname van het aantal doden en ziekenhuisgewonden in het verkeer in de periode 2009 t/m 2012 vergeleken met 2006 (Arnhem voldoet sinds 2001 aan de Stadsregio-taakstelling 2010)

• Inrichten wijken tot 30 km/uur zone • Inrichten wegvakken 60 km/uur (buiten bebouwde kom) • Bijdragen aan centrumring -rond, B. Heuvelink/J.de Wittlaan, herinrichting Apeldoornseweg en Lange Wal • Aandacht voor educatie met prijsvraag De Gouden Zebra in 2008-2009 (een prijsvraag voor scholen voor het maken van een praktisch verkeersveiligheidsplan

Relatie met stadsprogramma’s • 1. Aantrekkelijke centrumstad • 2. Verbeteren woon- en leefomgeving

Relatie met paragrafen • Investeringen • Onderhoud kapitaalgoederen

Participanten • Stadsregio, Provincie Gelderland en Ministerie van V&W • Vertegenwoordigers van maatschappelijke groeperingen en van burgergroepen • Belanghebbenden

127

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 11.1 Mobiliteit en bereikbaarheid Programma 11 Mobiliteit

Commissie Volkshuisvesting, Verkeer, Ruimtelijke Ordening en Milieu Portefeuillehouder Dhr. C. Jansen bedragen x € 1.000,--

Rekening 2007

Middelen

Lasten Baten

Totaal Algemeen

Begroting 2008

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

6.197

11.940

16.457

15.884

16.008

16.089

5.015

10.817

11.641

10.891

10.891

10.891

5.015

10.817

11.641

10.891

10.891

10.891

GSB GSO


1.182-

1.123-

158 892

136

4.816-

4.993-

5.117-

5.198-

1.226

1.189

1.215

1.179


Mutaties reserves

734

Saldo

448-

1361.259-

1.226

1.189

1.215

1.179

3.590-

3.804-

3.902-

4.019-

bedragen x 1.000,--

Toelichting mutaties exploitatie 2009 t.o.v. 2008 Lasten Nieuw beleid Instellen bereikbaarheidsfonds Actualisatie bestaande kredieten (dekkingsvoorstel)

Bedrag

2.046 421

Bestaand beleid Krediet Apeldoornseweg Krediet Centrumring-rond Krediet Trolleyficering Schuytgraaf Krediet Heractivering Trolley Exploitatie Pendelbus t.l.v. "Verzamelbudget" Samenvoegen straat- en garageparkeren Aanpassing opzet beheersbegroting 2008 Verzamelbesluit 1 Raadsvergadering 25 februari 2008 Nominale ontwikkelingen Reservering kapitaallasten op concernniveau Mutatie voorziening Diversen

-1.500 -1.600 -850 -500 31 6.569 75 50 110 -436 -10 111


4.517

Baten Nieuw beleid Bestaand beleid Krediet Apeldoornseweg Krediet Centrumring-rond Krediet Trolleyficering Schuytgraaf Krediet Heractivering Trolley Samenvoegen straat- en garageparkeren Aanpassing opzet beheersbegroting 2008 Totaal mutaties baten Totaal mutaties exploitatie 2009 t.o.v. 2008

-1.500 -1.600 -850 -500 4.967 307 824 3.693

128

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 11.1 Mobiliteit en bereikbaarheid Programma 11 Mobiliteit



Bedrag

Toevoegingen Geen begrote toevoeging aan de parkeereserve (zie onttrekking)

-136


-136

Onttrekkingen Samenvoegen straat- en garageparkeren (parkeerreserve) Aanpassing opzet beheersbegroting 2008 (parkeerreserve)

1.602 -430

De hogere exploitatielasten bij het parkeerbedrijf leiden tot een onttrekking uit de parkeerreserve

54


1.226


-1.362

Grondexploitatie en overige projecten Alle projecten zijn financieel voor de periode 2008-2012 onder deelprogramma 12.1 opgenomen. In het investeringsplan is een overzicht opgenomen waarin is vermeld hoe alle lopende projecten worden gefinancierd. De grote bouwprojecten in de stad worden betaald uit de opbrengsten van grondverkopen alsmede uit gemeentelijke middelen en bijdragen van derden. In bijgaande tabel wordt inzicht gegeven in de wijze waarop de thans lopende projecten zijn gefinancierd. Het overzicht bevat uitsluitend bedragen waarvan met een grote mate van zekerheid vaststaat dat ze zijn/worden toegewezen aan projecten. Financiering Projecten

Overige middelen gemeente

Rijk

16.258

Mobiliteit

Europa

4.010

TOTAAL

2.651

22.920


Rekening 2007

Investeringen Economisch nut - parkeren: videoapparatuur - Parkeergar.Arnhem-Centr.-overn.31-12-07 - Parkeergarage Musis -overn.31-12-07 - Parkeergarage Langstraat-overn.31-12-07 - dienstauto

Begroting 2008

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

29 52.759 8.973 2.172 Totaal

Maatschappelijk nut - fietsenkelder Musiskwartier - fietspad Konings-/Dreijenseweg - Musistunnel - trolleyficering Schuytgraaf - verk.maatregelen (div. klein) - verkeersregelinstalllaties - Centrumring-rond - Trolleyficering Schuytgraaf - Heractivering Trolley - Apeldoornseweg - J. de Witlaan/Boul. Heuvelink (largas) - Verkeersinfrastructuur - parkeren: bezoekerskaart - parkeerautomaten - afsluiten voetgangersgebied - parkeren: handterminals - parkeermaatregelen -

63.904

107

-

152 715 1.600 850 500 1.500 750 983

7 7

25 54

-

14 14

155 731

155 731

155 731

155 731

1.005 54 191

1.005

1.005

191

191

74

74

750 1.005

17

187

191 58

65

72

74

77 74

Totaal

189

7.309

2.964

2.287

2.156

2.156


64.093

7.309

2.971

2.341

2.156

2.170


programma

Wonen in Arnhem

ONDERWERP

129

12

PAGINA

Maatschappelijke doelen • Versterken positie van Arnhem op de regionale woningmarkt en verbeteren afstemming vraag en aanbod • Verminderen tweedeling: Arnhem, ongedeelde stad in een ongedeelde regio • Binden van midden en hogere inkomens aan de stad • Verbeteren van de sociale en economische structuur • Verbeteren woon- en leefomgeving • Voldoende betaalbare woningen • Vergroten doorstroming woningmarkt Kadernota’s en beleidsnota's • Arnhem 2015/ actualisatie • Woonvisie • Tussentijdse monitoring doelen Woonvisie (2008) • kadernota ICT 2003-2006 Stand van zaken op de outputindicatoren • Totaal aantal woningen 2006 64.974 39.273 60,4

2007 65.311 38.816 59,4

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

399

330

69

84

756

728

653

776

94

162

49

32

24

10

107

109

493

492

118

116

780

738

760

885

• Woningproductie sociaal segment (corporatie en markt) Woningproductie sociaal segment 2000 2001 2002 Nieuwbouw (bruto) 123 5 18

2003 41

2004 280

2005 211

2006 149

2007 237

49%

37%

29%

23%

31%

Nieuwbouw (bruto) Overige toevoegingen Toevoeging (bruto)

% sociaal

31%

2%

ONDERWERP

Inleiding De beleving van Arnhem als aantrekkelijke stad wordt, vanuit het beleidsterrein wonen, beïnvloed door de kwaliteit van zowel het bestaande woningaanbod als de nieuwbouwplannen en de woon- en leefomgeving. Het effect van fysieke maatregelen kan worden versterkt door sociale maatregelen die het wonen aantrekkelijker maken. Dit programma is gericht op het versterken van de positie van Arnhem als aantrekkelijke woonstad, onderscheidend in de regio. Volgens de Stichting Atlas voor Gemeenten heeft Arnhem in vergelijking met concurrerende steden een grote goedkope huurwoningvoorraad. De kwaliteit daarvan heeft invloed op de leefbaarheid en de aantrekkingskracht van de stad. De Stichting Atlas voor Gemeenten geeft aan dat Arnhem haar concurrentiepositie fors kan verbeteren door een ingreep in haar woningvoorraad. Alle gegevens over wonen lopen tot en met 2009. Tot deze periode zijn afspraken gemaakt. Voor 2010 t/m 2020 worden nieuwe verstedelijkingsafspraken met het Rijk gemaakt. De uitwerking van de aanbevelingen uit de tussenstand van de woonvisie worden hierin meegenomen.

• Woningbouwproductie Ontwikkeling woningproductie 2000 – 2007



2005 64.397 39.463 61,3

PAGINA

Commissie Volkshuisvesting, Verkeer, Ruimtelijke Ordening en Milieu Portefeuillehouder Volkshuisvesting c.a., Ruimtelijke Ordening (RO), Grondzaken en Monumenten

Programma 12 Wonen in Arnhem

Aantal woningen per 1. jan. Arnhem totaal Huurwoningen % huurwoningen

130

Deelprogramma 12.1 Goede afstemming vraag en aanbod woningmarkt

26%

De afspraak is gemaakt binnen de KAN regio dat in de periode 2005 – 2009 in de steden 35% van de productie in het betaalbare segment valt. Er vinden bijsturingen plaats in diverse woningbouwprojecten. Gezien de huidige woningbouwplanningen ligt het % betaalbare woningbouw op de peildatum van 1 januari 2010 waarschijnlijk op 33%. De versnellingsgelden worden ingezet om niet alleen de bouwproductie te verhogen en te versnellen, maar ook om deze concessieafspraak met het KAN te halen.

2003 41

2004 450

• Aantal verkochte corporatiewoningen Aantal verkochte corporatiewoningen

2000 2001 2002 2003 130

262

31

• Slaagkans op het verkrijgen van een huurwoning*: Periode Arnhem totaal (incl. urgenten) 2 helft 2005

e

1e helft 2006

2007

295

353

306

2005 2006 2007 118

309

27

2005 55

2006 49

2007 0

2005

2006

2007

70

16

0

Starters

Doorstromers

8,38%

6,28%

9,42%

7,99%

5,97%

9,05%

7,37%

5,84%

7,99%

e

7,75%

6,28%

8,54%

1 helft 2007

e

Niet beschikbaar

Niet beschikbaar

Niet beschikbaar

2e helft 2007

6,66%

4,51%

7,46%

2 helft 2006

2007 339

2006

239

• Aantal nieuwe woningen voor specifieke doelgroepen Aantal nieuwe woningen voor specifieke doelgroepen

1 helft 2005

2006 379

2005

2004

• Aantal gerealiseerde woningen voor studenten Aantal gerealiseerde woningen voor studenten

e

2005 332

2003 2004 2005 2006 2007 65/35 62/37 61/39 60/40 59/41

66

ONDERWERP

2002 0

• Verhouding huur/koop Verhouding huur/koop

• Aantal gesloopte huurwoningen Aantal gesloopte huurwoningen


2001 11

PAGINA

Commissie Volkshuisvesting, Verkeer, Ruimtelijke Ordening en Milieu Portefeuillehouder Volkshuisvesting c.a., RO, Grondzaken en Monumenten


• Woningproductie door corporaties: Woningproductie door corporaties 2000 Nieuwbouw (bruto) 69

131


e

* Let op: de kwartaalcijfers zijn vervangen door halfjaarcijfers, door deze wisseling zijn geen halfjaarcijfers over de 1 e helft van 2007 beschikbaar. De 2 helft van 2007 laat een sterke dip zien, volgens Enserve ligt dit aan een flinke e e daling van het aantal verhuringen in Arnhem: 911 in de 2 helft 2006 t.o.v. 627 in de 2 helft 2007. De verklaring hiervan ligt volgens de corporaties voor een groot deel in het hoge aantal te slopen woningen in 2008 (ca. 1.000). De ontwikkeling van de woningvoorraad vindt de komende jaren m.n. plaats in Schuytgraaf, Malburgen, Presikhaaf en het centrum. Daarnaast zijn er diverse andere kleinere plannen. Voor de gebieden Stadsblokken/Meinerswijk en Spoorzone worden in overleg met burgers visies ontwikkeld.

Activiteiten

2009 t/m 2012 • Vergroten woningvoorraad

2009 t/m 2012 • Versnelling van de woningbouw door jaarlijks, van 2005 t/m 2009, 1000 nieuwe woningen te bouwen. Voor 2009 komt de prognose boven de 1000 woningen uit: in Schuytgraaf worden ca. 600 woningen opgeleverd, in Malburgen ca. 400, in Presikhaaf ca. 100 en in de rest van de stad ca. 150. • 35% Van de nieuwbouw wordt in het sociale segment gebouwd, dus gemiddeld 350 per jaar. De prognose voor 2009 is ca. 450. • Woningproductie corporaties: 4000 woningen en onzelfstandige eenheden in de periode 2005 t/m 2009 (Partnershipafspraak). De realisatie t/m 2007: 1.180 woningen. Prognose 2009: 1.000 nieuwe woningen en onzelfstandige eenheden zijn gebouwd. (2008 1000 woningen). Eind 2009 blijft de productie 811 woningen achter bij de Partnershipafspraak.

2009 t/m 2012 Realiseren woningbouwproductie in 2009 door ongeveer 1000 woningen met name in: • Nieuwe uitleg in Schuytgraaf, • Herstructurering van Malburgen en Presikhaaf • Transformatie van Arnhem Centraal, Rijnboog en Cobercoterrein • Inbreidingsprojecten • Bezien mogelijkheden functiewijzigingen. • Uitvoering geven aan partnership met woningcorporaties • Inzet budget versnellingsgelden. • Commerciële bouwers als deelnemers aan een taskforce woningbouw

(Homogene buurten, heterogene wijken) • Meer variatie en differentiatie in de woningvoorraad

• Toegezegde inzet voor de Stadsregio: Arnhem bouwt 5000 woningen tussen 2005 en 2010. Resultaat t/m 2007: 2398 Prognose 2008 en 2009: 2.691. Inzet op de woningbouwproductie blijft nodig om deze prognose daadwerkelijk te verzilveren in gereedgemelde woningen. • In 2009 zijn nieuwe verstedelijkingsafspraken gemaakt met het Rijk. De aanbevelingen uit de tussenstand van de woonvisie zijn meegenomen in de nieuwe afspraken. • Verhouding huur/koop 55/45 in 2010 In 2004 was de verhouding 65/35; in 2007 is de verhouding 59/41. Uit de prognoses en woningbouwplanningen blijkt dat we het doel uit de Woonvisie, namelijk een evenwicht in de woningvoorraad in 2015 naar alle waarschijnlijkheid gaan halen.

• Wijzigen woningdifferentiatie door nieuwbouw, sloop en verkoop van o.a. corporatiewoningen • Inrichten loket CPO, benoemen locaties waar (collectief) Particulier opdrachtgeverschap mogelijk is • Uitvoeren versnellingsmaatregelen woningproductie • Uitvoeren stimuleringsmaatregelen voor starters (o.a. starterleningen) • Uitvoering geven aan de afspraken uit het partnership met de corporaties over bijzondere doelgroepen

• Aantal te koop aangeboden corporatiewoningen ca. 1500 woningen per jaar (totaal 8.000 woningen in de periode 2005 t/m 2009 worden ´te woon´aangeboden, dit betekent met vrije keus in huur-koop arrangementen). Aantal verkochte woningen t/m 2007: 954.

2009 t/m 2012 • Labelling van het huurwoningaanbod voor bijzondere doelgroepen

• Vergroten aanbod woningen voor bijzondere doelgroepen (kwalitatief en kwantitatief)

ONDERWERP

Beleidsoutput

• Vergroten eigen woningbezit



Beleidsdoelen

• Betere balans huur/koopsector verhouding

PAGINA


132


• Vergroten mogelijkheden vraaggericht bouwen en beheren/versterken rol woonconsument in de woningmarkt

• Verbeteren waar nodig van de bestaande woningvoorraad.

• Alle woningen in Arnhem op glasvezel aansluiten, volgens de voorwaarden van een open netwerk.

Relatie met stadsprogramma’s • 1. Aantrekkelijke centrumstad • 2. Verbeteren woon- en leefomgeving • 3. Participatie en werk • 4. Zorgzame stad

ONDERWERP

• Verbeteren en vergroten fysieke woonzorgaanbod


Beleidsdoelen 2009 t/m 2012

PAGINA


133



Beleidsoutput 2009 t/m 2012 • Aantal te slopen huurwoningen: 250 woningen per jaar. Voor de periode 2005 t/m 2009 is in het Partnership afgesproken dat 2.000 woningen worden gesloopt. Stand t/m 2007: 427; prognose 2008: ca. 1.000. • Opgepluste woningen door de corporaties: 1.000 in de periode 2005 t/m 2009 partnershipafspraak Tot 1-1-2008 zijn er 800 gerealiseerd (457 in 2007). Restant voor 2008 + 2009: 200 woningen. • Aantal te realiseren woningen voor studenten: 230 (Partnershipafspraak). Gerealiseerd t/m 2007: 104. Planning ’08+ 09: 72. • Aantal nieuwe woningen voor specifieke doelgroepen: 50 per jaar (Partnership 2005 t/m 2009); t/m 2007 gerealiseerd: 32; ‘08 + ’09: 70.

Activiteiten 2009 t/m 2012

• Aantal geplande woonservicegebieden in Zuid: in 2007-2010: 6 • Aantal gepland wijkservicegebieden in Noord t/m 2010: 9

• Uitvoeren Masterplannen wonen en zorg in Arnhem, met bijzondere aandacht voor de woonomgeving.

• Stimuleren van particulier opdrachtgeverschap en collectief particulier opdrachtgeverschap • Versterken woonconsumentgericht bouwen

• Opstellen lijst met beperkt aantal locaties waar CPO een mogelijkheid is. • Verbinden van de potentiële locaties aan groepen van particulieren

• Aantal particuliere woningen dat in actiegebieden verbeterd is en voldoet aan de eisen: 200 woningen in 2007 en 250 woningen in 20082010

• Begeleiden verenigingen van eigenaren in actiegebieden Malburgen en Presikhaaf bij woningverbetering

• In 2009 worden woningen via gebiedgerichte aanpak in Burgemeesterswijk/Hoogkamp en Angerenstein/Paasberg aangesloten (bij voldoende belangstelling vanuit de bewoners). Conform de kadernota ICT 2003 -2006 zullen in beginsel alle woningen tussen 2009 en 2011 worden aangesloten.

• Volgens de intentieovereenkomst samenwerken met de GNEM

Relatie met paragrafen • Investeringen • Grondbeleid

Participanten • Bewoners • Rijk/Provincie • Stadsregio en regiogemeenten • Woningcorporaties • Ontwikkelaars, Makelaardij • Particuliere verhuur, GNEM

PAGINA


ONDERWERP

Commissie Volkshuisvesting, Verkeer, Ruimtelijke Ordening en Milieu Portefeuillehouder Volkshuisvesting c.a., RO, grondzaken en monumenten

134

Deelprogramma 12.1 Goede afstemming vraag en aanbod woningmarkt Programma 12 Wonen in Arnhem


Rekening 2007

Middelen

Lasten

Totaal

Baten

Algemeen GSB

Begroting 2008

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

41.425

64.994

84.942

65.793

70.029

45.229

31.988

61.971

81.370

62.786

65.870

48.919

61.971

81.370

62.786

65.870

48.919

3.278

GSO


35.266 6.159-

3.023-

3.572-

3.007-

4.159-

5.217 5.230

1.512 1.708

2.276 932

1.248 852

3 852

196

1.344-

396-

2.827-

4.916-

3.403-

3.690



13 6.146-

7.837 852

849

6.985-

3.310-

3.295-

bedragen x 1.000,--

Toelichting mutaties exploitatie 2009 t.o.v. 2008 Lasten Nieuw beleid Bijdrage CASA Gebiedsvisie Spoorzone (eenmalig) Ontwikkelingsplan Presikhaaf (eenmalig)

Bestaand beleid Sociale woningbouw RIJC (Presikhaaf) Instellen woningbouwcoördinator en extra capaciteit voor Malburgen Ww5, extra projectleiding Malburgen Dijkzone-Oost, extra projectleiding + communicatie Schuytgraaf velden 15, 18 en 19, extra projectleiding Malburgen Ww5, uitvoering koopgarant Schuytgraaf veld 17b, omzetting sociale koop in sociale huur Malburgen Ww10, financiering collectieve RIBW-woningen Malburgen Dijkzone-Oost, omzetten naar sociaal Statenlaan, bijdrage aan achterpad Waterbergseweg, bijdrage verplaatsing Maycrete-woningen De Drieslag voorbereidingskosten (dp 12.1) Verkeersinfrastuct. rond winkelcentr. Presikhaaf-W (dp 12.1) Invoering VROM startersleningen Versneld afschrijven activa Aanpassing opzet beheersbegroting 2008 Nominale ontwikkelingen Kapitaallasten Realiseren doelen woonvisie Herziening grondexploitatie en overige projecten (exclusief de nominale ontwikkelingen en nieuw beleid) NB In onderstaande tabellen zijn de geldstromen die bij de projecten horen voor de periode 2009-2012, in beeld gebracht. Daarnaast is nog een tabel opgenomen waarin de financiering van de projecten is beschreven. Totaal mutaties lasten Baten Nieuw beleid Renteopbrengst leningen corporaties niet ten gunste van reserve volkshuisvesting

Bedrag

25 135 500

1.600 -75 33 50 55 -75 -110 -29 -400 60 180 -100 700 300 -177 -153 391 -80 -20 17.138

19.948

6

Bestaand beleid Nieuw beleid 2008-2011: Sociale woningbouw RIJC (Presikhaaf) Instellen woningbouwcoördinator en extra capaciteit voor Malburgen Ww5, extra projectleiding Malburgen Dijkzone-Oost, extra projectleiding + communicatie Schuytgraaf velden 15, 18 en 19, extra projectleiding Malburgen Ww5, uitvoering koopgarant Schuytgraaf veld 17b, omzetting sociale koop in sociale huur Malburgen Ww10, financiering collectieve RIBW-woningen Malburgen Dijkzone-Oost, omzetten naar sociaal Statenlaan, bijdrage aan achterpad Waterbergseweg, bijdrage verplaatsing Maycrete-woningen De Drieslag voorbereidingskosten (dp 12.1) Verkeersinfrastuct. rond winkelcentr. Presikhaaf-W (dp 12.1) Aanpassing opzet beheersbegroting 2008 Herziening grondexploitatie en overige projecten (exclusief de nominale ontwikkelingen en nieuw beleid)

1.600 -75 33 50 55 -75 -110 -29 -400 60 180 -100 700 -87 17.591


19.399


-549

135

PAGINA


ONDERWERP


Commissie Volkshuisvesting, Verkeer, Ruimtelijke Ordening en Milieu Portefeuillehouder Volkshuisvesting c.a., RO, grondzaken en monumenten bedragen x € 1.000,--


Bedrag

Toevoegingen Herziening grondexploitatie en overige projecten (exclusief de nominale ontwikkelingen en nieuw beleid)

764


764

Onttrekkingen Eenmalige inzet reserve stadsvernieuwing in 2008 ten behoeve van nieuw beleid Invoering VROM startersleningen Aanpassing opzet beheersbegroting 2008 Realiseren doelen woonvisie Ontwikkeling exploitatielasten ten laste van reserve stadsvernieuwing

-1.000 300 -58 -20 2


-776 1.540


Grondexploitatie-projecten In dit deelprogramma worden de geldstromen verantwoord die samenhangen met de vastgestelde grondexploitaties. Omdat deze bedragen betrekking hebben op projecten, worden de gemaakte kosten en opbrengsten verantwoord als "onderhanden werk" tot het moment dat het project gereed is. Het jaarresultaat wordt verrekend met de reserve grondexploitatie. In onderstaand overzicht worden de betreffende geldstromen apart weergegeven, waardoor een beter inzicht ontstaat. bedragen x € 1.000,-

Begroting 2009 Lasten Goederen en diensten Tekorten op strategisch bezit Voorstudies Toegerekende capaciteitskosten Rente over de boekwaarde Verrekening met boekwaarde

Baten Grondverkopen overige opbrengsten Vrijvallen projectresultaten Verrekening met boekwaarde

Exploitatieresultaat Mutatie reserves Saldo

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

48.046 469 200 5.096 2.504 0 56.315

40.243 469 200 5.096 2.844 0 48.852

23.745 469 200 5.096 2.647 22.710 54.867

22.013 469 200 5.096 2.398 9.237 39.413

43.981 10.649 2.277 1.016 57.923

30.873 3.530 1.249 13.780 49.432

49.126 5.072 3 0 54.201

38.306 438 7.837 0 46.581

-1.608 1.767 159

-580 739 159

666 -507 159

-7.168 7.327 159

Overige projecten In dit deelprogramma worden de geldstromen verantwoord die samenhangen met de vastgestelde projecten. Omdat deze bedragen betrekking hebben op projecten, worden de gemaakte kosten en opbrengsten verantwoord als "onderhanden werk" tot het moment dat het project gereed is. In onderstaand overzicht worden de betreffende geldstromen apart weergegeven, waardoor een beter inzicht ontstaat. Ook de cijfers betreffende nieuw beleid zijn in de tabel opgenomen. bedragen x € 1.000,-

Begroting 2009 Lasten Goederen en diensten Toegerekende capaciteitskosten Rente over de boekwaarde Verrekening met boekwaarde Baten Grondverkopen Overige opbrengsten Rente Verrekening met boekwaarde


Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

20.673 3.303 0 0 23.976

12.029 3.303 379 0 15.711

1.657 3.303 679 8.387 14.026

950 3.303 441 0 4.694

3.163 10.933 34 9.146 23.276

4.630 1.933 0 9.148 15.711

0 14.026 0 0 14.026

0 645 0 4.049 4.694

700

0

0

0

ONDERWERP

5.083


Wonen

Voorziening grondexpl.

PAGINA

Commissie Volkshuisvesting, Verkeer, Ruimtelijke Ordening en Milieu Portefeuillehouder Volkshuisvesting c.a., RO, grondzaken en monumenten

Grondexploitatie en overige projecten Alle projecten zijn financieel voor de periode 2008-2012 in dit deelprogramma opgenomen. In het investeringsplan is een overzicht opgenomen waarin is vermeld hoe alle lopende projecten worden gefinancierd. De grote bouwprojecten in de stad worden betaald uit de opbrengsten van grondverkopen alsmede uit gemeentelijke middelen en bijdragen van derden. In bijgaande tabel wordt inzicht gegeven in de wijze waarop de thans lopende projecten zijn gefinancierd. Het overzicht bevat uitsluitend bedragen waarvan met een grote mate van zekerheid vaststaat dat ze zijn/worden toegewezen aan projecten. Ook de cijfers betreffende nieuw beleid 2008-2009 zijn in de tabel opgenomen.

Financiering projecten

136



64.547

KAN/ Provincie

25.964

Rijk

Europa

35.392

Overig

533


TOTAAL

-

131.520


programma

Kwaliteit openbare ruimte

ONDERWERP

137

13

PAGINA

ONDERWERP

Inleiding De gemeente werkt via de reguliere en groot onderhoudsprogramma’s permanent aan het schoon, heel en veilig houden van het openbaar gebied. Onderwerpen in deze onderhoudsprogramma’s zijn onder meer bestrating, groen, verlichting, onkruid en zwerfvuil. In 2000 is geconstateerd dat de kwaliteit van de openbare ruimte structureel op een hoger niveau gebracht moest worden. Naast het reguliere onderhoud was hiervoor een krachtige inhaalslag nodig: het project Buiten Gewoon Beter (BGB). Het verbeteren van de kwaliteit van de openbare ruimte in de hele stad vergt een forse inspanning. Daarom is in BGB gekozen voor een wijkgewijze aanpak. Dit heeft ook consequenties voor het reguliere beheer: een wijk die met BGB op het hogere ‘basisniveau’ is gebracht, zal ook op basisniveau onderhouden moeten worden. Hiervoor is extra onderhoud nodig. Bij de prioriteitstelling voor het opwaarderen van het beheer van de openbare ruimte spelen urgentie en samenloop met andere projecten een belangrijke rol. Er is steeds meer aandacht voor het verbeteren van de beeldkwaliteit van de openbare ruimte. Het betrekken van bewoners is een standaard onderdeel van de werkwijze – niet alleen bij BGB maar ook bij het reguliere onderhoud (GSB III). Maatschappelijke doelen De onderhoudstoestand van steeds meer wijken is: • schoon en netjes; • heel en veilig; • mooi en functioneel, waardoor een zichtbare kwaliteitsverbetering van de openbare ruimte (GSB III) gerealiseerd wordt. De beoogde maatschappelijke effecten zijn: • Kengetal van verloedering daalt van 4,8 (2005) naar 4,3 (2010). • Rapportcijfer dat bewoners geven aan hun woonomgeving stijgt van 6,9 (2005) naar 7,3 (2010). • Rapportcijfer dat bewoners geven voor de leefbaarheid van de buurt stijgt. • Tevredenheid onderhoud van groenvoorzieningen neemt toe naar 71% (2010). • Tevredenheid over het onderhoud van de openbare ruimte stijgt naar 6,2 (2010). • Rapportcijfer netheid van de binnenstad stijgt. Kadernota’s en beleidsnota’s • Groenplan Arnhem 2004-2007 / 2015 • Nota ‘Typisch Arnhem – beeldkwaliteit openbare ruimte’ (2007) • Nota ‘reizende tuinen’ (2007) • Beleidsplan BGB ‘Buiten Gewoon Basis’ en ‘Buiten Gewoon Doorgaan’ (BGD) (2002) • Notitie ‘Toevoegingen op de plannen BGB en BGD’ (2002) Stand van zaken op de outputindicatoren 2001 5,3 X X 5,3 60% X

2003 5,3 6,9 6,9 5,4 72% X

2005 4,8 6,9 6,9 5,9 69% X

2007 4,7 7,2 7,3 5,9 72% 6,8 (2006)

Rapportcijfer binnenstad is in 2006 voor het eerst in stadsenquête opgenomen. De overige resultaten komen uit LenV-enquête die ook tweejaarlijks gehouden wordt.

BGB grijs op basisniveau gebracht BGB groen op basisniveau gebracht



BGB niet aangewezen BGB in uitvoering BGB afgerond

PAGINA


Programma 13 Kwaliteit openbare ruimte

Kengetal verloedering Rapportcijfer leefbaarheid van de buurt Rapportcijfer woonomgeving Kengetal onderhoud openbare ruimte Kengetal tevredenheid groenvoorziening Rapportcijfer netheid binnenstad

138

Deelprogramma 13.1 Arnhem schoon, heel en veilig

31-12-2005 1632 ha (62%) 368 ha (14%) 627 ha (24%)

31-12-2006 1207 ha (46%) 732 ha (28%) 688 ha (26%)

31-12-2007 1207 ha (46%) 658 ha (25%) 762 ha (29%)

31-12-2005 99 ha 117 ha

31-12-2006 106 ha 117 ha

31-12-2007 116 ha 131 ha

PAGINA


ONDERWERP



Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012 • In 2012 zijn de hoofd- en ontsluitingswegen op basisniveau gebracht en de fietspaden op een niveau hoger dan het basisniveau. Van de wegen in de wijken is in 2016 maximaal 10% onder basisniveau. • De overige openbare ruimte in de hele stad is in 2016 op basisniveau gebracht en wordt op dat niveau beheerd. • Inrichting en beheer van openbare ruimte in binnenstad op plusniveau. • Realiseren van een hogere beeldkwaliteit van de openbare ruimte (onder andere door de stadsbouwmeester).

2009 • 638 Hectares BGB-wijken in uitvoering. • 782 Hectares BGB-wijken zijn afgerond. • Naar verwachting worden er 8 wijken afgerond. • Gerealiseerd basisonderhoudsniveau in alle afgeronde wijken (meting door middel van schouwen). • De openbare ruimte in de binnenstad wordt op plusniveau ingericht en beheerd. • Twee reizende tuinen gerealiseerd.

2009 t/m 2012 • Uitvoeren van het BGBprogramma; het op basisniveau brengen van wijken (zo mogelijk in samenloop met GRP). • Betrekken van bewoners bij bepalen van 'pluslocaties' in de BGB-wijken. • Uitvoeren van het regulier en groot onderhoudsprogramma voor alle aspecten: wegen / trottoir, openbare verlichting, groen, bomen, stadsreiniging, straatmeubilair en speelplekken. • Uitvoeren van onderhoudsprogramma voor civieltechnische werken. • Uitvoeren van extra borstelwerkzaamheden (Parisienne). • Uitvoeren van handhaving en vergunningverlening (zie deelprogramma 15.3). • Uitvoeren van acties uit nota 'beeldkwaliteit'. • Uitvoeren van acties uit nota 'reizende tuinen'. • Schoonhouden van (de omgeving van) het station en verdere verbetering van de bewegwijzering. • Toetsen van plannen op beeldkwaliteit openbare ruimte.


139

Deelprogramma 13.1 Arnhem schoon, heel en veilig

2010 t/m 2012 • 638 hectares BGB-wijken worden afgerond, totaal afgeronde hectares komt op 1420. • Naar verwachting worden er 5 wijken afgerond in 2010. • Vijfde ronde BGB-wijken worden aangewezen. • Gerealiseerd basisonderhoudsniveau in alle afgeronde wijken (meting door middel van schouwen). • De openbare ruimte in de binnenstad wordt op plusniveau ingericht en beheerd. • Jaarlijks 2 reizende tuinen gerealiseerd.

2005 t/m 2009 • In de periode 2005-2009 is voorzien dat 169,5 ha oppervlakte grijs van de in totaal 600 ha en 163,4 ha oppervlakte groen op een totaal van 663 ha op basisniveau gebracht worden (GSB III).

2005 t/m 2009 • Bereiken van het basisniveau voor de kwaliteit van de openbare ruimte, door de uitvoering van het onderhoud in de stad zoals vastgelegd in de opdracht 2004 ‘Beheer van de openbare ruimte’ (GSB III).

Relatie met paragrafen • Onderhoud kapitaalgoederen

Participanten • Wijkbewoners, -platforms en -verenigingen • Woningbouwcorporaties • Aannemers onderhoud

140

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 13.1 Arnhem schoon, heel en veilig Programma 13 Kwaliteit openbare ruimte


Rekening 2007

Middelen

Lasten Baten

Totaal Algemeen

Begroting 2008

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

31.586

27.254

32.083

33.046

32.622

33.427

3.020

2.554

2.591

2.591

2.591

2.591

3.853

2.554

2.591

2.591

2.591

2.591

27.733-

24.700-

29.492-

30.455-

30.031-

30.836-

2.423

2.423

2.423

2.423

GSB GSO


833



1.060 1.060-

-

2.423

2.423

2.423

2.423

28.793-

24.700-

27.069-

28.032-

27.608-

28.413-

bedragen x 1.000,--

Toelichting mutaties exploitatie 2009 t.o.v. 2008 Lasten Nieuw beleid Energiekosten openbare verlichting Wegenonderhoud Vrijval kapitaallasten a.g.v. eenmalige afschrijving 2007 Nelson Mandelabrug en groot onderhoud Actualisatie bestaande kredieten (dekkingsvoorstel)

Bedrag

180 1.000 -410 -532

Bestaand beleid Toename van het BGB budget Incidenteel BGB budget van € 2.423.000 (voor de jaren 2009 t/m 2012 voorzien in de MJPB; loopt daarna nog door t/m 2016) Wegvallen van het (incidentele) bedrag voor onderhoud wegen Reservering op concernniveau van kapitaallastenbudget Aanpassing beheersbegroting Nominale en kapitaallastenontwikkelingen

1.448 2.423 -1.000 1.068 -8 660


4.829

Baten Nieuw beleid Bestaand beleid Nominale Ontwikkelingen

37


37


-4.792

141

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 13.1 Arnhem schoon, heel en veilig Programma 13 Kwaliteit openbare ruimte



Bedrag

Toevoegingen Totaal mutaties toevoegingen Onttrekkingen Vanaf 2009 is er een onttrekking opgenomen uit de bestemmingsreserve Buiten Gewoon Beter ter dekking van de incidentele component. De reserve wordt jaarlijks gevoed uit de onderuitputting kapitaallasten.

2.423


2.423


2.423


Rekening 2007

Investeringen

Begroting 2008

Economisch nut Software beheersystemen groen en wegen Geo-informatie -

Begroting 2009

Begroting 2010

70 140 Totaal

-

Maatschappelijk nut Wegen Voormalige landbouwwegen Viaducten A325 etc. Onderhoudswerk kade Voegen natuursteen binnenstad Herinrichting Presikhaaf Terreinen volkstuinen Speelvoorzieningen Masten Kabels -

-

210

Begroting 2011

190 -

190

500

500 4200

3090

2000

400 80

200 400 80

Begroting 2012

80 20 100

160 980 500 4200 90

500

10 400 80

400 80

Totaal

-

980

5.440

4.070

7.380

980


-

980

5.650

4.070

7.570

1.080

PAGINA


ONDERWERP


142

Deelprogramma 13.2 Afval en riolering

Commissie Volkshuisvesting, verkeer, Ruimtelijke Ordening en milieu Portefeuillehouder Dhr. C. Jansen

Uitgangspunten van beleid Inleiding Afval – In de raadsvergadering van 30 juni 2008 heeft de gemeenteraad het afvalplan 2008-2012 vastgesteld. De komende jaren luiden de uitgangspunten van beleid als volgt: zo min mogelijk afval op straat, goede service voor de inwoners van Arnhem en een (sterk) verbeterde afvalscheiding. Daarbij streven we naar het beperken van de milieudruk met daarbij nadrukkelijk aandacht voor de klimaataspecten van de afvalinzameling en -verwerking. Scheiding en hergebruik van afvalstoffen is hierbij een belangrijk instrument. Met het beleid van de afvalverwijdering wil de gemeente Arnhem ook inspelen op de toenemende aandacht voor het aspect beeldkwaliteit. Hierbij streven we vooral naar minder afval op straat en meer ondergrondse inzamelvoorzieningen. Er zijn in het afvalplan 2008-2012 drie maatregelen uitgewerkt die een substantiële wijziging betekenen ten opzichte van de huidige inzamelpraktijk. Dit betreft: 1. Invoeren van een container management systeem met een extra heffing voor het gebruik ban meer dan 1 minicontainer voor restafval. 2. Invoeren van toegangspasjes voor de ondergrondse verzamelcontainers. e 3. Invoeren van een 3 minicontainer voor papierinzameling bij woningen met tuin. Riolering - Riolering maakt het verschil tussen schoon en vervuild water in de omgeving, tussen droge voeten en wateroverlast, tussen een hygiënische samenleving en een maatschappij vol besmettelijke ziekten. Mede dankzij de riolering zijn veel ziektes al zo’n 100 jaar verleden tijd. Goede zorg voor de riolering is dus van groot belang. Met ingang van 2009 is het nieuwe, vierde Gemeentelijke Rioleringsplan van kracht. Het herstellen van slechte riolering zal een grote inspanning blijven vergen, naast de inhaalslag om de kwaliteit van het rioolstelsel beter in beeld te krijgen. Daarnaast gaan we beginnen met het nemen van maatregelen om te gaan voldoen aan de Europese Kaderrichtlijn Water, gaan we bekijken wat de klimaatverandering voor gevolgen heeft en gaan we invulling geven aan onze nieuwe wettelijke taken met betrekking tot grondwater en hemelwater. Het realiseren van de doelstellingen van het GRP4 vergt meer financiële inspanningen. Maatschappelijke doelen Afval - Verlaging van de milieudruk en de overlast als gevolg van de verwijdering van huishoudelijk afval. De beoogde maatschappelijke effecten zijn: • Minder bewoners hebben last van grof vuil dumpingen en zwerfvuil. • Bewoners geven een hoger rapportcijfer aan de afvalverwijdering in Arnhem. • Besparing van grondstoffen en reductie van CO2 uitstoot door afvalrecycling en inzet van biomassa voor het produceren van duurzame energie. Riolering - Instandhouden van de volksgezondheid, beperken van de overlast en een goede waterkwaliteit. De beoogde maatschappelijke effecten zijn: • Minder overlast door een slecht werkend riool (NB. hieronder valt: minder overlast door water op straat / minder stankoverlast vanuit de riolering / minder verkeersonveilige situaties door slechte riolen). • Minder overlast door rioleringswerkzaamheden. Kadernota’s en beleidsnota's • Gemeentelijk Rioleringsplan 2009-2013, GPR4. • Waterplan Arnhem 2003-2008. Volgens planning wordt in de loop van 2009 zal het tweede, herziene Waterplan Arnhem vastgesteld door de Raad en de besturen van de waterschappen. • Afvalplan 2008-2012. • Klimaatprogramma 2008-2011. • Beleidsplan Buiten Gewoon Basis (2002).

143

PAGINA


ONDERWERP




Stand van zaken op de outputindicatoren Afval Onderwerp Inzameling GFT Inzameling papier Inzameling glas Inzameling textiel Inzameling KCA Klachten (ten opzichte van 2004) Rapportcijfer inzameling huishoudelijk afval

Resultaten 2006 56 kg/inwoner 45 kg/inwoner 18 kg/inwoner 4,6 kg/inwoner 1,0 kg/inwoner 17% minder klachten 7,4

Bewoners met overlast door afvalinzameling

17%

Resultaten 2007 61 kg/inwoner 45 kg/inwoner 18,5 kg/inwoner 4,8 kg/inwoner 1,0 kg/inwoner 17% minder klachten niet gemeten,in 2008 volgt nieuwe stadsenquête niet gemeten, in 2008 volgt nieuwe stadsenquête

Riolering Onderwerp Aantal km vervangen riolering (totaal sinds 2003)

Resultaten 2006 19 km(31 km totaal)

Resultaten 2007 11,3 km / (42,3 km totaal)

Basisinspanning: aantal hectares afgekoppeld sinds 1992 Basisinspanning: extra berging in het rioolstelsel (% van totaal) Aantal kilometers riolering geïnspecteerd (totaal)

42,2 hectare

Ruim 51 hectare

7700 m3 (33% van het totaal) 165 kilometer geïnspecteerd

7700 m3 (33% van het totaal 218 kilometer geïnspecteerd

Ten aanzien van gerioleerde panden en woonboten: De aanleg van riolering in de nog niet-gerioleerde gebieden is nagenoeg klaar. Vrijwel alle projecten uit het GRP 3 (looptijd 2003-2008) zijn uitgevoerd. Uitzondering hierop zijn diverse woningen in en bij de nieuwbouwwijk Schuytgraaf. Waar aanleg van gemeentelijke riolering niet doelmatig is, moeten panden en woonboten door de eigenaar worden voorzien van een Individuele Behandelingsinstallatie Afvalwater (IBA). Het aantal gerealiseerde IBA’s is nog beperkt; dit is aan de eigenaren om zelf te regelen.

144

PAGINA


ONDERWERP




Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012 Afval • Minder restafval per inwoner, verbetering van afvalscheiding en recycling en tegengaan van misbruik van de Arnhemse voorzieningen door “afvaltoeristen” en bedrijven. Verbetering van beeldkwaliteit door minder grofvuil dumpingen, zwerfvuil en ondergronds plaatsen van inzamelvoorzieningen.

2009 Afval • Gescheiden inzameling: GFT 60 kg/inwoner. Papier/karton: 48* kg/inwoner. Glas: 20 kg/inwoner. Textiel: 5 kg/inwoner. Kca: 1,0 kg/inwoner. • 20 % minder klachten over afvalinzameling en grof vuil dumping ten opzichte van 2004.

Scheidingsdoelstellingen 2012: • GFT 60 kg/inwoner • Papier/karton: 62 kg/inwoner • Glas: 21 kg/inwoner • Textiel: 5 kg/inwoner • Kca: 1,0 kg/inwoner • Kunststof: nog vast te stellen.

*Dit ligt nog ruim onder de doelstelling van 2012 omdat het introduceren van e een 3 minicontainer voor papier in 2009 nog niet geëffectueerd zal zijn.

2009 Afval • Invoeren van een container management systeem voor minicontainers met een extra heffing voor het gebruik van 1 container voor restafval. • Invoeren van toegangspasjes voor de ondergrondse verzamelcontainers. e • Invoeren van een 3 minicontainer voor papierinzameling bij woningen met tuin. • Uitrollen van gescheiden inzameling van plastic verpakkingsafval op basis van ervaringen met proeven in St. Marten, Klarendal, Elderveld, De Laar. • Afsluiten van nieuwe wijk weddenschappen voor afvalscheiding. • Afsluiten van nieuw verwerkingscontract voor (grof) huishoudelijk restafval.

2009 t/m 2012 Riolering • Doeltreffend beheer van leidingen en installaties.

2009 Riolering • Bestaande riolering wordt volgens het onderhoudsprogramma. beheren. • 14 kilometer slechte riolering vervangen of herstellen • 4 hectares verhard oppervlak afkoppelen (openbaar en particulier). • 100 kilometer riolering inspecteren.

2009 Riolering • Onderhouden van de bestaande riolering. Vervangen of herstellen van slechte riolering (zo mogelijk in samenloop met andere projecten zoals BGB). • Onderzoek naar de werking van het rioolstelsel om verbeteringen te kunnen doorvoeren. • Inspecteren van de riolering waardoor er inzicht is in de kwaliteit van het rioolstelsel.

• Minder vuiluitstoot uit de riolering op het oppervlaktewater en de bodem.

• Arnhem voldoet voor 90% aan de basisinspanning door afkoppelen en aanpassingen aan de riolering. • Arnhem voldoet voor 5% aan de doelstellingen van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). • Aansluiten panden en woonboten op de riolering.

• Afkoppelen van verhard oppervlak van de gemengde riolering (zie ook deelprogramma 15.1, water). • Vergroten van de bergingscapaciteit van de riolering. • Aansluiten laatste panden en woonboten op de riolering. • Aanpassingen in de riolering om te voldoen aan de doelstellingen KRW (zie deelprogramma 15.1).

PAGINA


ONDERWERP



Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012 Riolering • Voorkomen risicovolle situaties door water op straat.

2009 Riolering • Minder plaatsen met ernstige hinder en overlast door water op straat.

2009 Riolering • Onderzoek naar voorkomen van risicovolle situaties. • Onderzoek naar voorkomen wateroverlast op straat door de klimaatverandering. • Voorkomen risicovolle situaties door water op straat.

• Verminderen structurele grondwateroverlast bij particulieren.

• Minder plaatsen met structurele grondwateroverlast waar inspanningen van gemeente nodig zijn (invullen nieuwe wettelijke taak).

• Oprichten ‘helpdesk’ voor particulieren. • Onderzoek naar voorkomen structurele grondwateroverlast. • Maatregelen in openbaar gebied om overlast bij particulieren te verminderen.

• Minder inpandige stankoverlast

• Minder aantal plaatsen met ernstige stankoverlast.

• Aanpassingen aan de riolering om ernstige stankoverlast te verminderen.

• Vergroten rioolbewustzijn bij burgers en bedrijven.

• Betere werking van de riolering door bewustwording van de gevolgen van verkeerd gedrag.

• Diverse publieksacties uitvoeren.

2010 t/m 2012 Riolering • Beheer van de bestaande riolering. • 42 kilometer slechte riolering wordt vervangen of hersteld. • 12 hectares verhard oppervlak afgekoppeld. • 300 kilometer riolering wordt geïnspecteerd. • Arnhem voldoet volledig aan de basisinspanning door afkoppelen en aanpassingen aan de riolering. • Arnhem voldoet voor 20% aan de doelstellingen van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Afval Zie 2009


145


Relatie met paragrafen • Onderhoud kapitaalgoederen • Investeringen

Participanten • Inwoners, wijkvertegenwoordigers • SITA (inzamelaar huishoudelijk afval) • Kringloop- en recyclingbedrijven en afvalverwerkers • Waterschappen en Rijkswaterstaat Woningbouwcorporaties

146

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 13.2 Afval en riolering Programma 13 Kwaliteit openbare ruimte


Rekening 2007

Middelen

Lasten Baten

Totaal Algemeen

Begroting 2008

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

22.766

24.135

26.505

27.480

28.421

28.421

2.179

2.091

3.108

2.971

2.982

2.965

2.179

2.091

3.108

2.971

2.982

2.965

20.587-

22.044-

23.397-

24.509-

25.439-

25.456-

360 459

14.583 2.209

54 701

861

901

901

99

12.374-

GSB GSO



20.488-

34.418-

647 22.750-

861 23.648-

901 24.538-

901 24.555-

bedragen x 1.000,--


Bedrag

Lasten Nieuw beleid Bestaand beleid Nominale ontwikkelingen Afvalbeheer en een toename van het te verwerken afval. Nominale ontwikkeling riolering en uitvoering GRP IV Stijging van de energielasten voor pompen en gemalen Ontwikkeling kapitaallasten uitvoering gemeentelijke rioleringsplannen Stijging van de exploitatielasten van het ondergronds afvaltransportsysteem

356 1.013 120 831 50


2.370

Baten Nieuw beleid Bestaand beleid Een toename van de opbrengsten van oud papier, textiel etc… In de meerjaren programmabegroting 2008 - 2011 is eenmalig een storting van € 12.900.000 in de bestemmingsreserve GRP opgenomen om de kapitaallasten van de jaarschijf GRP 2008 structureel af te dekken. De rente hiervan bedraagt: Hogere opbrengsten/bijdragen ondergronds afvaltransportsysteem ( incl. eenmalig aansluitbijdrage van € 220.000 ). Overig

50 678 272 17


1.017


-1.353

ONDERWERP

Kwaliteit openbare ruimte


Volkshuisvesting, Verkeer, Ruimtelijke Ordening en Milieu Portefeuillehouder

PAGINA

Commissie

Afval en riolering Programma 13

147

Deelprogramma 13.2

Dhr. C. Jansen bedragen x € 1.000,--


Bedrag

Toevoegingen Door de eenmalige aansluitbijdrage ontstaat een verwacht positief exploitatieresultaat ondergronds afvaltransport Incidentele toevoeging in 2008 van € 12,9 mln. ten behoeve van toekomstige dekking kapitaallasten GRP jaarschijf 2008

54 -12.900


-12.846

Onttrekkingen Ontwikkeling dekking kapitaallasten GRP II en GRP III jaarschijf 2008 In 2008 was rekening gehouden met een aanloopverlies bij de exploitatie van het ondergronds afvaltransport algemene reserve vrij t.b.v.GRP 2008

343 -168 -12.900


-12.725


121


Rekening 2007

Investeringen

Begroting 2008

Economisch nut Ondergrondse containers Minicontainers Ondergronds afvaltransportsysteem Gemeentelijk rioleringsplan IV

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

Totaal

-

-

280 70 50 14.070 14.470

Totaal

-

-

-

-

-

-


-

-

14.470

14.560

14.420

14.450

280 70 140 14.070 14.560

280 70 14.070 14.420

280 70 30 14.070 14.450


ONDERWERP

Inleiding De kwaliteit van het bouwen, de ruimtelijke en de cultuurlandschappelijke vormgeving zijn belangrijke elementen van de kwaliteitsbeleving van de stad. De historische en natuurlijke allure van de stad en haar omgeving zijn onderscheidende factoren. De accenten van het cultuurhistorisch beleid gaan meer richting behouden door ontwikkeling dan naar behoud door bescherming. Woonkwaliteit richt zich op herstel, verbetering en instandhouding van de kwaliteit van de (particuliere) woningvoorraad. Gemeentelijk bouwtoezicht ziet er op toe dat zowel nieuwbouwontwikkelingen als de bestaande omgeving voldoet aan de bouwregelgeving voor bruikbaarheid, veiligheid, energiezuinigheid en duurzaamheid. Maatschappelijke doelen Behouden en versterken van de aantrekkelijkheid van de stad door: • Behoud van cultuurhistorisch waardevolle gebouwen en ruimtelijke structuren. • Cultuurhistorie en architectonische kwaliteit als leidraad te gebruiken bij ruimtelijke ontwikkelingen. • Duurzaam beheer van de Arnhemse woningen en gebouwenvoorraad.

Stand van zaken op de outputindicatoren 2007: • 865 gemeentelijke monumenten; • 580 rijksmonumenten; • 6 rijks beschermde stadsgezichten; • 18 publicaties Monuscript; • 5000 deelnemers Open Monumentendag; • 2415 inspecties op bouwen sloopvergunningen; • 864 verleende bouwen sloopvergunningen.




Kadernota’s en beleidsnota's • Panorama Arnhem, Erfgoednota 2008-2012, Arnhem • Nota Handhavingsplan Fysieke Ruimte (2007) • Bouwbeleidsplan (2007) • Nota particuliere woningvoorraad Presikhaaf (2005) • Welstandsnota gemeente Arnhem (2005) • Nota particuliere woningvoorraad Malburgen (2003) • Nota Duurzaam Bouwen (1998)

PAGINA


148

Deelprogramma 13.3 Aandacht voor beeld- en ruimtelijke kwaliteit en erfgoed

PAGINA


ONDERWERP


149



Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012 Erfgoed • De kennis van het Arnhemse erfgoed is actueel, ontsloten en voor een breed publiek beschikbaar.

2009 Erfgoed • Monumenteninformatie beschikbaar via de gemeentelijke website. • Arnhemse Canon uitgewerkt en beschikbaar als afwegingskader. • Cultuurhistorische waarden- en beleidskaart beschikbaar als toetsingskader.

2009 Erfgoed • Uitvoeren van bouw -, cultuurhistorisch - en archeologisch onderzoek. • Onderhouden informatiesystemen. • Uitgeven van nieuwsbrieven. • Ondersteunen en adviseren particuliere initiatieven op gebied van kennisoverdracht (publicaties, open monumentendag).

• Waardevolle cultuurhistorische objecten, stadsgezichten en cultuurlandschappen zijn beschermd.

• Aantal voorbeelden wederopbouwarchitectuur zijn aangewezen als gemeentelijk monument. • Beheerafspraken met gebouwenbeheerders in beschermde gebieden zijn gemaakt.

• Aanwijzen van gemeentelijke monumenten. • Toetsen restauratieplannen aan vastgesteld toetsingskader. • Verlenen van wijzigingsvergunningen in 2009: 100).

• Monumenteneigenaren investeren in onderhoud en restauratie van hun waardevolle bezit.

• Dereguleringsvoorstel vergunningstelsel gemeentelijke monumenten uitgebracht.

• Geven van adviezen aan monumenteneigenaren. • Begeleiden van restauraties.

• Cultuurhistorie wordt als kwaliteit en als kans in ruimtelijke ontwikkelingen meegenomen.

• Bouwstenen cultuurhistorie (castellum, IJssellinie) zijn opgenomen in ontwikkelingsvisie Meinerswijk. • Cultuurhistorische bijdrage geleverd in structuurvisie Arnhem.

• Initiëren van of deelnemen in relevante ontwikkelingsprojecten: IJssellinie, Limesproject, Busisness Park Arnhem, Kleefsewaard, Rijnboog Stadsblokken Meinerswijk.

Woonkwaliteit • De kwaliteit van de particuliere woningvoorraad wordt, waar nodig, verbeterd.

Woonkwaliteit • Nota toekomstvisie particuliere woningvoorraad is gereed. • Voor 350 woningen in Presikhaaf en Malburgen is gestart met uitvoeren herstelplan.

Woonkwaliteit • Geven van voorlichting en advies aan woningeigenaren. • Begeleiden van Verenigingen van Eigenaren bij opstellen en realiseren herstelplan. • Waar nodig eigenaren financieel ondersteunen bij verbetering woning.

• Er wordt gebouwd met aandacht voor architectonische vormgeving.

• Nota doorontwikkeling welstand is gereed.

Activiteiten

2009 t/m 2012 Bouwtoezicht • Er wordt gebouwd overeenkomstig de bouwregels. • Gebouwen worden conform de gestelde eisen gebruikt. • Er wordt veilig en op milieuverantwoorde wijze gesloopt.

2009 Bouwtoezicht • 2800 inspecties uitgevoerd. • 900 bouwen sloopvergunningen verleend. • 50 gebruiksvergunningen verleend.

2009 t/m 2012 Bouwtoezicht • Verlenen van bouwen sloopvergunningen. • Inspecties integraal uitvoeren volgens toezichtprotocol. • Bouwplannen toetsen aan vastgesteld toetsingsprotocol.

• Alle Arnhemse wijken zijn geïnventariseerd en naar verwachting zijn 1000 panden als gemeentelijk beschermd monument aangewezen (GSB III).

• Digitaal toegankelijk maken van de erfgoedkennis (GSB III). • Verbetering relatie met monumenteneigenaren d.m.v. kwartaalbrieven en digitaal loket (GSB III). • De cultuurhistorische analyses van de speerpuntwijken (Presikhaaf, Centrum Oost en Rijnboog) worden verwerkt in cultuurhistorische waardenkaarten die onderdeel zijn van de bestemmingsplannen (GSB III). • De cultuurhistorische ambities worden uitgewerkt in Nota’s van Randvoorwaarden, Nota’s van Uitgangspunten, bestemmingsplannen en de te sluiten overeenkomsten met ontwikkelaars en corporaties (GSB III).

Relatie met paragrafen • Investeringen

ONDERWERP

Beleidsoutput

Relatie met stadsprogramma’s • 1. Aantrekkelijke centrumstad



Beleidsdoelen

2010 t/m 2012 • Cultuurhistorische toetsingskader (cultuurhistorische waardenkaart, beleidskaart, Arnhemse Canon, archeologische verwachtingskaart) is gereed, actueel en digitaal beschikbaar. • Cultuurhistorische waarden zijn herkenbaar opgenomen in ruimtelijke ontwikkelingen. • De projectmatige inventarisatie en aanwijzing van gemeentelijke monumenten wordt afgerond. • Er is een beleidsvisie op de particuliere woningvoorraad. Er wordt overeenkomstig die visie gewerkt.

PAGINA


150


Participanten • Rijk: diverse ministeries en rijksdiensten • Provincie Gelderland • Waterschappen • Corporaties • Wijkplatforms • Burgers & bedrijven

151

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 13.3 Aandacht voor beeld- en ruimtelijke kwaliteit en erfgoed Programma 13 Kwaliteit openbare ruimte


Rekening 2007

Middelen

Lasten Baten

Totaal Algemeen

Begroting 2008

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

6.657

6.726

6.995

6.899

6.896

6.905

5.772

4.159

4.946

4.946

4.946

4.946

5.772

4.159

4.946

4.946

4.946

4.946

2.567-

2.049-

1.953-

1.950-

1.959-

-

-

-

-

2.049-

1.953-

1.950-

1.959-

GSB GSO


885Mutaties reserves:

337


192

Mutaties reserves

192

Saldo

693-

3372.904-

bedragen x 1.000,--

Toelichting mutaties exploitatie 2009 t.o.v. 2008 Lasten Nieuw beleid Bezuiniging op het budget cultuur-historisch onderzoek Bezuiniging op het budget archeologie Actualisatie bestaande kredieten (dekkingsvoorstel) Bestaand beleid Nominale en kapitaallastenontwikkeling erfgoed en welstand In 2008 was een incidentele bijdrage aflossing lening Eusebius opgenomen. Reservering op concernniveau van kapitaallastenbudget e.d. Aanpassing begroting bouwen sloopleges aan het bouwbeleidsplan en correctie voorgaande jaren; het bedrag van € 337.000 was toen abusievelijk opgenomen als mutatie reserve.


Bedrag

-6 -5 1

43 -883 -4 1.123 269

Baten Nieuw beleid Bestaand beleid Aanpassing opbrengsten aan bouwbeleidsplan en nominaleontwikkeling

787


787


518

152

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 13.3 Aandacht voor beeld- en ruimtelijke kwaliteit en erfgoed Programma 13 Kwaliteit openbare ruimte



Bedrag

Toevoegingen Het bedrag had in voorgaande jaren verwerkt moeten worden bij de lasten; deze correctie is nu doorgevoerd. De bouwen sloopleges zijn nu kostendekkend opgenomen.

337


337

Onttrekkingen Totaal mutaties onttrekkingen Totaal mutaties reserves


337


programma

Structuurversterking economie

ONDERWERP

153

14

PAGINA


ONDERWERP

Uitgangspunten van beleid Inleiding De periode van Kadernota Economisch Beleid 2003-2006 ‘Arnhem, aantrekkelijke stad’ is afgelopen. Op basis van het coalitieakkoord, de stadsprogramma’s en een analyse op het economisch functioneren van de stad wordt een nieuwe economische agenda opgesteld. Hierin krijgt de behoefte aan meer focus, samenhang en integraliteit op het gebied van economische ontwikkeling een plek. Dit maakt dat een aantal andere accenten worden gelegd; een totale koerswijziging ligt niet in het verschiet. Het vergroten van de aantrekkelijkheid van de stad en het stimuleren van werkgelegenheid en bedrijvigheid staat hierbij centraal. Basis blijft het zorgdragen van een goede dienstverlening aan ondernemers en het bieden van voldoende en voldoende gevarieerde ruimte om te ondernemen, onder meer via de (centrum)plannen voor kantoren en detailhandel, en de (her)ontwikkeling van bedrijventerreinen. Daarnaast is in de stadsprogramma’s een aantal economische thema’s benoemd waarop nader accent moet worden gelegd. Voor het programma ‘aantrekkelijke centrumstad’ gaat het om de uitbouw van kansrijke sectoren (energie&milieu en creatieve industrie), stimuleren van ondernemerschap, verbeteren van promotie en acquisitie en versterking van zorg&welzijn, kantoorhoudende bedrijvigheid en toerisme. In het programma ‘participatie en werk’ is het thema aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt van belang en bij ‘wonen en leefomgeving’ wordt ingezet op het versterken van de wijkeconomie. In de economische agenda worden deze thema’s verder uitgewerkt en voorzien van een actieprogramma. Maatschappelijke doelen • Vergroten werkgelegenheid/Verminderen werkloosheid • Vergroten van de attractiviteit van de stad Kadernota’s en beleidsnota's • Arnhem 2015/ actualisatie: Tussenbalans • Stadsprogramma’s • Ruimtelijk structuurplan • Kadernota EZ 2002 – 2006 • Nota marktbeheer 2003 Stand van zaken op de outputindicatoren Per april 2006 is de werkgelegenheid ca. 93.000 arbeidsplaatsen. Dit betekent voor het eerst sinds jaren weer een – zij het zeer beperkte – groei. 2002 94.490

2003 94.144 -0,4

2004 93.678 -0,5

2005 92.847 -0,9

2006 92.930 +0,1

2007 94710 +1,9

Bron: PWE, bewerking IBO

Benchmark Ondernemingsklimaat Waardering ondernemingsklimaat

PAGINA


Programma 14 Structuurversterking economie

Werkgelegenheid per 1 april Aantal arbeidsplaatsen Groei in %

154

Deelprogramma 14.1 Verbeteren ondernemingsklimaat

2002 6,7

2004 6,4

2007 6,7

Bron: ministerie EZ

Uit de tussenmeting Benchmark Ondernemingsklimaat van het ministerie van Economische Zaken die in 2007 is gehouden blijkt dat het ondernemersklimaat mede dankzij alle gemeentelijke inspanningen weer meer wordt gewaardeerd. Nederland scoort een 6,7 ten opzichte van 6,4 in 2004.

Markten en havens • 7 markten met 514 kramen en 71 verkoopwagens per week(2007) • 742 passagiersschepen en 980 betaalde vrachtschepen in de havens(2007)

155

PAGINA


ONDERWERP




Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012 • Ruimte voor ondernemen.

2009 t/m 2012 • 6 ha geherstructureerde bedrijventerreinen. (GSB IIIdoelstelling), dit is gerealiseerd. • 2007: 12 ha. Geherstructureerd (BASF-terrein), dit is gerealiseerd en de eerste kavels zijn verkocht (GSB III) • 2008-2010: 9 ha nieuw terrein ontwikkeld (GSB III). • Nieuwbouw kantoren 2009-2012: gemiddeld 20.000 m2 per jaar. • Het creëren van vestigingsmilieus voor creatieve ondernemers. • Toevoeging van detailhandelsontwikkelingen in Schuytgraaf en Kronenburg.

2009 t/m 2012 • (Regionale) (her)ontwikkeling van nieuw bedrijventerrein Koningspleijn voor innovatieve en EMTbedrijvigheid (Energie en Milieu Technologie)(GSB/GSO III). • Transformatie/Herstructurering Arnhem Centraal en Rijnboog. • Plannen Gele Rijdersplein ontwike kelen (1 fase boog in het noorden van het centrum). • Monitoring kantorenmarkt. • Samenhangende gebiedsprofielen uitwerken voor de verschillende delen van de binnenstad (o.a. ten behoeven van visie-ontwikkeling Noord-oostzone binnenstad). • Ontwikkeling van creatieve milieus in Klarendal, Spijkerbroek en Centrum Oost. • Verdere voorbereiding ontwikkeling Centrum Zuid.

• Verbeteren dienstverlening aan ondernemers.

• De waardering voor het Arnhemse ondernemingsklimaat (tweejaarlijks onderzoek door het Ministerie van EZ) gericht op de verbetering gemeentelijke dienstverlening aan ondernemers verhogen van een 6,1 in 2001 naar een 6,4 in 2009 (GSB III • Aansluiting bij nationaal elektronisch bedrijvenloket (gerealiseerd) (GSB III) • Vermindering van regeldruk voor ondernemers. • De realisatie van 1-loket in 2009.

• Gemeentelijke procedures doorlichten en voor ondernemers vergemakkelijken (project stroomlijning dienstverlening). • Ontwikkelingsgericht accountmanagement en actief starterbeleid. • Park- en binnenstadsmanagement verder stimuleren en continuiteit garanderen o.a. door opzet fonds bedrijfsleven. • Samenwerken met publieke en private partners en actieve allianties vormen tussen overheid, ondernemers en onderwijsinstellingen. • Ontwikkeling ondernemersfonds

• Versterken promotie, acquisitie en toerisme

• 5 % Stijging van het aantal bezoekers aan de stad Arnhem in 2009 (2003 nulmeting = 1.743.000, Continu Vakantie Onderzoek) (GSB III). • 10 Nieuwe bedrijven met 300-400 nieuwe arbeidsplaatsen door acquisitie Oost NV 2006-2011. • De capaciteit van riviercruisevaart van 880 schepen naar 1100 schepen.

• Een krachtige stadsmarketing: Made in Arnhem en campagne ‘Beste Binnenstad’. • Versterken evenementen(beleid) • Versterken acquisitie (effectiviteit vergroten) specifiek gericht op kansrijke sectoren: mode & design en EMT-cluster. • Versterken van toerisme en vrije tijd, zakelijke dienstverlening en zorg en welzijn. • Onderzoek naar mogelijkheden vergroten capaciteit havens. • Meer promotie markten.

156

PAGINA


ONDERWERP




Beleidsdoelen

Beleidsoutput

2009 t/m 2012

2009 t/m 2012

Versterken innovatief vermogen bedrijfsleven door uitbouw kansrijke sectoren.

• 4 Innovatieve clusters/samenwerkingsprojecteln van (MKB)-bedrijven en/of kennisinstellingen : 2008-2010: drie clusters gerealiseerd (GSB III). • 3.000 m2 BVO nieuwe bedrijfsruimte voor innovatieve bedrijvigheid (gerealiseerd door markt: Singelkwartier)(GSB III) • 15 Adviestrajecten t.b.v. (potentiële) technostarters en/of innovatie georiënteerde bedrijven: gerealiseerd (GSB III).

Activiteiten 2009 t/m 2012 • Samenwerking met kennisinstellingen en bedrijfsleven stimuleren. GSO III Versterken van de stimuleringsactiviteiten voor kansrijke sectoren, te weten: a. Milieu&Energie (waterstof) b. Creatieve diensten (mode)

• Aantal nieuwe bedrijfsverzamelgebouwen: 2008-2010: twee gerealiseerd.

• Realiseren bedrijfsverzamelgebouwen/ kennis-en ontwikkelcentra voor innovatieve en/of creatieve bedrijvigheid (Koningspleijn, Modekwartier Klarendal e.d.) • Realisatie bedrijfsverzamelgebouw Eimersingel-West. • Ondersteunen van innovaties met geld of advies.

• Stimuleren ondernemerschap.

• Meer startende bedrijven bestaan nog na vijf jaar

• Beter passende arbeidsmarkt.

• Een convenant met onderwijs en bedrijfsleven.

• Versterking wijkeconomie.

2009-2010 • Realiseren woon-werkeenheden in de wijken, mogelijk 20-25. • 3 Economische wijktafels.

• Starters worden via gerichte maatregelenpakketten ondersteund en gefaciliteerd bijvoorbeeld via projecten als GO!, Startwijzer en Ik Start Smart. • Afsluiten convenant en uitvoeringsprogramma B4You. • Samenwerken met onderwijs en bedrijfsleven in Platform Werk gericht op de uitvoering van het Actieplan Werk. • (Her)ontwikkeling winkelcentra/steunpunten zoals in Malburgen, Presikhaaf, Schuytgraaf. • Creëren van woonwerk-eenheden • Oprichting economische tafels aanpakwijken (à la Klarendal).

Relatie met stadsprogramma’s • 1. Aantrekkelijke centrumstad • 2. Verbeteren woon- en leefomgeving • 3. Participatie en werk

Relatie met paragrafen • Onderhoud kapitaalgoederen

Participanten • Stadsregio, provincie Gelderland, gemeente Nijmegen • Oost NV • VNG, GSB-netwerk en het Ministerie van Economische Zaken • Euregio Rijn-Waal, Europese Unie • Bedrijven: projectontwikkelaars, beleggers en ondernemers(verenigingen) • Corporaties • Centrale Vereniging voor Ambulante Handel (markten). • Rijkswaterstaat, Waterschap.

157

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 14.1 Verbetering ondernemingsklimaat Programma 14 Structuurversterking Economie

Commissie Cultuur, Economie, Educatie, Sport en Sociale Zaken Portefeuillehouder Mevr. H.J. Weeda bedragen x € 1.000,--

Rekening 2007

Middelen

Lasten

Totaal

Baten

Algemeen

3.566 997

Begroting 2008

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

4.519

5.422

4.052

4.050

4.049

726

726

726

774

1.476

621

619

997

1.395

2.095

726

726

726

2.569-

3.124-

3.327-

3.326-

3.324-

3.323-

-

-

-

-

-

3.124-

3.327-

3.326-

3.324-

3.323-

GSB GSO



118 132 14 2.555-

bedragen x 1.000,--

Toelichting mutaties exploitatie 2009 t.o.v. 2008 Lasten Nieuw beleid Economische stimulering incl. focus op kansrijke sectoren

Bedrag

240

Bestaand beleid EMT Campus en bedrijvencluster Eenmalige extra storting 2008 in fonds bedrijfsleven Aanpassing opzet beheersbegroting 2008 GSB: vervallen BDU coördinatie Nominale ontwikkelingen Kapitaallasten

675 -200 84 -2 103 3


903

Baten Nieuw beleid Bestaand beleid EMT Campus en bedrijvencluster Bijstelling opbrengsten GSB: vervallen BDU coördinatie

675 27 -2


700


-203


158

PAGINA


ONDERWERP

Toelichting op de investeringen In de periode 2009-2012 vinden binnen dit deelprogramma geen majeure investeringen plaats. Grondexploitatie en overige projecten Alle projecten zijn financieel voor de periode 2006-2010 onder deelprogramma 12.1 opgenomen. In het investeringsplan is een overzicht opgenomen waarin is vermeld hoe alle lopende projecten worden gefinancierd. De grote bouwprojecten in de stad worden betaald uit de opbrengsten van grondverkopen alsmede uit gemeentelijke middelen en bijdragen van derden. In bijgaande tabel wordt inzicht gegeven in de wijze waarop de thans lopende projecten zijn gefinancierd. Het overzicht bevat uitsluitend bedragen waarvan met een grote mate van zekerheid vaststaat dat ze zijn/worden toegewezen aan projecten. Financiering projecten

Werken

Voorziening grondexpl.

52.421


20.650

KAN/ Provincie

16.679

Rijk

Europa

60.866

4.459

Overig

TOTAAL

2.200

157.276


programma

Duurzaam milieu

ONDERWERP

159

15

PAGINA


ONDERWERP


Uitgangspunten van beleid Inleiding Duurzame inrichting - Milieu raakt allerlei delen van het maatschappelijk leven: gezondheid, veiligheid, leefbaarheid, duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit. Daarom kiest Arnhem ervoor om het milieubeleid niet als een zelfstandige discipline te behandelen, maar direct te koppelen aan maatschappelijke vraagstukken uit de samenleving. In de ruimtelijke planvorming komen de vele milieuonderwerpen bijeen: groen, water en de milieuhygiënische onderwerpen: bodem, lucht, geur, geluid, externe veiligheid en energie. Goed omgaan met onze leefruimte vraagt om een goed inzicht in de deelaspecten én een brede visie op het integrale doel. De Integrale Milieuvisie zorgt voor een integrale kijk op wat de gemeente Arnhem voorstaat met haar leefruimte en geeft op hoofdlijnen inzicht in waar in de stad welke milieuthema’s/ambities het meest kansrijk en effectief zijn. De doelen van dit deelprogramma worden mede bereikt via activiteiten in meerdere andere deelprogramma's. Groen en ecologie - Arnhem heeft veel waardevol groen. Dat is belangrijk voor de leefbaarheid van de stad. Door stedelijke ontwikkelingen staat de groene ruimte onder druk, omvang en kwaliteit van de groene ruimte in de stad mag daardoor niet verminderen. Hiervoor is het Groenplan opgesteld. Dit heeft een zeer brede werkingssfeer, van de bossen op de Veluwe tot het snippergroen in de woonwijken. Het plan is richtinggevend voor de ruimtelijke ontwikkeling van de stad als ook voor het beheer. Groene kwaliteiten en gebruik worden ingebracht in plannen. Water - In Arnhem hebben we water in vele soorten en maten: grondwater, oppervlaktewater, drinkwater, afvalwater. Het beheer over dit water is verdeeld over de gemeente, de waterschappen, provincie en drinkwaterbedrijf Vitens. De gemeente richt zich vooral op het beheer van de fonteinen, duikers en beekriolen, een deel van oppervlaktewater in Zuid en de ontwatering van de bodem (voor wat betreft openbaar terrein). In Arnhem is het doel een gezond en veerkrachtig watersysteem te realiseren met het oog op een aantrekkelijke en gezonde leefomgeving. In 2007 is de looptijd van het Waterplan Arnhem met een jaar verlengd tot 2009. Maatschappelijke doelen Duurzame inrichting • Een gezonde, veilige,leefbare en klimaatvriendelijke stad, ook in de toekomst. Groen en ecologie • Het groen in de stad bewaren en versterken en de trots op Arnhem als groene stad versterken. Water • Meer en beter zichtbaar water, water van een goede kwaliteit en beperken van de wateroverlast. De beoogde maatschappelijke effecten zijn: Duurzame inrichting/ Groen en ecologie • Rapportcijfer stadsparken gestegen. • Verbeteren van de omgevingskwaliteit door beheer van het grootschalig groen op basis nivo. • Gebruik van het groen naar draagkracht van het gebied en volgens zonering. • Verbeteren van de omgevingskwaliteit in de stad door meer grootschalig groen in de stad (GSB III). Water • Verbeteren van de omgevingskwaliteit door mooier, beter zichtbaar en schoner water. • Rapportcijfer over het water gestegen. Kadernota’s en beleidsnota's • Groenplan 2004-2007/2015 • Waterplan Arnhem 2003-2008 (in 2007 met een jaar verlengd) • Gemeentelijk Rioleringsplan 2009-2013, het GRP4 • Beleidsplan Buiten Gewoon Basis (2002) • Integrale Milieuvisie 2008-2011 (2008) • De sectorale milieuplannen (zie deelprogramma 15.2) • Waterplan Arnhem 2003-2007 (met 1 jaar verlengd in 2007, in 2008 vernieuwd)

PAGINA

Programma 15 Duurzaam milieu

160

Deelprogramma 15.1 Naar een duurzame inrichting van het milieu

Aantal stuks en m2 groenverlies en vulling groenfonds

Sonsbeek 8,0 Overige parken 7,2 Deze indicator wordt vanaf 2006 bijgehouden

Resultaten 2006 281 = 3% van het totaal aantal meldingen

Resultaten 2007 366 meldingen

2351 uur 298 Sonsbeek 7,9 Overige parken 7,2 Kapvergunningen/ APV: 317 vergunningen voor meer dan 455 bomen

2.227 uur 225

Kapvergunningen/ APV: 391 vergunningen 1034 gekapte bomen 344 bomen herplantverplichting Aanlegvergunning: 354 bomen en 9.484 m2 bos/struweel geveld; herplant 2.500 m2 bos/struw en 118 bomen

Aantal monumentale en markante bomen

Deze indicator wordt vanaf 2006 bijgehouden

Aantal verleende ontheffingen Flora en Fauna-wet


Aantal ha bos, aantal ha natuur, aantal ha park en aantal ha groot groen


m2 groenverlies

212 m2 feitelijke afname (GSB IIII)

Groenfonds € 528.600,95 monumentale bomen

Groenfonds € 545.000,111 landelijk geregistreerde monumentale bomen 250 waardevolle bomen 2x aanpassing ontheffing Schuytgraaf • 1 ontheffing Warnsbornlaan • aanvraag actualisering Malburgen 3 ontheffingen bij private partijen

4 ontheffingen.

1 ontheffing bij andere publieke partij 6.470 ha groot groen om de stad 1.220 ha groot groen in de stad

Water Onderwerp Aantal hectares afgekoppeld bij particulieren Percentage vuiluitworp afgenomen (doel is 50%) Rapportcijfer water Aantal meters beek bovengronds gebracht (sinds 2003)

ONDERWERP

Ecologie en Groen

Handhaving groengebruik Aantal proces verbaal Rapportcijfer parken


Stand van zaken op de outputindicatoren

Resultaten 2004

PAGINA



Onderwerp Aantal klachten groen, bossen en parken

161


Resultaten 2006 5,2 hectare

Resultaten 2007 13 hectare

Vuiluitworp 30% afgenomen

Vuiluitworp 32% afgenomen

7,0 (in 2004 zelfde cijfer) 281 meter

Geen meting 460 meter; in Park Presikhaaf 180 meter beek bovengronds gehaald

Activiteiten

2009 t/m 2012 Duurzame inrichting • Bereiken van een duurzame inrichting van de stad.

2009 Duurzame inrichting • Voor de output wordt verwezen naar de output op de hieronder genoemde deelgebieden.

2009 Duurzame inrichting • Fysieke omgevingsplannen worden beoordeeld op kansen voor milieu, groen en water. • Opstellen milieugebiedsvisies en gebruik gebiedsgerichte aanpak, om.

Groen en ecologie • Versterken en verder ontwikkelen van de kenmerkende Arnhemse natuur en het daarbij behorende natuurnetwerk. Deze komt tot uitdrukking in de verscheidenheid aan planten en dieren. • Behoud en versterking van de groene identiteit, landschappelijke en recreatieve verscheidenheid. • Een goede zonering van het groen naar draagkracht en intensiteit van het gebruik. • Areaal groot groen om en in de stad blijft op peil.

Groen en ecologie • Beperken groenverlies. • Omvang areaal bos, natuur, park en groot groen (groenbestemming in bestemmingsplannen) blijft op peil. • Behoud monumentale en markante bomen. • Uitvoer enkele projecten voor technische reconstructie en renovatie van het groen. • Uitvoering projecten indien nodig met ontheffingen Flora/ Fauna-wet. • Afname klachten groen, bossen en parken. • Gelijk blijven aantal processen verbaal.

Groen en ecologie • Vertalen effect deelname Entente Florale 2008. • Uitwerken beleidsplan toerisme en recreatie. • Gedifferentieerd bestemen van het grote groen en het specifiek bestemmen van monumentale en markante bomen. • Uitvoeren Flora en Fauna wet. • Actualiseren beheervisies. • Uitvoeren van groencompensatie. • Oplossen van knelpunten in het groennetwerk door uitvoeren van streefbeelden Groenplan en projecten uit beheervisies. • Voorbereiden groene paragraaf nieuwe stadscontracten. • Bij het toevoegen van grootschalig groen in de stad wordt aangesloten bij lopende initiatieven op het gebied van uitbreiding en herstructurering in Presikhaaf, Malburgen en Schuytgraaf (GSB III).

Water Arnhem voldoet voor 90% aan de basisinspanning. Arnhem voldoet voor 5% aan de doelstellingen van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). • 17 hectares afgekoppeld door particulieren.

ONDERWERP

Beleidsoutput

Water • Waterkwaliteit en -kwantiteit: minder knelpunten in het watersysteem en de waterketen (riolering). Vergroten waterbeleving door – en waterbewustzijn bij Arnhemmers.



Beleidsdoelen

• In 3 wijken (Malburgen, Schuytgraaf en Presikhaaf) wordt groot groen/ wijkgroen kwalitatief verbeterd. In totaal is 45 ha nieuw parkgroen aangelegd (GSB III). • Het oppervlak groot groen om de stad is ca 6470 ha (GSB III). • Het oppervlak groot groen in de stad is ca 1220 ha (GSB III).

PAGINA


162


Water Maatregelen in de riolering om verontreiniging van het water te verminderen (zie 13.2 riolering). Aanpassingen in het water om te voldoen aan de doelstellingen KRW (Europese Kaderrichtlijn).

PAGINA


ONDERWERP


163



Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012 Water • In de loop van 2009 zal het nieuwe, tweede, Waterplan Arnhem van kracht zijn. De doelen van dit plan zijn nog niet vastgesteld, maar zullen in hoofdlijnen dezelfde zijn met wel een aanscherping van de kwaliteits- en kwantiteitsdoelen als boven geformuleerd. Tevens zal nadruk komen te liggen op de kwaliteit van water voor de stad.

2009 Water • Verbeteringen doorvoeren aan het watersysteem in Arnhem-Noord. • Het water wordt goed beheerd. • Aantal meters beek bovengronds gebracht. • De fonteinen zijn goed beheerd. • Betere kwaliteit van de water door bewustwording van de gevolgen van gedrag.

2009 Water • Meer oppervlaktewater, aanpassen duikers en watergangen in Arnhem-Noord (meewerken opgave waterschap). • Beheren van duikers, beekriolen en het drainage-stelsel. • Beheren van gemeentelijk water. • Zoveel mogelijk bovengronds brengen van de beken. • Beheren van de fonteinen en verbeteren beheersysteem. • Opstellen beheer- en onderhoudsplannen, deels samen met de waterschappen. • Uitvoeren communicatieprojecten (uitdragen strategie water).

2010 t/m 2012 Groen en ecologie • Eind 2012 zijn alle beheervisies groot groen in en om de stad up to date. • Het beheer van groot groen in de stad is op basisniveau. • Technische reconstructie en renovatie van het groen worden gefaseerd uitgevoerd. • De hoofd groenstructuur in Schuytgraaf en Malburgen is nagenoeg gerealiseerd.

2010 t/m 2012 Groen en ecologie • Beschermen van monumentale en markante bomen. • Inventariseren van natuurwaarden. • Actualiseren beheervisies. • Uitvoeren van groencompensatie. • Oplossen van knelpunten in het groennetwerk door uitvoering projecten beheervisies. • Uitvoeren projecten beleidsplan toerisme en recreatie. • Uitvoeren van wetgeving, vergunningverlening/ handhaving. • Groenstructuur Schuytgraaf en Malburgen aanleggen. Het behoud en versterken van het grootschalig groen heeft een eigen plaats en inspanning in de nieuwe afspraken tussen Rijk – gemeente.

Water • In de loop van 2009 zal het tweede Waterplan Arnhem van kracht zijn. De outputresultaten zijn nog niet bekend maar zullen naast die van het huidige Waterplan ook relatie hebben met de klimaatverandering en de waarde van water voor de stad.

Water • zie activiteiten 2009.


Participanten • Waterpartners (waterschappen, Provincie, Rijkswaterstaat, Vitens) • Inwoners, bedrijven, woningbouwcorporaties • Terreineigenaren en -beheerders Projectontwikkelaars • Natuur- en milieugroepen. Toeristisch/ recreatieve bedrijven, organisaties en Arnhem ONDERWERP

Relatie met paragrafen • Onderhoud kapitaalgoederen. • Investeringen. • Verdere uitbouw van stadspromotie en citymarketing. • Schoon en heel



Relatie met stadsprogramma’s • 1. Aantrekkelijke centrumstad. • 2. Verbeteren woon- en leefomgeving.

PAGINA

164


165

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 15.1 Naar een duurzame inrichting van het milieu Programma 15 Duurzaam milieu


Rekening 2007

Middelen

Lasten

Totaal

Baten

Algemeen

Begroting 2008

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

3.401

3.413

3.504

3.491

3.479

3.486

823

681

680

680

680

680

823

681

680

680

680

680

2.578-

2.732-

2.824-

2.811-

2.799-

2.806-

-

-

-

-

-

2.732-

2.824-

2.811-

2.799-

2.806-

GSB GSO

Totaal Exploitatieresultaat Mutaties reserves:

141


Mutaties reserves

141-

Saldo

2.719-

bedragen x 1.000,--


Bedrag

Lasten Nieuw beleid Actualisatie bestaande kredieten (dekkingsvoorstel)

-21

Bestaand beleid Nominale ontwikkelingen Reservering op concernniveau van kapitaallastenbudgetten

129 -17


91

Baten Nieuw beleid Bestaand beleid Afronding

-1


-1


-92

Toelichting mutaties reserves 2009 t.o.v. 2008 Er vinden geen toevoegingen of onttrekkingen plaats aan de reserves. bedragen x € 1.000,--

Rekening 2007

Investeringen

Begroting 2008

Begroting 2009

Economisch nut Beheersysteem water en fonteinen -

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

20 Totaal

-

20

-

Maatschappelijk nut Beheerplan Bossen Voorzieningen in bossen en parken -

-

-

-

20 60 Totaal

-

-


-

-

20

100

20

60

100

20

60

100

PAGINA


ONDERWERP

Commissie Volkshuisvesting, verkeer, Ruimtelijke Ordening en Milieu Portefeuillehouder Dhr. C. Jansen


Uitgangspunten van beleid Inleiding Het gemeentelijk beleid is er op gericht om met een goed milieubeheer bij te dragen aan een goede leefomgevingskwaliteit. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de gebiedsgerichte aanpak. Deze houdt in dat niet overal in de stad dezelfde milieukwaliteit wordt nagestreefd, maar dat ambities worden afgestemd op functies, kenmerken en mogelijkheden van gebieden. Bijvoorbeeld, in een woonwijk wordt een betere bodemkwaliteit nagestreefd dan op een bedrijventerrein. Milieuthema’s dragen bij aan maatschappelijke vraagstukken; gezondheid, veiligheid, leefbaarheid, duurzaamheid. Dit deelprogramma behandelt de thema’s die een belangrijke bijdrage leveren aan een duurzame inrichting van het milieu. Maatschappelijke doelen • Verbeteren van de luchtkwaliteit, de bodem geschikt maken voor de beoogde functie, de CO2-uitstoot verminderen, geluidhinder en de externe veiligheidsrisico’s door opslag van gevaarlijke stoffen bij bedrijven en tijdens transport beperken, door het doordacht ordenen van de stad. • Verbetering van de omgevingskwaliteit door sanering van de bodemverontreiniging in het stedelijke gebied (inclusief nazorg en asbest) (GSB III). • Verbeteren van de omgevingskwaliteit door verbetering van de geluidssituatie bij de zogenaamde A-lijst en raillijst woningen. (GSB III). • Verbetering van de omgevingskwaliteit door verbeteren van de binnenstedelijke luchtkwaliteit (GSB III). Kadernota’s en beleidsnota's • Integrale Milieuvisie 2008-2011 (2008) • Nota ‘Hergebruiksbeleid grond’ (1999, herziening in 2008/2009) • ‘Bodembeleidsplan’ (2008) • ‘Beleidsnota Lucht’ (2005) • ‘Arnhems Klimaatprogramma (herziening in 2008) • ‘Beleidsnota Externe Veiligheid' (2005) • ‘Beleidsnota Geluid’ (2006) • ‘Nota hogere grenswaarden geluid’ (2007) Stand van zaken op de outputindicatoren Bodem Onderwerp Resultaten 2007 Saneringen van gevallen van ernstige 27 (deel)saneringen van gevallen van ernstige 2 verontreiniging bodemverontreiniging afgerond, in oppervlak 25.200 m , in 3 3 hoeveelheid grond 24.000 m , in gesaneerd grondwater 350 m en in bodemprestatie-eenheden 97.640. 3 Hergebruik licht verontreinigde grond 3 meldingen. In totaal 710 m grond. Geschat wordt dat slechts 3% van het hergebruik van licht verontreinigde grond gemeld wordt. Aantal afgegeven 2 beschikkingen afgegeven subsidiebeschikkingen bedrijvenregeling Energie Onderwerp Voortgang projecten klimaatprogramma 2004-2007

166

Deelprogramma 15.2 Een goed milieubeheer

Resultaten 2007 25 projecten uitgevoerd, verdeeld over 5 thema’s: 1. woningen (9 projecten waarvan 1 gestopt wegens wegvallen subsidie) 2. duurzame energie (4 projecten) 3. gemeentelijke gebouwen en voorzieningen (3 projecten) 4. bedrijven (6 projecten, waarvan 1 gewijzigd) 5. verkeer en vervoer (3 projecten)

Aantal lengtemeters stil wegdek Aantal lengtemeters wallen en schermen

5 kwetsbare objecten binnen de 10-6 PR contour. 520 beperkt kwetsbare objecten binnen de 10-6 PR contour.

10 ontwikkelingen - met een toename van het aantal mensen - rondom risicovolle activiteiten geweest. Niet gemotiveerd van de oriënterende waarde voor het groepsrisico afgeweken. Niet afgeweken van het gewenste veiligheidsniveau per gebiedstype uit het beleidsplan externe veiligheid.

Resultaten 2007 5 woningen van A-lijst , 5 woningen van raillijst. (in 2006 29 A- en raillijstwoningen) In 2007 is voor de eerste keer voor alle woningen de geluidklasse voor wegen railverkeerslawaai bepaald . M.i.v. 2008 kan hiermee de ontwikkeling in de geluidklassen worden aangegeven. 328 meldingen van inrichtingen en evenementen, 47 meldingen van bouwen slooplawaai 500 meter stil wegdek aangelegd Geen wallen en/of schermen aangelegd.

Lucht Onderwerp Het aantal overschrijdingen van de wettelijke grenswaarden voor fijn stof en voor stikstofdioxide (aantal wegvakken)

ONDERWERP

Resultaten 2007 49 bedrijven met risico-opleverende activiteiten.

Geluid Onderwerp Aantal gesaneerde woningen (totaal 229 in 2005-2009) Aantal woningen in de gewenste geluidsklasse voor weg-, industrieen railverkeerslawaai Aantal meldingen van geluidsoverlast



Externe veiligheid Onderwerp Aantal in Arnhem gevestigde bedrijven met risico-opleverende activiteiten. Geen kwetsbare objecten en zo min mogelijk beperkt kwetsbare objecten binnen de 10-6 plaatsgebonden risico (PR) contour risicovolle activiteiten (bedrijven en transport) Zo min mogelijk ontwikkelingen (toename aantal mensen) binnen het invloedsgebied voor het groepsrisico (GR). Niet gemotiveerd afwijken van de oriënterende waarde voor het groepsrisico Niet afwijken van het gewenste veiligheidsniveau per gebiedstype uit het beleidsplan externe veiligheid.

PAGINA


167


Resultaten 2006 * • Overschrijding plandrempel 48 µg/m3 stikstofdioxide: op 202 meter weglengte (Eusebiusbuitensingel) • Overschrijding grenswaarde (2010) van 40 µg/m3 voor stikstofdioxide: 4,9 kilometer weglengte (centrumring en radialen) • Overschrijding jaargemiddelde fijn stof: 0 meter weglengte • Overschrijding daggemiddelde fijn stof: over een weglengte van 8 kilometer wordt meer dan 35 dagen per jaar meer dan 50 µg/m3 gemiddeld berekend. Het aantal personen dat is blootgesteld • Overschrijding grenswaarde stikstofdioxide (40 µg/m3 ): Hieraan aan overschrijdingen van wettelijke worden 167 bewoners blootgesteld. grenswaarden fijn stof en stikstofdioxide • Overschrijding daggemiddelde > 50 µg/m3: hieraan worden 328 mensen blootgesteld. * resultaten luchtkwaliteit over 2007 worden pas medio 2008 bekend, daarom hier resultaten 2006.

168

PAGINA


ONDERWERP




Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012 Bodem • Beter afstemmen van de bodemkwaliteit op het bodemgebruik. • Beter benutten samenloop tussen bodemsanering en ruimtelijke ontwikkeling. • Meer bodemsaneringen op bedrijventerreinen. • Geen nieuwe bodemverontreinigingen. • Geen risico’s voor volksgezondheid. • Minder gebruik van primaire grondstoffen (zandwinning e.d.) • Toepassen gebiedsgerichte aanpak.

2009 Bodem • Het aangepakte deel van de bodemwerkvoorraad in 2009 betreft in aantallen 5 saneringen, in 2 oppervlak 3.375 m ,in hoeveelheid 3 grond 2.700 m en in te saneren grondwater 5.060 m3 en in bodemprestatie-eenheden 13.500 (percentage in eigen beheer tot stand gekomen zonder overheidsbijdrage in de financiering is 50%) (GSB III). 3 • Melding van 70.000 à 100.000 m hergebruik van licht verontreinigde grond. • 5 afgegeven subsidiebeschikkingen bedrijvenregeling.

2009 Bodem • Voorbereiden en uitvoeren van bodemsaneringen, zoveel mogelijk in combinatie met ruimtelijke projecten en rioolvernieuwingen. • Voorkomen van nieuwe bodemverontreinigingen. • Volledige verwijdering van bodemverontreinigingen ontstaan na 1987. • Afgeven beschikkingen Wet bodembescherming. • Uitvoeren van bedrijvenregeling (subsidie voor sanering bedrijven) • Uitvoeren ISVbodemsaneringsprogramma. • Stimuleren van hergebruik licht verontreinigde grond.

Energie/klimaat • Een actieve en proportionele bijdrage leveren aan CO2 reductie, met als doel Arnhem CO2 neutraal in 2020.

Energie/klimaat • Definitieve output in nieuwe klimaatprogramma, nog vast te stellen medio 2008.

Energie/klimaat • Uitvoeren projecten klimaatprogramma 2008-2011 die o.a. betrekking hebben op: • Energiebesparing van woningen van corporaties. • Onderzoek servicepunt duurzaam wonen. • Duurzame energieopwekking door zonne- en windenergie en het gebruik van waterstof. • Campagnes gericht op het efficiënt gebruiken van energie.

Externe veiligheid • Zodanig ordenen van de stad en het organiseren van risicovolle activiteiten dat de risico's worden beperkt. • Betere beheersing van activiteiten bij bedrijven met opslag en transport van gevaarlijke stoffen die een risico voor de omgeving met zich mee kunnen brengen.

Externe veiligheid • Aantal in Arnhem gevestigde bedrijven met risico-opleverende activiteiten. • Geen kwetsbare objecten en zo min mogelijk beperkt kwetsbare objecten -6 binnen de 10 plaatsgebonden risicocontour risicovolle activiteiten (bedrijven en transport).

Externe veiligheid • Uitvoeren maatregelen verdeeld over de volgende thema’s: • Risicovolle activiteiten binnen inrichtingen en op transportroutes. • LPG-tankstations. • Voorkomen van nieuwe knelpunten. • Voorbereiden op calamiteiten. • Communicatie.

169

PAGINA


ONDERWERP




Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012 • Toepassen gebiedsgerichte aanpak, waarmee in een groot deel van de stad de risico’s niet toenemen.

2009 • Zo min mogelijk ontwikkelingen (toename aantal mensen) binnen het invloedsgebied voor het groepsrisico (GR). • Niet afwijken van de oriënterende waarde voor het groepsrisico. • Niet afwijken van het gewenste veiligheidsniveau per gebiedstype zie beleidsplan externe veiligheid.

2009 • Voorkomen van (beperkt) kwetsbare objecten binnen de -6 10 plaatsgebonden risicocontour.

Geluid • Minder geluidbelasting aan woningen door o.a. wegverkeer, railverkeer en bedrijven. • Een geluidniveau in de stad dat past binnen de gebiedstypen. • Het voorkomen van vermijdbare geluidsoverlast en nieuwe knelpunten. • De leefkwaliteit nu en in de toekomst positief beïnvloeden door de stad (akoestisch) slim te ontwikkelen.

Geluid • Meer woningen in de gewenste geluidsklasse voor weg-, industrieen railverkeerslawaai. • Maximaal 304 meldingen van geluidsoverlast als gevolg van inrichtingen, wegen railverkeerslawaai, bouwen slooplawaai, evenementen (10% reductie door implementatie aangepaste regelgeving). • Er worden 117 A-lijst woningen gesaneerd (GSB III).

Geluid Uitvoeren maatregelen verdeeld over de volgende bronnen van geluid: • Wegverkeer.(w.o. stil asfalt) • Railverkeer. • Bedrijven. • Evenementen. • Bouwen en slopen.

Lucht • Verbeteren van de luchtkwaliteit en oplossen knelpunten.

Lucht • Het aantal overschrijdingen / weglengtes met overschrijdingen van de wettelijke grenswaarden voor fijn stof en stikstofdioxide neemt af. • Het aantal personen dat is blootgesteld aan overschrijdingen van wettelijke grenswaarden fijn stof en stikstofdioxide neemt af. • Verdergaande beperking van de blootstelling aan luchtverontreiniging door maatregelen met “groen” en verdere invulling lopende maatregelen. • In 2009 is van tenminste 350m wegdek de luchtkwaliteit beneden de normen van het besluit luchtkwaliteit gebracht (GSB III).

Lucht • Uitvoeren van luchtmaatregelen verdeeld over deze thema’s: • Verbeteren doorstroming; • Bevorderen fiets-, voetgangersen OV-gebruik; • Bevorderen van het gebruik van schone voertuigen; • Bevorderen bewustwording burgers. • Voorbereiden en deels uitvoeren van Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (in samenwerking met Stadsregio). • Onderzoek en implementatie maatregelen luchtkwaliteitsverbetering met groen.

PAGINA


ONDERWERP



Beleidsdoelen

Beleidsoutput

Activiteiten

2009 t/m 2012

2010 t/m 2012 Energie/klimaat Output in nieuwe klimaatprogramma 2008-2011, dat in 2008 wordt vastgesteld. Naar verwachting o.a.: • Afspraken gemaakt met woningbouwcorporaties over energiebesparingsdoelstellingen bestaande en nieuwe woningbouwvoorraad. • 100% duurzame inkoop bij gemeente.

2010 t/m 2012 Energie/klimaat • Voortzetting activiteiten 2009.

Externe veiligheid • zie 2009.

Externe veiligheid • Voortzetting activiteiten 2009.

Bodem/Geluid • Wordt opgenomen in nieuw ISV-3/ GSB-IV programma (als dit er komt).

Bodem/ geluid • De activiteiten voor lucht, geluid en bodem worden opgenomen in het nieuwe ISV-3 / GSB-IV programma (als dit er komt).

Lucht • Wordt opgenomen in Nationaal Samenwerkingsprogramma Lucht (NSL).

Lucht • Wordt opgenomen in Nationaal Samenwerkingsprogramma Lucht (NSL).

Relatie met paragrafen • Investeringen • Verbonden partijen

Participanten • Bewoners, belangengroepen en onderwijs • Woningcorporaties • Provincie Gelderland • Grote Gelderse gemeenten • Bedrijven • Energiebedrijven • Ministeries van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening & Milieu en Verkeer en Waterstaat • Hulpverleningsdienst Gelderland Midden • Wegbeheerders • VROM • Prorail


170


171

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 15.2 Een goed milieubeheer Programma 15 Duurzaam milieu


Rekening 2007

Middelen

Lasten

Totaal

Baten

Begroting 2008

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

2.937

2.977

3.238

2.547

2.547

2.547

Algemeen

330

256

350

350

350

350

GSB

976

976

976

1.306

1.232

1.326

350

350

350

1.631-

1.745-

1.912-

2.197-

2.197-

2.197-

-

-

-

-

-

-

1.631-

1.745-

1.912-

2.197-

2.197-

2.197-

GSO



bedragen x 1.000,--


Bedrag

Lasten Nieuw beleid Stimuleren verbetering particuliere woningen: energieverbruik en geluidssanering

194

Bestaand beleid Nominale ontwikkelingen

67 261

Totaal mutaties lasten Baten Nieuw beleid Subsidies ivm stimuleren verbetering particuliere woningen: energieverbruik en geluidssanering Bestaand beleid

94


94


-167

Toelichting mutaties reserves 2009 t.o.v. 2008 Er vinden geen toevoegingen of onttrekkingen plaats aan de reserves. bedragen x € 1.000,--

Rekening 2007

Investeringen

Begroting 2008

Begroting 2009

Economisch nut Beheersysteem Bodem -

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

20 Totaal

-

-

Totaal

-

-


-

-

20

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Maatschappelijk nut 20

PAGINA


ONDERWERP


Programma Duurzaam milieu

Uitgangspunten van beleid Inleiding Fysiek: De gemeente Arnhem voert door middel van vergunningverlening en handhaving de weten regelgeving in de fysieke leefomgeving uit. Hierbij worden prioriteiten gesteld op basis van risico’s en rendement. De uitvoering van vergunningverlening en handhaving wordt zoveel mogelijk transparant en integraal aangepakt. Er wordt daarbij in toenemende mate gebiedsgericht en projectmatig gewerkt. Communicatie wordt met name ingezet om de regels en de consequenties van het niet naleven daarvan te verduidelijken. Deze fysieke handhaving heeft relaties met programma 13 en de deelprogramma’s 15.1 en 15.2. Voor uitvoering van de wet BIBOB (nieuwe regelgeving) en horecagerelateerde handhavingstaken (voorheen politietaken) zijn vanaf 2009 structureel extra middelen beschikbaar gesteld. Eind 2008 wordt het Wet milieubeheer(Wm)-vergunningenbeleid geformuleerd. In 2007 en 2008 zijn met name voor de APV-vergunningen dereguleringsvoorstellen geformuleerd. Fysiek en sociaal: Per 2009 zal op basis van het ‘Uitvoeringsprogramma Integrale handhaving Overlastaspecten 2008-2011’ integraal worden gehandhaafd met name in de aandachtswijken. Het betreft hier handhaving met daaraan gekoppeld zorg op zowel fysiek als sociaal gebied (overlast) waarbij multidisciplinaire teams (interventieteams) zowel ‘voor als achter de voordeur’ opereren. Koppeling en analyse van gegevensbestanden zoals GBA en belastingbestanden gaan hieraan vooraf. Maatschappelijke doelen • Vergroten van de veiligheid, gezondheid en leefbaarheid in de stad. • Tegengaan van overlast ‘voor en achter de voordeur’ met name in de aandachtswijken. Kadernota’s en beleidsnota's • Nota ‘Handhavingsplan Fysieke ruimte 2007 – 2010’ (2007) • Naar verwachting: Uitvoeringsprogramma Integrale handhaving Overlastaspecten 2008-2011 Stand van zaken op de outputindicatoren Onderwerp Aantal verleende milieuvergunningen Aantal verleende Algemene Plaatselijke Verordeningvergunningen Aantal op tijd verleende Algemene Plaatselijke Verordening-vergunningen Aantal controles Aantal controles bouwstoffenbesluit Aantal controles bodemsaneringen Aantal behandelde klachten Aantal processen verbaal en waarschuwingen

172

Deelprogramma 15.3 Een goede handhaving van de milieukwaliteit

Resultaten 2006 48

Resultaten 2007 26

2506

2365

97%

91 %

440 bedrijven (incl. hercontroles) 34

377 bedrijven (incl. hercontroles) 45

136

130

2221 1697 overtredingen geconstateerd op de Algemene Plaatselijke Verordening

2096 2091 overtredingen geconstateerd op de Algemene Plaatselijke Verordening

Activiteiten

2009 t/m 2012 Vergunningverlening • Betere vertaling van gemeentelijk beleid in regels en vergunningen. • Betere naleving van weten regelgeving en vergunningen door beter toezicht en handhaving. • Betere communicatie over de wettelijke regels en de consequenties van het niet-naleven daarvan. • Minder en duidelijker regels.

2009 Vergunningverlening • 15 milieuvergunningen (Wet milieubeheer, Wm) verleend • 2365 vergunningen APV verleend (exclusief invloed overname ‘politievergunningen’ in 2008 en dereguleringsvoorstellen). • 93% van de vergunningen binnen de wettelijke termijn verleend. • Dereguleringsvoorstellen 2008 geïmplementeerd.

2009 t/m 2012 Vergunningverlening • Verlenen Wm- en APVvergunningen op basis van aanvragen; binnen de wettelijke termijn afhandelen. • Implementeren van de omgevingsvergunning (WABO). • Naar aanleiding van klachten en/of controles zonodig nieuwe vergunningprocedure opstarten. • Implementeren dereguleringsvoorstellen uit project ‘Vereenvoudiging Vergunningen’.

2010 t/m 2012 Handhaving • 270 bedrijfscontroles per jaar. • 165 controles grondverzet, bodemsaneringen per jaar. • 1000 processen verbaal op grond van de APV per jaar. • Naar verwachting: Uitvoeringsprogramma Integrale handhaving Overlastaspecten in uitvoering. • Communicatieacties naar behoefte.

ONDERWERP

Beleidsoutput

2009 Handhaving • 40 projectmatige en 230 reguliere Wm-controles uitgevoerd. • 165 controles Bouwstoffenbesluit, vrijstelling grondverzet en bodemsanering uitgevoerd. • 100% van ingekomen meldingen / klachten behandeld (2096 in 2007). • 50 keer dwangsom opgelegd aan Wm-bedrijven. • 15 keer dwangsom opgelegd en 1000 processen-verbaal opgemaakt in het kader van de APV. • Communicatieacties naar behoefte. • Naar verwachting: Uitvoeringsprogramma Integrale handhaving Overlastaspecten in uitvoering. • Verrichten toezicht/ preventie door inhuurkrachten BV Weer aan Werk.



Beleidsdoelen

2010 t/m 2012 Vergunningverlening • 15 milieuvergunningen (Wm) per jaar verleend. • 2365 APV-vergunningen per jaar verleend (zie verder output 2009) . • 94% van de vergunningen per jaar binnen wettelijke termijn verleend.

PAGINA


173


2009 t/m 2012 Handhaving • Uitvoeren integrale bedrijfscontroles (veiligheid / energie / geluid / lucht / bodem / afval). • Uitvoeren specifieke projecten (controles bepaalde thema’s, bedrijfstakken of gebieden). • Handhaven aandachtsgebieden binnenstad, wijktoezicht en parkeren. • Behandelen van meldingen / klachten op het gebied van Wmen APV-vergunningen. • Invoeren bestuurlijke boete. • Uitvoeren Uitvoeringsprogramma Integrale Handhaving Overlastaspecten (nieuw). • Communiceren tijdens handhavingbezoeken over relevante thema's (= natuurlijk moment tussen gemeente en bedrijf) en via internet. • Communiceren over regels via internet en media. • Intensiveren controles Wet BIBOB en horeca.

ONDERWERP

Relatie met paragrafen • Investeringen


Relatie met stadsprogramma’s • 1. Aantrekkelijke centrumstad • 2. Verbeteren woon- en leefomgeving • 4. Zorgzame stad

PAGINA


174



Participanten • Politie en Justitie • Burgers en bedrijven • Wijkplatforms • Brandweer • Provincie • Waterschappen • Regiogemeenten MRA • Belastingdienst

175

PAGINA


ONDERWERP

Deelprogramma 15.3 Een goede handhaving van de milieukwaliteit Programma 15 Duurzaam milieu


Rekening 2007

Middelen

Lasten

Totaal

Baten

Algemeen

Begroting 2008

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

2.901

3.244

3.681

3.707

3.704

3.701

734

762

762

762

762

762

50

50

50

50

50

50

784

812

812

812

812

812

2.117-

2.432-

2.869-

2.895-

2.892-

2.889-

-

-

-

-

-

-

2.117-

2.432-

2.869-

2.895-

2.892-

2.889-

GSB GSO



bedragen x 1.000,--


Bedrag

Lasten Nieuw beleid Gevolgen toepassen wet BIBOB Horecagerelateerde handhavingstaken Actualisatie bestaande kredieten

51 89 -4

Bestaand beleid Nominale ontwikkelingen Reservering op concernniveau van kapitaallastenbudget e.d. Beschikbaar gesteld bedrag voor meer preventie en toezicht

110 16 175


437


-437



Rekening 2007

Investeringen Economisch nut Beheersystemen handhaving en vergunningverlening Totaal

Begroting 2008

Begroting 2009

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

110

30

-

-

110

-

-

Totaal

-

-

-

-

-


-

-

110

-

-

30

Maatschappelijk nut 30

PAGINA

ONDERWERP

176



Algemene dekkingsmiddelen

ONDERWERP

177

16

PAGINA

PAGINA

ONDERWERP

178



ONDERWERP

Geldleningen

Ten behoeve van de eigen financiering van investeringen en de financieringsbemiddeling aan instellingen ( gelieerd aan het beleid van de gemeente ) wordt tegen zo gunstig mogelijke condities geld aangetrokken: vanuit de geldmarkt voor kortlopende middelen en vanuit de kapitaalmarkt voor langdurige financieringsbehoefte. Tevens worden voor de financiering van de eigen gemeentelijke activiteiten voor een substantieel volume de op de balans aanwezige reserves en (deels) voorzieningen ingezet. De diensten betalen voor de aan hen beschikbaar gestelde gelden als rentevergoeding aan het concern het gemiddelde van de rente van de voor de eigen financiering aangetrokken leningen. Voor de begroting 2009 is deze zogenaamde omslagrente vastgesteld op 5,25%. Over de eigen beschikbare middelen ( de genoemde reserves en voorzieningen ) wordt slechts beperkt rente vergoed. Dit heeft tot gevolg dat in het kader van met name de langlopende financiering de treasury-functie meer rentebaten ontvangt dan de rente(lasten) zoals betaald aan de geldverstrekkers. Dit door de jaren heen structureel voordeel wordt afgedragen aan het concern als onderdeel van de algemene middelen. In het kader van de financieringsbemiddeling aan derden ( instellingen ) wordt over het algemeen voor door de gemeente te verstrekken gelden een lening op de kapitaalmarkt aangetrokken. De rente over de aangetrokken lening wordt in rekening gebracht bij de kredietnemer en dit vermeerderd met een opslag voor financieringsrisico. Deze opslag wordt gestort in specifiek voor de financieringsfunctie aangehouden risicobuffers en levert dus geen bijdrage aan de gemeentelijke exploitatie van lasten en baten. Een voordelig resultaat op de activiteit geldleningen wordt volledig verklaard uit de eigen financiering. Dit resultaat is de afgelopen jaren op rekeningbasis structureel hoger dan de aannames in de begroting. Samen met de stabiele situatie van de financieringsportefeuille biedt dit de mogelijkheid om ingaande 2009 door het inboeken van een ‘stelpost’ van € 1 miljoen de prognose van het voordelig financieringsresultaat te fixeren op een bedrag van ca. € 6,7 miljoen. In de paragraaf financiering wordt specifiek op de treasury-activiteiten ingegaan. Hierin worden de kaders, de volumes en de aspecten rond het risicomanagement expliciet beschreven.

16.2

PAGINA

Overzicht algemene dekkingsmiddelen

Voorzover niet elders in deze programmabegroting op de betreffende zaken wordt ingegaan, wordt in dit hoofdstuk globaal weergegeven welke zaken onder de hiervoor genoemde deelprogramma’s worden verantwoord. 16.1

179

16

De meerjarenbegroting bevat naast de vijftien te realiseren inhoudelijke programma’s ook nog een programma 16 waarin de zogenaamde algemene dekkingsmiddelen worden verantwoord. Onder die algemene dekkingsmiddelen vallen dan met name de Algemene uitkering uit het gemeentefonds en de belastingen en heffingen. Toch zijn het niet alleen dekkingsmiddelen die in programma’s worden opgenomen. Ook algemene lasten en ( overige ) baten die (nog) niet aan een van de vijftien specifieke programma’s kunnen worden toegedeeld, worden in het programma 16 opgenomen. Het programma 16: algemene dekkingsmiddelen bestaat uit de volgende deelprogramma’s: 16.1 Geldleningen 16.2 Verzekeringen en beleggingen 16.3 Belastingen en heffingen 16.4 Algemene uitkeringen 16.5 Algemene baten en lasten

Verzekeringen en beleggingen

Verzekeringen In dit deelprogramma wordt de exploitatie rond het beheer van de verzekeringsportefeuille in beeld gebracht. Het beleid is gericht op minimalisatie van de kosten van verzekeringspremies ( te betalen aan de assuradeuren ) en van de eigen risico’s in het kader van schades. Met name voor het beheer van panden ( denk hierbij m.n. aan de schoolgebouwen ) wordt actief gewerkt aan preventie-maatregelen.

Een en ander vindt inmiddels zijn neerslag in een gunstige premie-stelling van de verzekering van het brandrisico. De exploitatie van het produkt verzekering is in het meerjarig kader niet sluitend. Dit heeft enerzijds te maken met het (nog) niet integraal kunnen doorberekenen van de verzekeringspremies en anderzijds met de onzekere factor van m.n. de brandrisico, waarbij op rekeningbasis substantiële bedragen voor eigen risico kunnen komen. In de praktijk kan dit opwegen tegen gunstige premie-stelling bij de assuradeuren. Zoals reeds gesteld; het inkoopbeleid ten aanzien van de specifieke markt van de assurantie wordt steeds meer aangescherpt en dit mede in relatie tot aandacht voor het belang van de prefentie-maatregelen.

180

PAGINA

Beleggingen De gemeente Arnhem bezit 496.470 aandelen van de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) met een balanswaarde van € 1.241.175. Er wordt in deze meerjarenbegroting uitgegaan van een jaarlijks door de BNG uit te keren dividend van € 625.000. Voor de Grondbank midden Gelderland wordt uitgegaan van een dividend op aandelen van jaarlijks € 90.000.


ONDERWERP

16.3

Belastingen en heffingen

In de paragraaf lokale heffingen wordt uitgebreid ingegaan op de beleidsuitgangspunten, ontwikkelingen op het gebied van lokale heffingen, lastendruk en de ontwikkelingen van de tarieven. Er is rekening gehouden met de uitwerking van amendement 7, waarbij de belastingopbrengst met € 300.000 wordt verlaagd. Heffingen zijn te onderscheiden in heffingen waarvan de besteding wel of niet gebonden is.

16.4

Algemene uitkeringen

Algemene uitkering uit het gemeentefonds Het betreft hier de algemene uitkering uit het gemeentefonds. Deze is gebaseerd op de mei en de septembercirculaire 2008. De algemene uitkering uit het gemeentefonds, en dan vooral de groei daarvan, bepaalt voor een groot deel welke ruimte de gemeente binnen haar begroting kan creëren. In hoofdstuk 2.5 ‘Financieel meerjarenbeeld 2009-2012’ van deze MJPB is een overzicht opgenomen van de ontwikkeling van de algemene uitkering, inclusief de taakmutaties. In tegenstelling tot afgelopen jaren wordt in 2009 de behoedzaamheidsreserve niet ingezet.

16.5

Algemene baten en lasten

In de begroting is een aantal posten ingebouwd, bedoeld om niet-voorziene incidentele en structurele uitgaven te kunnen opvangen. Met het vaststellen van de MJPB stelt de raad budgettaire ruimte hiervoor beschikbaar. Het gaat om de budgetten incidenteel onvoorzien ( € 0,20 mln. ) en strikt onvermijdbaar ( € 0,15 mln : 2009, daarna oplopend tot € 0,54 mln. in 2012 ). Daarnaast zijn er op dit deelprogramma ook budgetten tijdelijk “gereserveerd”. Het gaat daarbij om budgetten waarover het bestuur al principebesluiten heeft genomen wat betreft de bestemming, maar waarvan nog een nadere onderbouwing wordt verlangd van de diensten.

Rekening

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

2007

2008

2009

2010

2011

2012

45.984

43.026

38.485

34.003

29.144

29.144

16.2 Verzekeringen en beleggingen

1.025

1.364

1.364

1.164

1.164

1.164

16.3 Belastingen en heffingen

9.229

6.922

7.394

7.389

7.390

7.390

188

76

2.378

2.424

2.377

2.525

38.508

21.461

22.366

19.593

19.815

14.478

Totaal

94.934

72.849

71.987

64.573

59.890

54.701

16.1 Geldleningen

55.433

50.013

45.472

40.990

36.131

36.131

6.133

1.415

1.415

1.415

1.415

1.415

61.602

55.851

62.648

66.498

68.703

69.933

157.098

160.553

173.693

173.218

172.436

173.309

35.153

22.397

23.357

20.737

20.349

15.020

315.419

290.229

306.585

302.858

299.034

295.808

220.485

217.380

234.598

238.285

239.144

241.107

16.1 Geldleningen

-660

-245

-245

-245

-245

-245


-547

-186

-67

0

0

0

949

0

0

0

0

0

16.5 Algemene baten en lasten

16.2 Verzekeringen en beleggingen 16.3 Belastingen en heffingen 16.4 Algemene uitkeringen 16.5 Algemene baten en lasten Totaal


16.3 Belastingen en heffingen 16.4 Algemene uitkeringen 16.5 Algemene baten en lasten Totaal

Saldo

ONDERWERP

16.1 Geldleningen

16.4 Algemene uitkeringen

Mutatie reserves


Dp

Baten

PAGINA


PROGRAMMA 16

Lasten

181

Financiële samenvatting programma 16 Algemene dekkingsmiddelen

0

0

0

0

0

0

2.313

-216

-2.514

-989

-563

-575

2.055

-647

-2.826

-1.234

-808

-820

222.540

216.733

231.772

237.051

238.336

240.287

PAGINA

ONDERWERP

182


183

PAGINA


ONDERWERP

4 PARAGRAFEN De paragrafen vormen een ‘dwarsdoorsnede’ van de begroting, bezien vanuit een bepaald perspectief. Het gaat hierbij om beleidslijnen van het beheersproces waarbij sprake is van grote financiële impact, een grote politieke betekenis of een aanzienlijk belang voor de realisatie van de beleidsprogramma’s. De paragrafen geven daarmee belangrijke aanvullende informatie over de meerjarige financiële positie van de gemeente. De raad is hierdoor beter in staat haar controlerende functie uit te oefenen. In de paragrafen worden kaderstellende beleidslijnen vastgelegd met betrekking tot relevante beheersmatige aspecten. Een aantal paragrafen is in het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) verplicht voorgeschreven. In de programmabegroting 2005 - 2008 is hier de paragraaf investeringen aan toegevoegd. Op verzoek van de toenmalige Commissie Financiën en Publieke Dienstverlening is in de programmabegroting 2006 - 2009 een paragraaf subsidies opgenomen. Ten slotte is aan de programmabegroting 2008-2011 de paragraaf Stad in Balans toegevoegd. De wijze waarop invulling wordt gegeven aan de paragrafen wisselt per onderwerp. Ten aanzien van een groot aantal paragrafen is er een kaderstellende beleidsnota door de raad vastgesteld. Het karakter van de paragraaf wijzigt daardoor in het actualiseren en bewaken van de voorgenomen voortgang van het betreffende onderwerp. In dit hoofdstuk zijn de volgende paragrafen opgenomen: 1.

Lokale heffingen;

2.

Weerstandsvermogen;

3.

Onderhoud kapitaalgoederen;

4.

Financiering;

5.

Bedrijfsvoering;

6.

Verbonden partijen;

7.

Grondbeleid;

8.

Investeringen;

9.

Subsidies;

10.

Stad in balans

PAGINA

ONDERWERP

184


PAGINA


ONDERWERP

§ LOKALE HEFFINGEN

4.1.1 Inleiding Deze paragraaf betreft alle lokale belastingen en heffingen die worden geheven om een deel van de algemene uitgaven te dekken (een voorbeeld hiervan is de onroerende zaakbelasting) of om specifieke kosten te dekken (voorbeeld hiervan is de afvalstoffenheffing). Onder de lokale heffingen en belastingen vallen de onroerende zaakbelasting (OZB), de afvalstoffenheffing, de rioolheffing, de leges, de parkeerbelasting, de roerende zaakbelasting, de precariobelasting, de toeristenbelasting en de hondenbelasting. Door de vaststelling van deze paragraaf stelt de raad van de gemeente Arnhem de kaders vast voor het uitwerken van de betreffende belastingen legesverordeningen 2009, die op 11 november 2008 door de raad zijn vastgesteld.

4.1.2

185

4.1


Ontwikkeling van de lokale lasten In het coalitieakkoord 2006 ‘Iedereen doet mee’ hebben de coalitiepartijen afgesproken dat lastenverzwaring bespreekbaar is, ter dekking van de extra uitgaven als gevolg van het coalitieakkoord. Uitgangspunt daarbij is dat de sterkste schouder de zwaarste lasten moeten dragen. Voor de tarieven lokale heffingen zijn concreet de volgende afspraken gemaakt: De tariefsgroei en opbrengstgroei van de OZB is gematigd (beheerst en adequaat). De tarieven van de vanaf 2007 ingevoerde rioolheffing zal in de periode 20072010 jaarlijks stijgen, totdat de extra kosten - genoemd in GRP – bijna volledig worden gedekt. Alle andere tarieven mogen afhankelijk van de heffingssoort stijgen met een inflatiecorrectie (4,18%), waarnodig aangevuld met een percentage gericht op het realiseren van kostendekkendheid. Streven naar evenwichtige lastenverdeling (draagkracht) De inzet is een evenwichtige lastenverdeling tussen ondernemers en burgers. Bij de afzonderlijke belastingen / heffingen wordt – op evenwichtige wijze – gebruik gemaakt van een lastenverdelende werking. Zo is de OZB op zichzelf al een belasting met een lastenverdelende werking. De OZB is gekoppeld aan de waarde van een object, de WOZ-waarde. Hoe hoger de waarde, hoe hoger de te betalen OZB. Over het algemeen geldt dat eigenaren of huurders van duurdere objecten beschikken over een groter vermogen, waardoor de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. Om die reden is in Arnhem de afvalstoffenheffing deels in de OZB opgenomen (geïncorporeerd). Door de rioolheffing, die vanaf 2007 is ingevoerd, te koppelen aan de WOZ-waarde, wordt ook bij de rioolheffing gebruik gemaakt van de lastenverdelende werking. Voor de afvalstoffenheffing, voor zover niet geïncorporeerd in de OZB, is een lastenverdelende werking niet mogelijk. Juridisch gezien dient ‘de vervuiler te betalen’. In Arnhem wordt daarom geheven op basis van de grootte van het huishouden (onderscheid 1-persoons en meerpersoonshuishoudens). Lokaal armoedebeleid in relatie tot de gemeentelijke heffingen Inwoners kunnen in aanmerking komen voor gedeeltelijke of volledige kwijtschelding van de gemeentelijke heffingen. Het betreft inwoners met een laag gecorrigeerd inkomen (lager dan 100% van de bijstandsnorm); inkomen gecorrigeerd voor de extra (hoger dan het forfaitaire bedrag voor) huurkosten, ziektekosten en de lokale belastingen. De gemeente Arnhem kiest door het hanteren van de wettelijke bovengrens van 100% van de bijstandsnorm voor een ruimhartige invulling van het kwijtscheldingsbeleid. Kwijtschelding wordt verleend voor de afvalstoffenheffing, de rioolheffing en de hondenbelasting (eerste hond). Inwoners van Arnhem die wel aan de inkomensvoorwaarde voldoen, maar door het bezit van een huis niet aan de vermogensvoorwaarde voldoen, kunnen bij de Stadsbank geld lenen tegen gunstige voorwaarden voor het betalen van de gemeentelijke belastingen. De lening wordt bij verkoop van de woning afgelost uit de opbrengst van de verkoop. Inwoners met een WWB uitkering of een AOW uitkering komen in aanmerking voor automatische kwijtschelding. Automatische kwijtschelding betekent dat de klant niets hoeft aan te vragen. De klant ontvangt een belastingaanslag, waarop wordt aangegeven dat kwijtschelding is verleend.

Gemeentelijke alliantie m.b.t. waarderen, heffen en invorderen van lokale belastingen Op maandag 4 februari 2008 hebben de gemeenten Arnhem, Ede en Renkum de wens uitgesproken om met elkaar een alliantie aan te gaan in het kader van het waarderen, heffen en invorderen van lokale belastingen. De intentie is om vanaf 2009 de samenwerking te starten. Gelet op de landelijke ontwikkelingen is de alliantie er op gericht om de schaalvoordelen te verkennen die te behalen zijn met samenwerken. Met de alliantie geven de gemeenten tot uitdrukking dat de intenties van de drie gemeenten dezelfde zijn, maar dat er verschillen kunnen zijn tussen de ambities en de vorm waarin. De alliantie houdt ook de weg open voor eventueel later aankloppende gemeenten. Brede rioolheffing Vanaf 2009 wordt in de gemeente Arnhem de brede rioolheffing ingevoerd. Deze nieuwe heffing heeft enkele wijzigingen ten opzichte van de bestaande: de nieuwe rioolheffing heeft het karakter van een bestemmingsheffing waarmee kosten kunnen worden verhaald voor het riool (hemelwater en grondwater). Het retributieve karakter (gebaseerd op vergoeding voor verleende diensten) van het rioolrecht komt dan te vervallen. Dit betekent dat het individuele profijt van de heffing door de gemeente niet meer hoeft te worden aangetoond. Inhoudelijk gezien wijzigt er in 2009 nog niets. In 2009 wordt beoordeeld welke inhoudelijke wijzigingen nodig of wenselijk zijn in de verordening voor 2010 Het uitgangspunt van de nieuwe heffing is om gemeenten in staat te stellen de kosten te verhalen die gepaard gaan met de gemeentelijke wateropgave. De gemeentelijke watertaken die uit de heffing bekostigd mogen worden, zijn de taken die betrekking hebben op: de inzameling, de berging en het transport van huishoudelijk afvalwater en bedrijfsafvalwater en op de zuivering van huishoudelijk afvalwater door middel van kleinere individuele installaties voor de behandeling van afvalwater (IBA); de inzameling en de verdere verwerking van afvloeiend hemelwater: de inzameling, de berging, het transport, de nuttige toepassing of het al dan niet na zuivering brengen in het oppervlaktewater of in de bodem van afvloeiend hemelwater; en het treffen van maatregelen ter voorkoming of beperking van nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de aan de grond gegeven bestemming: de inzameling, de berging, het transport, de nuttige toepassing of het terugbrengen in het oppervlaktewater of op of in de bodem van grondwater, alsmede de verbetering van het waterdoorlatende vermogen van de bodemtoplaag of de hydrologische compartimentering van de bodem. Differentiële tarieven (DIFTAR) Het toepassen van differentiële tarieven op de aangeboden hoeveelheid afval is de komende jaren in Arnhem niet aan de orde. Wel is er in juni 2008 een nieuw Afvalplan 2008-2012 door de raad vastgesteld waarin plannen zijn opgenomen om de ondergrondse containers af te sluiten met behulp van een pasjessysteem en de grijze minicontainers te voorzien van een chip. Hierdoor zal misbruik van deze voorzieningen tegen worden gegaan. Ook zal men in de toekomst extra moeten gaan betalen voor het gebruiken van meer dan 1 grijze minicontainer per huishouden. Gescheiden inzameling van afval In Arnhem lopen in een aantal wijken proeven met de gescheiden inzameling en recycling van kunststof verpakkingsafval. In De Laar, Elden en Elderveld wordt maandelijks kunststof verpakkingsafval opgehaald in speciale plastic vuilniszakken. In Klarendal,

ONDERWERP

Actuele ontwikkelingen


4.1.3

PAGINA

In 2008 is ervaring opgedaan met het automatisch kwijtschelden van de waterschapslasten. In 2008 is dat nog beperkt tot de Wwb-gerechtigden die vallen onder het Waterschap Rivierenland (Arnhem Zuid). Vanaf 2009 wordt ingezet op automatische kwijtschelding voor de Waterschappen Rivierenland als Rijn-IJssel (dekkingsgebied Arnhem). Resultaten zijn afhankelijk van de medewerking van betreffende waterschappen. Het streven is dat de beide Waterschappen ook de – bredere – doelgroep en de ruimere normering gaan hanteren die de gemeente Arnhem hanteert bij het automatisch kwijtschelden.

186

Vanaf 2008 is de doelgroep voor automatische kwijtschelding uitgebreid met niet uitkeringsgerechtigde burgers, die recht hebben op een Arnhem Card en in het voorafgaande jaar recht hadden op volledige kwijtschelding van de gemeentelijke belastingen. Vanaf 2008 komen ook ondernemers en zelfstandigen in aanmerking voor kwijtschelding van de gemeentelijke belastingen, die zij als privé-persoon moesten betalen.


ONDERWERP

Ontwikkeling lokale lastendruk

De tarieven van de belastingen voor 2009 verhouden zich met de beleidsuitgangspunten voor de lokale heffingen zoals opgenomen in de meerjarenprogrammabegroting en het bestuursakkoord. Zo geldt dat: De verordeningen aansluiten bij de begrote opbrengst voor de belastingen, heffingen en leges. De tariefsgroei en opbrengstgroei van de OZB zoveel als mogelijk in lijn ligt met de inflatiecorrectie van 4,18% (gemiddelde van de loon- en prijscompensatie). De lastendrukontwikkeling valt voor burgers ± 2% hoger uit en voor ondernemers ± 0,4%. De reden hiervoor is vooral het compenseren van de lagere algemene uitkering in het gemeentefonds. Deze valt lager uit, omdat het rijk verwacht dat gemeenten hogere belastinginkomsten hebben door de gestegen WOZ-waarden. Als gevolg van amendement 7 wordt overigens niet de volledige compensatie van de lagere algemene uitkering in het OZB-tarief verrekend. Als dekking wordt € 0,3 mln. vanuit het op basis van de septembercirculaire berekende extra accres opgenomen. Daarnaast blijft de gemeente Arnhem investeren in de stad (veiligheid, kansen voor de jeugd, maatschappelijke participatie, kwaliteit van het wonen en attractiviteit van de stad). Grotendeels wordt dit gefinancierd uit de groei van de algemene middelen en deels uit de groei van de belastingopbrengst. De tarieven van de - met ingang van 1 januari 2007 - ingevoerde rioolheffing stijgen de komende jaren tot de extra kosten - genoemd in GRP - bijna volledig worden gedekt. De gemeente Arnhem kiest voor een gespreide toename van de opbrengsten van de rioolheffing, om daarmee ook de toename van de lastendruk voor burgers en ondernemers zoveel als mogelijk te spreiden. Tot aan 2011 stijgen de opbrengsten van de rioolheffing - op basis van de huidige GRP - met 1 miljoen per jaar. Vanaf 2011 wordt dan ongeveer 90% van de kosten met de rioolheffing gedekt. Alle andere tarieven (voor de overige heffingssoorten) mogen - als er een gedegen kostenonderbouwing is - afhankelijk van de heffingssoort stijgen met een inflatiecorrectie van 4,18% (gemiddelde van loon- en prijscompensatie). Waarnodig aangevuld met een percentage gericht op het realiseren van kostendekkendheid. Afwijkingen zijn: Parkeerbelasting: Conform de Parkeernota 2002-2010 worden de tarieven jaarlijks met 1,5% extra verhoogd (afgeronde bedragen), om ruimte te hebben voor de realisatie van beoogde nieuwe investeringen. Afvalbrengstations: De tarieven blijven in 2009 op het niveau van 2008. De kosten van afvalverwerking en van het onderhoud van de riolering zullen deels geïncorporeerd blijven in de OZB, voor zover de beoogde gematigde groei van de OZB tarieven en de OZB opbrengst dat toelaat. Door de beheerste lastendrukontwikkeling behoort de gemeente Arnhem qua woonlasten (OZB voor een woning met een gemiddelde WOZ-waarde plus de riool- en afvalstoffenheffing minus een eventuele heffingskorting) de afgelopen jaren tot de meest ‘goedkope’ grotere gemeenten. De gemeente Arnhem heeft een gemiddelde bruto woonlast voor meerpersoonshuishoudens van € 586. Slechts drie van de 35 grote gemeenten hebben een lagere woonlast (laagste € 493, hoogste € 752 en gemiddeld € 606). 4.1.5

PAGINA

4.1.4

187

Transvaalbuurt, St. Marten-Sonsbeekkwartier, alsmede bij een aantal flats in Arnhem Zuid zijn bovengrondse brengvoorzieningen geplaatst voor kunststof verpakkingsafval. De proeven worden betaald door het bedrijfsleven verenigd in de stichting NEDVANG (Nederland van afval naar grondstof). De proeven zijn onlangs verlengd tot september 2008. De gemeente Arnhem beslist in de tussentijd of en hoe de gescheiden inzameling van kunststof verpakkingsafval wordt uitgebreid naar de hele stad.

Specifieke toelichting heffingen (tarief en toelichting per heffingssoort)

Onroerende zaakbelasting De onroerende zaakbelasting betreft een belasting voor het in eigendom hebben of gebruiken van onroerende zaken in de gemeente Arnhem. De grondslag van de belasting is de WOZ-waarde van de woning of niet-woning. De belasting wordt via een aanslag opgelegd aan iedereen die op 1 januari van het belastingjaar eigenaar of gebruiker nietwoning is van een onroerende zaak.

Bijvoorbeeld: het gemiddelde tarief voor woningen (eigenaren) bedraagt nu € 4,40. In een percentage uitgedrukt is dat (€ 4,40/€ 2.500) X 100% = 0,1760%. De wet stelt geen beperkingen aan het aantal cijfers achter de komma. OZB 2008 Onroerend zaakbelasting

gebruiker

Tarieven eigenaar

WOZ-waarde totaal (x 1.000) aantal eenheden

totaal

Woningen

€ 0,00

€ 4,31

€ 4,31

Niet woningen

€ 5,28

€ 6,41

€ 11,69

Totaal

€ 12.532.339 €

Begroot 2008 (x 1.000) gebruiker eigenaar

5.012.936

€ 3.988.894

1.595.558

16.521.233

6.608.494

€ 21.606 € 8.425

€ 10.228

totaal € 21.606 € 18.653 € 40.259

OZB 2009 oude wetgeving Onroerend zaakbelasting

gebruiker

Tarieven eigenaar

totaal


Stijgings%-tarief

Woningen

€ 0,00

€ 4,40

€ 4,40

2,78%

Niet woningen

€ 5,43

€ 6,60

€ 12,03

3,59%

Totaal

€

€ 13.199.471

5.279.788

€ 4.394.430

1.757.772

17.593.901

7.037.560

Begroot 2009 (x 1.000) gebruiker eigenaar € 23.231 € 9.545

€ 11.600

totaal € 23.231 € 21.145 € 44.376

OZB 2009 nieuwe wetgeving Onroerend zaakbelasting Woningen Niet woningen Totaal

gebruiker 0,2172%

Tarieven eigenaar 0,1760% 0,2640%

totaal 0,1760% 0,4812%

Begroot 2009 (x 1.000) gebruiker eigenaar € 23.231 € 9.545 € 11.600

Rioolheffing De grondslag van de rioolheffing is de WOZ-waarde van een woning of niet-woning en er wordt geheven bij de gebruiker van een pand. De belasting wordt via een aanslag opgelegd aan iedereen die op 1 januari van het belastingjaar gebruiker is van een onroerende zaak. Door de rioolheffing op te leggen aan gebruikers van onroerende zaken, kan gebruik worden gemaakt van de geldende kwijtscheldingsmogelijkheden. Met ingang van 2009 wordt ook de rioolheffing berekend naar een percentage van de waarde van de onroerende zaak.

totaal € 23.231 € 21.145 € 44.376

ONDERWERP

(tarief/€ 2.500) x 100%.


De onroerende-zaakbelastingen worden met ingang van 1 januari 2009 berekend naar een percentage van de waarde van de onroerende zaak. Dit als gevolg van een wetswijziging. Tot nu toe werd gewerkt met eenheden van € 2.500. De nieuwe berekeningswijze maakt duidelijk dat de OZB slechts over een klein percentage van de waarde wordt geheven. De omrekening van het oude tarief naar het nieuwe tarief gaat volgens de formule:

PAGINA

Het belastingjaar 2009 is een herwaarderingsjaar. Dat betekent dat de WOZ-waarden gebaseerd worden op een nieuwe waardepeildatum, 1 januari 2008. De OZB tarieven zullen worden opgenomen in de betreffende verordening 2009.

188

Uitgangspunten voor het tarief OZB zijn: Om te voorkomen dat gemeenten de stijging van de WOZ-waarden gebruiken om een opbrengststijging OZB te realiseren, heeft de wetgever dit tot 2008 afgedekt, door de opbrengststijging OZB te maximeren. Vanaf 2008 is deze maximering losgelaten. Gemeenten beschikken daarmee weer over de voorheen gebruikelijke beleidsvrijheid. De gemeente Arnhem kiest voor een beheerste en adequate ontwikkeling. Om te voorkomen dat, na hertaxatie, de opbrengststijging OZB hoger uitvalt dan dat wat de gemeente beoogt, wordt de gemiddelde waardestijging waar nodig gecompenseerd door een tariefsverlaging. Uiteraard kan de werkelijke waardestijging per individueel object afwijken van de gemiddelde waardestijging. Als een individueel object afwijkt van de gemiddelde waardestijging zal er sprake zijn van een afwijkende belastingdrukverlaging of –verhoging.


ONDERWERP

Begroot 2009 gebruiker totaal

Woningen

€ 0,87

€ 13.199.471

5.279.788

€ 4.593.416

€ 4.593.416

Niet woningen

€ 0,87

€ 4.364.555

1.745.822

€ 1.518.865

€ 1.518.865

€ 17.564.026

7.025.610

Totaal

PAGINA


Tarieven gebruiker

Rioolheffing

189

Rioolheffing oude wetgeving 2009

€ 6.112.281

Rioolheffing 2009 nieuwe wetgeving Rioolheffing Woningen Niet woningen Totaal

Tarieven gebruiker 0,0348% 0,0348%

WOZ-waarde totaal (x 1.000) € 13.199.471 € 4.364.555 € 17.564.026

gebruiker € 4.593.416 € 1.518.865

Begroot 2009 totaal € 4.593.416 € 1.518.865 € 6.112.281

In 2006 heeft de raad ingestemd met de introductie van rioolheffing met ingang van 2007. In tegenstelling tot andere gemeenten is tevens besloten de invoer geleidelijk te laten verlopen, dat wil zeggen dat in een periode van drie jaar de heffing nagenoeg maximaal ingevoerd wordt. Door een geleidelijke introductie van de rioolheffing over een periode van drie jaren geldt dat de tarieven in de jaren 2008 tot en met 2010 veel sterker stijgen dan het jaarlijkse indexcijfer. (Zie ook hoofdstuk 4.2 Weerstandsvermogen, onbenutte belastingcapaciteit.) Wel is bij de MJPB 2008-2011 de investering uit de jaarschijf 2008 van het GRP (€ 12,9 mln.) ten laste van de algemene reserve gebracht. Hierdoor is de toename van de kapitaallasten in 2009 van circa € 1 mln. ongedaan gemaakt. Vanaf 2009 leidt dit tot structurele lastendemping. Afvalstoffenheffing De afvalstoffenheffing betreft een heffing voor het inzamelen en verwerken van huishoudelijk afval. De grondslagvoor de heffing is het aantal personen per huishouden (twee categorieën: eenpersoons of meerpersoonshuishouden). De heffing wordt via een aanslag opgelegd aan iedereen die op 1 januari van het belastingjaar gebruiker is van een woning. De heffing is per jaar, maar bij verhuizing naar een woning buiten Arnhem wordt ontheffing verleend voor de resterende volle maanden, waarin de inwoner niet meer woonachtig is in Arnhem. Het tarief afvalstoffenheffing 2009 wordt geïndexeerd met 4,18% ten opzichte van 2008. Afvalstoffenheffing 2009 Afvalstoffenheffing

Tarieven Tarief 2008

Tarief 2009

Stijgings%-tarief

Aantal huishoudens

Begroot (x 1.000)

2008

2009

Eenpersoonshuishoudens

€ 132,12

€ 137,64

4,18%

23.400

23.700

Meerpersoonshuishoudens Totaal

€ 178,32

€ 185,76

4,18%

38.900

39.200

2008 € 3.092

2009 € 3.263

€ 6.937

€ 7.286

€ 10.029

€ 10.549

Overige heffingssoorten Uitgangspunt is dat de tarieven alleen mogen worden verhoogd als er een gedegen kostenonderbouwing aanwezig is. Is dit niet aanwezig, dan mag het betreffende tarief niet worden verhoogd. Als er wel een gedegen kostenonderbouwing aanwezig is, mag het tarief afhankelijk van de heffingssoort worden verhoogd met 4,18% (gemiddelde van de loon- en prijscompensatie). In onderstaande tabel is per heffingssoort aangegeven wat de grondslagen zijn voor de tarieven en wat de gerealiseerde (2007) en de begrote opbrengsten (2008 en 2009) zijn. Overige heffingssoorten Leges burgerlijke stand Leges bouw-, sloop, gebruiks- en expl.vergunning Leges APV Haven-, kade- en meetgeld Marktgelden Parkeerbelasting Roerende zaakbelasting Precariobelasting Toeristenbelasting Hondenbelasting

Grondslag geleverd product geleverd product geleverd product geleverd product geleverd product geleverd product WOZ-waarde m² gebruik openbare grond overnachting bezit hond

Rekening 2007 (x1000) € 2.779 € 5.464 € 283 € 284 € 260 € 4.757 € 30 € 198 € 119 € 455

Begroot 2008 (x 1.000) € 2.143 € 4.803 € 272 € 267 € 268 € 5.177 € 80 € 200 € 188 € 465

Begroot 2009 (x 1.000) € 2.136 € 5.004 € 283 € 278 € 279 € 5.370 € 83 € 208 € 196 € 484

190

PAGINA


ONDERWERP

Leges Leges zijn vergoedingen voor diensten of producten die de gemeente levert. Dat zijn bijvoorbeeld paspoorten, uittreksels uit registers, vergunningen en dergelijke. Daarbij geldt dat het totaal van de leges niet hoger mag zijn dan de kosten die de gemeente voor het geheel van de legesplichtige diensten of producten maakt. De leges worden in rekening gebracht bij de aanvrager van de dienst of het product. Met betrekking tot de leges worden de exacte tarieven opgenomen in de gemeentelijke legesverordening 2009, welke in het najaar van 2008 door de raad wordt vastgesteld. De scheepvaartrechten (Haven-, kade- en meetgelden) Betreft gelden die geïnd worden voor het gebruik van de haven en/of kade. De grondslag is het aantal vierkante meters van de haven die in beslag genomen worden of het aantal kubieke meters laadvermogen. Marktgelden Betreft gelden die geïnd worden voor de inbeslagname van ruimte op de Arnhemse markten. De grondslag is het aantal vierkante meters per marktkraam, per kwartaal of per jaar in het geval van een abonnement. Parkeerbelasting Betreft een belasting voor het parkeren van een voertuig op een plaats waar parkeerbelasting verschuldigd is. De grondslag is de duur van het parkeren. De parkeertijd maal het tarief bepaalt de hoogte van het bedrag. De belasting wordt geheven door het kopen van een parkeerticket, parkeermunt of een parkeervergunning. Roerende zaakbelasting Betreft een belasting voor het in eigendom hebben of gebruiken van roerende zaken, zoals woonboten, in de gemeente Arnhem. De grondslag van de belasting is de WOZ-waarde. De belasting wordt via een aanslag opgelegd aan iedereen die op 1 januari van het belastingjaar eigenaar of gebruiker is van de roerende zaak. De tarieven zijn wettelijk gelijk aan de OZB-tarieven. Precariobelasting Precariobelasting wordt in rekening gebracht bij degene die bepaalde voorwerpen onder, op of boven de voor openbare dienst bestemde gemeentegrond heeft. De grondslag is het aantal vierkante meters dat in gebruik is. Het aantal vierkante meters maal het tarief bepaalt de te innen belasting. De belasting wordt opgelegd via een aanslag. Toeristenbelasting Betreft een belasting die wordt geheven voor het verblijf in de gemeente Arnhem door nietinwoners van de gemeente Arnhem. De grondslag is het aantal overnachtingen. De belasting wordt geïnd door de exploitanten van een camping, hotel, pension of haven. Zij voldoen de belasting op aangifte. Hondenbelasting Betreft een belasting voor het houden van één of meerdere honden. De grondslag is het aantal honden dat een houder heeft. Bij het vaststellen van de hondenbelasting wordt een progressief tarief gehanteerd voor iedere tweede hond of meer. De belasting wordt via een aanslag opgelegd aan de houder van de hond(en).

ONDERWERP

In de begroting wordt conform de beleidsnota “weerstandsvermogen en risicomanagement” gerapporteerd over het risicomanagement in relatie tot de gewenste weerstandscapaciteit in de begrotingsperiode 2009-2012. De paragraaf is als volgt opgebouwd:

4.2.2


Op 13 februari 2006 is de beleidsnota “weerstandsvermogen en risicomanagement” vastgesteld. De beleidsnota omvat de vastgestelde beleidslijn geredeneerd vanuit het wettelijk kader “Besluit begroting en verantwoording” en de “Verordening financieel beleid en beheer gemeente Arnhem” over de gewenst geachte weerstandscapaciteit in relatie tot de risico’s van de gemeente Arnhem. In de nota zijn afspraken gemaakt over welke risico’s in de beleidscyclus gemeld worden. Tevens is afgesproken dat ten aanzien van de risico’s een zekerheidspercentage van 75-90% wordt gehanteerd.

PAGINA

§ WEERSTANDSVERMOGEN

4.2.1 Inleiding Het weerstandsvermogen wordt bepaald door de mate waarin de gemeente Arnhem in staat is om middelen vrij te maken om financiële en budgettaire tegenvallers op te vangen. Voor het beoordelen van de ‘weerstand’ van de gemeente Arnhem is inzicht nodig in de omvang en de achtergronden van de risico’s en de aanwezige weerstandscapaciteit. Onder weerstandscapaciteit verstaat het BBV de middelen en mogelijkheden waarover gemeenten kunnen beschikken om niet begrote kosten te kunnen dekken. Er wordt daarbij verschil gemaakt in structurele- en incidentele weerstandscapaciteit.

191

4.2

een inventarisatie van de risico’s en berekening van de gewenste weerstandscapaciteit; een inventarisatie van de aanwezige weerstandscapaciteit; beleid over de weerstandscapaciteit en de risico’s. Inventariseerde van de risico’s en de gewenste weerstandscapaciteit

Het risicoprofiel van de gemeente Arnhem ( exclusief de grondexploitatie risico’s en de risico’s rondom grote projecten) omvat ten tijde van het opstellen van deze begroting 119 risico’s. In figuur 1 zijn de risico’s gerangschikt op basis van risicoscore. Risicokaart MJPB 2009-2012 gemeente Arnhem

= / > € 1.000.000

2

2

3

0

1

= / > € 500.000 < € 1.000.000

5

2

6

0

1

= / > € 200.000 < € 500.000

2

4

3

5

5

= / > € 50.000 < € 200.000

5

2

5

3

1

< € 50.000

24

9

3

7

15

Geen geldgevolgen

2

1

0

1

0

kans 1

kans 2

kans 3

kans 4

kans 5

In de beleidsnota “weerstandsvermogen: risicomanagement en weerstandscapaciteit” is afgesproken welke risico’s in de beleidscyclusdocumenten aan u worden gerapporteerd.

192

PAGINA


ONDERWERP

Het gaat om de risico’s met een risicoscore hoger dan 15, het gearceerde gedeelte rechtsboven in de risicokaart. De risicokaart is gedurende de beleidcyclus aan verandering onderhevig als gevolg van het inventariseren van nieuwe risico’s, het treffen van beheersmaatregelen, het actualiseren van de risicoscore op basis van nieuwe inzichten en/of gebeurtenissen en veranderingen in de in- en externe omgeving. In onderstaande tabel worden de risico’s gepresenteerd met een risicoscore hoger dan of gelijk aan 15 (excl. de grondexploitatie risico’s en de risico’s rondom grote projecten). Risico’s met een risicoscore hoger dan of gelijk aan 15

Omschrijving risico Risico Eusebiuskerk Risico op hogere kosten voor de dienst Stadsbeheer door niet voorziene reparaties t.b.v. de instandhouding monument Eusebiuskerk. WWB Inkomen budgetverantwoordelijkheid gemeente. De actuele rijksbijdrage heeft geleid tot een negatief resultaat op de regeling WWB over 2007. De komende 4 jaren is sprake van een in gelijke stappen afnemend budget op het Inkomensdeel. Indien Arnhem niet kan aanhaken door de bijbehorende bezuiniging op de aantallen klanten WWB te realiseren ontstaat wederom een tekort.

Primair onderwijs, lokalenomvang onderwijsgebouwen De uitgaven aan onderwijshuisvesting zijn grotendeels afhankelijk van aanvragen uitbreiding door schoolbesturen. De gemeente is in veel gevallen verplicht tot vergoeding van uitbreiding van schoolgebouwen, waarvoor het budget niet toereikend is. Risico op productieve uren Stadsingenieurs. Risico op lagere vraag naar uren van StadsIngenieurs door de opdrachtgevers. wat leidt tot lagere inkomsten, die mogelijk leiden tot verliezen. Risico dienstbijdrage Stadsingenieurs. Risico op het niet volledig realiseren van de toegewezen bijdrage aan de overhead door de sector SI, wat leidt tot extra belasting van de overige productgroepen. Die daardoor mogelijk tekorten te verwerken krijgen. FLO bij ambulacevervoer De FLO-problematiek bij het ambulancevervoer levert budgettair een nadeel op, wat leidt tot een financieel risico. Exploitatielasten 24-uurs voorziening de Boei De exploitatielasten van de Boei zijn in de begroting geraamd. Sinds 2005 doen we ervaringen op met het werkelijke kostenverloop en ook is er regelmatig overleg om kosten binnen de raming te houden, maar nog steeds bestaat de mogelijkheid dat werkelijke kostenontwikkeling en raming uit elkaar kunnen gaan lopen. Een groot risico is het groot- en vervangend onderhoud waarvoor jaarlijks een dotatie wordt gedaan t.b.v. de voorziening met als basis een doorlopend bijgesteld onderhoudsplan. In de praktijk zal moeten blijken of de voorziening toereikend is voor de feitelijk gemaakte en te verwachten kosten Dekking beheerplan wegen. Als gevolg van het niet uitvoeren van noodzakelijk onderhoud wegen (Beheerplan wegen 2007) wegens het ontbreken van financiele middelen treedt er extra achterstallig onderhoud en een verslechtering aan het wegennet op. De kosten om dit alsnog goed te maken worden daardoor hoger. Het aanwijzen van delen van Arnhem als beschermd stadsgezicht leidt mogelijk tot het beperken van bouwen bebouwingsmogelijkheden ten opzichte van vigerende bestemmingsplannen. Als gevolg van aanwijzen en vastleggen in het betreffende bestemmingsplan van delen van Arnhem als beschermd stadsgezicht kan planschade ontstaan. Garantiesubsidie Sonsbeek. De Raad heeft in juni 2007 een garantiesubsidie van € 1,4 miljoen beschikbaar gesteld voor de organisatie een Internationale Beeldententoonstelling in 2008. Het is een raming die uitgaat van een door de Stichting Sonsbeek Internationaal opgestelde begroting voor een groot evenement. Deze begrotingspost wordt kritisch gevolgd. Bedoeling is om een zo klein mogelijk deel van de € 1.4 miljoen garantiesubsidie ook daadwerkelijk uit te moeten keren. Dit doordat de stichting voldoende sponsorgelden etc. genereert ter dekking van haar begroting. Inmiddels is € 700.000 bij voorschot verleend. Maar het totale risico blijft € 1,4 mln. die nog niet is gereserveerd binnen de Algemene Reserve, wat leidt tot een mogelijke maximale claim van € 1.4 mln.

DeelproKansscore gramma

gevolg

risicoscore

Invloed Maximum in financieel berekegevolg *1000,ning

13.3

5

5

25

4.000 27,36%

4.2

5

4

20

1.000

3,94%

3.2

5

3

15

500

1,96%

16.5

5

3

15

500

1,93%

16.5

5

3

15

500

1,95%

05.1

5

3

15

350

1,83%

5.1

5

3

15

300

1,17%

13.1

3

5

15

5.000 14,48%

12.1

3

5

15

1.500

3,49%

7.1

3

5

15

1.400

2,05%

Niet alle 119 risico’s hebben een even grote bijdrage aan de berekening van de gewenste weerstandscapaciteit (hoeveel geld is nodig om de geïdentificeerde risico’s af te dekken).

Risico herziening verdeelsleutel Verslavingszorg & Maatschappelijke Opvang (2,19% invloed) Als gevolg van een voorgenomen herverdeling van de rijksgelden tussen de G4gemeenten en de overige gemeenten dreigt gemeente Arnhem minder te krijgen dan aanvankelijk begroot.

3.

Wet dwangsom niet tijdig beslissen (2,18% invloed) De Eerste Kamer heeft op 20 november 2007 ingestemd met het wetsvoorstel 'de Wet Dwangsom bij niet tijdig beslissen'. Vooralsnog wordt uitgegaan van de invoeringsdatum van 1 januari 2010. Deze Wet houdt in hoofdlijnen in dat als de Gemeente Arnhem niet binnen de daarvoor staande termijn (de bij wettelijk voorschrift bepaalde termijn of 8 weken) een besluit neemt en de beschikking op aanvraag (en bezwaarschrift) niet tijdig neemt, de burger een dwangsom kan vorderen. wat leidt tot een dwangsom van maximaal € 1.260 per geval. Deze dwangsom is progressief per dag voor elke dag dat het bestuursorgaan in gebreke is. Dit risico doet zich gemeentebreed vanaf 2010 voor.

4.

Fouten overschrijding WWB (2,17% invloed) Als gevolg van fouten in de uitgaven van het WWB werkdeel ontstaat een risico dat er een teruggave of boete betaald moet worden aan het Rijk (overschrijding van de toegestane foutenmarges).

5.

Risico's op projecten van de dienst Stadsbeheer (2,16% invloed) In de uitvoering van projecten kunnen vertragingen optreden of andere zaken die mogelijk kunnen leiden tot tekorten op de projecten. Dit leidt mogelijk tot begrotingstekorten.

6.

Gesubsidieerde instellingen (2,16% invloed) De gemeente draagt jaarlijks in de vorm van subsidies ruim 40 miljoen over aan instellingen waar tegenover prestaties van deze instellingen staan. Het is mogelijk dat de gesubsidieerde instelling de afgesproken doelstellingen c.q. prestaties niet of niet in zijn geheel realiseert en de gemeente Arnhem geen subsidie kan terugvorderen. Als gevolg van het niet of gedeeltelijk niet realiseren van prestaties, moet de gemeente Arnhem mogelijk aanvullende inkopen doen, waardoor budgetoverschrijdingen kunnen ontstaan. De gesubsidieerde instellingen kunnen bezwaar- en beroepsprocedures voeren tegen opgelegde bezuinigingen, waardoor budgetoverschrijdingen in de vorm van claims voor de gemeente Arnhem kunnen ontstaan. Bezuinigingen op de gesubsidieerde instellingen kunnen als gevolg van het afbouwprincipe van de subsidie in de Algemene Subsidie Verordening niet zo snel worden gerealiseerd als wenselijk is voor de gemeente Arnhem.

4.2.3 De berekening van het gewenste weerstandsvermogen Wanneer alle 119 risico’s zich tegelijkertijd in hun maximale omvang zouden manifesteren dan zou dit de gemeente Arnhem ongeveer € 46,2 mln. kosten. De risico’s zullen echter niet allemaal tegelijk en in hun maximale omvang optreden. Met de 119 risico’s is dan ook een risicosimulatie uitgevoerd (zie figuur op volgende pagina). Met de beleidsnota weerstandsvermogen is vastgesteld dat de beschikbare weerstandscapaciteit minimaal gelijk moet zijn aan het gewenste weerstandsvermogen bepaald met behulp van een risicosimulatie met een zekerheidspercentage van 75 % en maximaal gelijk moet zijn aan het gewenste weerstandsvermogen bepaald met behulp van risicosimulatie met een zekerheidspercentage van 90%.

ONDERWERP

2.


Realisatie GSB/GSO doelstellingen (2,58% invloed) Er bestaat het risico dat het rijk of respectievelijk de provincie GSB III middelen kan terugvragen, wanneer de gemeente onvoldoende prestaties heeft geleverd. Daarnaast bestaat er de onzekerheid of er een vervolg komt op het GSB-beleid.

PAGINA

1.

193

Met behulp van de risicosimulatie ter bepaling van de gewenste weerstandscapaciteit kan de invloed worden bepaald die de risico’s hebben op de berekening van de gewenste weerstandscapaciteit. Daarnaast bevinden zich niet alle risico’s met een grote invloed op de berekening van de gewenste weerstandscapaciteit voor wat betreft de risicoscore op het verantwoordelijkheidniveau van de raad (risicoscore > 15). Naast de in tabel 1 genoemde risico’s met een hogere risicoscore dan 15 willen wij u de volgende belangrijke risico’s met een risicoscore lager dan 15 toch melden. Het betreffen de risico’s:

194

PAGINA


ONDERWERP

Voor de 119 risico’s ligt de gewenste weerstandscapaciteit met een zekerheidspercentage van 75% op € 13,4 mln. bij een zekerheidspercentage van 90% op € 15,1 mln. Gewenst weerstandsvermogen 90% 75%

Zekerheidspercentage Bedragen x € 1.000

Gemeentebrede risico's Percentage

15.124

Bedrag x € 1.000,-

5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 55% 60% 65% 70% 75% 80% 85% 90% 95%

7.411 8.292 8.831 9.254 9.616 9.967 10.306 10.646 10.993 11.359 11.725 12.095 12.517 12.974 13.417 13.901 14.489 15.124 15.950

Risico’s grondexploitatie- en dienstprojectrisico’s Naast de bovengenoemde 119 gemeentebrede risico’s zijn de risico’s voor de grondexploitatie en de overige dienstprojecten geactualiseerd (zie ook paragraaf grondbeleid). Bij de beoordeling van de grondexploitatierisico’s en dienstprojectrisico’s is rekening gehouden met zowel zuivere risico’s als de speculatieve risico’s. Het risicomanagement met betrekking tot de grondexploitatieprojecten en de grote projecten is afgelopen jaar verder ontwikkeld (zie jaarverslag 2007). De risico’s van de aankoop van panden binnen de grondexploitaties in voorbereiding, het strategisch bezit en de particuliere initiatieven en zijn in beeld gebracht. Indien de herontwikkeling niet of gedeeltelijk doorgaat, dan moeten de panden (het gaat voornamelijk om panden) worden verkocht of herontwikkeld. Het risico bestaat dan dat de gemeentelijke investering niet geheel kan worden terugverdiend. Voor al bovengenoemde grondexploitatierisico’s en dienstprojectrisico’s heeft een risicosimulatie plaatsgevonden. Hierbij is ook rekening gehouden met het specifieke risico van de erfpachten. In onderstaande tabel zijn op basis van de simulatie de gewenste omvang van het weerstandsvermogen bij een zekerheidspercentage van 90% en 75% berekend. Gewenst weerstandsvermogen 90% 75%


Grondexploitatieprojecten Grondexploitatieprojecten in voorbereiding / strategisch posities Dienstprojecten niet grondexploitatie Erfpachten

25.800 9.700 11.000 2.100

22.200 8.800 7.000 1.800

Totaal

48.600

39.800

Bij de grondexploitatieprojecten dragen vooral de grondopbrengsten bij aan het risico. Voor de dienstprojecten spelen de kosten van de civieltechnische werken en groenaanleg een belangrijke rol.

13.417

195

PAGINA


ONDERWERP

Het uitlopen van de projectplanningen vormt een aanzienlijk risico, dat groter wordt naarmate de realisatie verder vertraagd. Rente op het geïnvesteerde vermogen (boekwaarde) is de belangrijkste component.

Niet in de simulatie meegenomen zijn een aantal risico’s in projecten die op dit moment nog moeilijk te kwantificeren zijn: Arnhem Centraal. Bij de vaststelling van het voor de grondexploitatie benodigde weerstandsvermogen wordt ook rekening gehouden met de risico's met betrekking tot het project Arnhem Centraal. Voor een deel hebben deze risico's betrekking op de realisatie van de OV Terminal. De gemeente is voor het ‘bussen-deel’ van deze terminal opdrachtgever. De realisatie van het nieuwe station is vertraagd als gevolg van de mislukte aanbesteding van de OV-terminal. De partijen, betrokken bij de aanbesteding van de bouw van station Arnhem, starten een nieuwe ronde onder aannemers. Deze marktconsultatie is bedoeld om te kijken of met welke marktbenadering andere aannemers geïnteresseerd zijn in de bouw van de OV-terminal. Daarnaast gaan de partijen bekijken hoe extra financiering geregeld kan worden, aangezien het huidige ontwerp niet realiseerbaar is voor het huidige budget. De resultaten van de consultatie zijn op het moment van schrijven nog niet bekend. Als deze bekend zijn,komt er meer inzicht in mogelijke alternatieven, planning en financiële gevolgen en daarmee de kwantificeerbare risico’s voor de gemeente. Bij de bepaling van het weerstandsvermogen is er vanuit gegaan dat realisatie binnen de financiële kaders zal plaatsvinden. Gezamenlijke inspanning van Rijk en gemeente zijn er op gericht dit te realiseren. Het vooralsnog niet gekwantificeerde risico blijft echter, tot en met het moment dat de aanbestedingsprocedure zal zijn afgerond, actueel.

Gewenst weerstandsvermogen Met een zekerheidspercentage van 90% bedraagt het gewenste weerstandsvermogen voor de gemeente Arnhem € 63,7 mln. en met een zekerheidspercentage van 75% € 53,2 mln. Gewenst weerstandsvermogen 90% 75%


Gemeentebrede risico's

15.124

13.417

Grondexploitatieprojecten Grondexploitatieprojecten in voorbereiding / strategisch posities Dienstprojecten niet grondexploitatie Erfpachten

25.800 9.700 11.000 2.100

22.200 8.800 7.000 1.800

Totaal

63.724

53.217

4.2.4

De beschikbare weerstandscapaciteit

De weerstandscapaciteit bestaat uit middelen die kunnen worden ingezet voor het afdekken van negatieve financiële effecten als gevolg van risico’s die manifest zijn. We kunnen hierbij denken aan de elementen waar tegenvallers mee bekostigd kunnen worden, zoals reserves, onbenutte belastingcapaciteit en de vrije ruimte in de begroting. We maken onderscheid tussen de incidentele weerstandscapaciteit en de structurele weerstandscapaciteit.

Incidentele weerstandscapaciteit De incidentele weerstandscapaciteit is de ruimte om eenmalige tegenvallers op te kunnen vangen, zonder dat deze invloed hebben op de voortzetting van gemeentelijke taken. De dekkingsmiddelen die hiertoe worden gerekend zijn: Algemene reserve In onderstaande tabel op is de ontwikkeling van de algemene reserve geschetst. De stand van algemene reserve bedroeg op 1 januari 2008 € 53,4 mln. Besluitvorming in het kader van de meerjarenprogrammabegroting 2008-2011, de bestedingsvoorstellen bij het jaarverslag 2007, de toevoeging van rente leiden ertoe dat de algemene reserve op 1 januari 2009 bijna halveert tot een niveau van € 28,2 mln.

ONDERWERP

-/-


+

PAGINA

Beginstand

196

Begroot Algemene reserve vrij (saldi-reserve) Eindstand


Stand per 1-1-2008

53.487

Rente * Toevoeging van 2% rente over de stand per 1-1

1.070

MJPB 2007-2010 * Onttrekking t.b.v. het sluitend maken van jaarschijf 2008 * Onttrekking t.b.v. vervanging stoelen Musis Sacrum en Schouwburg Arnhem (amendement)

1.077 80

Ontwerp-MJPB 2008-2011 * Onttrekking t.b.v. bestemmingsreserve GRP jaarschijf 2008 * Onttrekking t.b.v. vorming bestemmingsreserve Luxor * Onttrekking t.b.v. zoutelecrolyse zwembaden * Onttrekking ter compensatie van tegenvallende opbrengsten verkoop vrijvallende lokaties onderwijs * Onttrekking t.b.v. instandhouding De Coehoorn en Introdans * Onttrekking t.b.v. storting in fonds Bedrijfsleven t.b.v. Binnenstadsmanagement

12.900 300 200 3.300 750 200

Raad 26 november 2007 * Presikhaaf Bedrijven: Afsluiting herstelplan

1.350

Raad 25 februari 2008 * Projectkosten invoering basisregistratie Adressen en gebouwen * Voeding bestemmingsreserve Buiten Gewoon Beter (BGB)

450 4.700

Raad 26/27 mei 2008 Bestedingsvoorstellen 2008 n.a.v. jaarverslag 2007: * Instellen BR Maatschappelijke voorzieningen * Instellen BR Onderwijsvoorrang * Reservering (2008) voor sportservice punt * Reservering (2008) voor Kwaliteit binnenstad * Dotatie aan reserve BGB

485 300 42 210 2.630

Stand per 31-12-2008/ 1-1-2009

53.487

2.420

27.624

28.283

In 2009 zullen op basis van amendement 6.20, de 65-jarige herdenking “ a bridge too far” en amendement 7 (podiumkunsten en het gedeeltelijk terugdraaien van de bezuinigingen op het welzijnswerk) voor € 747.000 onttrekkingen aan de algemene reserve worden gedaan, waardoor het niveau van de algemene reserve verder zal dalen.

Bedrijfsreserves van de diensten (DBR) Dienstbedrijfsreserves zijn, als gevolg van het toepassen van de spelregels begrotingsbeheer, bestemd voor het opvangen van mee- en tegenvallers bij de diensten. Hiermee wordt flexibiliteit binnen de bedrijfsvoering bewerkstelligd. De voeding vindt incidenteel plaats, aangezien structurele overschotten ten goede komen aan de algemene middelen. De mutatie in de dienstbedrijfsreserves gebeurt bij de resultaatbestemming in de jaarrekening. Op 1 januari 2008 bedroeg de stand van de dienstbedrijfsreserves € 6 mln. Op basis van amendement 7 is er voor 2009 een onttrekking voorzien aan de dienstbedrijfsreserve van de dienst MO van € 0,28 mln. ter dekking van het gedeeltelijk terugdraaien van de bezuiniging op het welzijnswerk.

Begrotingsruimte Binnen de gemeentelijke begroting moet een zodanige flexibiliteit in baten en lasten aanwezig zijn, dat met afzonderlijke maatregelen risico’s met een bepaalde omvang kunnen worden opgevangen. De gemeente Arnhem heeft flexibiliteit in de baten en lasten in haar begroting gecreëerd door het instellen van een structurele risicobuffer, de post “onvoorzien” en de post “strikt onvermijdbaar”. Met deze ruimte in de begroting kunnen risico’s met een bepaalde omvang worden opgevangen. Structurele Risicobuffer De structurele risicobuffer is tot en met 2009 ingezet voor het sluitend maken van de begroting. Het college stelt voor om vanaf 2010 de risicobuffer (à € 2,2 mln.) structureel in te zetten als algemeen dekkingsmiddel. Post “onvoorzien” en “strikt onvermijdbaar” Aan de post Strikt onvermijdbaar wordt jaarlijks € 113.000 toegevoegd. Deze bedraagt voor 2009 € 0,15 mln. Echter ten behoeve van de berekening van het aanwezige weerstandsvermogen wordt al rekening gehouden met besluitvorming van het college, ad € 126.000 waarbij de post Strikt onvermijdbaar wordt ingezet. Conform gebruikelijke systematiek worden deze mutaties verwerkt in verzamelbesluit -1 2009. De post onvoorzien bedraagt Structureel € 272.000. Op basis van amendement 1.1 Plan van aanpak Loverboys wordt op onvoorzien een beroep gedaan voor € 50.000. De post onvoorzien bedraagt € 0,22 mln. Buiten berekening gelaten aanwezige weerstandscapaciteit Bestemmingsreserves De bestemmingsreserves (reserves waaraan door de raad een bepaalde bestemming is gegeven) kunnen, zolang de raad de bestemming kan veranderen, tot de weerstandscapaciteit worden gerekend. Voor sommige bestemmingsreserves zal de aanwending als weerstandscapaciteit echter aanzienlijke negatieve consequenties voor het gemeentelijke beleid met zich mee brengen. Deze bestemmingsreserves kunnen daarom niet worden meegenomen in de berekening van de vrij aanwendbare weerstandscapaciteit. Onbenutte belastingcapaciteit De onbenutte belastingcapaciteit geeft een indicatie van de mogelijkheden, die een gemeente heeft om haar inkomsten te verhogen. De belangrijkste inkomstenbronnen van de gemeente Arnhem zijn OZB-inkomsten, de afvalstoffenheffing en de rioolheffing. Ten aanzien van de afvalstoffenheffing en de rioolheffing beschikt Arnhem nog steeds over onbenutte belastingcapaciteit. Ruim 60% van afvalinzameling en -verwerking wordt via de heffing geïnd, het overige deel is in de OZB-geïncorporeerd. De lasten voortvloeiend uit (onderhoud) riolering worden voor ruim 40% gedekt uit rioolrecht en is voor ongeveer 35% in de OZB geïncorporeerd. Het overige deel komt uit de reserves GRP. Wanneer het OZB-tarief op niveau blijft, de afvalstoffenheffing en het rioolrecht voor 100% via het tarief zou worden geïnd en de reserves volledig zijn vrijgevallen/uitgeput, levert dat structureel ca. € 11,4 mln. per jaar extra op aan heffingen en rechten.

ONDERWERP

De structurele weerstandcapaciteit is het vermogen om onverwachte tegenvallers in de begroting op te kunnen vangen, zonder dat dit gevolgen heeft voor de voortzetting van gemeentelijke taken. De middelen die dat vermogen bepalen zijn:


Structurele weerstandscapaciteit

PAGINA

Reserves grondexploitatie e.a. Het grondbedrijf beschikt over eigen reserves. Het gaat hier om de reserve grondexploitatie, de reserve Grote werken, de reserve Risico en Beheer Arnhem Centraal, de reserve Voorstudies en de reserve Strategische posities. Op 1-1-2008 bedraagt het weerstandsvermogen van de grondexploitatie € 13 mln. (zie ook paragraaf grondbeleid specifiek over de weerstandscapaciteit van de grondexploitatie).

197

Toekomstige winstpotentie grondexploitatie Conform de beleidsnota “weerstandsvermogen: weerstandscapaciteit en risicomanagement” moet ter bepaling van de beschikbare weerstandscapaciteit ook rekening worden gehouden met de toekomstige winstpotentie van de grondexploitaties. In de paragraaf grondbeleid wordt dit nader toegelicht. De toekomstige winstpotentie die wordt meegenomen in de bepaling van de beschikbare weerstandscapaciteit bedraagt € 11,9 miljoen.

198

PAGINA


ONDERWERP

Kanttekening hierbij is dat het vrijvallen van de reserve pas een volgend jaar kan plaatshebben. Zonder deze vrijval bedraagt de onbenutte belastingcapaciteit voor het begrotingsjaar 2009: € 8,4 mln. Naast deze belastingen en heffingen ontvangt de gemeente Arnhem nog inkomsten uit overige belastingen en heffingen. Aangezien voor de overige belastingen en heffingen kostendekkende tarieven worden gehanteerd is er op deze onderdelen geen onbenutte belastingcapaciteit.

Stille reserves In werkelijkheid kan de beschikbare weerstandscapaciteit van de gemeente hoger zijn dan wat uit de begroting blijkt. Er kunnen bijvoorbeeld stille reserves aanwezig zijn. Stille reserves zijn de meerwaarden van de activa die lager dan de marktwaarde zijn gewaardeerd. Voor wat betreft de gemeentelijke aandelenpositie zijn de aandelen BNG en Grondbank Midden Gelderland van belang. Omdat deze aandelen niet vrij verhandelbaar zijn, is er geen marktprijs bekend. Tevens zou eventuele verkoop van de aandelen de structureel in de begroting opgenomen dividenduitkering doorkruisen. Ten aanzien van het gemeentelijk vastgoedbezit geldt dat de voorgenomen verkoop van bezittingen reeds is meegenomen bij de financiering van het benodigde onderhoud. De stille reserves worden door de gemeente Arnhem dan ook niet tot vrij besteedbare weerstandscapaciteit gerekend. Ontwikkeling weerstandscapaciteit gemeente Arnhem Bedragen x € 1.000

Begrote weerstandscapaciteit 2009




Incidentele weerstandscapaciteit Algemene reserve Dienst Bedrijf Reserves Toekomstige winstpotentie grondexploitatie Reserves grondexploitatie e.a.

28.283 5.990 11.900 12.990

28.270 5.704 11.900 12.990

28.619 5.704 11.900 12.990

28.533 5.704 11.900 12.990

Totaal incidentele weerstandscapaciteit

59.163

58.864

59.213

59.127

0 24 222

0 192 272

0 305 272

0 418 272

Structurele weerstandscapaciteit Risicobuffer Post "strikt onvermijdbaar" Post "onvoorzien" Totaal structurele weerstandscapaciteit Totale Weerstandscapaciteit

4.2.5

246

464

577

690

59.409

59.328

59.790

59.817

Beleid over de weerstandscapaciteit en de risico’s

Het beleid van de gemeente Arnhem is erop gericht om zoveel mogelijk pro-actief met risico’s om te gaan en daarbij voortdurend de relatie met de aanwezige weerstandscapaciteit in ogenschouw te houden. Het doel is daarbij om niet iedere tegenvaller direct van invloed te laten zijn op het lopende beleid, waardoor de reguliere dienstverlening in het gedrang komt. Kortom we streven naar een robuuste begroting. Binnen de gemeente Arnhem worden spelregels gehanteerd voor de beschikbare weerstandscapaciteit. Hiervoor worden zogenaamde zekerheidspercentages gehanteerd, op basis waarvan een gewenst weerstandsvermogen wordt berekend. Een minimale norm is het weerstandsvermogen dat gebaseerd is op een zekerheidspercentage van 75%. Wanneer we onder deze norm komen, is aanzuivering van de reservepositie gewenst. Komt de reservepositie boven de norm die geldt bij een zekerheidspercentage van 90%, dan kunnen reserves worden aangewend voor dekking van nieuw beleid.

JV07

JV07

MJPB 09-12

MJPB 09-12

75%

90%

75%

90%

75%

Gewenste weerstandscapaciteit Grondexploitatieprojecten Grondexploitatieprojecten in voorbereiding Dienstprojecten niet grondexploitatie Erfpachten

20.900 11.000 2.100

Gemeentebrede risico's Totaal gewenste weerstandscapaciteit Beschikbare weerstandscapaciteit Algemene reserve Resultaat bestemming 2007 Besluitvorming 2008 (MJPB 08-11) Dienst Bedrijf Reserves Toekomstige winstpotentie grondexploitatie Reserves grondexploitatie e.a. Totaal incidentele weerstandscapaciteit Risicobuffer Post "strikt onvermijdbaar" Post "onvoorzien" Totaal structurele weerstandscapaciteit Totaal beschikbare weerstandscapaciteit

17.300 7.000 1.800

25.800 9.700 11.000 2.100

22.200 8.800 7.000 1.800

25.800 9.700 11.000 2.100

22.200 8.800 7.000 1.800

10.714

9.076

16.546

14.641

15.124

13.417

44.714

35.176

65.146

54.441

63.724

53.217

30.387

28.283

11.364 46.703

51.368 2.119 -23.957 5.990 11.900 12.990 60.410

186 272 458

0 128 272 400

0 24 222 246

47.161

60.810

59.409

4.952

5.990 11.900 12.990 59.163

Gelet op de confrontatie van de aanwezige weerstandscapaciteit van € 59,4 mln. en de gewenste weerstandscapaciteit die berekend is op basis van het risicoprofiel met een zekerheidspercentage van 75 % en 90% van respectievelijk € 63,7 mln. (90%) en € 53,2 mln. (75%), kan geconcludeerd worden dat de gemeente in deze periode bij een zekerheidspercentage van 75% over een voldoende niveau van weerstandsvermogen zal beschikken. De feitelijke reservepositie ligt op dit moment dichter bij de bovennorm (zekerheidspercentage van 90%). Omdat de aanwezige weerstandscapaciteit nog onder de bovennorm ligt ten opzichte van de gewenste weerstandscapaciteit, zal de komende periode nog steeds terughoudend worden omgegaan met het dekken van beleidsvoorstellen uit de reserves. Bij de berekening van het niveau van het weerstandsvermogen dient in ogenschouw te worden genomen dat we hebben getracht te rekenen met een zo volledig mogelijk risicoprofiel. Ten aanzien van dit risicoprofiel kan echter niet de garantie worden gegeven dat het risicoprofiel 100% volledig is. De komende jaren zal net als afgelopen jaar het risicoprofiel bij de tussenrapportages en de meerjarenprogrammabegroting worden geactualiseerd en verfijnd. Hierbij zal steeds meer de nadruk komen te liggen op het treffen van beheersmaatregelen.

ONDERWERP

MJPB 08-11

90%


MJPB 08-11

PAGINA

Zekerheidspercentage

199

Bedragen x € 1.000

PAGINA

ONDERWERP

200


ONDERWERP

Inleiding


4.3.1

PAGINA

§ ONDERHOUD KAPITAALGOEDEREN

201

4.3

Een substantieel deel van de begroting heeft betrekking op het onderhoud van kapitaalgoederen. De staat van onderhoud van kapitaalgoederen is een bepalende factor voor de beoordeling van de financiële positie van de gemeente. In dit hoofdstuk wordt achtereenvolgens ingegaan op het onderhoud van de volgende kapitaalgoederen: de openbare ruimte (aanpak via het programma Buiten Gewoon Beter); het gemeentelijke rioolstelsel (aanpak via het programma Gemeentelijk Rioleringsplan); civieltechnische en waterbouwkundige kunstwerken; wegen; gemeentelijk vastgoed; onderwijshuisvesting. Bij veel kapitaalgoederen is sprake van achterstallig onderhoud. Dat betekent dat eerst een inhaalslag gemaakt moet worden om het achterstallig onderhoud weg te werken en om het onderhoud op het gewenste kwaliteitsniveau te brengen. Daarna is het zaak om het onderhoud op het juiste kwaliteitsniveau te houden. Voor de inhaalslag zijn incidentele budgetten nodig. Het onderhoud op langere termijn vergt structurele budgetten. In de afgelopen jaren zijn aanzienlijke budgetten vrijgemaakt om de onderhoudsachterstand in te lopen: budgetten voor Buiten Gewoon Beter (BGB), voor het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP), voor het gemeentelijk vastgoed, de onderwijshuisvesting. Daarnaast zijn verschillende structurele onderhoudsbudgetten al op het juiste niveau gebracht. In deze bestuursperiode maken we opnieuw forse budgetten vrij om onze doelstellingen met betrekking tot het onderhoud van kapitaalgoederen te realiseren.

4.3.2

Buiten Gewoon Beter

Het programma In 2002 is het beleidsplan Buiten Gewoon Beter (BGB)vastgesteld. Daarmee werd bepaald dat de achterstand in het onderhoud van de openbare ruimte wijksgewijs wordt weggewerkt door middel van het programma Buiten Gewoon Beter (BGB). Na een pilot in Geitenkamp, Elden en Vredenburg ging BGB in 2003 definitief van start. Doelstelling Het BGB-programma heeft de volgende doelstelling: de openbare ruimte in Arnhem op “basisniveau” brengen en houden. Het rapport Buiten Gewoon Basis definieert voor alle onderdelen van de openbare ruimte het gewenste kwaliteitsniveau (het “basisniveau”) en geeft aan welk beleid nodig is om dit niveau in stand te houden. In de nota “Basis in Beeld” heeft nog een verdere uitwerking van het begrip “basisniveau” plaatsgevonden en wordt het “basisniveau” geïllustreerd met foto’s van de openbare ruimte. Met dit referentiekader kunnen de noodzakelijke maatregelen om de onderhoudsachterstand weg te werken c.q. om de openbare ruimte op “basisniveau” te brengen, goed worden bepaald. Op landelijk niveau is door het CROW (Centrum voor Regelgeving en Onderzoek in de Grond- Water- en Wegenbouw) een methodiek vastgesteld voor het beschrijven van de kwaliteit van de openbare ruimte. Arnhem volgt deze CROW-methodiek. Zomer 2008 wordt het Arnhemse “basisniveau” in CROW-termen beschreven. Dit project zal naar verwachting eind 2008 zijn afgerond. De methode van het CROW onderscheidt meerdere kwaliteitsniveaus voor de verschillende onderdelen van de openbare ruimte en presenteert die kwaliteitsniveaus met behulp van beeldmateriaal.

Taakstelling Niet geheel Arnhem maakt deel uit van het BGB-programma. Radialen, zoals de Nijmeegseweg en de Apeldoornseweg, bedrijventerreinen en parken (groot groen) vallen niet onder BGB. De herstructureringswijken Malburgen en Presikhaaf en het centrumgebied maken evenmin deel uit van het BGB-programma. Voor BGB geldt de volgende taakstelling: er moet 2.638 ha openbare ruimte op basisniveau worden gebracht.

Alle BGB-projecten worden gefaseerd uitgevoerd. In de definitiefase worden een projectdefinitie en een projectplan opgesteld. In de daaropvolgende ontwerpfase worden een voorlopig ontwerp (VO) en een definitief ontwerp (DO) gemaakt. Na de ontwerpfase volgt de voorbereidingsfase, waarin een bestek wordt geformuleerd en de aanbesteding plaatsvindt. In de uitvoeringsfase worden de veranderingen in de openbare ruimte daadwerkelijk gerealiseerd.

Planning BGB-projecten worden conform het gemeentelijk beleid zoveel mogelijk in samenloop met andere grote projecten (met name rioleringsprojecten) uitgevoerd. Hierdoor wordt de hinder voor wijkbewoners beperkt (de straat hoeft maar één keer open) en worden tevens kostenbesparingen gerealiseerd. Een nadeel van deze aanpak is echter wel dat de doorlooptijd van een BGB-project toeneemt. Op dit moment wordt bezien wat de effecten hiervan zijn op de geplande uitvoeringsperiode van het BGB-programma (2003 t/m 2016). Ronde

Uitvoeringsperiode

Wijk/buurt

Stand van zaken

Ronde 1

2002-2003

Geitenkamp Elden Vredenburg

Afgerond Afgerond Afgerond

Ronde 2

2003-2006

Elderveld Heijenoord/Lombok Transvaalbuurt ’t Duifje

Afgerond Afgerond Afgerond Afgerond

Ronde 3

2005-2008

Angerenstein Burgemeesterswijk – deelgebied 1 Burgemeesterswijk – deelgebied 2 Burgemeesterswijk – deelgebied 3 Molenbeke Klarendal – deelgebied A Klarendal – deelgebied B/C Klarendal – deelgebied D/E Klarendal – Klarendalseweg De Laar-West - deelgebied 1 De Laar-West - deelgebied 2 (Deurnestraat) De Laar-West - deelgebied 2 (Helm.+Boxtelstr.) De Laar-West - deelgebied 2 (overige straten) De Laar-West - deelgebied 3 De Laar-West - deelgebied 4 De Laar-West - deelgebied 5

Afgerond In uitvoeringsfase In ontwerpfase In ontwerpfase In uitvoeringsfase Afgerond In ontwerpfase In definitiefase In ontwerpfase Afgerond In uitvoeringsfase In ontwerpfase In ontwerpfase In definitiefase In definitiefase In initiatieffase

ONDERWERP

Stand van zaken Het BGB-programma wordt in verschillende ronden uitgevoerd. In tabel 1 is voor de eerste vier ronden aangegeven welke wijken/buurten zijn/worden aangepakt. In 2009 zullen we een voorstel formuleren, waarin is aangegeven welke wijken en/of buurten deel zouden moeten uitmaken van de 5e ronde BGB.


Bij de start van BGB in 2003 is vastgesteld dat voor het op “basisniveau” brengen en inrichten van de openbare ruimte de volgende bedragen (exclusief BTW) nodig zijn : € 49,4 mln. voor het wegwerken van de onderhoudsachterstand c.q. voor het op “basisniveau” brengen van de openbare ruimte; € 12,5 mln. voor het realiseren van “plussen” en “herinrichtingen”. In totaal dus € 61,9 mln. (peildatum 2003). Dit bedrag is exclusief de kosten van de BGBpilots in Geitenkamp, Elden en Vredenburg.

PAGINA

Uitvoeringsperiode Bij de start van BGB is aangegeven dat de openbare ruimte in Arnhem in een periode van 12 jaar op “basisniveau” moet zijn gebracht (d.w.z. vóór 2015). Zoals toegelicht in de MJPB 2006-2009 is de uitvoeringsperiode van het BGB-programma inmiddels met twee jaar verlengd tot 14 jaar. Het programma moet nu vóór 2017 zijn afgerond.

202

Hierbij wordt de volgende kanttekening geplaatst: de BGB-taakstelling is gebaseerd op de bruto-oppervlaktes van de wijken d.w.z. de oppervlaktes inclusief water, bebouwing, etc. Dit geeft geen goed beeld van de omvang van de op basisniveau te brengen openbare ruimte. Daarom wordt binnen de gemeentelijke organisatie met een aangepaste taakstelling gewerkt. Daarmee kan beter worden gevolgd of de resultaten goed aansluiten op de uitgaven.

Volgende ronden

2010-2016

Hoogkamp Gulden Bodem Steenstraat Hommelstraat Spijkerkwartier-Oost Arnhemse Broek De Laar-Oost Paasberg Kronenburg Alteveer/Cranevelt Monnikenhuizen Sterrenberg, Schaarsbergen, Klingelbeek e.o., St, Maarten/Sonsbeek-Zuid, Plattenburg, VelperwegNoord, Sonsbeek-Noord, Hazegrietje, Spijkerkwartier, John Frostbrug e.o., Verschuerbuurt, Holthuizen, Rijkerswoerd.

In ontwerpfase In ontwerpfase In definitiefase In definitiefase In definitiefase In definitiefase In definitiefase In definitiefase Voorbereiding start in 2009 Voorbereiding start in 2009 Voorbereiding start in 2009 Deze wijken/buurten zijn nog niet aangewezen als BGB-gebied.

Stand van zaken uitvoering BGB-programma

Projectkosten Bij de start van BGB is een budget van € 61,9 mln. beschikbaar gesteld. Na indexering is dit budget € 68,3 mln.. De afgeronde BGB-projecten hebben in totaal circa € 12,2 mln. gekost. Dit is 17,9 % van het geïndexeerde budget. De projectkosten lopen redelijk in de pas met de projectresultaten, want per 1 januari 2008 is 421 ha op basisniveau gebracht en dat is 18,3 % van de BGB-taakstelling. Hier is overigens een taakstelling gehanteerd exclusief de pilotwijken Geitenkamp, Elden en Vredenburg (= 2.295 ha op “basisniveau” brengen), omdat de kosten van BGB in de pilotwijken geen deel uitmaken van bovengenoemd BGB-budget. BGB Activiteiten in 2009 Burgemeesterswijk: Wordt in 2009 afgerond. Fase 1 van BGB in deze wijk is reeds in uitvoering en de fasen 2 en 3 gaan naar verwachting in oktober 2008 in uitvoering. Klarendal: In 2009 zal de openbare ruimte in Klarendal, waaronder de Klarendalseweg voor een belangrijk deel op basisniveau zijn gebracht. De Laar-West : Wordt in 2009 afgerond, mits het project geen nieuwe tegenslagen meer ondervindt. Diverse ontwerpen moesten worden aangepast, omdat kabels en leidingen na het graven van proefsleuven op een andere plaats bleken te liggen dan verwacht. Hoogkamp: Het project verloopt tot nu toe voorspoedig. De uitvoering start in de wijk in januari 2009 en zal doorlopen tot ver in 2010. Gulden Bodem : Wordt gestart in 2009 Arnhemse Broek / De laar-Oost Worden gefaseerd aangepakt. In 2009 zal de uitvoering van BGB slechts in delen van die wijken gaande zijn. De voortgang bij de “BGB-snippers” Steenstraat, Hommelstraat en Spijkerkwartier-Oost wordt mede bepaald door de samenloop met andere projecten. De uitvoerende werkzaamheden in Paasberg starten naar verwachting medio 2009. Kronenburg, Alteveer/Cranevelt en Monnikenhuizen (nieuwe BGB-wijken) Begin 2009 wordt gestart met het maken van projectdefinities en projectplannen. Verwacht wordt dat eind 2009 circa 480 ha openbare ruimte (bovenop de reeds per 1-12008 gerealiseerde 764 ha) op basisniveau zal zijn gebracht. Daarmee is dan ruim 47% van de BGB-taakstelling gerealiseerd.

Malburgen en Presikhaaf Zoals hiervoor reeds aangegeven, maken de wijken Presikhaaf en Malburgen formeel geen deel uit van het BGB-programma. In deze wijken zijn grote herstructureringsprojecten gaande. In 2003 is het “Ontwikkelingsplan Presikhaaf” door de gemeenteraad vastgesteld. In dit plan worden verandergebieden en beheergebieden onderscheiden.

ONDERWERP

2007-2010

Stand van zaken


Ronde 4

Wijk/buurt

PAGINA

Uitvoeringsperiode

203

Ronde

204

PAGINA


ONDERWERP

In de verandergebieden vinden ingrijpende wijzigingen plaats, zoals het slopen en herbouwen van woningen en de reconstructie van wegen. De beheergebieden (in totaal 11 stuks) kunnen niet achterblijven bij de ontwikkeling van Presikhaaf. Daarom wordt de achterstand in het onderhoud van de openbare ruimte daar weggewerkt op een wijze zoals in BGB-projecten. Dat wil zeggen dat ook de beheergebieden op “basisniveau” worden gebracht. Voor de verbetering van de openbare ruimte in Presikhaaf zijn de volgende bedragen (exclusief BTW) in het projectplan opgenomen: Verbetering openbare ruimte Presikhaaf jaar

Bedragen x € 1.000,-

2009 2010

2.500 2.588

Totaal

5.088

De werkelijke kosten per jaar zijn afhankelijk van de voortgang van de werkzaamheden. De verbeteringen in Presikhaaf worden in zes fasen uitgevoerd in de periode 2008-2012. Op basis van het projectplan moeten de eerste vijf beheergebieden eind 2009 op basisniveau zijn gebracht. In 1997 is met de vaststelling van het “Ontwikkelingsplan Malburgen” een start gemaakt met de revitalisering van Malburgen. Het projectgebied bestaat uit Malburgen Oost en Malburgen West. Binnen deze gebieden wordt een groot aantal deelprojecten uitgevoerd, waarbij woningscorporatie Volkshuisvesting verantwoordelijk is voor het uitvoeren van projecten in de zogenaamde ontwikkelingsgebieden en de gemeente Arnhem voor de herinrichting van het openbaar gebied, niet zijnde een ontwikkelgebied.

4.3.3

Gemeentelijk RioleringsPlan (GRP)

Op grond van de Wet Milieubeheer dient Arnhem te beschikken over een actueel rioleringsplan. In dit plan moet zijn aangegeven hoe de gemeente haar zorgplicht voor de riolering gaat vormgeven, wat zij de komende jaren op dit gebied van plan is en welke kosten daarmee gemoeid zijn. De zorgplicht voor de riolering gaat verder dan alleen de doelmatige inzameling en transport van afvalwater. De riolering zorgt er ook voor dat we droge voeten houden als het regent. Slecht onderhoud aan de riolering kan leiden tot onveilige verkeerssituaties, bijvoorbeeld door verzakking van het wegdek. De riolering is dus mede bepalend voor de kwaliteit van de leefomgeving.

GRP IV In 2008 is het vierde gemeentelijke rioleringsplan (GRP IV) vastgesteld. In het GRP IV is al invulling gegeven aan de zorgplicht die de gemeente op basis van Wet Gemeentelijke Watertaken per 1 januari 2008 heeft voor regenwater en grondwater. Doelstellingen In het GRP IV onderscheiden we in de rioleringszorg drie thema’s: schoon en helder water (vooral gericht op waterkwaliteit), droge voeten en een goede leefomgeving (gericht op overlast door de riolering) en effectief beheer. Binnen elk thema zijn gemeentelijke rioleringstaken te onderscheiden. Het GRP IV kent de volgende doelstellingen: afronden basisinspanning gemengde riolering; voldoen aan Kaderrichtlijn Water (gefaseerd over de periode 2009-2027); aanleg van riolering in nog niet gerioleerde gebieden; adequate vergunningverlening en handhaving; voorkomen risicovolle situaties door “water op straat”; uitvoeren grondwaterzorgplicht; verminderen ernstige gevallen inpandige stankoverlast; onderzoek aan de riolering; riolen vervangen of herstellen als schadebeeld meer dan 25% van riool beslaat; goed beheer van installaties (gemalen, pompen) en leidingen; vergroten rioolbewustzijn bij burgers en bedrijven. Taakstelling Het GRP IV kent onder meer de volgende belangrijke taakstellingen: het herstellen en/of vervangen van 14 km riolering per jaar. In de komende jaren moet een groot aantal rioolherstel- en rioolvervangingsprojecten worden uitgevoerd. het afkoppelen van 85 ha verhard oppervlak van het gemengde rioolstelsel vóór 2012

PAGINA


ONDERWERP

het inspecteren van circa 100 km riool per jaar. Voor een adequaat beheer van de riolering is een goed inzicht nodig in de kwaliteit van het rioolstelsel. Daarom is in de planperiode van het GRP III reeds gestart met extra rioolinspecties.

205

Uitvoeringsperiode Het GRP IV heeft betrekking op de planperiode 2009 tot en met 2013. Budget Met de uitvoering van het GRP IV is een bedrag gemoeid van € 86,4 mln. Het betreft enerzijds € 70,4 mln. investeringskosten (zie onderstaande tabel) voor het uitvoeren van diverse rioleringswerken, zoals het vervangen van slechte riolering, het afkoppelen van regenwater en het oplossen van overlastsituaties met betrekking tot water op straat. Anderzijds is er sprake van jaarlijks terugkerende kosten, de zogenaamde exploitatiekosten (€ 16,1 mln.), voor onder meer het dagelijkse beheer van de riolering, onderzoek aan de riolering en rioolinspectie.

Investeringskosten GRP IV Bedragen x € 1.000,-

Herstellen en vervangen bestaand riool Afronden basisinspaning; afkoppelen Verbeteren waterkwaliteit (KRW), bovenop basisinspanning Verminderen water op straat Verminderen grondwateroverlast Opheffen stankoverlast Groot onderhoud aan gemalen e.d. Aanpak niet gerioleerde gebieden

44.000 3.700 6.900 9.600 600 200 4.100 1.300 Totaal

70.400

Activiteiten, uitgaven en resultaten in 2009 In 2009 start de uitvoering van het GRP IV. Er kunnen op dit moment dus nog uitsluitend geplande activiteiten en verwachte uitgaven en resultaten worden gemeld.

Gelet op het aantal projecten dat momenteel in de voorbereidingsfase en de uitvoeringsfase verkeert, zal in 2009 naar verwachting circa 14 km riool kunnen worden vervangen of hersteld. De gemalen Trekkerslust, Bakenhof, Honigkamp, Roermondsplein en Hulkesteinseweg worden in de planperiode van het GRP IV opgeknapt. Met de voorbereiding wordt in 2009 gestart. In 2009 zal ook weer stedelijk gebied worden afgekoppeld van de riolering (niet autonoom, maar in samenloop met BGB- en/of riolereringsprojecten). Het gaat hierbij naar verwachting om circa 17 ha verhard oppervlak. Voor de in het GRP III genoemde gebieden in of nabij Schuytgraaf die nog niet van riolering zijn voorzien, wordt in 2008 een projectplan opgesteld. De realisatie van een persleiding in deze gebieden zal naar verwachting in 2009 worden afgerond. In 2009 zal naar verwachting circa 100 km riool worden geïnspecteerd.

De investeringskosten in 2009 zullen circa € 14 mln. bedragen.

4.3.4

Civieltechnische en waterbouwkundige werken

In de MJPB 2006-2009 zijn budgetten opgenomen voor het wegwerken van achterstallig onderhoud aan de volgende civieltechnische en waterbouwkundige werken: de kadeconstructie langs de Rijn; diverse viaducten en bruggen doorlaatwerken Eldensedijk.

Kadeconstructie langs de Rijn Een groot deel van de kademuur langs de Rijn is al vele jaren oud. Van de kademuur stamt 909 meter uit 1937 en 535 meter uit 1974. Voor deze circa 1.450 meter lange kademuur zijn ingrijpende onderhoudsmaatregelen nodig. Uit onderzoek door een extern bureau is gebleken dat de stabiliteit en veiligheid van de lage kade zonder aanvullende maatregelen niet meer kan worden gegarandeerd. De gemeente Arnhem heeft derhalve besloten de oudste delen van de kademuur (stammend uit 1937) geheel te vervangen en

206

PAGINA


ONDERWERP

onderhoud te plegen aan de nieuwere delen van de kademuur. Niet alleen de kademuur moet worden aangepakt, maar ook het zogenaamde kwelscherm, dat tussen de lage kademuur en de hoge kademuur is aangebracht. De totale investeringskosten van de onderhoudswerkzaamheden worden geraamd op € 8,4 mln. De voorbereiding is in 2008 gestart (explosievenonderzoek, fasering, bestek etc.). In 2009 wordt begonnen met de daadwerkelijke vervanging van de kade. Waarschijnlijk vindt afronding plaats in 2011. Een en ander is afgestemd op het project Rijnboog.

Viaducten en bruggen Wijkgerelateerd onderhoud zit in het BGB-programma. In BGB is echter geen rekening gehouden met doorgaande wegen, viaducten en bruggen. Er zijn vier viaducten over de A325, waarvan een drietal (Rijkerswoerdsestraat, Matsersingel en Eldensedijk) fors opgeknapt moesten worden. In 2008 is hiermee gestart. In 2009 vindt afronding plaats. Vervolgens moeten ook de overige bruggen en viaducten met een stedelijke functie (41 objecten) worden opgeknapt. In totaal is jaarlijks € 500.000 aan investeringsbudget beschikbaar. In de planning van 2009 is tevens het opknappen van de John Frostbrug opgenomen. Doorlaatwerken Eldensedijk Een doorlaatwerk is een waterbouwkundig kunstwerk dat water door kan laten. De Eldensedijk heeft een doorgang waar een schuif in zit die open en dicht kan. Op die manier kan de waterstand geregeld worden. In 2008 wordt een onderzoek uitgevoerd naar de staat en bruikbaarheid van deze doorlaatwerken. Er wordt onder andere onderzoek gedaan naar de constructie en fundering van de doorlaatwerken. In de toekomst moet er weer gemotoriseerd verkeer over de dijk heen kunnen. Dit onderzoek moet voorzien in oplossingen daarvoor in de vorm van verschillende mogelijkheden c.q. scenario’s. Inmiddels is duidelijk dat deze doorlaatwerken in zijn geheel een rijksmonument zijn, dus zowel de doorlaatconstructie als het wegdek. De bruikbaarheidsstudie loopt nog tot zomer 2008. Daarna zal er een keuze worden gemaakt welk scenario wordt gekozen, waardoor dus pas eind 2008 duidelijkheid zal zijn over de werkzaamheden die nog moeten gebeuren. In de investeringsbegroting is tot nu toe € 0,15 mln. gereserveerd voor het opknappen van dit doorlaatwerk. Daar zal opnieuw naar worden gekeken als de resultaten van het onderzoek bekend zijn. 4.3.5 Wegen De gemeente werkt via de reguliere onderhoudsprogramma's en het groot onderhoud aan het schoon, heel en veilig houden van het openbaar gebied. Onderdeel van dit onderhoud is het op niveau houden van de kwaliteit van de verharding op wegen, fietspaden en trottoirs. Dit betekent dat voor deze Arnhemse voorzieningen geldt: fietspaden: het bereiken en vasthouden van het niveau 'A' als kwaliteitsniveau voor de verharding. overige verhardingen: het bereiken en vasthouden van het 'basisniveau' als kwaliteitsniveau en het aanbrengen van 'stil asfalt' op de wegen die de meeste geluidsoverlast geven. Om een acceptabel kwaliteitsniveau van het wegennet in Arnhem te bereiken en vast te houden zal het groot onderhoud van wegen, trottoirs en fietspaden uitgebreid moeten worden. Dit betekent, naast de reguliere onderhoudsactiviteiten, het jaarlijks uitvoeren van groot onderhoud aan ruim 6 km fietspad/fietsstrook, 9 km rijbaan op de hoofdwegen en 16 km woonstraat in de wijken. Inmiddels is duidelijk geworden dat de huidige onderhoudsbudgetten tekort schieten om het wegennet op het gewenste kwaliteitsniveau te houden. Via het programma BGB (Buiten Gewoon Beter) brengen we de wegen in de meeste Arnhemse wijken al op het gewenste kwaliteitsniveau. Vorig jaar is echter becijferd dat we er daarmee nog lang niet zijn. Met de meest recente inzichten is te berekenen dat een forse verhoging van het jaarlijks budget voor groot wegenonderhoud nodig is, om de gewenste kwaliteitsniveaus overal te bereiken en te behouden. Daarnaast kiezen we voor een kwaliteitsverhoging van de verharding op fietspaden, en voor het aanleggen van stil asfalt op hoofdwegen die de meeste geluidsoverlast voor omwonenden geven. Door samenloop met de hier omschreven uitbreiding van het groot onderhoud zijn deze beleidswensen nu met minder middelen te realiseren. Het huidige wegennet voldoet niet aan het basisniveau: de achterstand is bij hoofdwegen 18% (€ 6,2 mln.); wegen in wijken 22% (€ 17,6 mln.) en fietspaden 19% (€ 2,5 mln.).

Het gemeentelijk vastgoed had te kampen met aanzienlijk achterstallig onderhoud. Om deze panden op te knappen is bestuurlijk besloten om de helft van de toen in eigendom zijnde panden van de gemeente te verkopen en om met de opbrengst van deze panden de andere helft op te knappen. De gehele operatie stond gepland om in vijf jaar te realiseren (2005-2009). Elk jaar wordt daartoe een Vastgoedbeheerplan opgesteld. Met ingang van 2010 zal het vastgoed middels een structureel onderhoudsbudget moeten worden onderhouden. In deze paragraaf wordt de prognose geleverd voor de ‘VGB-plan aanpak’ t/m 2009 en een prognose voor het structureel onderhoud ten behoeve van de jaarschijven 2010 t/m 2012. Het VGB-plan omvat drie aandachtsgebieden, te weten: een inhaalslag achterstallig onderhoud voor de te behouden panden, vervreemden van af te stoten panden en het professionaliseren van het vastgoedbeheer (inclusief beleidskaders).

Prognose 2009-2012 Inhaalslag achterstallig onderhoud voor te behouden panden De raming van de kosten voor achterstallig onderhoud voor de periode 2009-2012 is iets hoger dan in het eerste VGB-plan was voorzien. De reden hiervoor is gelegen in de prijsstijgingen in de bouw voor zowel de materiaal- en de loonkosten en de eveneens gestegen advieskosten en een aantal niet geplande aanvullende onderhoudsuitgaven. De verwachte prijsstijging loopt verder op, voor 2009 moet deze gesteld worden op 8%. De totale kosten ten behoeve van de inhaalslag achterstallig onderhoud voor de periode 20052009, ten laste van de voorziening onderhoud vastgoedbeheerplan, zullen aldus naar verwachting € 25 mln. bedragen. Zie hiervoor de tabel op de volgende pagina aan het eind van deze subparagraaf. Naast de inhaalslag achterstallig onderhoud is het ook van belang om de staat van het vastgoed ook in de toekomst op peil te houden. Hiertoe zijn in de Meerjarenprogrammabegroting 2005-2008 de reguliere onderhoudsbudgetten opgehoogd. Vanaf 2008 is € 1,6 mln. beschikbaar voor de kosten voor structureel onderhoud. Zie de tabel op de volgende pagina aan het eind van deze subparagraaf). De verwachte benodigde budgetten voor het structureel onderhoud vanaf 2010 zullen door ons begin 2009 worden aangegeven.

Vervreemden van af te stoten panden De verkoopopbrengsten bedragen na aftrek van de betreffende boekwaardes naar verwachting in totaal ca. € 17,5 mln. Daar de verkoopprocedures soms lang duren is het mogelijk dat enkele panden daadwerkelijk pas in 2009 zullen worden geleverd. Professionaliseren van het vastgoedbeheer Teneinde de exploitatie van het gemeentelijk vastgoed tot in lengte van jaren te waarborgen zal er een professionele vastgoedbeheerorganisatie worden ingericht. Daarbij zal tevens de waarderingsgrondslagen en afschrijving vaste activa, de beheerkosten, kosten planmatig onderhoud en de gemeentelijke heffingen, verzekeringen etc. worden betrokken. Daarnaast zijn de panden van de zogenoemde Veeglijst bijna geheel in kaart gebracht . Dat zijn panden die niet zijn opgenomen in het VGB-plan.

ONDERWERP

Gemeentelijk vastgoed


4.3.6

PAGINA

De kosten voor de realisatie van het bovengenoemde wegenonderhoud worden gefinancierd vanuit het voorgestelde bereikbaarheidfonds. Het fonds wordt “voorlopig” gevoed vanuit de algemene middelen met € 1 mln. structureel en vanuit de parkeerexploitatie. Het fonds is bedoeld ter financiering van bereikbaarheidsprojecten, parkeerprojecten en onderhoudsprojecten aan wegen. Voor het wegenonderhoud zullen op basis van jaarlijks voor te leggen plannen onttrekkingen aan het fonds worden gedaan. Om de verharding van de Arnhemse fietspaden op het kwaliteitsniveau A’ voor de verharding te brengen en houden zijn in 2010 eenmalig extra middelen nodig (€ 0,5 mln.). Voorgesteld wordt dan ook om vanuit de algemene middelen in 2010 eenmalig € 0,5 mln. toe te voegen aan het bereikbaarheidsfonds ten behoeve van het onderhoud aan de fietspaden.

207

Tegen deze achtergrond wordt in deze begroting voorgesteld om het wegenonderhoud uit te voeren op basis van een middenscenario, waarbij de hoofdwegen op basisniveau worden gebracht, de wegen in de wijken 10% onder het basisniveau en de fietspaden op het A kwaliteitsniveau.

208

PAGINA


ONDERWERP

Naast het completeren van de panden van de Veeglijst zullen voor deze panden nog aanvullend bouwkundige inspecties dienen plaats te vinden om de omvang van het achterstallig onderhoud van deze panden in beeld te brengen. Ook zal aansluitend daarop inzicht worden verschaft in de omvang van het benodigde budget om dit achterstallig onderhoud ten aanzien van deze nieuwe groep objecten aan te pakken.

Financieel kader vastgoedbeheerplan 2005 t/m 2009 en stand van de ‘Voorziening onderhoud vastgoedbeheerplan’ In onderstaande tabel wordt het financiële kader van het Vastgoedbeheerplan van 2005 tot en met 2009 weergegeven, gebaseerd op de bestuurlijke besluitvorming. De bedragen voor structureel onderhoud zijn opgenomen in de MJPB 2008-2011. Het betreft de kosten voor structureel/planmatig onderhoud dat projectmatig (en gelijktijdig) met het achterstallige onderhoud wordt aangepakt. In het nabije verleden is een voorziening getroffen van € 22,5 mln. ten bate van het wegwerken van het achterstallig onderhoud. Deze zogenoemde ‘Voorziening onderhoud vastgoedbeheerplan’ dient middels de verkoopopbrengst van het af te stoten deel van het gemeentelijk vastgoed zo veel mogelijk gecompenseerd te worden. De stand van de voorziening wordt bepaald door de uitgaven ten behoeve van het achterstallig onderhoud vastgoed en de netto opbrengsten uit verkoop van het te vervreemden vastgoed. Bedragen voor onderhoud kunnen op basis van urgentie en bestuurlijke besluitvorming onderling verschoven worden binnen de periode van het VGB-plan, mits de optelling binnen deze periode sluit op € 22,5 mln. Een aantal voorziene maatregelen, zoals Musis Sacrum, schuift door naar de periode 2010-2012. Een nadere onderbouwing van deze bedragen is weergegeven in de eerder vastgestelde Vastgoedbeheerplannen. Daarnaast komen ook uitgaven in het kader van de onderwijspanden (€ 10 mln.) ten laste van de voorziening, conform eerdere besluitvorming. Tenslotte komen de gecorrigeerde bedragen ten opzichte van het eerste Vastgoedbeheerplan op basis van prijsstijgingen en niet geplande aanvullende onderhoudsuitgaven ten laste van de voorziening.

Stand van de ‘Voorziening onderhoud vastgoedbeheerplan’ Het financiële kader van het Vastgoedbeheerplan 2005 is nog steeds van kracht. Als de geprognosticeerde uitgaven, volgens de jaarschijf 2009, reeds nu in de beschouwing wordt betrokken is de stand van de voorziening per ultimo 2009, zijnde ultimo –‘de VGB-plan periode’ - circa € 5 mln. Prognose ‘Voorziening onderhoud vastgoedbeheerplan’ per ultimo 2005 tot en met 2009

‘Voorziening onderhoud vastgoedbeheerplan’ bedragen x € 1000,-

1 Inkomsten uit vervreemden vastgoed

Voorz. begin 2005

22.500

Jaarschijf 2005 Jaarschijf 2006 Jaarschijf 2007 Jaarschijf 2008 Jaarschijf 2009 Totaal Voorz. eind 2009

500 10.400 6.100 500

40.000

2 Uitgaven t.b.v. onderwijsPanden

-/- 2.500 -/- 2.500 -/- 2.500 -/- 2.500 -/- 10.000

3 Dekking structureel onderhoud uit MJPB

1.100 1.300 1.600 1.600 5.600

4 Jaarschijf

7.200 6.500 6.000 5.400 5.500 30.600

Wijzigingen ten opzichte van de kaders uit VGB-plan 2005 Ten opzichte van de eerste VGB-plannen zijn verschillende veranderingen opgetreden. De omvang van de vastgoedportefeuille is anders dan was voorzien. Het Stadskantoor is verkocht en op basis van bestuurlijke besluitvorming is meer Vastgoed in (tijdelijk) gemeentelijk bezit gebleven. Na de eerste quick-scan is inmiddels de gehele vastgoedportefeuille geïnspecteerd. Daarbij zijn meer achterstallige onderhoudszaken aangetroffen. Er hebben forse prijsstijgingen in de bouw plaats gevonden. Er zijn meer onderhoudsprojecten aangepakt dan destijds waren voorzien.

5 Bedragen ten laste van de voorziening (5 = 4 – 3)

-/- 7.200 -/- 5.400 -/- 4.700 -/- 3.800 -/- 3.900 -/- 25.000 = 5.000

PAGINA


ONDERWERP

Onderwijshuisvesting

209

4.3.7

Bij het onderhoud van onderwijsgebouwen hebben zowel de schoolbesturen als de gemeente een verantwoordelijkheid. Een deel van het totale gebouwenonderhoud, grofweg gezegd het kleiner en dagelijks onderhoud, is voor rekening van het schoolbestuur (budget daarvoor gaat rechtstreeks van het Rijk naar de schoolbesturen) en voor het overige onderhoud, grofweg gezegd het groot onderhoud, moeten de schoolbesturen een beroep doen op de middelen van de gemeente. Voor uitbreiding, inrichting en leermiddelen voor scholen voor het primair onderwijs en groot onderhoud aan onderwijsgebouwen is structureel in de meerjarenbegrotingen een kapitaallastenbudget van € 0, 22 mln. opgenomen. Hiervoor kunnen jaarlijks circa € 2,8 mln. aan investeringen worden gedaan. In de afgelopen jaren is dit budget enkel toereikend gebleken voor schooluitbreiding, -inrichting en leermiddelen. Het noodzakelijke groot onderhoud heeft daardoor gedurende een reeks van jaren niet kunnen plaatsvinden. Om de opgelopen achterstand in te halen is in de MJPB 2006 - 2009 over de periode 2006 t/m 2009 als een eenmalige impuls een budget opgenomen van € 2,5 mln. per jaar, dus € 10 mln. in totaal.

Reserveren voor onderhoud Willen we de onderwijsgebouwen, nadat het achterstallig onderhoud is weggewerkt, blijvend in een goede staat van onderhoud houden dan zullen de schoolbesturen op tijd hun aandeel in het onderhoud moeten leveren (bijvoorbeeld het schilderen van de kozijnen) zodat de gemeente niet voortijdig hoeft te worden aangesproken op het beschikbaar stellen van budget voor groot onderhoud (het vervangen van verrotte kozijnen). Gemeente en schoolbesturen moeten dus heel consequent ieder voor hun aandeel in het toekomstig onderhoud middelen reserveren, zodat al het onderhoud op het juiste moment kan worden uitgevoerd. Voorkomen wordt daarmee dat het onderhoud veel meer gaat kosten dan nodig is. Afspraken daarover zullen in een convenant tussen gemeente en schoolbesturen worden vastgelegd. Een eerste stap hiertoe is in 2006 door gemeente en schoolbesturen gezet door het uitspreken van de intentie te komen tot van beide kanten gedragen onderhoudsbeleid met betrekking tot onderwijsgebouwen. Verwacht wordt dat in 2008 een gezamenlijk beleid is geformuleerd op basis waarvan de meerjaren onderhoudsplannen (mop’s) kunnen worden geactualiseerd. In 2009 zullen dan afspraken gemaakt worden over de omvang van het aandeel van de schoolbesturen en de wijze van onderhoudsreservering, het beheer van de onderhoudsvoorziening en het laten verzorgen van al het onderhoud. Dit wordt vastgelegd in een convenant. Vanaf 2010 moeten de convenantafspraken leiden tot daadwerkelijke dotaties aan de onderhoudsvoorziening.

PAGINA

ONDERWERP

210


211

PAGINA


ONDERWERP

4.4 § FINANCIERING 4.4.1

Inleiding

In het treasurystatuut gemeente Arnhem worden de missie en doelstellingen voor het financieringsbeleid beschreven. In dit statuut wordt uitputtend ingegaan op de kaderstelling van de werkorganisatie (taken, bevoegdheden, verantwoordelijkheden, mandatering) en op het instrumentarium om de doelstellingen te realiseren. In deze treasuryparagraaf komen de onderstaande onderwerpen aan de orde: Risicomanagement financiering; Financieringsvolume; Kasgeldlimiet; Renterisiconorm; Overige risico’s;

4.4.2

Riscomanagement en financiering

Voor de financiering wordt onderscheid gemaakt tussen: Eigen gemeentelijke financieringsbehoefte; Financiering van de sociale woningbouw; Financiering ten behoeve van aan de gemeente gelieerde instellingen.

Eigen gemeentelijke financieringsbehoefte Bij de eigen gemeentelijke financieringsbehoefte gaat het om de financiering van alle investeringen van de gemeente Arnhem. Hierbij moet naast de reguliere (her)financieringen van de diensten worden gedacht aan investeringen en de grote stedelijke projecten, zoals Arnhem Centraal, Rijnboog en onderhoudsplan wegen. Als “inkoop” van noodzakelijke middelen (de funding) wordt gebruik gemaakt van de volgende financieringsmiddelen: de kapitaalmarkt voor langlopende financieringsmiddelen (voor een volume van € 609 mln.) de geldmarkt voor kortlopende financiering (< 1 jaar); het uitnutten van de zg. kasgeldlimiet tot het toegestane maximum van € 50 mln. de binnen Arnhem beschikbare reserves en voorzieningen met een volume van € 224 mln. Als dekking van de kosten van de verstrekte financiering wordt aan de diensten het zogenaamde rente-omslagpercentage in rekening gebracht, een gewogen gemiddelde van door de gemeente te betalen rente aan verstrekkers van de opgenomen leningen. In 2009 bedraagt de omslagrente 5,25%. Het volume van de kapitaalverstrekking per begin 2009 is ca. € 660 mln. (waarvan ca. € 125 mln. onderhanden werk).

Reserve voor renteverschillen De omslagrente vindt zijn basis in het streven om in meerjarig kader de rentekosten voor de financiering van investeringen van de gemeente (w.o. de grote projecten) zo stabiel mogelijk te houden. De marktrente kan en zal fluctueren; het hoeft geen uitleg dat de gemiddelde rente van een groot aantal afzonderlijke leningen binnen een stabiele leningenportefeuille minder sterk fluctueert. Voor het opvangen van rentefluctuaties wordt een specifieke reserve aangehouden, de ‘reserve voor renteverschillen’. Met behulp van deze reserve wordt voorkomen dat rentestijgingen op de gelden/of kapitaalmarkt in één jaar onmiddellijk leiden tot een verhoging van de omslagrente. Bij een belangrijke stijging van de rentepercentages in de markt kunnen de hogere rentekosten op korte termijn ten laste van de reserve worden gebracht. Voor de langere termijn moet in meerjarig kader een alternatief voor de dekking worden gezocht. Dit kan betekenen dat de omslagrente moet worden verhoogd. Per ultimo 2007 (jaarverslag) bedraagt het volume van de reserve voor renteverschillen € 6 mln. (bovengrens van deze reserve). De reserve heeft dit plafond kunnen bereiken omdat in de afgelopen jaren in de financiering een beter resultaat is gerealiseerd dan begroot. De stijging in 2008 van de rente op langlopende leningen zal in de komende jaren een drukkend effect hebben op het resultaat van de financiering. Deze stijging is voornamelijk het gevolg van de recent sterk gestegen olie- en grondstofprijzen, die de inflatie hebben opgestuwd naar een niveau dat Europa de laatste jaren niet meer heeft meegemaakt. Als gevolg van verwachtingen rond de inflatie gaan wij ervan uit dat op termijn het moment zich zal voordoen dat de reserve voor renteverschillen moet worden aangesproken om de omslagrente op het huidige niveau van 5,25% te houden.

Reserve voor algemene risico’s financiering Het risico is aanwezig dat een instelling niet aan de contractuele verplichtingen van betaling van rente en/of aflossingen kan voldoen. Dit risico wordt beperkt door maatfinanciering en door het bedingen van garanties met betrekking tot solvabiliteit en te stellen zekerheden. De gemeente hanteert een risico-opslag op de te betalen rentevergoeding over de lening van 0,1% à 0,2%. Deze risico-opslag voedt de reserve Risico financiering derden. De stand van deze reserve bedraagt per begin 2009 € 6,1 miljoen. 4.4.3

Financieringsvolume

Jaarlijks neemt de gemeenteraad een besluit over het financieringsvolume. Dit volume heeft betrekking op de financieringsbehoefte voor de lange termijn (vaste financiering) en voor de korte termijn (vlottende financiering).

Lange termijn financiering (vaste financiering) Zoals reeds toegelicht gaat het hier om de benodigde (additionele) geldmiddelen voor de eigen gemeentelijke financiering (kapitaalverstrekking aan diensten); de financiering van de sociale woningbouw; de financiering van de grondbank/Schuytgraaf en de verstrekking van geldleningen aan instellingen, gelieerd aan het beleid van de gemeente Arnhem. Korte termijn financiering (vlottende financiering) Bij de kortlopende financiering gaat het om de financiering van de lopende activiteiten en werkzaamheden van de gemeente. Hiervoor wordt geld geleend of tijdelijk uitgezet voor een periode van maximaal een jaar.

ONDERWERP

Financiering ten behoeve van aan de gemeente gelieerde instellingen Bij de financiering ten behoeve van aan de gemeente gelieerde instellingen gaat het om activiteiten die nauw grenzen aan het beleid van de gemeente Arnhem. Bij de directe (eigen) financiering van de activiteiten van de instellingen heeft de gemeente Arnhem een gericht toezicht op het reilen en zeilen van de betreffende instellingen. Door aan de te verstrekken leningen waarborgen te verbinden kan bij calamiteiten direct worden gereageerd (voorbeeld: executie bij recht van eerste hypotheek). Besluiten tot het verstrekken van leningen aan derden worden voorbereid door de betreffende vakdienst en ter besluitvorming voorgelegd aan het college. Ook bij de financiering van de aktiviteiten van aan de gemeente gelieerde instellingen wordt een terughoudend beleid gevoerd. Ook hier wordt in eerste instantie gekeken naar de waarborgfondsen, zoals deze bestaan voor de zorgsector en de sportsector. Met borgstelling door deze waarborgfondsen kunnen instellingen bij banken een lagere rente bedingen en hoeft de gemeente zelf geen lening te verstrekken.


Risicoreserve woningbouw Voor de financiering van de sociale woningbouw bestaat een getrapt regime. De financiering van de woningbouwcorporaties behoort tot het taakveld van de dienst Stadsontwikkeling. De afdeling concerntreasury faciliteert deze dienst bij de financiering en voert het registratieve beheer van de leningenportefeuille. Voor de aan deze financiering verbonden risico’s wordt door de dienst Stadsontwikkeling een risicoreserve aangehouden, het Volkshuisvestingsfonds. Per begin 2009 is het volume van deze reserve ca. € 1,2 mln.

PAGINA

Financiering van de sociale woningbouw De beleidsuitgangspunten voor de financiering van de (sociale) woningbouw zijn recentelijk geëvalueerd. Bij het verstrekken van nieuwe leningen aan de woningbouwcorporaties wordt momenteel terughoudendheid betracht. Dit resulteert uiteindelijk in een lager risico voor de gemeente. Bij de financiering van de woningbouw wordt door de corporaties nadrukkelijk gekeken naar het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. Dit landelijk fonds fungeert als achtervang ten aanzien van de risico’s en vervult daarmee de garantstellende rol die gemeenten van oudsher hadden. Ook gezien de ontwikkelingen op het gebied van schaalvergroting en regionalisering van de woningbouwcorporaties ligt een terugtrekkende rol van de gemeente op het terrein van de financiering in de lijn van de verwachtingen. Door schaalvergroting van de activiteiten wordt a.h.w. de gemeentegrens overschreden. Het is denkbaar dat sommige woningbouwcorporaties de leningenportefeuille in eigen beheer gaan nemen, waardoor een gedeeltelijke sanering van de huidige portefeuille zal plaatsvinden. Het volume van de leningenportefeuille is voor het jaarplan 2009 ca. € 267 mln. (stand 1-1-2009).

212

Dit moment komt dichterbij wanneer de inflatie aanhoudt en de rente op de kapitaalmarkt verder stijgt of wanneer wij onze eigen financieringsmiddelen (reserves en voorzieningen) uitgeven en dus extra geld moeten lenen.

Onderhanden werk diensten

125.000

Voorzieningen

Leningenportefeuille U/G: (uitgezette gelden aan gelieerde instellingen en woningbouwcorporaties)

308.000

Leningenportefeuille O/G: (opgenomen gelden in de kapitaalmarkt)

65.000 608.000

Vlottende middelen rekening-courant met de Bank Nederlandse Gemeenten.

Totaal

174.000

966.000

50.000

897.000

Het totaalvolume van de benodigde financieringen bedraagt € 966 mln. Vanuit de volumes van de reserves en voorzieningen en vanuit de bestaande leningenportefeuilles voor respectievelijk de vaste financiering en de woningbouw is een bedrag van € 847 mln. beschikbaar. Tevens is vanuit de vlottende financiering een bedrag van maximaal € 50 mln. als dekking in te zetten. Dit betreft het arrangement met de Bank Nederlandse Gemeenten. Totaal aan funding is dus beschikbaar € 897 mln. Dit betekent dat er een bedrag van ca. € 69 mln aan additionele middelen ingenomen moet worden (stand per 1-1-2009). Naar verwachting moet tevens een bedrag van ca. € 79 mln. voor nieuwe investeringen in het jaar 2009 beschikbaar komen. Deze extra benodigde middelen van in totaliteit € 148 mln. zullen voornamelijk vanuit langlopende leningen worden aangetrokken.

Leningenportefeuille 2009 Onderstaand schema geeft inzicht in de samenstelling van de volumes in het jaar 2009 van de huidige leningenportefeuille. Het betreft leningen opgenomen gelden (OG) en leningen uitgezette gelden (UG). Het netto saldo (volume OG minus volume UG) is ca. € 300 mln. en wordt betrokken bij de bepaling van het benodigd volume voor de eigen financieringen. bedragen * € 1.000

Leningenbeheer opgenomen gelden: leningenportefeuille opgenomen gelden*) extra financieringsbehoefte per 1 jan. 2009

hoofdsom nieuwe aflossingen 1-1-2009 opnames

608.000

43.000 69.000

nieuwe investeringen in de loop van 2009

79.000 608.000

148.000

hoofdsom 31-12-2009

rente 2009

565.000

32.500

69.000

3.200

79.000

1.900

43.000

713.000

37.600

uitgezette gelden: vaste financiering woningbouw

41.000

-

2.000

39.000

1.800

267.000

-

18.000

249.000

13.400

308.000

-

20.000

288.000

15.200

*) inclusief verwachte groei van de leningenportefeuille met ca. € 40 miljoen in de loop van 2008 (vanaf juni 2008 ).

ONDERWERP

533.000

Financiering (funding) middels: Reserves



Benodigd voor: Kapitaalverstrekking aan diensten

PAGINA

Financieringsbehoefte 2009: Onderstaand schema geeft inzicht in de benodigde geldmiddelen en de manier waarop een en ander kan worden gefinancierd (funding).

213

Voor deze vorm van lenen is een specifiek arrangement afgesloten met de Bank Nederlandse Gemeenten, waarbij voor de bepaling van het maximale volume de kasgeldlimiet van de wet FIDO wordt gehanteerd. Hierbinnen staat het de gemeente vrij om tijdelijk zelf kortlopende middelen in te nemen of uit te zetten. In voorkomende situaties zal een deel van de opgenomen kas-/callgelden (O/G) worden omgezet in langlopende financiering, de zg. consolidatie. Een en ander past binnen de regels, zoals vastgelegd in het treasurystatuut. De kasleningen U/G (uitgezet geld) beperken zich momenteel tot de gedeeltelijke financiering van de grondbank/Schuytgraaf.

230.000

B

Financieringsbehoefte sociale woningbouw (corporaties)

100.000

C

Financieringsbehoefte aan gemeente gelieerde instellingen

Deze bedragen wijken niet af van het mandaat voor 2008. Bij de eigen gemeentelijke finanieringsbehoefte (A) gaat het om de herfinanciering van bestaande activa (de oude leningen lopen hierbij af) en om nieuwe investeringen. Bij de financiering voor de sociale woningbouw (B) en voor de gelieerde instellingen (C) zal gezien het reeds ingezette terughoudend beleid beperkt een beroep op financieringsmiddelen worden gedaan. In principe blijft het mogelijk dat voor een van deze aktiviteiten leningen worden uitgezet en dus ook een funding van de financiering noodzakelijk is.

4.4.4

Kasgeldlimiet

De Wet Fido (Wet Financiering decentrale overheden) geeft concrete richtlijnen voor gemeenten voor het beheersen van het renterisico in verband met de korte termijn financiering. De kasgeldlimiet is een wettelijke norm (plafond) voor het volume geldleningen middels call- en kasgeldtransakties. De bovengrens is bij ministeriële regeling voor het jaar 2009 vastgesteld op 8,5 % van het totale exploitatiebudget van de gemeentelijke begroting. Het gemeentelijke jaarplan 2009 heeft een omvang van ca. € 590 mln. De kasgeldlimiet voor het jaar 2009 komt daarmee uit op ca. € 50,2 mln. Ingaande 2009 vervalt de verantwoording per kwartaal aan Gedeputeerde Staten en wordt in de paragraaf financiering van het jaarverslag verantwoording afgelegd over de hoeveelheid aangetrokken en uitgezet kasgeld in relatie tot de kasgeldlimiet. Tot op heden blijft de gemeente Arnhem voortdurend onder de kasgeldlimiet.

4.4.5

Renterisiconorm

Het doel van de renterisiconorm is om voor de vaste schuld te bepalen of de gemeente in enig jaar grote risico’s loopt door (her)financiering van leningen of door het toepassen van renteherzieningen op leningen. Dit risico betreft dus de mogelijke verzwaring van de rentelasten en hiermee extra druk op de exploitatie. Bij een goed (gelijkmatig) opgebouwde leningenportefeuille blijft dit renterisico binnen verantwoorde marges en zullen de renteaanpassingen zich geleidelijk voordoen. In de Wet Fido is vastgelegd dat jaarlijks een volume ter grootte van 20% van de gemeentelijke exploitatiebegroting (peildatum 1 januari) mag worden geherfinancierd of een renteherziening mag ondergaan. Voor het jaar 2009 komt de prognose van het rente-risico uit op 3,8%. Dit is ruim onder de genoemde norm van 20% conform de Wet Fido.

4.4.6

Overige risico’s

Gezien de samenstelling van de gemeentelijke leningenportefeuille en de kaderstelling vanuit het treasurystatuut (alleen leningen in euro’s) is er binnen de gemeente Arnhem geen sprake van valutarisico en/of koersrisico.

50.000

ONDERWERP

Eigen gemeentelijke financieringsbehoefte (kapitaal voor diensten)


Bedragen x € 1.000,-

A

PAGINA

Mandaat Voor de financieringsbehoefte per onderscheiden categorie mandateert de gemeenteraad het college om in 2009 leningen aan te gaan tot de volgende maximumtotalen:

214

Rentevisie Op basis van de realisatie in het recente verleden is het begrote voordelig saldo van de financieringsfunctie in 2008 verhoogd van € 5,7 mln. naar € 6,7 mln. Dit is ook het begrote saldo voor 2009 en volgende jaren. De recente ontwikkelingen op de internationale kapitaalmarkt zijn op korte termijn nog geen reden voor ongerustheid. De huidige rentepercentages kunnen wij voorlopig opvangen binnen onze begrotingsramingen en een verdere stijging van de rente kan voor een aantal jaren worden opgevangen vanuit de reserve voor renteverschillen. Op een terugkeer van de historisch lage rentestanden van 2005 en 2006 rekenen wij niet. In de plaats daarvan zoeken wij in overleg met de banken actief naar mogelijkheden om geld te lenen tegen zo laag mogelijke rentekosten, vanzelfsprekend binnen de wettelijke kaders en met een acceptabel risico.

215

PAGINA


ONDERWERP

4.5 § BEDRIJFSVOERING 4.5.1

Inleiding

De paragraaf bedrijfsvoering geeft inzicht in de stand van zaken en de beleidsvoornemens omtrent de bedrijfsvoering, gericht op het ondersteunen en uitvoeren van de programma’s uit deze begroting. In deze paragraaf wordt daarom aandacht besteed aan een aantal belangrijke aspecten van de bedrijfsvoering: de opzet van de beleidscyclus, de bezuinigingen en een aantal onderwerpen op het gebied van de interne organisatie.

4.5.2

De beleidcyclus

De beleidscyclus is de kapstok in het samenspel tussen raad, college en de ambtelijke organisatie. Uitgaande van politiek primaat en ambtelijke professionaliteit wordt samenhangend gewerkt aan het realiseren van de doelen uit de begroting. In de cyclus worden de volgende documenten ten behoeve van de gemeenteraad geproduceerd: de perspectiefnota; de meerjarenbegroting; de tussentijdse rapportages en het jaarverslag.

Perspectiefnota Ingaande begrotingsjaar 2007 is het nieuwe instrument, de perspectiefnota, in de beleidscyclus ingebed. Hiermee heeft de raad een extra mogelijkheid haar sturend vermogen en de controlerende taak uit te voeren. De perspectiefnota verschijnt vooruitlopend op deze programmabegroting, zodat de gemeenteraad een breder zicht heeft op toekomstige ontwikkelingen en daarmee adequater richting aan het college kan meegeven ten behoeve van het concept programmabegroting. Grotestedenbeleid (GSB) en Gelders Stedelijk Ontwikkelingsbeleid (GSO) Evenals voorgaande jaren zijn doelstellingen uit het Grote Stedenbeleid (GSB) en de Gelderse Ontwikkelingsbeleid (GSO) geïntegreerd in de gemeentelijke doelstellingen. De GSB-periode, die loopt van 2005 tot en met 2009. In 2008 is de eindverantwoording van GSO II opgesteld. Hierin zijn de Arnhemse resultaten van de tweede tranche van het GSO-beleid toegelicht, in beleidsmatige en financiële zin. De GSOII-periode is per 1 januari 2008 afgesloten met een goedkeurende accountantsverklaring. Afwijkend van de vorige tranche zullen de resultaten van GSO III jaarlijks in het jaarverslag worden verantwoord. Dit vergt extra inspanning tijdens de jaarverslag-trajecten en een nauwkeurige inrichting in het financiële systeem. De daadwerkelijke eindverantwoording en daarmee de afrekening in 2010 zal hierdoor eenvoudiger worden. In deze begroting is de inzet van de GSO III middelen over de wijken deels (wijkopbouwwerk Elderveld, Realisering van speel/hangvoorzieningen 12+ en voorzieningenhart ST. marten) meegenomen. Besluitvorming over de overige inzet vindt plaats nadat de preventiewijken zich hebben uitgesproken over de uitvoeringsplannen (zie hoofdstuk 2.2 Algemeen financieel beeld).

4.5.3

Bezuinigingen

De afgelopen jaren worden gekenmerkt door opeenvolgende forse bezuinigingsoperaties (de grote bezuiniging 2005-2008 naar aanleiding van het CEBEON-rapport en de extra bezuinigingen als gevolg van de ambities van het coalitie-akkoord 2006). De bezuinigingen zijn grotendeels in de kaders van de diensten verwerkt. In de TURAP’s wordt de raad over de realisatie van de bezuinigingen tussentijds geïnformeerd, zodat eventuele bijsturing mogelijk blijft. Voor begrotingsjaar 2009 staan de volgende taakstellingen nog open: Overzicht nog in te vullen bezuinigingstaakstelling bedragen * € 1.000

Efficiencytaakstelling Subsidietaakstelling totaal

2009 0 2.500 2.500

2010 398 2.500 2.898

2011 398 2.500 2.898

2012 398 2.500 2.898

ONDERWERP

4.5.4


PAGINA

216

Hieronder volgt een toelichting op de nog in te vullen bezuinigingstaakstellingen. De efficiencytaakstelling van € 2,5 mln. is ook grotendeels in de kaders verwerkt. Ingaande 2010 dient er voor € 0,4 mln. aan maatregelen te worden gevonden. De subsidietaakstelling is ontstaan als dekking voor de wensen uit het coalitieakkoord. In eerste instantie zou ingaande 2008 reeds € 1 mln. worden ingevuld, maar dit is teruggedraaid, evenals de bezuiniging van € 0,15 mln. op de bibliotheek. Vanaf 2009 is een subsidietaakstelling € 2,5 mln. opgenomen.

Highlights uit de bedrijfsvoering

De bedrijfsvoering omvat een scala aan onderdelen, in deze paragraaf wordt daarom slechts kort ingegaan op een aantal belangrijke ontwikkelingen.

Internal Auditing De gemeente Arnhem streeft ernaar om “in control” te zijn. Onder “in control” wordt verstaan dat er de beschikking is over een beleids- en beheersinstrumentarium en over procesbeheersings-methodieken die de organisatie in staat stellen kansen en bedreigingen (risico”s) tijdig te signaleren en hierop in termen van sturing alert te reageren. Een middel daarbij is het proces van auditing. De internal auditfunctie verschaft het management de noodzakelijke zekerheid over het behalen van organisatiedoelen en levert informatie voor verbeteringen op het gebied van control en het extern afleggen van verantwoording. Operational audits (Onderzoeken door het college ad art. 213a) Nut en noodzaak van het operational audits worden versterkt door de opmars van bijvoorbeeld risicomanagement en herinrichting van werkprocessen. Van operational audits wordt steeds vaker onderkend dat zij een belangrijk stuk gereedschap zijn voor bestuur en management om de organisatie te verbeteren. De toegevoegde waarde van de audits wordt vergroot als de organisatie zelf met onderzoeksvragen komt. In de planning van de operational audits is in 2008 een audit van stadsprogramma 2 en een audit voor ICT opgenomen. Deze onderwerpen zijn middels inventarisatie vanuit de organisatie aangedragen. Voor 2009 zal opnieuw een inventarisatie naar de wenselijke audits worden gehouden. Uit ervaringen van de audits van 2007 is gebleken dat operational audit terrein wint. De audit naar de bereikbaarheid van de stad is positief ontvangen in het directieteam en het College van B&W. Financial audits Teneinde de rechtmatigheid en de getrouwheid in de jaarrekening te waarborgen zal ook in 2009 uitvoering gegeven worden aan de noodzakelijke financial audits. Dit betreft voornamelijk de audits op de business cycles waarin veel geld omgaat. Vanaf 2007 worden circa 80 Rijkssubsidies/Provinciale subsidies verantwoord in de jaarrekening in de vorm van Single Audit Single Information. De internal audits van deze regelingen zullen ook meegenomen worden in de planning voor 2009. De business cycle inkoop en aanbesteden en de business cycle personeel zullen gemeentebreed geaudited worden. Huisvesting De belangrijkste uitgangspunten van het ‘Project Nieuwbouw’ betreffen werkpleknormering, werkplekconcepten, flexibiliteit en werkplekdeling. Speerpunt in het concept zijn de flexibele werkplekken; meerdere medewerkers maken gebruik van dezelfde werkplek. In de nieuwbouw is een ruimtereductie van 20% voorzien door efficiënter gebruik van werkplekken. Verder is het plan om de contacten met burgers (frontoffice-activiteiten), die nu plaatsvinden vanuit het stadhuis en het stadskantoor te concentreren in het stadhuis. De naam ‘Project Nieuwbouw’ dekt medio 2008 de lading niet meer. De nieuwbouw is klaar en de oplevering is geschied. Sinds de oplevering wordt er met name gewerkt aan afwerken, inrichten en het uitwerken van de interne dienstverlening. Er is meer prake van het huisvesten van alle kantoren en het project is overgegaan in het project ‘Kantoorhuisvesting’.

Personele ontwikkelingen Ten aanzien van de loonsom van de ambtelijke organisatie kan geconstateerd worden dat deze in het begrotingsjaar 2009 fors stijgt (6,1%) ten opzicht van begroting 2008. Dit effect wordt met name veroorzaakt door de loonkostenstijging van de CAO. Ook wordt het aantal formatieplaatsen in het personeelsbestand vergroot. Dit wordt name voornamelijk veroorzaakt door extra taken bij de diensten IZ (22), SB (13). Voor de extra taakmutatie (budgetten zoals WWB-werkdeel, armoede gelden en voorziening nieuwkomers) wordt de gemeente gecompenseerd.

ONDERWERP

B2009 tov B2008

Loonsom ambtelijke organisatie Aantal fte ambtelijke organisatie

€ 84.155 1.568

€ 91.344 1.651

€ 98.131 1.695

€ 6.787 44

Uitzendkrachten Inleenkrachten Gedetacheerd personeel (WIW, WSW) Totaal inhuur externen

€ 5.220 € 9.815 € 351 € 15.386

€ 924 € 4.545 € 86 € 5.555

€ 1.035 € 5.044 € 126 € 6.205

€ 111 € 499 € 40 € 650

€ 99.541

€ 96.899

€ 104.336

€ 7.437

totaal


begroting 2009

PAGINA

begroting 2008

217

rekening 2007


De afwijking tussen de realisatiecijfers 2007 en de begroting 2008 cq 2009 voor inhuur externen wordt veroorzaakt doordat er bij de begroting geen rekening wordt gehouden met rendabele inhuur. Rendabele inhuur is in andere kostencomponenten verankerd en wordt meestal door exogene financieringsbronnen gedekt. Deze werkwijze is ook door de accountant toegelicht in de rapportage van bevindingen in april 2008 naar aanleiding van de motie “ Lijden in Lasten”.

PAGINA

ONDERWERP

218


PAGINA


ONDERWERP

§ VERBONDEN PARTIJEN

4.6.1 Inleiding Een verbonden partij is in de definitie is in de definitie van het BBV een participatie waarmee financiële belangen zijn gemoeid en waarin bestuurlijke invloed wordt uitgeoefend door de gemeente. De paragraaf verbonden partijen dient volgens het Besluit begroting en verantwoording (BBV): de visie op deze partijen weer te geven in relatie tot de realisatie van de doelstellingen die zijn opgenomen in het programmabegroting; de beleidsvoornemens omtrent verbonden partijen. Het aangaan van banden met (verbonden) derde partijen komt voort uit het publiek belang. Verbindingen met derde partijen zijn een manier om een bepaalde publiek taak uit te voeren. Per verbonden partij is sprake van een financieel en bestuurlijk belang. In de financiële verslaglegging vindt echter geen consolidatie plaats van de verbonden partijen.

4.6.2

219

4.6

De visie op de verbonden partijen

In januari 2005 is door de raad de “Kadernota verbonden partijen” vastgesteld. In deze kadernota is de visie van de gemeente Arnhem op verbonden partijen in relatie tot de realisatie van de doelstellingen in de MJPB verwoord. Vanuit de besturingsfilosofie van de gemeente Arnhem is de gedragslijn vastgesteld op welke wijze wordt omgegaan met publiekrechtelijke en privaatrechtelijk samenwerkingsvormen. Deze gedragslijn is inhoudelijk vertaald in een aantal richtlijnen en procedureel in een te hanteren instrumentarium.

‘Afstoffen en aanscherpen’ Op 24 september 2007 is op basis van de nota “Afstoffen en aanscherpen” de kadernota verbonden partijen enigszins gewijzigd en aangevuld. Besloten is om: In een schriftelijke reactie aan de algemene besturen van Gemeenschappelijke Regelingen tijdig de gemeentelijke zienswijze op de toegezonden conceptbegrotingen kenbaar te maken en; Door middel van een kopie van deze reacties de agendacommissie en de gemeentelijke afgevaardigden in het algemeen en dagelijks bestuur van de Gemeenschappelijke Regeling te informeren. Het aantal verbonden partijen in 2009 De verwachting is dat de gemeente Arnhem in 2009 met een twintigtal verbonden partijen een relatie heeft. 1. Naamloze Vennootschap(NV) Bank Nederlandse Gemeenten 2. Stichting Stedenlink 3. Stichting Samenwerkingsverband Glasvezelnetwerk 4. Stichting Het Veluwse Bosbrandweer Comité 5. Gemeenschappelijke Regeling (GR) Hulpverleningsdienst Gelderland Midden 6. GR Werkvoorziening Midden Gelderland (Presikhaaf Bedrijven) 7. GR Regionaal Historisch Centrum "Gelders Archief" 8. Stichting horeca activiteiten Musis / Schouwburg 9. GR Volwasseneneducatie Regio Arnhem 10. GR Milieusamen-werking Regio Arnhem (MRA) 11. Besloten Vennootschap (BV) Grondbank Midden Gelderland 12. Stichting Dataland 13. GR Knooppunt Arnhem Nijmegen 14. Stichting parkeerbeheer Arnhem 15. GR Euregio Rijn-Waal 16. BV Facility Point 17. BV Participatie maatschappij Schuytgraaf 18. BV Grondexploitatie maatschappij (GEM) Schuytgraaf beheer BV 19. CV GEM Schuytgraaf CV 20. CV Wonen Boven Winkels Arnhem Lingezegen Mogelijk zal er in de komende begrotingsperiode met een eenentwintigste verbonden partij een relatie worden aangegaan. De gemeente Arnhem heeft op 28 september 2006 een intentieovereenkomst ondertekend waarin zij heeft aangegeven bij te zullen dragen aan de totstandkoming en instandhouding van een nieuw park aan de zuidzijde van de stad, Park Lingezegen.

In 2007 zijn de verbonden partijen in de vorm van een herbeoordeling doorgelicht. Hieruit is naar voren gekomen dat het van belang is om met nagenoeg alle verbonden partijen de relatie te continueren. In een enkel geval werd een verandering in de relatie voorgesteld of voorzien. Stichting Stedenlink Van deze stichting wordt voorgesteld om na deze bestuursperiode (2010) de deelname te beëindigen. Het gaat hier om een landelijke opererende stichting die zich tot doel heeft gesteld de ontwikkeling en uitwisseling van kennis en ervaring tussen Nederlandse gemeenten te stimuleren, die voorop lopen op integraal informatie communicatie technologisch (ICT) beleid en een sterke relatie hebben tussen ICT en stedelijke samenleving. Daarnaast treedt de stichting op als belangenbehartiger van de deelnemende gemeenten op bijvoorbeeld het gebied van het verkrijgen van open infrastructuur voor de burger. De inschatting is dat de Stichting zijn functie heeft vervuld. Grondbank Midden Gelderland Holding BV(Grondbank Midden Gelderland). Naar de relatie met de Grondbank Midden Gelderland is in 2007 een specifieke, uitgebreide audit gedaan. Op basis van deze audit is besloten tot een verdere professionalisering van de relatie met de Grondbank Midden Gelderland. Hierbij wordt met name bedoeld de opdrachtgeverrol vanuit de gemeente. Daarnaast wordt op basis van een te ontwikkelen scenario een toekomstperspectief van de relatie met de holding gemaakt met een doorlooptijd van circa drie jaar, waarbij het op termijn kunnen beëindigen van de relatie vooralsnog het uitgangspunt is. De Raad van Commissarissen heeft inmiddels het initiatief genomen om de verdere verzelfstandiging van de commerciële activiteiten vorm te geven. Daarnaast zal een constructie worden ontwikkeld waarbij de niet-commerciële taken nauw gelieerd blijven aan de overheid. Dit proces is op dit moment in volle gang en zal de komende maanden verder vorm krijgen. In het jaarverslag 2007 is conform de vereisten van de BBV in de bijlage “ Actualisatie verbonden partijen 2007” de uitvoeringsinformatie per verbonden partij opgenomen. Voor een groot deel van deze verbonden partijen zijn er in de komende begrotingsperiode geen specifieke ontwikkelingen te verwachten. Voor een aantal verbonden partijen echter wel.

Stichting Het Veluwse Bosbrandweer Comité (VBC) In 2008 zijn mede als gevolg van de gewijzigde doelstelling van de stichting de verouderde statuten gewijzigd. De statutenwijziging heeft tot doel het zo efficiënt en slagvaardig mogelijk besturen van de stichting. Voorgesteld is dan ook om het bestuur van de stichting in omvang te beperken. Er wordt een nieuw klein bestuur gevormd, dat bestaat uit de brandweercommandanten van de regio’s Noord- en Oost-Gelderland en Gelderland Midden en een Raad van Toezicht. Deze zal gaan bestaan uit twee leden. Één lid wordt uit hun midden benoemd door het algemeen bestuur van de Veiligheidsregio Noord- en OostGelderland en één lid wordt benoemd uit hun midden door het algemeen bestuur van de Hulpverlening Gelderland Midden (HGM).

ONDERWERP

Verwachte ontwikkelingen in de komende begrotingsperiode


4.6.3

PAGINA

Op het moment van het verschijnen van deze begroting heeft de gemeente Arnhem de bestuursovereenkomst nog niet getekend. Arnhem had haar twijfels over de onderlegger van de begroting, de planexploitatie Lingezegen en over de onduidelijkheden met betrekking tot de invulling van de Gemeenschappelijke Regeling. Arnhem ondersteunt het idee van het park nog steeds maar wil wel dat er een door alle partners gedragen grondexploitatie ligt en een acceptabele overeenkomst voor het beheer en onderhoud wordt gesloten. Uitgangspunt daarbij is een Gemeenschappelijke Regeling, maar de mogelijkheid moet open blijven om tot een andere samenwerkingsvorm te komen. De bij het park Lingezegen betrokken partijen streven ernaar om eind 2008 tot een overeenkomst te komen.

220

Onder leiding van de provincie Gelderland en samen met de projectpartners de gemeenten Overbetuwe,Lingewaard, Nijmegen, Waterschap Rivierenland en Staatsbosbeheer zijn de gemaakte afspraken uit die intentieovereenkomst uitgewerkt tot een bestuursovereenkomst. De bestuursovereenkomst omvat; Het masterplan, waarin te lezen is hoe het park er uit gaat zien: Het uitvoeringsprogramma, waarin staat hoe en in welke stappen het park gerealiseerd wordt; De projectbegroting, waarin de kosten en de dekking zijn uitgewerkt; De notitie over organisatie en beheer.

Herbeoordelingen en pilot procesbeschrijvingen Afgelopen jaar is er verder uitvoering gegeven aan de afspraken in de “Kadernota verbonden partijen”. De relaties met de verbonden partijen zijn in de vorm van een herbeoordeling doorgelicht. De komende jaren zal verder worden gewerkt aan het opstellen van een toezichtsarrangement per verbonden partij. Daarnaast heeft de dienst Stadsbeheer als pilot een procesbeschrijving “Control op de verbonden partijen” gemaakt. Bezien zal worden of deze procesbeschrijving toepasbaar kan worden gemaakt voor de gehele gemeentelijke organisatie. Risico’s Bij verbonden partijen is sprake van een getrapt risico. Financiële problemen worden in eerste instantie door de verbonden partij zelf opgevangen. Per verbonden partij is daarom op basis van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) inzicht nodig in de ontwikkeling van het eigen en vreemd vermogen. Zoals afgesproken wordt in de bijlage bij het gemeentelijke jaarverslag per verbonden partij een overzicht opgenomen van het eigen en vreemd vermogen.

ONDERWERP

Stichting Dataland In het kader van het Programma Stroomlijning Basisgegevens worden gemeenten verplicht basisregistraties in te voeren voor adressen en gebouwen. Belangrijke redenen om de basisregistraties op te zetten, zijn klantgerichter werken en administratieve lastenverlichting. Waarom zou je als burger of bedrijf in alle contacten met de overheid steeds opnieuw al je gegevens moeten geven? Die zijn toch al lang bekend! Met de basisregistraties worden de gegevens gemakkelijk toegankelijk voor de overheidsinstanties die ze voor hun taken nodig hebben. Op 22 januari heeft de Eerste Kamer de Wet Basisregistraties Adressen en Gebouwen (BAG) aangenomen. De invoering van het BAG neemt een groot deel van de activiteiten over van de stichting Dataland. In de komende periode zal worden bekeken of de relatie met Dataland gehandhaafd dient te blijven.


Milieusamen-werking Regio Arnhem (MRA) De MRA heeft met ingang van de tweede helft van 2008 twee nieuwe vakberaden ingesteld, een vakberaad Vergunningen en een vakberaad Klimaat en Duurzaamheid

PAGINA

Werkvoorziening Midden Gelderland (Presikhaaf Bedrijven) Per 1 januari 2008 is de nieuwe Wet sociale werkvoorziening (Wsw) ingevoerd. Gemeenten worden door deze Wet rechtstreeks verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wsw. Het budget voor de WSW gaat bijvoorbeeld in plaats van naar de GR Presikhaaf Bedrijven rechtstreeks naar de gemeenten. Gemeenten worden o.a. zelf verantwoordelijk voor wachtlijstbeheer. De modernisering is gericht op behoud van de Wsw voor de doelgroep en het versterken van de beweging van binnen naar buiten. De vormgeving van binnen naar buiten betreft beschut werken buiten Presikhaaf Bedrijven, bij reguliere werkgevers. De Wsw is in principe niet gericht op uitstroom, de Wsw is gericht op activering en niet op reïntegratie. De nieuwe wet heeft consequenties voor de (in de Gemeenschappelijke Regeling samenwerkende) gemeenten. Deze gemeenten hebben gezamenlijk een beleidsvisie en een agenda voor verdere uitwerking en besluitvorming tot stand gebracht. Op 28 januari 2008 heeft de raad ingestemd met de beleidsvisie. Inmiddels wordt de beleidsvisie verdere uitgewerkt om eind 2008 over te kunnen gaan tot finale besluitvorming. De finale besluitvorming wordt waarschijnlijk vanaf 2009 van invloed op de relatie met de verbonden partij Presikhaaf Bedrijven. Mogelijk leidt dit ook tot een tot wijziging van de Gemeenschappelijke Regeling

221

Gemeenschappelijke Regeling (GR) Hulpverleningsdienst Gelderland Midden (HGM) In financieel opzicht verandert de relatie met de HGM (zie ook hoofdstuk 2.3.6). De HGM heeft aangegeven dat er op het gebied van de volksgezondheid een aantal punten is waarvoor extra middelen nodig zijn: Medische milieukunde en epidemiologie. Doel is het verbeteren van de dienstverlening op de diverse terreinen. De basiscapaciteit medische milieukunde binnen HGM zit onder het landelijk genormeerde zgn. waakvlamniveau. Zowel bij het ontwikkelen van beleid als bij het afleggen van verantwoording over het gevoerde beleid zijn gegevens over de aard en de omvang van gezondheidsvragen op lokaal en regionaal niveau noodzakelijk. HGM wil deze gegevens verzamelen en ontsluiten. Daarbij voorziet HGM in een informatiebehoefte die binnen de regio leeft en voldoet aan de informatieplicht van de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Daarnaast is afgesproken binnen de regio dat de HGM de CAO volgt voor de sector gemeenten, dit vertaalt zich in hogere lasten vanaf 2009. Per saldo wordt de inwonersbijdrage hiervoor met € 43.000 verhoogd.

ONDERWERP

Conform de vereisten van het BBV en de afspraken in de kadernota Verbonden Partijen wordt in de bijlage verbonden partijen bij het jaarverslag de uitvoeringsinformatie opgenomen In dit overzicht met uitvoeringsinformatie is, conform de afspraken gemaakt in de kadernota verbonden partijen, per verbonden partij opgenomen: De naam en de vestigingsplaats; Het openbaar belang dat op deze wijze wordt behartigd; De veranderingen die zich hebben voorgedaan gedurende het begrotingsjaar in het belang dat de gemeente in de verbonden partij heeft; Het eigen vermogen en het vreemd vermogen van de verbonden partij aan het begin en aan het einde van het begrotingsjaar; Het resultaat van de verbonden partij.


Kaderstelling voor informatie bij jaarrekening

PAGINA

4.6.4

222

Pas wanneer de verbonden partij zelf niet in staat is de problemen op te lossen komen de achterliggende partijen in beeld. De risico’s met beleidsmatige en financiële consequenties voor de gemeente Arnhem zijn opgenomen in de bijlage “Actualisatie verbonden partijen 2007” bij het jaarverslag 2007. Er hebben zich geen wijzigingen voorgedaan in het risicoprofiel van de verbonden partijen. De risico’s zijn meegewogen in de bepaling van de gewenste weerstandscapaciteit (zie paragraaf 4.2 weerstandsvermogen). Bij het jaarverslag 2008 zal de bijlage verbonden partijen met de uitvoeringsinformatie geactualiseerd worden. Eventuele aanpassingen in het risicoprofiel worden uiteraard meegenomen.

223

PAGINA


ONDERWERP

4.7 § GRONDBELEID 4.7.1

Inleiding

In 2005 is door de gemeenteraad het kader vastgesteld waarbinnen het grondbeleid en de grondexploitatie opereert. De nota ‘Grondbeleid gemeente Arnhem: Grond(ig) bezien!’ legt vast hoe keuzes moeten worden gemaakt om op een verantwoorde manier met de schaarse grond binnen de gemeente Arnhem om te gaan. Welke uitgangspunten daarbij moeten worden gehanteerd, welke procedures ten behoeve van de besluitvorming aangewezen zijn, hoe met financiële middelen omgegaan dient te worden en op welke manier de juiste informatie kan worden verschaft. De nota is de leidraad aan de hand waarvan het college van burgemeester en wethouders het grondbeleid vorm geeft, uitvoert en inbedt in het geheel van activiteiten die de gemeente uitvoert. In deze paragraaf wordt ingegaan op een aantal aspecten waarop het grondbeleid rechtstreeks ingrijpt op de beleidsdoelstellingen en financiën in de meerjarenprogrammabegroting 2009 - 2012.

4.7.2

Inbedding in en dienstbaarheid aan andere (deel)programma’s

In de paragraaf grondbeleid van vorige meerjarenprogrammabegrotingen is aangegeven welke doelen voor het grondbeleid onderscheiden worden: Het tijdig kunnen realiseren van nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen; Het bevorderen van maatschappelijk gewenst ruimtegebruik; Het bevorderen van een rechtvaardige verdeling van kosten en opbrengsten over gebruikers, exploitanten, eigenaren en overheid; Het verhogen van de kwaliteit van het ruimtegebruik, de zeggenschap voor de burger en de marktwerking op de grondmarkt; Het realiseren van nieuwe ontwikkelingen tegen aanvaardbare maatschappelijke offers en kosten. Deze doelen staan niet op zich. Het uitgangspunt hierbij is het bereiken van publieke doelstellingen, zoals verwoord in bijvoorbeeld de visie “Arnhem 2015” en nader uitgewerkt in het “Structuurplan Arnhem 2010” en de nota “Stad in Balans”. Hierbij is het van groot belang nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen tijdig te kunnen realiseren. Binnen het grondbeleid onderscheiden we een tweetal soorten projecten: Grondexploitaties (vastgestelde en in voorbereiding) en Dienstprojecten, grote projecten die mogelijk worden gemaakt door financiële injecties van de gemeente zelf of van externe partijen (denk onder andere aan Rijk of provincie). Een belangrijke plaats in het grondbeleid wordt ingenomen door de zogenaamde strategische projecten. Dit zijn grootschalige projecten en clusteringen van kleinere projecten, waarmee zowel op het gebied van bedrijvigheid als op het gebied van wonen in de stad het aanzien van Arnhem drastisch wordt veranderd in de betekenis van aantrekkelijker gemaakt. Deze strategische projecten kunnen zowel grondexploitaties zijn als dienstprojecten. De huidige strategische projecten zijn: Arnhem-Centraal, Centrum-Oost, en Rijnboog ten behoeve van de ontwikkeling van de binnenstad van Arnhem, Centrum-Zuid, Malburgen en Schuytgraaf in Arnhem-Zuid en Kleefse Waard/Koningspleij en Presikhaaf in Arnhem-Oost. Naast deze strategische projecten wordt gewerkt aan en in een groot aantal meer kleinschalige projecten (plusminus 40 in totaal) ook ten behoeve van wonen en werken in Arnhem. Het grondbeleid heeft geen eigen deelprogramma in de MJPB, maar wordt uitgevoerd ten behoeve van het beleid in aantal deelprogramma’s. Woningbouwprojecten dragen bij aan de doelstellingen van deelprogramma 12.1, Goede afstemming tussen vraag en aanbod woningmarkt; met verbetering van de bereikbaarheid van en verkeersstromen in Arnhem wordt een bijdrage geleverd aan deelprogramma 11.1, Mobiliteit en bereikbaarheid, en deelprogramma 14.1, Verbetering ondernemingsklimaat, profiteert van de investeringen in en ruimte voor handel, dienstverlening en industrie. In de projecten te realiseren voorzieningen en schoolgebouwen dragen bij aan programma 8 (alle deelprogramma’s), samenleven in Arnhem, en deelprogramma 3.2, Goed onderwijs.

Met de invoering per 1 juli 2008 van de grondexploitatiewet heeft de gemeente een sterkere positie gekregen tegenover particuliere projectontwikkelaars. De gemeente kan eisen stellen waaraan de ontwikkeling van een lokatie moet voldoen, wat de regie op het woningbouwprogramma versterkt, en de wet regelt helder welke kosten en opbrengsten verdeeld kunnen worden tussen gemeente en ontwikkelaar. De actieve rol van de gemeente kan nog verder worden versterkt met de aangekondigde wijziging van de onteigeningswet, die het voor de gemeente eenvoudiger maakt om tot onteigening over te gaan en tegelijkertijd de procedure voor onteigening vereenvoudigt. Ook op locaties waar de gemeente niet een grondpositie heeft die een actief beleid mogelijk maakt, bieden nieuwe juridische ontwikkelingen de gemeente de ruimte toch een meer actieve rol te spelen.

4.7.4

De financiële positie van het grondbeleid / de grondexploitatie

In 2007 heeft het totaal van alle grondexploitaties een beperkt voordelig resultaat opgeleverd vanwege voornamelijk een tussentijdse winstneming en een voordelig resultaat op de exploitatie van erfpachtgronden. Spiegelbeeldig aan de realisatie van de genomen winst is de winstpotentie (het totaal van de geprognosticeerde winsten van de individuele grondexploitaties) van de vastgestelde grondexploitaties in 2007 verhoogd. Er is één nieuwe exploitaties vastgesteld met meer dan marginale winstverwachting. Er zijn een aantal (winstgevende) projecten opgenomen in een cluster, wat betekent dat het totaal van de nog verwachte winsten in deze projecten is afgenomen. Daarnaast geven de verwachtingen van de exploitaties die nu in voorbereiding zijn een minder rooskleurig beeld. Veel nieuwe projecten zijn binnenstedelijke herontwikkelingen en daarvan is het verdienend vermogen per definitie slechter. Dit legt een hypotheek op de toekomstverwachtingen voor de grondexploitatie als geheel op de langere termijn. Er breekt voor de grondexploitatie een periode aan waarin nauwelijks tot geen positieve resultaten worden voorzien. Pas rond 2011/2012 worden weer substantiële winsten verwacht als gevolg van het afsluiten van winstgevende projecten.

ONDERWERP

Bij deze keuze voor actief grondbeleid legt de gemeente zichzelf een aantal beperkingen op. Gewerkt wordt binnen kaders die ervoor zorgen dat de doelen waaraan het grondbeleid een bijdrage levert voorop blijven staan: Het te verwerven object moet een relatie hebben met ruimtelijke plannen, bijvoorbeeld gelegen zijn in of in de nabijheid van (mogelijk) te ontwikkelen locaties. Ook moet het mogelijk zijn dat de gemeente een object koopt dat nog geen onderdeel uitmaakt van een te ontwikkelen locatie maar te zijner tijd wel kan worden ingebracht of als ruilobject kan worden ingezet voor een te ontwikkelen locatie. Het te verwerven object moet passen in een specifiek belang voor de gemeente bijvoorbeeld de ontwikkeling van een winstlocatie (verdienend vermogen grondexploitatie), óf een strategische functie vervullen (qua ligging of bestemming). Bij (financieel) negatieve locaties kan het specifieke belang dat ermee wordt gediend zwaarder wegen dan de financiën, bijvoorbeeld als het doel van de locatie meer maatschappelijke betekenis heeft. De verwerving van het object mag niet leiden tot risico’s die niet verantwoord of beheersbaar zijn. De te hanteren procedures moeten een verantwoorde besluitvorming en verantwoording van de aankoop van gronden waarborgen. Deze randvoorwaarden voorkomen dat binnen het grondbeleid op een zodanig zelfstandige manier wordt gehandeld dat de doelstellingen van deelprogramma’s waaraan het grondbeleid zijn bijdrage levert naar de achtergrond verschuiven.


De gemeente voert een actief grondbeleid en is hiermee goed vertrouwd. In de nota ‘Grond(ig) bezien!’ is een aantal redenen genoemd waarom de gemeente Arnhem ervoor kiest zelf een actieve rol te spelen op de vastgoedmarkt: De gemeente kan zelf maximale sturing geven op de inrichting van het te ontwikkelen gebied. Als de gemeente de gronden in eigendom heeft, heeft zij directe zeggenschap over het tempo van de gronduitgifte, het tijdstip van realisatie van de bestemming, het gewenste grondgebruik of de gewenste bebouwing. Kortom, de gemeente heeft maximale zeggenschap en regie. Alle kosten van de locatieontwikkeling zijn opgenomen in de uitgifteprijs van de bouwgronden. Uiteraard geldt wel de beperking dat voor de grond niet meer kan worden gevraagd dan de markt bereid is te betalen. De mogelijkheid om een positief resultaat te behalen (verdienend vermogen), waardoor ook projecten met negatieve resultaten kunnen worden ontwikkeld. Het tegengaan van grondspeculatie.

PAGINA

Actief grondbeleid

224

4.7.3

2007

mln. euro

€ 20,0

€ 15,0

€ 10,0

€ 5,0

20 20

20 19

20 18

20 17

20 16

20 15

20 14

20 13

20 12

20 11

20 10

20 09

20 08

20 07

€-

jaren Ten opzichte van de verwachtingen op basis van de herziening van de grondexploitaties bij jaarrekening 2006 is de cumulatieve winstpotentie toegenomen met € 1,5 miljoen.

De winstpotentie dient bij de beoordeling van de financiële positie meegenomen te worden. In de beleidsnota weerstandsvermogen en risicomanagement hebben we rekening gehouden met deze winstpotentie. “ De reserve van het grondbedrijf mag maximaal de hoogte hebben van de op basis van de geïdentificeerde risico’s gewenste weerstandscapaciteit minus de winstpotentie van het grondbedrijf". Ter bepaling van het weerstandsvermogen is het niet wenselijk om de toekomstige winstpotentie in zijn geheel mee te nemen. De positieve exploitaties zijn gesimuleerd wat een bandbreedte van onzekerheden oplevert. De planning van de positieve grondexploitaties laat zien dat een belangrijk deel van de winstpotentie wordt verwacht in de komende 4 á 5 jaar. Bij de berekening van de gewenste weerstandscapaciteit hanteren we het meest pessimistische scenario ten aanzien van potentiële winstverwachting. Simulatie van de potentiële winstverwachting van € 24,5 miljoen resulteert bij het afdekken van 99% van de risico’s in € 11,9 miljoen.

ONDERWERP

2006

€ 25,0


Cumulatieve winstpotentie

PAGINA

Het totaal van de becijferde resultaten van vastgestelde grondexploitaties (tegen de contante waarde per 1 januari 2008) laat een voordelig saldo zien van € 24,5 mln. De drie meest winstgevende projecten (Schuytgraaf 15%, Kantoren Burg. Matsersingel 24% en Saksen Weimar 40%) zijn samen goed voor 79% van de winstpotentie van de vastgestelde grondexploitaties, maar hebben een gemiddelde looptijd van circa 7 jaar, zoals uit onderstaande figuur kan worden opgemaakt. Dit geeft meteen het kwetsbare karakter van het financiële resultaat van het grondbeleid aan. Er zijn winstverwachtingen, maar deze liggen in de (nabije) toekomst. In een grafiek geeft de verwachte winstpotentie in de tijd gezien het volgende beeld:

225

De winsten die worden begroot zijn netto opbrengsten bij het afsluiten van grondexploitaties. Conform de landelijke praktijk is het in de gemeente Arnhem gebruik om slechts bij hoge uitzondering tussentijdse winsten te nemen van projecten die nog niet zijn afgesloten, alleen daadwerkelijk gerealiseerde winsten worden ingeboekt. Dit is het zogenaamde voorzichtigheidsprincipe: winsten neem je pas als ze gerealiseerd zijn, verliezen dek je - zodra je ze voorziet – af door een voorziening te treffen. De tussentijdse winstneming in 2007 heeft betrekking op een deelwinstneming van het project De Maten, waarmee deze grondexploitatie gedeeltelijk is afgesloten.

226

PAGINA


ONDERWERP

Confrontatie van risico’s met aanwezige reserves en voorzieningen Naast de winstpotentie is een belangrijk onderdeel van de beoordeling van de financiële positie de confrontatie van risico’s enerzijds en de voor de dekking daarvan aanwezige reserves en voorzieningen anderzijds. Verwachte tekorten c.q. verliezen in lopende grondexploitaties zijn afgedekt door middel van de voorziening grondexploitatie. Om te kunnen spreken van een financieel gezonde situatie moet tegenover risico’s in lopende en eventueel nieuwe projecten/exploitaties een weerstandscapaciteit staan in de vorm van reserves die aangesproken kunnen worden wanneer een risico zich daadwerkelijk voordoet en resulteert in een verlies. Het grondbedrijf beschikt over eigen reserves. Het gaat hier om de reserve grondexploitatie, de reserve Grote werken, de reserve Risico en Beheer Arnhem Centraal, de reserve Voorstudies en de reserve Strategische posities. Op 1-1-2008 bedraagt het weerstandsvermogen van de grondexploitatie € 13 mln. (zie ook hoofdstuk 4.2.4)

Confrontatie risico’s met aanwezige reserves en winstpotentie Zoals ook aangegeven in hoofdstuk 4.2.3 wordt de totale omvang van de risico’s op de grondexploitatieprojecten bij een zekerheidspercentage van 90% becijferd op € 35,5 mln. ( € 25,8 mln voor grondexploitatieprojecten en € 9,7 mln. voor grondexploitatieprojecten in voorbereiding) en op € 11 miljoen voor de dienstprojecten. In totaal is € 46,5 miljoen gewenst. Afgezet tegen de aanwezige weerstandscapaciteit à € 24,9 mln. (in de vorm van reserves à €13 mln en de verwachte winstpotentie van € 11,9 mln.) zal er nog voor € 21,6 een beroep gedaan moeten worden op de bufferende werking van de algemene reserve. 4.7.5

Eisen met betrekking tot de verantwoording en de verslaglegging

Het BBV stelt hoge eisen aan de te leveren informatie op het gebied van projecten, grondexploitaties en exploitaties in voorbereiding. Deze maakt deel uit van de zogenaamde uitvoeringsinformatie, die is voorgeschreven bij het jaarverslag en de jaarrekening. Artikel 70 van het BBV schrijft de volgende informatie voor: De boekwaarde aan het begin van het begrotingsjaar; De vermeerderingen in het begrotingsjaar; De verminderingen in het begrotingsjaar; De boekwaarde aan het einde van het begrotingsjaar; De geraamde nog te maken kosten en een onderbouwing hiervan; De geraamde opbrengsten en een onderbouwing hiervan; Het geraamde eindresultaat; Een uiteenzetting van de wijze waarop eventuele nadelige resultaten worden opgevangen. Daarnaast wordt van de nog niet in exploitatie genomen gronden de gemiddelde boekwaarde per m2 vermeld. Deze informatie maakt deel uit van de nota Financiële Jaarrapportage Projecten, die een van de bouwstenen is voor de opstelling van jaarverslag en jaarrekening.

De raad autoriseert op grond van zijn budgetrecht de middelen voor de beleidsuitvoering. Hieronder vallen ook de investeringen. Investeringen vragen -anders dan reguliere begrotingsposten- meerjarig budgetruimte en dienen afzonderlijk te worden vastgesteld door de raad. In de Verordening financieel beleid en beheer van de gemeente Arnhem is opgenomen dat de raad de investeringsruimte autoriseert met het vaststellen van de meerjarenprogrammabegroting. In het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) wordt expliciet aandacht gevraagd voor de investeringen. In artikel 20 van het BBV staat dat de uiteenzetting van de financiële positie een raming moet bevatten voor het begrotingsjaar van de financiële gevolgen van het bestaande en het nieuwe beleid dat in de programma’s is opgenomen. Afzonderlijke aandacht moet hierbij worden besteed aan de investeringen. Naast de wettelijke taak om specifiek aandacht te besteden aan de investeringen is er ook bestuurlijk veel behoefte aan transparantie rond de gemeentelijke investeringsportefeuille. In deze paragraaf wordt de investeringsplanning 2009-2012 toegelicht.

4.8.2

Beleid

De afgelopen jaren is eraan gewerkt om te komen tot een meerjarig investeringsplan waarin investeringen tot op deelprogrammaniveau (en daarna op objectniveau) zijn opgenomen. Uiteindelijk groeit dit uit tot een investeringsplan voor het bestuur en management met: een overzicht waaruit een samenhangend beeld van alle investeringen, inclusief de vervangingsinvesteringen op grond van bestaand en nieuw beleid kan worden afgelezen. een overzicht waaruit een indicatie blijkt voor de mate waarin de stad een toekomstgericht beleid voert, vooral gericht op structuurversterking. een overzicht dat als ondersteuning kan dienen bij de planning en beheersing van kapitaalgoederen en de bijkomende kosten. een overzicht waarin het bestuur de mogelijkheden wordt geboden om de beschikbare investeringsruimte integraal af te wegen. Een dergelijk plan maakt het mogelijk om investeringen over de deelprogramma's tegen elkaar af te wegen. Het wordt ook duidelijk dat er gezien de ambities in onze stad en de benodigde vervangingsinvesteringen keuzes gemaakt moeten worden. De opgaven voor een stad als Arnhem zijn groot en er zal met partners en andere overheden samengewerkt moeten worden om de financiering van voorzieningen rond te krijgen. Hiertoe moeten strategieën worden gemaakt waarbij investeringen worden bezien in samenhang met onze doelen als stad, de rol die wij als overheid in de stad hebben en de ontwikkelingen binnen de stad. Vanuit een duidelijke investeringsstrategie is het ook gemakkelijker om samen met andere partners in grote projecten op te trekken. In de investeringsplanning 2009-2012 zijn alle voorgenomen programma-investeringen opgenomen. We maken onderscheid tussen de zogenaamde programma-investeringen en bedrijfsvoeringsinvesteringen. De programma-investeringen betreffen investeringen die direct te maken hebben met de uitvoering van programma’s. De majeure programmainvesteringen zijn eveneens opgenomen en toegelicht in de deelprogramma’s. De bedrijfsvoeringsinvesteringen betreffen veelal de vervanging van bedrijfsmiddelen, zoals het vervangen van de computers, de ICT-infrastructuur, meubilair en dergelijke. Deze investeringen zijn niet in de investeringsplanning opgenomen. De diensten krijgen hiervoor het benodigde budget en dragen zelf zorg voor een efficiënte vervangingssystematiek van de betreffende investeringen. In de meerjarenprogrammabegroting zijn de investeringen in de grondexploitatie en de investeringen in grootschalige projecten van de dienst Stadsontwikkeling nog niet opgenomen. Hierover vindt afzonderlijke besluitvorming plaats in de gemeenteraad. Om tegemoet te komen aan de gewenste strategische rol van het investeringsplan is het streven ook deze projecten hierin op te nemen. Het BBV maakt onderscheid in investeringen met een economisch nut en investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut. Onder investeringen met een economisch nut verstaan we die investeringen die opbrengsten kunnen genereren doordat ze goed te verkopen zijn of omdat er inkomsten tegenover staan (tarieven, heffingen, huurinkjomsten etc.).

ONDERWERP

Inleiding


4.8.1

PAGINA

§ INVESTERINGEN

227

4.8

De spelregels zijn: Kapitaallastenbudgetten voor de programma-investeringen worden per investering en per deelprogramma op concernniveau gereserveerd. Een investering in jaar t leidt tot kapitaallasten in jaar t+1. De investeringen worden bruto verantwoord, dat wil zeggen dat zowel de totale investering als de bijdrage van derden zijn opgenomen. De toekenning van het kapitaallastenbudget wordt gekoppeld aan de feitelijke realisatie van een object of zelfstandig deel daarvan. In de Turap-2 wordt over de voortgang van de investeringen van het lopende jaar gerapporteerd. In de jaarrekening wordt gerapporteerd over realisatie, onder- en overbesteding van de beschikbaar gestelde kredieten. Hierbij wordt een afzonderlijk investeringsoverzicht opgenomen waar zowel het begrote investeringsbedrag staat als de mate van realisatie (inclusief toelichting). Dit is ook het moment dat wordt gekeken naar de mogelijkheden om openstaande investeringskredieten af te sluiten. De eventuele voor- en nadelen in geval van onder-/overbesteding komen in de eerste jaarschijf voor rekening van de dienst, in de vervolgjaren wordt het correcte benodigde kapitaallastenbudget ter beschikking gesteld. Over de nog niet afgeronde investeringen, de onderhanden activa, wordt rente vergoed aan treasury. Deze rentekosten worden toegevoegd bij het te zijner tijd te activeren bedrag aan investeringen. Als voor een krediet in jaarschijf t in t+1 nog geen enkele uitgave is gedaan, komt dit krediet inclusief kapitaallastendekking te vervallen. Dit geldt ook wanneer de onderhanden werk positie in twee jaar tijd niet of nauwelijks verandert. Voorbeeld: Investering gepland voor 2007, in 2008 nog steeds geen uitgaven gedaan: kapitaallasten vallen vrij bij de jaarrekening 2008 (in voorjaar 2009), ruimte beschikbaar voor de begroting 2010 (MJPB 2010 – 2013). Bij investeringen kan onderscheid gemaakt worden in meerdere fasen: 1. Vooronderzoeksfase: de kosten die hier gemaakt worden drukken op de reguliere exploitatie en zijn niet eenduidig toe te rekenen aan de hoofdinvestering, ze worden daarom niet mee-geactiveerd Uitzondering hierop is wanneer de voorbereidingskosten wel eenduidig zijn toe te schrijven aan de hoofdinvestering. 2. Projectvoorbereidingskosten: deze kosten worden als onderhanden werk meegenomen (inclusief bouwrente) en mee-geactiveerd in de investering. Deze kosten drukken dus niet op de exploitatie. 3. Er mogen alleen projectvoorbereidingskosten worden gemaakt voor investeringen die in de planningshorizon van de meerjarenprogrammabegroting zijn opgenomen. Voor investeringen die buiten deze planningshorizon vallen is een (tijdelijk) exploitatiebudget nodig. 4. Wordt een investering onverhoopt in een latere meerjarenprogrammabegroting geannuleerd, dan worden de gemaakte projectkosten direct als verlies genomen. De gemaakte kosten van de voorgenomen investering worden ten laste van het concern gebracht (uiteraard mits onderbouwd en binnen redelijke grenzen), de begrote kapitaallasten vallen eveneens vrij op concernniveau.

ONDERWERP

Om de uitvoering van het investeringsprogramma goed te kunnen beheersen beschikken we over een breed scala aan spelregels. Tegelijkertijd constateren we dat we er nog niet zijn. Ook in 2009 werken we aan de verdere verbetering met betrekking tot de investeringen.


Spelregels

PAGINA

4.8.3

228

nvesteringen met een maatschappelijk nut omvatten investeringen in de aanleg en onderhoud van (inrichting van) wegen, waterwegen, civiele en waterbouwkundige kunstwerken en groen. Binnen de financiële positie zou voor deze categorie van investeringen het accent veel meer moeten liggen op het meerjarig onderhoud. Conform artikel 11 van de Verordening financieel beleid en beheer van de gemeente Arnhem worden de investeringen met een maatschappelijk nut geactiveerd. In de toelichting op de majeure investeringen in de deelprogramma’s en in de financiële staten wordt bij de ‘vaste activa’ het onderscheid aangegeven tussen de investeringen met een maatschappelijk nut en economisch nut.

Hierbij maken wij de kanttekening dat in deze meerjarenprogrammabegroting de investeringen in de grondexploitatie en de investeringen in grootschalige projecten van de dienst Stadsontwikkeling nog niet zijn opgenomen.

ONDERWERP

Over de gehele begrotingsperiode bedraagt het investeringsvolume € 281,6 mln. Naast de eerdergenoemde investeringen uit 2009 zijn de investeringen in Rijnboog (cultuur), diverse brede scholen, verdere aanpak van de rioleringen, een tweede tranche van de kadeconstructie langs de Rijn en de herinrichting van Presikhaaf de meest omvangrijke. Voor nieuw toegekend beleid waarvoor bijdragen van derden worden verwacht mogen pas verplichtingen worden aangegaan als deze bijdragen van derden zeker zijn. Het betreft de Johan de Wittlaan/Boulevard Heuvelink en de Trolleyficering Schuytgraaf.


In bijgaand overzicht zijn de geplande programma-investeringen in de periode 2009-2012 opgenomen. In het begrotingsjaar 2009 zijn wij van plan om € 67,5 mln. te investeren. Meer dan de helft van de investeringen komt voor rekening van het onderwijs. Op tal van plekken in onze stad wordt gebouwd aan onderwijsvoorzieningen waarmee we ook de komende jaren onderwijs kunnen bieden dat voldoet aan de laatste eisen. Daarnaast maken we vanaf 2009 extra slagen in de vernieuwing van het rioolstelsel (€ 14 miljoen per jaar in plaats van € 12,9 miljoen). Het pakket investeringen wordt tenslotte gecompleteerd met buitensportvoorzieningen in Schuytgraaf (€ 5,5 miljoen) en een kadeconstructie langs de Rijn (€ 4,2 miljoen).

PAGINA

Investeringen 2009-2012

229

4.8.4

Deelprogramma

Product

Nr.

Nr.

Omschrijving

KredietOmschrijving

bedrag (x € 1.000) 150

Omschrijving investering

03.1 Voorschoolse Ontwikkeling

03.1.01 Peuterspeelzaalwerk

Programma Arnhem-Noord

03.2 Goed Onderwijs

03.2.01 Primair onderwijs

Bufferbudget investeringen onderwijshuisvesting Onderwijshuisvesting en spoedprocedures Onderwijshuisvestingsprogramma's Programma Arnhem-Noord Programma Arnhem-Zuid Steunpunten Schuytgraaf Voorzieningen Malburgen Voorzieningen Presikhaaf Voorzieningen Rijkerswoerd Permanente ond.huisv. Schuytgraaf-centrum Gebalanceerde ventilatie MFC's Schuytgraaf Voorzieningen Schuytgraaf

07.2.06 Buitensport accommodaties

Cultuur in Rijnboog Onderhoud De Coehoorn Onderhoud Introdans

Voorzieningen Schuytgraaf Spoprthal Schuytgraaf-Centrum Aanpassing sportpark Bakenberg

Subtotaal

150

194 2.428

13 1.983

2.154 13.939 3.584

1.258 7 7.734 1.640

13.255

44.248 16.900 375 61.523

21.977

649 1.500 7.400 9.549

325 1.500

63.473 597 153 64.223

2012

3.400 500 20.687 26.583

17.531

15.574 17.728

16.900 21.977

16.900

7.400 7.400

1.825

63.473 597 153 750

63.473

5.551 1.000 700 7.251

5.551 700 6.251

1.000

230.307

44.133

27.583

1.000

24.931

98.101

ONDERWERP

07.2 Actief Sporten

07.1.04 Culturele activiteiten

Steunpunten Schuytgraaf Verplaatsing De Boei Voorzieningenhart St. Marten

2011


07.1 Bloeiende kunst en cultuur

05.1.01 Volksgezondheid

Integraal Huisvestingsplan VO Noord Nieuwbouw VSO De Radar Onderwijshuisvestingsprogramma's

2010

PAGINA

05.1 Zorg voor lichamelijke en geestelijke gezondheid

03.2.02 Voortgezet onderwijs

2009

230

03.2 Goed Onderwijs

129 748 14.149 17.095 3.584 1.258 423 7.834 1.807 3.400 500 36.761 87.686

Investeringsbedrag (x € 1.000)

Deelprogramma

Product

Nr.

Nr.

Omschrijving


11.1.01 11.1.03 11.1.03 11.1.03 11.1.04 11.1.04 11.1.06 11.1.07 11.1.08 11.1.08 11.1.08 11.1.08 11.1.08 11.1.08 11.1.08

Beleidsontwikkeling verkeer Auto Auto Auto Openbaar vervoer Arnhem Openbaar vervoer Arnhem Verkeersadviezen aan burgers Verkeersregelinstallaties Parkeervoorzieningen Parkeervoorzieningen Parkeervoorzieningen Parkeervoorzieningen Parkeervoorzieningen Parkeervoorzieningen Parkeervoorzieningen

Verkeersinfrastructuur J. de Witlaan/Boul. Heuvelink (largas) Apeldoornseweg/ Weg achter het Bos Centrumring Trolleyficering Schuytgraaf Heractivering trolley Verkeerskrediet Verkeersregelinstallaties Vervoermiddelen Afsluiten voetgangersgebied Parkeer bezoekerskaart Handterminals Video-apparatuur parkeren Parkeerautomaten Parkeermaatregelen

Omschrijving

11.1 Evenwichtiger gebruik van vervoermiddelen

Kredietbedrag (x € 1.000) 5.003 1.850 2.227 3.500 2.100 1.000 994 7.086 59 58 54 77 29 1.197 296 25.530

12.1 Goede afstemming tussen vraag en aanbod

12.1.99 Onverdeelde kapitaallasten

Omsingeling doorbroken: Burg. Matsersingel

13.1 Arnhem schoon, heel en veilig

13.1.10 Wegen

Herinrichting Malburgen


13.1.10 Wegen

Diversen, mn. Schelmseweg

840


13.1.10 Wegen

Voormalige landbouwwegen

1.960


13.1.10 Wegen 13.1.10 Wegen

Viaducten A325 Onderhoudswerk kade

2.500

13.1 Arnhem schoon, heel en veilig 13.1 Arnhem schoon, heel en veilig

13.1.10 Wegen

Onderhoudswerk kade


13.1.10 Wegen

Kadeconstructie langs Rijn


13.1.10 Wegen

Voegen natuursteen


13.1.10 Wegen

Herinrichting Presikhaaf


13.1.10 Wegen

Doorlaatwerk Eldensedijk

Investeringsbedrag (x € 1.000) 2009

2010

2011

2012

1.005 750

1.005

1.005

1.005

155 731 7 58

155 731 25

155 731

155 731 14

54 77 29 191 74 2.341

191 74 2.156

191 74 2.170

500

500

500

191 74 2.971

768 2.000 160 500

500 100 8.400

4.200

180

90

5.090

4.200 3.090

2.000

150


13.1.10 Wegen

Software beheersysteem

80


13.1.12 Groen

Terreinen volkstuinen

20

10


13.1.12 Groen

Software beheersysteem

70

70


13.1.12 Groen

Speelvoorzieningen


13.1.14 Openbare verlichting

Masten

2.350

400

400

400

400



Kabels

480

80

80

80

80



aanpassen voedingspunten traforuimten

500


13.1.15 Beheer gemeentelijke eigendommen

Diversen geo-informatie

200

200

470

140

190

20

25.890

5.650

4.070

7.570

1.080

51.804

8.621

6.411

9.726

3.250


231

ONDERWERP

PAGINA

Subtotaal

80

Deelprogramma

Product

Nr.

Omschrijving

Nr.

13.2

Afval en riolering

13.2.01 Afvalbeheer

Ondergrondse containers (glas en papier)

1.560

280

280

280

13.2

Afval en riolering

13.2.01 Afvalbeheer

Minicontainers

410

70

70

70

13.2

Afval en riolering

13.2.01 Afvalbeheer

660

50

140

14.070 14.470

14.070 14.560

KredietOmschrijving

bedrag (x € 1.000)


13.2

Afval en riolering

13.2.02 Riolering

Ondergrondse afvaltransport Gemaal Het Broek

13.2

Afval en riolering

13.2.02 Riolering

Implementatie GRPS

70

13.2

Afval en riolering

13.2.02 Riolering

Monumentatie schuiven Rijnkade

50

13.2

Afval en riolering

13.2.02 Riolering

Gemeentelijke Riolerings Plannen

13.3

Aandacht voor beeld- en ruimtelijke kwaliteit

13.3, Monumentenzorg 13.3.01 Bouw en Woning Toezicht

Registratiesysteem monumenten BWT4ALL (programma)

en erfgoed

Investeringsbedrag (x € 1.000) 2009

2010

2011

2012

280 70 30

100

72.710 75.560

14.070 14.420

40

40

60 100

40

15.1

Naar een duurzame inrichting van het milieu

15.1.01 Ecologie en Waterhuishouding

Beheerssystemen Water / fonteinen en gemalen

15.1



15.1



Beschoeiingen Beheersplan fonteinen

30

15.1



Fonteinornamenten Janssingels

15.1



Signalering bemaling en watergang beheer

15.1



Software beheer systeem

15.1



Vloerelementen AKU-fonteinen

120

15.1




15.1.02 Bossen en parken

Vm militair complex Galgeberg Asfaltpaden Gulden Bodem

320

15.1 15.1



Asfaltpaden Moscowa

100

15.1



Grindpaden park Sacre Coeur

40

15.1



Herinrichting Bosperceel

50

15.1



Perenlaan park Westerveld

20

15.1



Zwanenbrug Sonsbeek

10

15.1



Beheerplan Bossen

15.1



Voorzieningen in bossen en parken

14.070 14.450

20

110 20 60 240 20

90

20

20

160 1.410

20

Beheerssystemen

20

20

20

60 60

100 100

15.2

Een goed milieubeheer

15.2.02 Bodem

15.3

Een goede handhaving van de milieukwaliteit

15.3.01 Handhaving

Beheerssystemen

110

80

30

15.3

Een goede handhaving van de milieukwaliteit

15.3.03 Vergunningverlening

Beheerssystemen

220 330

30 110

30

16.5


16.5.21 Overige Ontwikkelingen

Beheersssystemen afdelingen

16.5


16.5.21 Overige Ontwikkelingen

Vervoersmiddelen - auto's

Subtotaal Totaal

990

12

100

100

100

400 1.390

90 102

50 150

100

100 200

78.800

14.712

14.730

14.620

14.780

361.380

67.551

48.724

49.277

116.131


232

ONDERWERP

PAGINA

De gemeente Arnhem heeft haar doelstellingen per deelprogramma geformuleerd met de daarbij behorende beoogde effecten en resultaten. Deze doelen kunnen op verschillende manieren worden bereikt. Het is mogelijk om de benodigde activiteiten zelf uit te voeren, andere mogelijkheden zijn het inkopen bij derden en het subsidiëren van instellingen. De gemeente Arnhem heeft voor het bereiken van haar doelstellingen met bijna 300 instanties een subsidierelatie. Het stelsel dat het subsidieverkeer tussen onze gemeente en de instellingen reguleert, is geënt op twee principes: subsidies die op basis van subsidieregelingen worden verstrekt; begrotingssubsidies.

Subsidies op basis van subsidieregelingen De afgelopen jaren zijn op basis van de Algemene Subsidie Verordening (ASV) verschillende subsidieregelingen vastgesteld. Hiermee is een wettelijke en rechtmatige grondslag gecreëerd voor deze subsidies. Op basis van vooraf bepaalde criteria worden de subsidies verdeeld en toegewezen aan betrokken instellingen. Begrotingssubsidies De Algemene Wet Bestuursrecht (AWB) bepaalt dat wanneer in de begroting een subsidieontvanger vermeld staat en het bedrag waarop de subsidie ten hoogste kan worden vastgesteld, er geen nader wettelijk voorschrift nodig is. Met name de subsidies aan de ‘grote’ instellingen worden op deze wijze verstrekt. 4.9.2

Subsidiebezuinigingen

Om meerjarig de begroting sluitend te maken is bij de begroting van 2008 voorgesteld ook op subsidies te bezuinigen. Vanaf 2009 en verder is deze subsidietaakstelling van € 2,5 mln. opgelegd. Het onderzoeksgebied blijft niet beperkt tot de door de gemeente gesubsidieerde instellingen en organisaties maar zal zich ook richten tot de werkmaatschappijen van de gemeente, i.c. Musis Sacrum/Schouwburg Arnhem. Het Domein, de gemeentemusea en het Sportbedrijf. Door middel van een separaat voorstel wordt u over de invulling van de subsidietaakstelling nader geïnformeerd. Op basis van amendement 7 is besloten om de bezuiniging op de subsidietaakstelling gedeeltelijk terug te draaien. Voor 2009 gaat het om € 0,91 mln. en vanaf 2010 om € 0,53 mln.

4.9.3

Indicatieve subsidiebedragen per deelprogramma

Het totaalbudget voor begrote subsidies voor 2007 is ongeveer € 42,6 mln. De bijdragen aan de volgende instanties zijn hierin niet inbegrepen, omdat deze vallen onder een gemeenschappelijke regeling.

Deelprogramma 05.1 Zorg voor lichamelijke en geestelijke gezondheid 06.2 Voorkomen en bestrijden van branden en rampen 04.1 Verminderen afstand tot arbeidsmarkt 07.1 Bloeiende kunst en cultuur

Instantie Hulpverlening Gelderland Midden Hulpverlening Gelderland Midden Werkvoorziening Presikhaaf Gelders Archief

Op basis van vooraf bepaalde criteria worden de subsidies verdeeld en toegewezen aan betrokken instellingen. In de tabel op de volgende pagina is de verdeling van subsidies naar de verschillende deelprogramma’s zichtbaar.

ONDERWERP

Inleiding


4.9.1

PAGINA

§ SUBSIDIES

233

4.9

234

PAGINA


ONDERWERP

Subsidies naar deelprogramma's Realisatie 2007

Begroting 2008

in euro's Begroting 2009

01.2 Versterken besturen op hoofdlijnen 03.1 Voorschoolse ontwikkeling 03.2 Goed onderwijs 03.3 Volwasseneneducatie 04.1 Het verminderen van de afstand tot de arbeidsmarkt 04.2 Inkomensvoorziening en -ondersteuning als sociaal vangnet 05.1 Zorg voor lichamelijke en geestelijke gezondheid 05.3 Wmo, lokaal beleid en individuele voorzieningen 06.1 Veiligheid bevorderen 07.1 Bloeiende kunst en cultuur 07.2 Actief sporten 08.1 Maatschappelijk actieve burgers 08.2 Samenleven in de buurt 08.3 Actieve groepsverbanden en (sub)culturen 08.4 Integratiebeleid 08.5 Ouderen en gehandicapten 13.3 Beeld- en ruimtelijke kwaliteit en erfgoed 14.1 Verbetering ondernemingsklimaat 15.1 Duurzame inrichting milieu 16.5 Algemene baten en lasten

32.000 732.000 3.745.000 1.820.000 31.000 186.000 14.529.000 950.000 296.000 8.725.000 690.000 616.000 3.173.000 3.778.000 891.000 2.438.000

36.000 1.763.000 2.837.000 2.713.000 55.000 400.000 12.524.000 1.121.000 225.000 7.119.000 994.000 577.000 2.821.000 3.692.000 764.000 2.095.000 534.000 666.000 116.000 532.000

36.000 891.000 4.049.000 1.866.000 55.000 400.000 13.814.000 1.132.000 299.000 6.946.000 925.000 597.000 3.540.000 3.841.000 716.000 2.396.000 345.000 666.000 120.000 2.000

Eindtotaal

42.632.000

41.584.000

42.636.000

Deelprogramma

In onderstaande tabel zijn indicatieve subsidiebedragen per subsidieontvanger opgenomen van subsidies die meer bedragen dan € 0,5 mln. Indicatief subsidiebedrag per subsidieontvanger, subsidies > € 500.000

Naam subsidieontvanger Stichting Rijnstad Passade c.q.opvolgers Iris-zorg (De Grift) Stichting Arnhemse Openbare en wetenschappelijke Bibliotheek HERA, Vrouwenopvang Gelderland Stichting welzijn Ouderen Arnhem Rijn IJsselcollege, budget volwasseneducatie Stichting Thuiszorg Midden Gelderland Stichting Pas Stichting Peutersspeelzalen Arnhem Stichting Marant Educatieve Diensten

Realisatie 2007 8.206.000 0 6.025.000 4.228.000 3.470.000 2.010.000 1.986.000 1.540.000 1.465.000 1.242.000 543.000

Begroting 2008 8.998.000 0 6.630.000 4.248.000 3.512.000 1.847.000 1.827.000 1.534.000 1.359.000 1.255.000 525.000

Aan de in de bovenstaande tabel opgenomen bedragen kunnen geen rechten worden ontleend. Bijzondere projecten of reguliere zaken die buiten de kernactiviteit van de instellingen vallen zijn niet inbegrepen. Tevens kunnen rijks- en gemeenteaanpassingen (zowel beleidsmatig als financieel) een rol spelen in de uiteindelijke subsidietoewijzing. Ingaande begrotingsjaar 2009 is De Passade opgegaan in 2 instellingen; Stichting Rijnstad en Iris-zorg. De budgetten van verschillende activiteiten die de Passade uitvoerde zijn toegewezen aan beide instellingen. In de bijlage is een totaallijst opgenomen van alle subsidie-ontvangers. De lijst is gesorteerd op deelprogramma.

in euro's Begroting 2009 8.505.000 0 6.936.000 4.395.000 3.621.000 1.883.000 1.883.000 1.585.000 1.408.000 1.298.000 487.000

235

PAGINA


ONDERWERP

4.10 § STAD IN BALANS 4.10.1

Inleiding

In het najaar van 2006 is door de Raad een motie aangenomen, waarin Stad in Balans (opnieuw) als leidraad, als richtinggevend kader voor beleidsontwikkeling en -uitvoering, werd aangeduid voor de maatschappelijke ontwikkeling van onze stad. Stad in Balans diende een herkenbare plek te krijgen in de meerjarenprogrammabegroting. In de MJPB 2008- 2011 is voor het eerst invulling geven aan deze opdracht. In deze MJPB 2009 -2012 wordt een schets gegeven van de wijze waarop Stad in Balans doorontwikkeld is en zal worden, zowel in beleidsmatige zin als met het oog op de uitvoering.

4.10.2

Doorontwikkeling Stad in Balans

Het beleidsspoor Op 29 oktober 2007 is de Nota Doorontwikkeling Stad in Balans 2008-2011 door de Raad vastgesteld. Onder de vier centrale thema’s van Stad in Balans - sociale cohesie, integratie, veiligheid en omgaan met de tweedeling – zijn telkens twee hoofdrichtingen benoemd, die aangeven waarop we ons willen concentreren bij de aanpak van de maatschappelijke opgaven van de stad. Thema Sociale cohesie: actief burgerschap en participatie hart van de wijk Thema Integratie: inburgering en economische zelfstandigheid Arnhem als multiculturele stad Thema Veiligheid: terugdringen van overlast en onveiligheid op gebiedsniveau jeugd en veiligheid Thema Omgaan met de tweedeling: cultuur, economie en sport als motor van maatschappelijke ontwikkeling aandacht voor de sociale liftfunctie van de stad. Rond de thema’s van Stad in Balans zijn inmiddels een aantal kaderstellende nota’s vastgesteld, in de maak of aangekondigd. In die nota’s nemen bovengenoemde richtingen een prominente plaats in. We noemen het Meerjarenbeleidsplan Wmo 2008-2011 “Iedereen doet mee”, vastgesteld in het najaar van 2007. Dit is een uitwerkingsspoor bij uitstek van het thema sociale cohesie (‘meedoen’). Voorts is de nota “Opgroeien in Arnhem” , Integraal Jeugdbeleid 2008-2011, vastgesteld, waarin de (voorwaarden voor) maatschappelijke deelname van jongeren, de zorg voor de jeugd en ‘jeugd en veiligheid’ kernthema’s zijn. In de onlangs vastgestelde nota Integraal Veiligheidsbeleid 2008-2011 zijn bovengenoemde “veiligheidsrichtingen’ expliciet uitgangspunt. De aangekondigde nota Armoedebeleid zal mede invulling geven aan de aanpak van de negatieve aspecten van de tweedeling in Arnhem en aan het bevorderen van participatie.

Het uitvoeringsspoor Aan de ene kant zijn er de uitvoerings- en actieprogramma’s, die gekoppeld zijn of worden aan de hierboven genoemde nota’s, alsmede (recent) het Actieprogramma Wijkgericht werken, de wijkactieplannen voor de 5 krachtwijken, de GSO III aanpak. Onze inzet op de thema’s en richtingen van Stad in Balans en op de speerpunten van de vermelde beleidsnota’s- en uitvoeringsprogramma’s concentreert zich ook grotendeels op de betreffende wijken. De in Stad in Balans benoemde maatschappelijke hoofdopgaven en richtingen zijn dan ook bij uitstek de opgaven van en voor die wijken. Anderzijds worden in de Doorontwikkeling Stad in Balans een drietal uitvoeringsrichtingen benoemd, die in (rand)voorwaardelijke zin wezenlijk zijn voor een goede (regie op de) uitvoering: 1. het in beeld brengen van de vraag naar en het aanbod van voorzieningen; 2. professionalisering van subsidierelaties; 3. versterking van samenwerkingsverbanden.

De prioriteiten van de perspectiefnota (en ook “leefbaarheid doorgrond”) en deze begroting sluiten goed aan bij de opgaven van Stad in Balans. De opgaven uit Stad in Balans kunnen grotendeels gerealiseerd worden in de vier stadsprogramma’s. Bijvoorbeeld:

4.10.4

sociale cohesie en veiligheid bevorderen is een belangrijke invulling van het verbeteren van het woon- en leefklimaat; integratie is een belangrijk onderdeel van het vergroten van participatie en werk; omgaan met de twee-deling is een hoofdambitie en komt in alle vier de stadsprogramma’s terug.

Financiën Stad in Balans

Alle aan Stad in Balans gerelateerde budgetten zijn in deze meerjarenprogrammabegroting niet expliciet benoemd. Dat is ook niet doenlijk gezien de ‘breedte’ van Stad in Balans (het maatschappelijk domein), dat zich uitstrekt over vele deelprogramma’s. Zie het overzicht in de nota Stad in Balans, waarin het belang van de diverse deelprogramma’s, de omvang van de bijdrage die ze leveren aan de thema’s van Stad in Balans, in beeld is gebracht. Evenals in voorgaande jaren is wel inzichtelijk te maken welke extra inspanningen in het kader van Stad in Balans worden verricht. Met andere woorden: welke nieuwe voorstellen op grond van Stad in Balans zijn in de begroting opgenomen. Op de volgend pagina vindt u daarvan een cumulatief overzicht.

ONDERWERP

Stad in Balans, Stadsprogramma’s en ‘leefbaarheid doorgrond’ ‘


4.10.3

PAGINA

Via de ontwikkeling van de visie Hart van de Wijk en het daaraan gekoppelde proces komen we naast richtinggevende uitspraken over de gewenste sociale infrastructuur ook tot uitspraken over het sturingskader, waar het gaat over de regierol van de gemeente (planning voorzieningen, subsidierelatie) en de rol en invloed van wijkbewoners en instellingen (samenwerking). Ook wordt in- op opdracht van de raad- ‘alles in kaart’ gebracht.

236

Hart van de Wijk In 2008 is gewerkt aan de visie op het concept Hart van de Wijk, een van de doorontwikkelingsrichtingen van het Stad in Balans- thema sociale cohesie. Hart van de Wijk is onze visie op de sociale infrastructuur van wijken: accommodaties, samenwerkingsvormen en activiteitenaanbod. De visie wordt ontwikkeld vanuit het perspectief van bewoners en van gemeente/ instellingen. Zij is gereed in het najaar van 2008 (en wordt ontwikkeld via het model startnotitie- keuzenota- visieuitvoeringsprogramma).

6.1

subtotaal

2010

2011

2012

145.000 125.000 115.000

0 125.000 0

0 125.000 0

0 125.000 0

0 125.000 0

130.000 135.000 66.000 120.000 100.000 55.000 150.000 50.000 100.000 200.000

130.000 135.000 66.000 120.000 100.000 65.000 150.000 50.000 100.000 200.000

130.000 135.000 66.000 120.000 100.000 65.000 150.000 50.000 100.000 200.000

130.000 135.000 66.000 120.000 100.000 65.000 150.000 50.000 100.000 200.000

130.000 135.000 66.000 120.000 100.000 65.000 150.000 50.000 100.000 200.000

1.491.000

1.241.000

1.241.000

1.241.000

1.241.000

2008

2009

2010

2011

2012

200.000 402.500 138.000 100.000 200.000 200.000 50.000 285.000

200.000 402.500 138.000 100.000 200.000 200.000 50.000 285.000

200.000 402.500 138.000 100.000 200.000 200.000 50.000 285.000

200.000 402.500 138.000 100.000 200.000 200.000 50.000 285.000

200.000 402.500 138.000 100.000 200.000 200.000 50.000 285.000

1.575.500

1.575.500

1.575.500

1.575.500

1.575.500

2009

2010

2011

2012

940.000 473.000 130.000 100.000 80.000 860.000

940.000 165.000 30.000 100.000 50.000 1.155.000

940.000 165.000 30.000 100.000 80.000

940.000 165.000 30.000 100.000 100.000

1.290.000

1.235.000

75.000 75.000 55.000 50.000 50.000

75.000 75.000 55.000 50.000 50.000

75.000 75.000 55.000 50.000 50.000

75.000 75.000 55.000 50.000 50.000

0

2.888.000

2.745.000

2.910.000

2.875.000

3.066.500

5.704.500

5.561.500

5.726.500

5.691.500

Bestedingsvoorstellen Stad in Balans 07-10 4.2 5.1 5.1 6.1 7.1 8.2 8.4 14.1

Formulierenbrigade Voorzieningen maatschappelijke zorg JONA-huis Veiligheidshuis Cultuur in de breedte Sociale bouwstenen Geitenkamp Multicultureel platform Evenementen subtotaal Bestedingsvoorstellen Stad in Balans 09-12

5.1 5.1 6.1 7.1 8.2 8.3

8.3

8.3 6.1

Medische heroïne unit Elektronisch kinddossier Cameratoezicht John Frostbrug Uitwerking nota cultuureducatie: Cultuur in de breedte Procesbegeleiding brede school Centrum voor jeugd en gezin (CJG): - Inrichten 4 CJG loketten - Uitvoering 4 CJG-loketten - CJG regionale backoffice - Samen Starten - Lichte hulpverlening, curcussen etc. - Bemiddeling bij echtscheiding Wijkgerichte ondersteuning en casemanagement overlast: - Wijkgerichte intensieve gezinsbegeleiding - Uitbreiding wijkgerichte intensieve gezinsbegeleiding - Casemanagement overlast Tiener- en jongerenwerk Amendement 1.1. Plan van aanpak Loverboys subtotaal

Totaal Stad in Balans

ONDERWERP

8.2

2009


5.1 7.1 7.1 7.1

Maatschappelijke opvang Activering dak- en thuislozen Vluchtelingenwerk Besluitvorming Raad 14 en 15 maart 2005: - Motie 26 Laagdrempelig maatschappelijk werk - Motie 11 Terugdraaien versobering/huurtarieven - Motie 11 Amateurtheater - Motie 15 Voorstellen doorvoeren prof. beheer - Motie 11 Besparing integraal jeugdbeleid Wijkmanagement Schuytgraaf Continuering fonds samenlevingsbeleid Vrijwilligers (Arnhemse Uitdaging) Veiligheid Ouderen

2008

PAGINA

5.1 5.1 5.1

Bestedingsvoorstellen Stad in Balans 06-09

237

Dlpr

PAGINA

ONDERWERP

238


239

PAGINA


ONDERWERP

Financiële begroting

PAGINA

ONDERWERP

240


241

PAGINA


ONDERWERP

Financiële begroting De meerjarenprogrammabegroting is onderverdeeld in twee delen, namelijk de beleidsbegroting en de financiële begroting. De financiële begroting is opgebouwd uit de volgende onderdelen.

Overzicht van baten lasten per deelprogramma Het overzicht van baten en lasten is het onderdeel waarin is aangegeven tot welke bedragen de raad het college autoriseert door het vaststellen van de begroting per deelprogramma. Apart is vermeld het resultaat vóór bestemming, dus voordat toevoeging of onttrekking aan de reserves heeft plaatsgevonden en het resultaat na bestemming, nadat toevoeging of onttrekking aan reserves heeft plaatsgevonden. Op deze manier wordt voor de raad inzichtelijk gemaakt hoeveel aan de reserves wordt onttrokken of toegevoegd, zonder dat het budgetrecht voor de raad wordt aangetast. Financieel overzicht grotestedenbeleid Met ingang van 2005 is de derde tranche van het grotestedenbeleid (GSB III) gestart. Arnhem heeft dit overgangsmoment aangegrepen om de GSB doelstellingen en de daaraan gekoppelde outputindicatoren goed aan te laten sluiten bij de programma’s, zoals die in 2003 voor de programmabegroting zijn opgezet. Dit betekent dat het GSB III-beleid binnen de bestaande structuur van de meerjarenprogrammabegrotingen is geïntegreerd. Het Rijk verstrekt de financiële middelen voor het GSB III-beleid via drie brede doeluitkeringen (BDU), economie, fysiek en sociaal. Deze door het Rijk beschikbaar gestelde middelen kan de gemeente Arnhem naar eigen inzicht inzetten, binnen de reikwijdte van de aan de BDU gekoppelde output-doelstellingen en output-indicatoren. Tussen de BDU’s bestaat geen uitwisselbaarheid. De GSB III periode eindigt in 2009. Op dit moment is nog geen invulling gegeven aan een nieuw stedenbeleid na 2009. De minister is in overleg met G 31, IPO en VNG over de inrichting van het toekomstige stedenbeleid (werktitel sb10). De minister bepleit een vereenvoudiging van regelgeving en verantwoordingsplicht. Mogelijk dat dit stedenbeleid meer steden zal omvatten dan de G31 n.l. alle 100.000+ steden. De drie BDU’s gaan mogelijk op in twee sporen sociaal economisch en sociaal fysiek. In de MJPB 2008-2011 is de BDU-sociaal van het grotestedenbeleid vanaf 2010 structureel doorgetrokken. Aangezien het op dit nog onduidelijk is in welke vorm het Grote Steden Beleid wordt vormgegeven is in de MJPB 2009-2012 de BDU sociaal structureel doorgetrokken. Wanneer door het rijk invulling aan het grote stedenbeleid gegeven wordt dan zullen bestedingsvoorstellen met betrekking tot de Arnhemse inzet van de middelen aan u worden voorgelegd. In dit hoofdstuk vindt u een overzicht van de door het Rijk aan de gemeente Arnhem verstrekte financiële middelen per BDU (economie, fysiek en sociaal) en een overzicht van de inzet van de GSB III-middelen per deelprogramma.

Financiële staten In dit hoofdstuk zijn de volgende overzichten opgenomen: de geprognosticeerde balans; vaste activa; reserves en voorzieningen; EMU-saldo.

PAGINA

ONDERWERP

242


243

PAGINA


ONDERWERP

5 OVERZICHT VAN BATEN EN LASTEN PER DEELPROGRAMMA In de beleidsbegroting is per deelprogramma een overzicht van baten en lasten opgenomen. Het zicht op de baten en lasten van de totale begroting is hierdoor beperkt. Dit is aanleiding om een afzonderlijk overzicht per deelprogramma op te nemen. Apart is vermeld het resultaat vóór bestemming, dus voordat toevoeging of onttrekking aan de reserves heeft plaatsgevonden en het resultaat na bestemming, nadat toevoeging of onttrekking aan reserves heeft plaatsgevonden. Op deze manier wordt voor de raad inzichtelijk gemaakt hoeveel aan de reserves wordt onttrokken of toegevoegd, zonder dat het budgetrecht van de raad wordt aangetast.

244

PAGINA


ONDERWERP

Meerjarenprogrammabegroting 2009 - 2012 Overzicht baten en lasten per deelprogramma

Lasten x € 1.000

Rekening

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Deelprogramma

01.1 Gemeenteraad 01.2 Versterken besturen op hoofdlijnen 02.1 Publieke dienstverlening 03.1 Voorschoolse ontwikkeling 03.2 Goed onderwijs 03.3 Volwasseneneducatie 04.1 Het verminderen van de afstand tot de arbeidsmarkt 04.2 Inkomensvoorziening en -ondersteuning als sociaal vangnet 05.1 Zorg voor lichamelijke en geestelijke gezondheidszorg 05.2 Zorg in kwetsbare situaties 05.3 Wmo, lokaal beleid en individuele voorzieningen

2.323

2.222

2.479

2.489

2.479

2.479

11.136

11.241

10.995

10.796

10.786

10.786

7.012

5.744

6.138

6.007

5.982

5.982

895

1.920

1.044

1.057

1.057

1.057

28.110

28.258

32.206

32.632

34.530

35.843

1.831

2.968

2.122

2.117

2.116

2.116

45.227

42.218

38.314

38.314

38.314

38.314

103.905

102.390

97.770

97.648

97.821

97.821

21.236

18.055

20.031

19.689

19.658

19.439

0

0

0

0

0

0

24.305

24.534

24.706

24.697

24.698

24.698

905

777

985

884

884

884

06.2 Voorkomen en bestrijden van brand en rampen

10.367

10.853

11.640

11.449

10.983

11.003


24.255

23.311

25.226

29.146

29.115

29.255

07.2 Actief sporten

19.267

19.046

18.929

19.359

19.328

19.317

674

603

639

638

638

638

08.2 Samenleven in de buurt

7.128

5.280

5.698

5.623

5.651

5.621

08.3 Jeugd

5.057

4.685

5.674

5.546

5.332

5.277

08.4 Integratie

7.311

8.026

7.956

7.954

7.955

7.955

08.5 Ouderen en gehandicapten

2.428

2.365

2.631

2.739

2.738

2.738

11.1 Mobiliteit en bereikbaarheid

06.1 Veiligheid bevorderen

08.1 Maatschappelijk actieve burgers

6.197

11.940

16.457

15.884

16.008

16.089

12.1 Goede afstemming tussen vraag en aanbod woningmarkt

41.425

64.994

84.942

65.793

70.029

45.229


31.586

27.254

32.083

33.046

32.622

33.427

13.2 Afval en riolering

22.766

24.129

26.505

27.480

28.421

28.421

13.3 Aandacht voor beeld- en ruimtelijke kwaliteit en erfgoed

6.657

6.727

6.995

6.899

6.896

6.905

14.1 Verbetering ondernemingsklimaat

3.566

4.519

5.422

4.052

4.050

4.049

15.1 Naar een duurzame inrichting van het milieu

3.401

3.413

3.504

3.491

3.479

3.486

15.2 Goed milieubeheer

2.937

2.977

3.238

2.547

2.547

2.547

15.3 Een goede handhaving van de milieukwaliteit

2.901

3.244

3.681

3.707

3.704

3.701

45.984

43.026

38.485

34.003

29.144

29.144


1.025

1.364

1.364

1.164

1.164

1.164

16.3 Belastingen en heffingen

9.229

6.922

7.394

7.389

7.390

7.390

188

76

2.378

2.424

2.377

2.525

38.508

21.461

22.366

19.593

19.815

14.478

539.742

536.542

569.997

546.256

547.711

519.778

82.244

32.091

48.445

48.396

48.396

48.396

621.986

568.633

618.442

594.652

596.107

568.174

16.1 Geldleningen

16.4 Algemene uitkeringen 16.5 Algemene baten en lasten Totaal

16.6 Facilitaire dienst

Totaal generaal

Begroting

Begroting

Begroting

Rekening

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2007

2008

2009

2010

2011

2012

10

10

ONDERWERP

x € 1.000

Begroting

10


x € 1.000

Begroting

10

PAGINA


Rekening

11

245

Baten

10

-2.312

-2.212

-2.469

-2.479

-2.469

-2.469

838

469

724

709

709

709

-10.298

-10.772

-10.271

-10.087

-10.077

-10.077

3.025

2.119

2.324

2.304

2.284

2.284

-3.987

-3.625

-3.814

-3.703

-3.698

-3.698

0

0

0

0

0

0

-895

-1.920

-1.044

-1.057

-1.057

-1.057

6.020

4.085

5.304

5.243

5.711

5.884

-22.090

-24.173

-26.902

-27.389

-28.819

-29.959

1.796

2.825

2.012

2.012

2.012

2.012

-35

-143

-110

-105

-104

-104

38.452

35.321

30.923

30.923

30.923

30.923

-6.775

-6.897

-7.391

-7.391

-7.391

-7.391

82.922

82.914

77.516

77.502

77.502

77.502

-20.983

-19.476

-20.254

-20.146

-20.319

-20.319

12.854

9.326

11.125

11.125

11.125

11.125

-8.382

-8.729

-8.906

-8.564

-8.533

-8.314

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

2.724

2.578

2.172

2.172

2.172

2.172

-21.581

-21.956

-22.534

-22.525

-22.526

-22.526

2.334

2.035

2.045

2.045

2.045

2.045

1.429

1.258

1.060

1.161

1.161

1.161

0

0

0

0

0

0

-10.367

-10.853

-11.640

-11.449

-10.983

-11.003

7.278

5.191

5.410

5.425

5.425

5.425

-16.977

-18.120

-19.816

-23.721

-23.690

-23.830

7.903

7.055

6.937

6.968

6.967

6.967

-11.364

-11.991

-11.992

-12.391

-12.361

-12.350

70

0

0

0

0

0

-604

-603

-639

-638

-638

-638

1.882

54

67

67

67

17

-5.246

-5.226

-5.631

-5.556

-5.584

-5.604

1.667

902

971

971

971

971

-3.390

-3.783

-4.703

-4.575

-4.361

-4.306

5.097

4.581

6.118

6.118

6.118

6.118

-2.214

-3.445

-1.838

-1.836

-1.837

-1.837

93

0

1

1

1

1

-2.335

-2.365

-2.630

-2.738

-2.737

-2.737

5.015

10.817

11.641

10.891

10.891

10.891

-1.182

-1.123

-4.816

-4.993

-5.117

-5.198

35.266

61.971

81.370

62.786

65.870

48.919

-6.159

-3.023

-3.572

-3.007

-4.159

3.690

3.853

2.554

2.591

2.591

2.591

2.591

-27.733

-24.700

-29.492

-30.455

-30.031

-30.836

2.179

2.083

3.108

2.971

2.982

2.965

-20.587

-22.046

-23.397

-24.509

-25.439

-25.456

5.772

4.160

4.946

4.946

4.946

4.946

-885

-2.567

-2.049

-1.953

-1.950

-1.959

997

1.395

2.095

726

726

726

-2.569

-3.124

-3.327

-3.326

-3.324

-3.323

823

681

680

680

680

680

-2.578

-2.732

-2.824

-2.811

-2.799

-2.806

1.306

1.232

1.326

350

350

350

-1.631

-1.745

-1.912

-2.197

-2.197

-2.197

784

812

812

812

812

812

-2.117

-2.432

-2.869

-2.895

-2.892

-2.889

55.433

50.013

45.472

40.990

36.131

36.131

9.449

6.987

6.987

6.987

6.987

6.987

6.133

1.415

1.415

1.415

1.415

1.415

5.108

51

51

251

251

251

61.602

55.851

62.648

66.498

68.703

69.933

52.373

48.929

55.254

59.109

61.313

62.543

157.098

160.553

173.693

173.218

172.436

173.309

156.910

160.477

171.315

170.794

170.059

170.784

35.153

22.397

23.357

20.737

20.349

15.020

-3.355

936

991

1.144

534

542

546.380

535.399

568.813

543.206

542.924

522.853

6.638

-1.143

-1.184

-3.050

-4.787

3.075

75.740

32.091

48.445

48.396

48.396

48.396

-6.504

0

0

0

0

0

622.120

567.490

617.258

591.602

591.320

571.249

134

-1.143

-1.184

-3.050

-4.787

3.075

246

PAGINA


ONDERWERP

Meerjarenprogrammabegroting 2009 - 2012 Mutatie reserve x € 1.000

Rekening

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Deelprogramma 32

0

0

0

0

0

01.2 Versterken besturen op hoofdlijnen

352

0

65

0

0

0

02.1 Publieke dienstverlening

349

300

0

0

0

0

-8

0

0

0

0

0

0

25

58

58

58

58

40

0

0

0

0

0

01.1 Gemeenteraad

03.1 Voorschoolse ontwikkeling 03.2 Goed onderwijs 03.3 Volwasseneneducatie 04.1 Het verminderen van de afstand tot de arbeidsmarkt 04.2 Inkomensvoorziening en -ondersteuning als sociaal vangnet 05.1 Zorg voor lichamelijke en geestelijke gezondheidszorg 05.2 Zorg in kwetsbare situaties 05.3 Wmo, lokaal beleid en individuele voorzieningen 06.1 Veiligheid bevorderen 06.2 Voorkomen en bestrijden van brand en rampen 07.1 Bloeiende kunst en cultuur 07.2 Actief sporten

-397

68

68

68

68

68

1.142

150

0

0

0

0

-11

0

356

0

0

0

-13

0

0

0

0

0

-1.875

0

0

0

0

0

-80

0

0

0

0

0

0

10

-5

-5

-5

15

430

82

516

86

86

86

59

950

0

0

0

0


-1

0

0

0

0

0


88

0

0

0

0

0

-4

0

0

0

0

0

107

0

0

0

0

0

08.3 Jeugd 08.4 Integratie 08.5 Ouderen en gehandicapten

-10

0

0

0

0

0

11.1 Naar een evenwichtiger gebruik van vervoermiddelen

734

-135

1.226

1.189

1.215

1.179

13

196

-1.344

-396

849

-6.985

-1.060

0

2.423

2.423

2.423

2.423

99

528

647

861

901

901

192

-337

0

0

0

0

14

0

0

0

0

0

-141

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

12.1 Goede afstemming tussen vraag en aanbod woningmarkt 13.1 Arnhem schoon, heel en veilig 13.2 Afval en riolering 13.3 Aandacht voor beeld- en ruimtelijke kwaliteit en erfgoed 14.1 Verbetering ondernemingsklimaat 15.1 Naar een duurzame inrichting van het milieu 15.2 Een goed milieubeheer

0

0

0

0

0

0

16.1 Geldleningen

-660

-245

-245

-245

-245

-245


-547

-186

-67

0

0

0

949

0

0

0

0

0


16.3 Belastingen en heffingen 16.4 Algemene uitkeringen 16.5 Algemene baten en lasten Totaal


Totaal generaal

0

0

0

0

0

0

2.313

-216

-2.514

-989

-563

-575

2.106

1.190

1.184

3.050

4.787

-3.075

-121

0

0

0

0

0

1.985

1.190

1.184

3.050

4.787

-3.075

247

PAGINA


ONDERWERP

Meerjarenprogrammabegroting 2008 - 2011 Saldo x € 1.000

Rekening

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Deelprogramma

01.1 Gemeenteraad

-2.280

-2.212

-2.469

-2.479

-2.469

-2.469

01.2 Versterken besturen op hoofdlijnen

-9.946

-10.772

-10.206

-10.087

-10.077

-10.077

02.1 Publieke dienstverlening

-3.638

-3.325

-3.814

-3.703

-3.698

-3.698

-903

-1.920

-1.044

-1.057

-1.057

-1.057

-22.090

-24.148

-26.844

-27.331

-28.761

-29.901

5

-143

-110

-105

-104

-104

03.1 Voorschoolse ontwikkeling 03.2 Goed onderwijs 03.3 Volwasseneneducatie 04.1 Het verminderen van de afstand tot de arbeidsmarkt 04.2 Inkomensvoorziening en -ondersteuning als sociaal vangnet 05.1 Zorg voor lichamelijke en geestelijke gezondheidszorg 05.2 Zorg in kwetsbare situaties 05.3 Wmo, lokaal beleid en individuele voorzieningen

-7.172

-6.829

-7.323

-7.323

-7.323

-7.323

-19.841

-19.326

-20.254

-20.146

-20.319

-20.319

-8.393

-8.729

-8.550

-8.564

-8.533

-8.314

-13

0

0

0

0

0

-23.456

-21.956

-22.534

-22.525

-22.526

-22.526

1.349

1.258

1.060

1.161

1.161

1.161

06.2 Voorkomen en bestrijden van brand en rampen

-10.367

-10.843

-11.645

-11.454

-10.988

-10.988


-16.547

-18.038

-19.300

-23.635

-23.604

-23.744

07.2 Actief sporten

-11.305

-11.041

-11.992

-12.391

-12.361

-12.350


-605

-603

-639

-638

-638

-638


-5.158

-5.226

-5.631

-5.556

-5.584

-5.604

08.3 Jeugd

-3.394

-3.783

-4.703

-4.575

-4.361

-4.306

08.4 Integratie

-2.107

-3.445

-1.838

-1.836

-1.837

-1.837

08.5 Ouderen en gehandicapten

-2.345

-2.365

-2.630

-2.738

-2.737

-2.737

-448

-1.258

-3.590

-3.804

-3.902

-4.019


11.1 Naar een evenwichtiger gebruik van vervoermiddelen

-6.146

-2.827

-4.916

-3.403

-3.310

-3.295


-28.793

-24.700

-27.069

-28.032

-27.608

-28.413

13.2 Afval en riolering

-20.488

-21.518

-22.750

-23.648

-24.538

-24.555

12.1 Goede afstemming tussen vraag en aanbod woningmarkt

-693

-2.904

-2.049

-1.953

-1.950

-1.959


-2.555

-3.124

-3.327

-3.326

-3.324

-3.323

15.1 Naar een duurzame inrichting van het milieu

-2.719

-2.732

-2.824

-2.811

-2.799

-2.806

15.2 Een goed milieubeheer

-1.631

-1.745

-1.912

-2.197

-2.197

-2.197


-2.117

-2.432

-2.869

-2.895

-2.892

-2.889

8.789

6.742

6.742

6.742

6.742

6.742

13.3 Aandacht voor beeld- en ruimtelijke kwaliteit en erfgoed

16.1 Geldleningen 16.2 Verzekeringen en beleggingen 16.3 Belastingen en heffingen 16.4 Algemene uitkeringen 16.5 Algemene baten en lasten Totaal


Totaal generaal

4.561

-135

-16

251

251

251

53.322

48.929

55.254

59.109

61.313

62.543

156.910

160.477

171.315

170.794

170.059

170.784

-1.042

720

-1.523

155

-29

-33

8.744

47

0

0

0

0

-6.625

0

0

0

0

0

2.119

47

0

0

0

0

PAGINA

ONDERWERP

248


249

PAGINA


ONDERWERP

6 FINANCIEEL OVERZICHT GROTESTEDENBELEID Met ingang van 2005 is de derde tranche van het grotestedenbeleid (GSB III) gestart. Arnhem heeft dit overgangsmoment aangegrepen om de GSB doelstellingen en de daaraan gekoppelde outputindicatoren goed aan te laten sluiten bij de programma’s, zoals die in 2003 voor de programmabegroting zijn opgezet. Dit betekent dat het GSB III-beleid binnen de bestaande structuur van de meerjarenprogrammabegrotingen is geïntegreerd. Het Rijk verstrekt de financiële middelen voor het GSB III-beleid via drie brede doeluitkeringen (BDU), economie, fysiek en sociaal. Deze door het Rijk beschikbaar gestelde middelen kan de gemeente Arnhem naar eigen inzicht inzetten, binnen de reikwijdte van de aan de BDU gekoppelde output-doelstellingen en output-indicatoren. Tussen de BDU’s bestaat geen uitwisselbaarheid. De GSB III periode eindigt in 2009. Op dit moment is nog geen invulling gegeven aan een nieuw stedenbeleid na 2009. De minister is in overleg met G 31, IPO en VNG over de inrichting van het toekomstige stedenbeleid (werktitel sb10). De minister bepleit een vereenvoudiging van regelgeving en verantwoordingsplicht. Mogelijk dat dit stedenbeleid meer steden zal omvatten dan de G31 n.l. alle 100.000+ steden. De drie BDU’s gaan mogelijk op in twee sporen sociaal economisch en sociaal fysiek. In de MJPB 2008-2011 is de BDU-sociaal van het grotestedenbeleid vanaf 2010 structureel doorgetrokken. Aangezien het op dit nog onduidelijk is in welke vorm het Grote Steden Beleid wordt vormgegeven is in de MJPB 2009-2012 de BDU sociaal structureel doorgetrokken. Wanneer door het rijk invulling aan het grote stedenbeleid gegeven wordt dan zullen bestedingsvoorstellen met betrekking tot de Arnhemse inzet van de middelen aan u worden voorgelegd. In dit hoofdstuk vindt u een overzicht van de door het Rijk aan de gemeente Arnhem verstrekte financiële middelen per BDU (economie, fysiek en sociaal) en een overzicht van de inzet van de GSB III-middelen per deelprogramma. Vanaf 2010 is alleen de BDUsociaal structureel meegenomen.

Dienst


Betreft

BDU

01.2 Versterken besturen op hoofdlijnen CS Coördinatie CS Coördinatie CS Coördinatie

Economie Fysiek Sociaal

MO MO MO MO

Sociaal Sociaal Sociaal Fysiek

03.2 Goed onderwijs Onderwijsbegeleiding Ondersteunende activiteiten Onderwijsvoorrangsbeleid MFC Presikhaaf (Bredeschool)

03.3 Volwasseneneducatie MO Wet Educatie Beroepsonderwijs Wet Educatie Beroepsonderwijs

Sociaal

04.1 Verminderen afstand tot arbeidsmarkt IZ Aanval op de uitval 05.1 Zorg voor lichamelijke en geestelijke gezondheid

MO MO MO MO MO MO

Sociaal

Verslaafdenzorg Maatschappelijke opvang Vrouwenopvang Arhemse Uitdaging Toeleiding oggz Passade, dienstencentrum

Sociaal Sociaal Sociaal Sociaal Sociaal Sociaal


08.3 Actieve groepsverbanden en (sub) culturen

2008

2009

2010

2011

2012

54 0 15 39

54 0 15 39

54 0 15 39

39 0 0 39

39 0 0 39

39 0 0 39

2.194 0 0 2.194 0

2.194 0 0 2.194 0

2.899 0 0 2.899 0

2.899 0 0 2.899 0

2.899 0 0 2.899 0

2.899 0 0 2.899 0

2.742 2.742 0

2.742 2.742 0

1.894 1.894 0

1.894 1.894 0

1.894 1.894 0

1.894 1.894 0

0 0

0 0

0 0

0 0

0 0

0 0

9.005 2.473 3.061 3.341 30

9.012 2.480 3.061 3.341 30

10.516 2.492 3.248 3.333

10.516 2.492 3.248 3.333

10.516 2.492 3.248 3.333

10.516 2.492 3.248 3.333

100

100

1.333 110

1.333 110

1.333 110

1.333 110

Sociaal Sociaal

1.827 1.827 0

1.905 1.905 0

1.912 1.912 0

1.912 1.912 0

1.912 1.912 0

1.912 1.912 0

MO Projecten jeugd en veiligheid MO Projecten jeugd en veiligheid

Sociaal Sociaal

615 1.466 -851

614 1.466 -852

614 1.466 -852

614 1.466 -852

614 1.466 -852

614 1.466 -852

SO Verbeteren ondernemingsklimaat SO Grootschalige herstructurering wijken en revitalisering bedrijventerreinen

Economie

621 313

621 313

619 311

0 0

0 0

0 0

Economie

308

308

308

0

0

0

SB Bodem SB Geluid SB Lucht

Fysiek Fysiek Fysiek

976 449 396 131

976 449 396 131

976 449 396 131

0 0 0 0

0 0 0 0

0 0 0 0

50

50

50

50

50

50

15.2 Een goed milieubeheer

SB Wijktoezicht en inbraakpreventieteam

Sociaal

50

50

50

50

50

50

CS Nog te verdelen middelen

Sociaal

70 70

70 70

70 70

70 70

70 70

70 70

3.278

3.278

3.278

0

0

3.278

3.278

3.278

0

0

0 0 0

21.432

21.516

22.882

17.994

17.994

17.994

16.4 Algemene uitkeringen

16.5 Algemene baten en lasten SO Reservering voor versterking stedelijke hoofdstructuur

GSB-III

Totaal Fysiek Sociaal Economie

GSB-III

2007

MO Regie veelplegers MO Veiligheidshuis 2006



ONDERWERP

Omschrijving


Nr.

PAGINA

Deelprogramma

250

Overzicht brede doel uitkering grotestedenbeleid III (GSB III) naar deelprogramma

Totaal

Fysiek

4.269 17.994 619 22.882

251

PAGINA


ONDERWERP

7 FINANCIËLE STATEN De financiële begroting bevat een aantal overzichten waarin afzonderlijk aandacht wordt besteed aan: 1. 2. 3. 4.

Geprognosticeerde balans Vaste activa Reserves en voorzieningen EMU-saldo 2009

PAGINA


ONDERWERP

Geprognosticeerde balans

252

7.1

activa 31-12-2008

31-12-2009

445.517.706

496.318.691

Vaste activa Materiële vaste activa: Investeringen met een economisch nut Investeringen in openbare ruimte met maatschappelijk nut

26.020.236

30.223.644

357.090.760

324.270.760

828.628.702

850.813.095

Onderhanden werk

41.829.723

43.807.000

Voorraden

82.635.509

52.289.000

125.000.000

102.000.000

4.250.000

12.600.000

253.715.232

210.696.000

1.082.343.934

1.061.509.095

Financiële vaste activa Immateriële vaste activa

Totaal vaste activa Vlottende activa

Kortlopende vorderingen Liquide middelen Overlopende activa Totaal vlottende activa

TOTAAL

253

PAGINA


ONDERWERP

passiva 31-12-2008

31-12-2009

32.843.861

33.103.233

Bestemmingsreserves

138.140.024

136.697.678

Totaal eigen vermogen

170.983.885

169.800.911

64.634.169

51.325.700

Langlopende schulden

634.840.371

673.493.484

Totaal vaste passiva

870.458.425

894.620.095

Kortlopende schulden

71.885.509

46.889.000

Liquide middelen

40.000.000

40.000.000

Overlopende passiva

100.000.000

80.000.000

Totaal vlottende passiva

211.885.509

166.889.000

1.082.343.934

1.061.509.095

Eigen vermogen Algemene reserves

Voorzieningen

Vlottende passiva

TOTAAL

Desinvestering

Aanschafwaarde

2009

2009

31-12-2009

Immateriële vaste activa

0

0

0

0

64.269.198

1.932.603

0

66.201.801

Materiële vaste activa: Investeringen met een economisch nut : - Gronden en terreinen - Woonruimten

701.534

0

0

701.534

- Bedrijfsgebouwen

308.578.183

46.829.797

0

355.407.980

- Grond-, wegen waterbouwkundige werken

127.007.440

14.070.000

0

141.077.440

880.646

7.278

0

887.924

19.513.784

344.000

0

19.857.784

- Vervoermiddelen - Machines, apparaten en installaties - Overige materiële vaste activa

30.100.126

4.900.000

0

35.000.126

551.050.911

68.083.678

0

619.134.589

- Gronden en terreinen

0

0

0

0

- Woonruimten

0

0

0

0

Totaal investeringen met een economisch nut Investeringen openbare ruimte met maatschappelijk nut :

- Bedrijfsgebouwen - Grond-, wegen waterbouwkundige werken - Vervoermiddelen - Machines, apparaten en installaties - Overige materiële vaste activa Totaal investeringen openb. ruimte met maatsch. nut Totaal materiële vaste activa

0

0

0

0

36.983.173

6.140.000

0

43.123.173

0

0

0

0

1.193.115

477.282

0

1.670.397

3.413.270

365.792

0

3.779.062

41.589.558

6.983.074

0

48.572.632

592.640.469

75.066.752

0

667.707.221

Financiële vaste activa: Kapitaalverstrekkingen aan : -Deelnemingen

2.063.674

0

0

2.063.674

-Gemeenschappelijke regelingen

0

0

0

0

-Overige verbonden partijen

0

0

0

0

-Gemeentelijke diensten

0

0

0

0

2.063.674

0

0

2.063.674

Totaal kapitaalverstrekkingen Leningen aan : -Woningbouwcorporaties

267.171.331

0

18.495.000

248.676.331

-Deelnemingen

0

0

0

0

-Overige verbonden partijen

0

0

0

0

267.171.331

0

18.495.000

248.676.331

86.822.903

0

14.285.000

72.537.903

0

0

0

0

1.148.632

0

0

1.148.632

357.206.540

0

32.780.000

324.426.540

949.847.009

75.066.752

32.780.000

992.133.761

Totaal leningen aan Overige langlopende leningen Overige uitzettingen met een rentetypische looptijd van één janger of langer Bijdragen aan activa in eigendom van derden Totaal financiële vaste activa

Totaal vaste activa

ONDERWERP

Investering

01-01-2009


Aanschafwaarde Omschrijving

PAGINA

Vaste activa

254

7.2

255

PAGINA


ONDERWERP

bedragen in euro's

Afschrijving

Afschrijving

Afschrijv. des-

Afschrijving

Boekwaarde

Boekwaarde

Rente 2009

01-01-2009

2009

invest. 2009

31-12-2009

01-01-2009

31-12-2009

5,25%

0

0

0

0

0

0

0

18.147.223

10.000

0

18.157.223

46.121.975

48.044.578

2.421.404

179.671

17.913

0

197.584

521.863

503.950

27.398

51.223.746

7.682.728

0

58.906.474

257.354.437

296.501.506

13.511.108

17.790.818

3.661.239

0

21.452.057

109.216.622

119.625.383

5.733.873

347.800

165.916

0

513.716

532.846

374.207

27.974

8.463.011

3.701.336

0

12.164.347

11.050.773

7.693.437

580.166

9.380.936

2.043.561

0

11.424.497

20.719.190

23.575.629

1.087.757

105.533.205

17.282.693

0

122.815.898

445.517.706

496.318.691

23.389.680

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

13.176.903

2.318.689

0

15.495.593

23.806.270

27.627.580

1.249.829

0

0

0

0

0

0

0

405.085

196.238

0

601.323

788.030

1.069.074

41.372

1.987.334

264.738

0

2.252.072

1.425.936

1.526.990

74.862

15.569.322

2.779.665

0

18.348.988

26.020.236

30.223.644

1.366.062

121.102.527

20.062.359

0

141.164.886

471.537.942

526.542.335

24.755.742

0

0

0

0

2.063.674

2.063.674

108.343

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

2.063.674

2.063.674

108.343

0

0

0

0

267.171.331

248.676.331

14.026.495

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

267.171.331

248.676.331

14.026.495

35.780

0

0

35.780

86.787.123

72.502.123

4.556.324

0

0

0

0

0

0

0

80.000

40.000

0

120.000

1.068.632

1.028.632

56.103

115.780

40.000

0

155.780

357.090.760

324.270.760

18.747.265

121.218.307

20.102.359

0

141.320.666

828.628.702

850.813.095

43.503.007

7.3

Reserves en voorzieningen


Omschrijving

Reserves en voorzieningen

Stand per

Gemeente Arnhem

Begrote mutaties 2009

31-12-2008

Actualisatie

Stand per

conform

')

01-01-2009

Stand per

MJPB 2008-2011

Vermeerderingen

Vermeerderingen

rente

overige

Verminderingen

31-12-2009

Algemene reserves: 30.386.506

-2.103.506

28.283.000

638.000

820.000

833.000

28.908.000

0

0

0

0

0

0

0

8.649.413

-4.088.552

4.560.861

0

0

365.638

4.195.223

Totaal algemene reserves

39.035.919

-6.192.058

32.843.861

638.000

820.000

1.198.638

33.103.223

Totaal bestemmingsreserves

140.687.421

-2.547.397

138.140.024

285.860

4.191.648

5.919.855

136.697.678

179.723.340

-8.739.455

170.983.885

923.860

5.011.648

7.118.493

169.800.900

112.262.475

-47.628.306

64.634.169

0

2.698.922

16.007.391

51.325.700

291.985.815

-56.367.761

235.618.054

923.860

7.710.570

23.125.884

221.126.601

Totaal voorzieningen

Totaal reserves en voorzieningen

ONDERWERP

Totaal reserves


- Dienstbedrijfsreserves (DBR)

PAGINA

- Belegde middelen aandelen

256

- Algemene reserve vrij

PAGINA


ONDERWERP

EMU-saldo

Sinds 1999 bestaat de Economische en Monetaire Unie (EMU), die in Europa verantwoordelijk is voor het gezamenlijke monetaire beleid van de deelnemende landen. Deze EMU-landen zijn gehouden aan de –met elkaar afgesproken- eis om het begrotingstekort van de overheid niet te laten stijgen boven de 3% van het bruto binnenlands product (BBP). Deze grens van 3% geldt voor de gehele overheid, dus inclusief de provincies, gemeenten en waterschappen. Het begrotingstekort wordt berekend op een manier die afwijkt van de manier waarop bij gemeenten het saldo wordt bepaald. Gemeenten (en provincies) zijn gehouden aan de regelgeving in het BBV, dat uitgaat van een stelsel van baten en lasten. Het zogenaamde EMU-saldo is een saldo van inkomsten en uitgaven (dus op kasbasis). Nadat in 2003 het positieve EMU-saldo van de lokale overheden is omgeslagen in een overschrijding waardoor Nederland de grens van 3% heeft overschreden, zijn afspraken gemaakt die ertoe moeten leiden dat ook de lokale overheden zich bewust worden van hun aandeel in de beheersing van het EMU-saldo. Onderdeel daarvan is de vermelding van het zogenaamde EMU-saldo in de begroting. In het overzicht is het EMU-saldo berekend voor de jaren 2008 tot en met 2010, zoals dat voortvloeit uit deze begroting. 2008 Exploitatiesaldo vóór toevoeging aan c.q. onttrekking uit reserves Afschrijvingen ten laste van de exploitatie Bruto dotaties aan de post voorzieningen ten laste van de exploitatie Uitgaven aan investeringen in (im)materiële vaste activa die op de balans worden geactiveerd

2009

-1.143 21.967 105 78.535

2010 x € 1.000,--141 -1.997 20.102 33.029 2.699 65.026 43.824

14.361

16.007

-71.967

-58.373

In mindering op de onder vraag 4 bedoelde investeringen gebrachte ontvangen bijdragen van het Rijk, de Provincies, de Europese Unie en overigen Verkoopopbrengsten uit desinvesteringen in (im)materiële vaste activa (tegen verkoopprijs) Boekwinst op desinvesteringen Uitgaven aan aankoop van grond en de uitgaven aan bouw-, woonrijp maken e.d. Verkoopopbrengsten van grond (tegen verkoopprijs) Boekwinst op grondverkopen Betalingen ten laste van de voorzieningen Boekwinst bij verkoop van deelnemingen en aandelen Betalingen die niet via de exploitatie lopen, maar rechtstreeks ten laste van de reserves worden gebracht en die nog niet vallen onder één van de andere genoemde posten Berekend EMU-saldo

257

7.4

-12.792

Voor alle gemeenten samen is bepaald dat het EMU-tekort € 1,9 miljard mag bedragen. Voor Arnhem bedraagt de zogenaamde referentiewaarde € 19.499.000. Ten opzichte daarvan geven 2008 en 2009 forse overschrijdingen van het EMU-tekort. Waar landelijk de oorzaak van het overschrijden van het EMU-tekort vooral wordt toegeschreven aan investeringen binnen de grondexploitatie zien we dat de overschrijdingen van de referentiewaarde in Arnhem het gevolg zijn van de grote investeringen in de onderwijshuisvesting. De lasten van rente en afschrijving van deze investeringen zijn in de meerjarenprogrammabegroting gedekt en conform de eisen van het BBV en de gemeentewet is de begroting structureel in evenwicht, maar op kasbasis wordt in deze jaarschijven een tekort geleden. Uitgaande van de investeringsplanning 2009 – 2012 blijft in 2010 en 2011 het EMU-saldo van de gemeente Arnhem onder de referentiewaarde. In 2012 staan de investeringen voor cultuur in Rijnboog gepland en als gevolg daarvan schiet de gemeente weer door de referentiewaarde voor het EMU-saldo.

PAGINA

ONDERWERP

258


ONDERWERP

259


Afkortingenlijst

PAGINA

APV ArtEZ ASF ATC AWBZ

B BAG BANS BDU BDUSIV

Basisregistraties voor Adressen en Gebouwen BestuursAkkoord Nieuwe Stijl Brede doeluitkering

Brede doeluitkering-sociaal, integratie en veiligheid BGB Buiten Gewoon Beter BGD Buiten Gewoon Doorgaan BIBOB Wet Bevordering Integriteit Beoordelingen door het Openbaar Bestuur BNG Bank Nederlandse Gemeenten BOS BuurtOnderwijsSport BPA Business Park Arnhem BVO Bruto vloeroppervlakte BZK Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties BV Besloten Vennootschap

C CAO CBS CIZ CJG CPO CS CV CVTM CWI

D DBR Diftar DVM

E EKD EMT EPC EZ

Collectieve ArbeidsOvereenkomst Centraal Bureau voor de Statistiek Centrum Indicatieorgaan Zorg Centra voor Jeugd en Gezin Collectief Particulier Opdrachtgeverschap Concernstaf Commanditaire vennootschap Coördinatie Vrijwillige Thuiszorg en Mantelzorg Centrum voor Werk en Inkomen

Dienst bedrijfsreserves Differentiële tarieven Dynamisch VerkeersManagement

Elektronisch Kind Dossier Energie en Milieu Technologie EnergiePrestatieCoëfficiënt Economische Zaken

ONDERWERP

AMA

Financiering Decentrale Overheden


AFS

F FIDO

PAGINA

AC ADR

Arnhem Aantrekkelijke Centrumstad Arnhem Card Algemene Doorlichting Rampenbestrijding Arnhems Fonds Samenlevingsbeleid Allochtone minderjarige asielzoeker Algemeen Plaatselijke Verordening Hoge school voor de Kunst Arnhem Nijmegen Arnhemse Sport Federatie Automotive Technology Centre Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten

260

A AAC

G GBA

Gemeentelijke Basis Administratie GFT Groente-, Fruit- en Tuinafval GGZ Geestelijke GezondheidsZorg GOA Gemeentelijk OnderwijsAchterstandenbeleid GMG Grondbank Midden Gelderland GNEM Glasvezel Netwerk Exploitatie Mij. GR Gemeenschappelijke Regeling GRA GehandicaptenRaad Arnhem GRP Gemeentelijk RioleringsPlan GRPV Gemeentelijk RioleringsPlan-4 GSB Grote Stedenbeleid GSO Gelders Stedelijk Ontwikkelingsbeleid

H HGM HH HKAterrein

Hulpverleningsdienst Gelderland Midden Huishoudelijke Hulp Terrein van de Hoge school voor de Kunst Arnhem Nijmegen

I IBA

Individuele installaties voor de Behandeling van Afvalwater IBO Informatie en Burgeronderzoek ICT Informatie en CommunicatieTechnologie IHP Integraal Huisvestingsplan IHP-VO Integraal Huisvestingsplan Voortgezet Onderwijs IK-scan Integrale kwaliteitsscan IOOV Inspectie Openbare Orde en Veiligheid ISV Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing IZ Dienst Inwonerszaken

J JGZ

Jeugd Gezondheids Zorg

K KAN KCA KLPD KRW Kvk KVO

Knooppunt Arnhem-Nijmegen Klein Chemisch Afval Korps Landelijke Politiediensten Kaderrichtlijn Water Kamer van Koophandel Keurmerk Veilig Ondernemen

L L. en V enquête Leefbaarheids en Veiligheidsenquête M MADD Make a difference day MEE Organisatie die helpt bij vragen op het gebied van onderwijs, opvoeding, wonen etc.

O OG Openbare GezondheidsZorg OGGZ Openbare Geestelijke GezondheidsZorg O&S Onderzoek en Statistiek OV Openbaar Vervoer OVS OnderwijsVoorrang Sociale vernieuwing OZB Onroerende Zaak Belasting P PGA PGB PO PR PWE

R RBTKAN RMC ROA ROC

PersoonsGebonden Aanpak PersoonsGebonden Budget Primair Onderwijs Public Relations Provinciale WerkgelegenheidsEnquête

Regionaal Bureau Toerisme – Knooppunt Arnhem Nijmegen Regionaal Meldpunt en Coördinatiefunctie Regionale Opvang Asielzoekers Regionaal OpleidingsCentrum

S SB SCP SO SPA St. PAS

Dienst Stadsbeheer Sociaal Cultureel Planbureau Dienst Stadsontwikkeling St. Peuterspeelzalen Arnhem St. Primair onderwijs in Arnhem in Samenwerking STMG Stichting Thuiszorg Midden Gelderland SUWI Structuur uitvoering werk en inkomen SVB SportVoorrangsBeleid SVMG Stichting Vluchtelingenwerk Midden Gelderland SWOA St. Welzijn Ouderen Arnhem

U UWV

Uitvoeringsorgaan Werknemersverzekeringen

ONDERWERP

NV NWW


NGO

Nederland van afval naar grondstof Niet Gouvernementele Organisaties Naamloze Vennootschap Niet-werkende werkzoekende

Veluws Bosbrand Comité

PAGINA

N NEDVANG

V VBC VGBPlan

261

M Mezzo Landelijke Vereniging voor Mantelzorgers en Vrijwilligerszorg MJPB Meerjaren Programmabegroting mln. miljoen MKB Midden- en Kleinbedrijf MO Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling MRA Milieusamenwerking Regio Arnhem

VastGoed Beheer-plan

VGZ VO V&V

Volksgezondheid Voortgezet Onderwijs Volksgezondheid en Verslavingszorg VNG Vereniging Nederlandse Gemeenten VROM Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu VSO Voortgezet Speciaal Onderwijs VSV Voortijdig schoolverlaten VU Volksuniversiteit VVE Voor- en Vroegschoolse Educatie VWenL Verbeteren Woon en Leefomgeving (= 1 v.d. stadsprogramma's) VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

W Wabo

Wet algemene bepalingen omgevingsrecht

Wajongers Uitkering voor jonggehandicapten WGZ Wet Gemeentelijke Zorg Wm Wet milieubeheer WMO Wet Maatschappelijke Ontwikkeling WRV Woon-, Rolstoel- en Vervoersvoorzieningen Wsw Wet sociale werkvoorziening WWB Wet Werk en bijstand WWI Wonen, Wijken en Intergratie (onderdeel ministerie VROM)

ONDERWERP

262


Bijlage Subsidies

PAGINA

155.372 736.000

732.000

280.204 711.855 770.665 1.762.724

GM ARNHEM - DE BASIS MARANT EDUCATIEVE DIENSTEN OVERIGE INSTELLINGEN (BEGROOT) ROC RIJN IJSSEL ST ARNHEMSE BUITENSCHOOL ST PAS / ST ONDERWIJSVOORRANG ST PEUTERSPEELZALEN ARNHEM ST RIJNSTAD SUBS. 03.2 Goed onderwijs

102.000 543.000 -203.000 196.000 11.000 1.252.000 510.000 1.334.000 3.745.000

104.122 524.536 -284.546 0 10.426 1.051.366 542.986 888.060 2.836.950

11.000 1.090.000 562.000 920.000 4.049.603

NIVON AFDELING ARNHEM OVERIGE INSTELLINGEN (BEGROOT) ROC RIJN IJSSEL ST VOLKSUNIVERSITEIT 03.3 Volwasseneneducatie

19.000 1.664.000 137.000 1.820.000

19.391 854.905 1.698.420 140.055 2.712.771

20.000 -47.982 1.750.000 144.000 1.866.018

31.000 31.000

109 55.000 55.109

55.000 55.000

0 -12.000 198.000 186.000

35.000 65.000 300.000 400.000

35.000 65.000 300.000 400.000

OVERIGE INSTELLINGEN (BEGROOT) ZELFSTANDIGEN: DIVERSE TRAJECTEN 04.1 Het verminderen van de afstand tot de arbeidsmarkt MEE: BELASTINGSERVICE RIJNSTAD: BELASTINGSERVICE SWOA: MAALTIJDVOORZIENING 04.2 Inkomensvoorziening en -ondersteuning als sociaal vangnet BURO SLACHTOFFERHULP REGIO ARNHEM/VELUWE GGNET PREVENTIE EN DIENSTVERLENING HERA STG, VROUWENOPVANG GELDERLAND HIV-VERENIGING NEDERLAND AFD. GELDERLAND IRIS ZORG IRIS ZORG LINDENHOUT OVERIGE INSTELLINGEN (BEGROOT) S.V.M.G.VLUCHTELINGENWERK ST BUITENBEHEER ST NOODOPVANG WAGENINGEN ST NOODOPVANG WAGENINGEN SNOW ST OPEN HUIS DON BOSCO ST RIJNSTAD SUBS. ST THUISZORG MIDDEN GELDERLAND ST. CENTRAAL OVERLEG HULPDIENSTEN ST. KRUISPUNT ST. STOELENPROJECT "DE DUIF" VLUCHTELINGEN PLATFORM ARNHEM 05.1 Zorg voor lichamelijke en geestelijke gezondheid

732.000

18.000 10.000 3.373.000 2.000 5.836.000 342.000 1.573.000 528.000 26.000 118.000 60.000 910.000 1.540.000 2.000 103.000 73.000 15.000 14.529.000

891.372 108.000 487.000 871.603

18.941 19.000 10.291 0 3.422.500 3.498.000 2.377 2.500 5.405.747 5.670.000 91.285 94.000 478.108 364.000 -870.685 398.257 234.061 0 26.504 27.000 120.947 0 11.737 0 61.162 120.000 1.794.580 1.856.000 1.533.709 1.585.000 2.018 2.100 106.172 104.000 74.719 74.000 0 0 12.524.173 13.813.857

ONDERWERP

7.000 3.350 8.100 17.050 35.500 Meerjarenprogrammabegroting 2009-2012

7.000 3.350 8.100 17.050 35.500

OVERIGE INSTELLINGEN (BEGROOT) ST PEUTERSPEELZALEN ARNHEM ST RIJNSTAD SUBS. 03.1 Voorschoolse ontwikkeling

7.000 3.000 5.000 17.000 32.000

PAGINA

STICHTING AIRBORNE STICHTING DIE BLIEDE INCOMST ST NICOLAAS STICHTING JUMULAGE ARNHEM-CROYDON-GERA STICHTING NATIONALE FEEST EN GEDENKDAGEN 01.2 Versterken besturen op hoofdlijnen

Realisatie Begroting Begroting 2007 2008 2009

263

Naam te subsidiëren instelling

1.120.969 1.120.969

1.132.360 1.132.360

OVERIGE INSTELLINGEN (BEGROOT) HERA STG, VROUWENOPVANG GELDERLAND 06.1 Veiligheid bevorderen

199.000 97.000 296.000

135.612 89.646 225.258

175.615 123.000 298.615

ACCORDEONVER ARNHEM-ZUID (AVAZ) ARNHEM MODE BIENNALE / ST. FASHION AT ARNHEM ARNHEM SINFONIËTTA ARNHEMS FANFARE ORKEST (AFO) ARNHEMS HARMONIE ORKEST ARNHEMS HOMOMANNENKOOR HET HERENAKKOORD ARNHEMS INTERSCHOLAIR ORKEST ARNHEMS KAMERKOOR ARNHEMS KLARINETTENKOOR ARNHEMS OPERETTEKOOR DIE FLEDERMAUS ARNHEMS SLAVISCH KOOR ARNHEMS SYMFONIEORKEST NOVA ARNHEMS TROMPETTER KORPS ARNHEMS VOCAAL ENSEMBLE CONFETTI ARNHEMSE FED VAN MUZIEKGEZELSCHAPPEN BIG BAND POLITIE GELDERLAND-MIDDEN BINNENSTADSKOOR HET BOYS ACTION CHR. GEM. ZANGVERENIGING ARNHEM-ZUID CHRISTELIJK ORATORIUM VERENIGING ARNHEM CIRCUS POEHAA CRESCENDO ELDEN/ARNHEM MUZIEK CULTURE COMEDY DANSVERENIGING EL-ELE DAPPER TONEELGR.G.KLEIJNMEIJER DE KOM-PAGNIE ST DE VRIJE STEM, ZANG-EN ORATORIUMVER. DIE GELRE SANGHERS EDU-ART GELDERLAND ENSEMBLEMUZIEK ARNHEM STG. COORD. EREPRIJS DE GELDERS OPERA- EN OPERETTE GEZELSCHAP GEMEENSCHAP BEELDENDE KUNSTENAAR GENERALE OOST HET DOMEIN VAN KUNST EN CULTUUR HET HUIS VAN PUCK HOF THEATER INTERART ST INTRODANS KAMERKOOR NOVO CANTARE KAMERKOOR PAN KOMA NISTIMAN KONINKLIJKE NEDERLANDSE FEDERATIE MUZIEK KREATIEVE WERKGROEP ARNHEM KUNST DOOR OEFENING EN WILSKRACHT MUZIEKVERENIGING DWS ARNHEM-ZUID MUZIEKVERENIGING EENDRACHT MUZIEKVERENIGING HEIJENOORD ONTWERP PLATFORM ARNHEM OPENBARE BIBLIOTHEEK OUDE MUZIEK KOOR OVERIGE INSTELLINGEN (BEGROOT)

5.000 353.000 3.000 2.000

4.493 255.200 3.306 2.120 3.253 1.874 509 2.646 3.306 2.187 1.874 2.120 5.679 2.646 4.600 2.120 1.874 2.738 1.102 1.102 11.697 5.587 10.194 3.219 7.604 2.738 2.646 1.102 71.456 4.848 0 2.646 98.293 40.247 27.523 35.347 46.700 10.319 43.171 3.438 1.102 1.065 4.594 3.730 4.493 2.120 4.493 3.306 17.840 4.248.395 2.646 657.503

4.647 263.953 3.419 2.193 3.365 1.938 526 2.737 3.419 2.262 1.938 2.193 5.874 2.737 4.758 2.193 1.938 2.832 1.140 1.140 12.098 5.779 10.544 3.329 7.865 2.832 2.737 1.140 73.907 5.014 0 2.737 101.664 41.627 28.467 36.000 48.000 11.000 45.000 3.600 1.200 1.100 4.800 3.900 4.700 2.200 4.700 3.400 18.500 4.395.000 2.700 272.951

2.000 3.000 3.000 1.000 2.000 2.000 5.000 3.000 14.000 2.000 2.000 3.000 1.000 1.000 11.000 6.000 2.000 7.000 4.000 4.000 1.000 140.000 6.000 5.000 3.000 96.000 39.000 20.000 103.000 26.000 62.000 44.000 7.000 1.000 1.000 4.000 4.000 4.000 2.000 5.000 3.000 23.000 4.228.000 3.000 1.883.924

ONDERWERP

950.000 950.000


OVERIGE INSTELLINGEN (BEGROOT) 05.3 Wmo, lokaal beleid en individuele voorzieningen

PAGINA


264


205.000 12.000 164.449 139.000 11.000 158.000 145.000 4.000 3.000 10.000 71.000 200.000 37.000 94.627 40.000 95.000 5.000 89.000 13.000 3.000 2.000 3.000 2.000 1.000 3.000 1.000 1.000 4.000 8.725.000 196.000 1.000 7.000 12.000 2.000 139.000 270.000 1.000 40.000 21.000 1.000 690.000

3.400 5.900 21.000 2.300 3.500 3.500 5.900 2.200 3.800 0 100.000 121.000 7.700 175.000 141.000 0 99.000 11.000 145.000 4.700 2.800 10.500 75.000 270.000 14.000 21.000 34.194 37.000 13.000 11.000 0 94.000 14.000 7.000 2.200 2.800 1.700 0 2.700 1.100 1.200 1.600 6.946.387

199.381 1.366 6.977 2.549 357.788 856 1.926 133.741 275.728 1.170 0 12.347 0 993.829

206.000 1.400 7.200 2.600 267.810 900 2.000 138.000 285.000 1.200 0 13.000 0 925.110

ONDERWERP

3.000 5.000 2.000 4.000 10.000

3.306 5.679 20.338 2.179 3.363 3.418 5.679 2.120 3.627 0 96.840 117.256 7.410 169.060 136.676 0 95.326 10.194 139.680 4.493 2.738 10.086 72.427 267.817 13.387 20.416 34.941 35.678 12.250 10.194 0 91.331 13.503 6.669 2.120 2.738 1.622 0 2.646 1.065 1.102 4.493 7.118.678


ARNHEMSE SPORT FEDERATIE DORPSVERENIGING ELDEN ISVA ARNHEM EN OMSTREKEN NFTU HOOFDBESTUUR OVERIGE INSTELLINGEN (BEGROOT) R.S.V.V. SPORTINSTUIF GEHANDICAPTEN ST SPORTCENTRUM RIJKERSWOERD ST ZWB KLARENBEEK ST. DE REGENBOOG ST. PAPENDAL GAMES ST.BEHEER WIJK EN SPORTACC.VREDENBURG THE CITY STARS 07.2 Actief sporten

3.000 5.000 20.000 2.000

PAGINA

PARADE GIRLS PHILHARMONIE GELRE PLAATS DE POEHAA CIRCUSTHEATER RIJNSTAD VOCAAL THEATER RIJNSTAD VOCAALTHEATER SHOWBAND MYSTIQUE SHOWDRUMBAND GROOT MALBURGEN ST ARNHEMS OORLOGSMUSEUM ST BEELDEND DANS THEATER TELDER ST BEELDENDE KUNST GELDERLAND ST BELEVEN ST DE WINTERTUIN ST FILMHUIS ARNHEM ST JACOBIBERG ST JAZZ IN ARNHEM ST KAB-POSTTHEATER ST KINDERKUNSTKARAVAAN ST SLAK ST. ARNHEM BAND VAN SCOUTING NEDERLAND ST. ARNHEMS AMATEUR TONEEL ST. EUSEBIUS ST. HET GRAFISCH CENTRUM ST. LUXOR LIVE ST. MUZIEK EN CULTUUR ST. PARK OPEN ST. PARKTHEATER ST. RHYTM OF REASON ST. VIS ST.MEET MY STREET ST.THEATER OVERDAG STA STADSOMROEP ARNHEM STG. MUZIEK EN CULTUUR THE CITY STARS THE DIAMOND GIRLS MAJORETTE SHOW PELOTON THEATER LOLA THEATERGROEP DRIFT UIT ARNHEM TONEELGROEP MEANDER TOONKUNST ARNHEM VOLKSDANSCENTRUM ARNHEM VROUWENKOOR KLANKKLEUR WEST ARNH. MUZIEKVERENIGING 07.1 Bloeiende kunst en cultuur


265


42.000 4.600 4.900 -62.531 7.300 288.000 10.000 263.000 4.900 1.500 6.400 6.000 16.000 5.400 597.469

11.000 3.162.000 3.173.000

14.014 2.807.188 2.821.202

639.682 2.900.000 3.539.682

2.000 3.000 197.000 38.000

2.202 0 17.204 39.150 22.802 39.902 1.133.045 0 4.778 0 22.928 136.231 -185.926 128.772 0 1.917 2.161 10.703 0 2.895 4.446 13.301 52.069 3.507 2.733 10.194 307.925 1.848.564 4.567 2.079 3.671 39.988 7.601 897 10.848 1.020 3.692.174

2.300 0 18.000 40.500 24.000 41.000 1.172.000 0 5.000 0 24.000 141.000 -170.554 133.000 0 2.000 2.200 11.000 0 3.000 4.600 14.000 54.000 3.600 2.800 11.000 318.000 1.912.000 4.700 2.200 3.800 41.000 7.900 1.000 11.000 1.100 3.841.146

42.000 189.000 2.000 5.000 2.000 22.000 133.000 649.000 126.000 4.000 2.000

3.000 3.000 13.000 51.000 3.000 3.000 10.000 213.000 1.999.000 4.000 2.000 4.000 42.000 1.000 11.000 3.778.000

ONDERWERP

AERENDHEEMGROEP STG. BEHART.BELANGEN BOUWSPEELPL HAKKEBRAK BUREAU JEUGDZORG GELDERLAND DE JONGE ONDERZOEKERS/ TECHNICA 10 GM ARNHEM - DE BASIS HULPVERL. GELDERLAND-MIDDEN IRIS ZORG ISLAMITISCHE BASISSCHOOL IBN-I-SINA JEUGDCENTRUM VOGELWIJK KAPTEIN, MM LEUKE LINDE BOUWSPEELPLAATS LINDENHOUT OVERIGE INSTELLINGEN (BEGROOT) ROC RIJN IJSSEL ROMMELKIST BWSP SCOUTING ANDRE DE THAYE SCOUTINGGROEP WILLEM ALEXANDER ST BELEVEN ST BOUWSPEELPLAATS THIALF ST CHRISTOFORUS/LICHTDRAAGSTERS ST DE GEUZEN ST DELTA KATHOLIEK ONDERWIJS ST JEUGDLAND ST LUCTOR ET EMERGO ST MIGUEL PRO ST OME JOOP'S TOUR ST PAS / ST ONDERWIJSVOORRANG ST RIJNSTAD SUBS. ST SCHUTGRAAF ST SCOUTING ANNE DE GUIGNE ST SCOUTING LIDO 76 ST THUISZORG MIDDEN GELDERLAND ST VOOR BAO FLUVIUS ST ZEEKADETKORPS WILLEM RUYS ST. LALE V/H SOC.CULT.CENTR. STG. VAKANTIEKAMPEN MALBURGEN 08.3 Actieve groepsverbanden en (sub)culturen

7.000 273.000 5.000 249.000 5.000 1.000 6.000 6.000 15.000 5.000 616.000

40.774 4.443 4.702 -62.442 7.076 278.961 9.821 254.455 4.741 1.460 6.143 5.828 15.725 5.314 577.001


OVERIGE INSTELLINGEN (BEGROOT) ST RIJNSTAD SUBS. 08.2 Samenleven in de buurt

40.000 4.000

PAGINA

DE HELLING EXP.WERKPLAATS DORPSVERENIGING ELDEN JEUGDCENTRUM VOGELWIJK OVERIGE INSTELLINGEN (BEGROOT) ST BUURTHUIS DE PAPERCLIP ST RIJNSTAD SUBS. VREHOEK WIJKVERENIGING VRIJWILLIGERSCENTRALE WIJKBEHEER HET DUIFJE WIJKKRANT LANGS RIJN & RAILS WEST-ARNHEM WIJKVERENIGING DE LAAR-WEST WIJKVERENIGING DE OOSTELAAR WIJKVERENIGING ELDERVELD WIJKVERENIGING RIJKERSWOERD 08.1 Maatschappelijk actieve burgers


266


3.000 2.000 133.000 2.000 1.000 67.000 2.000 1.000 8.000 1.000 2.010.000 1.000 5.000 201.000 1.000 2.438.000

3.069 1.794 135.607 1.569 1.021 68.160 18.753 1.049 8.136 633 1.847.214 1.266 4.740 1.121 1.195 2.095.327

3.200 1.900 140.000 1.600 1.100 70.000 248.582 1.100 8.400 1.000 1.911.000 1.300 4.900 1.200 1.200 2.396.482 10.000 5.000 330.000

0

9.000 5.000 321.000 199.000 534.000

345.000

EUREGIO RIJN WAAL EVENEMENTEN SOCIAAL ECONOMISCH FONDS (SEF) ST.RTB KAN NIJMEGEN STICHTING BINNENSTADSMANAGEMENT 14.1 Verbetering ondernemingsklimaat

0

25.839 350.000 50.000 190.000 50.000 665.839

25.839 350.000 50.000 190.000 50.000 665.839

BEZOEKERSCENTRUM SONSBEEK 15.1 Duurzame inrichting milieu

0

116.000 116.000

120.000 120.000

AFKOPPELSUBSIDIES PERSONEELSVERENIGING SO 16.5 Algemene baten en lasten

0 0

530.000 1.580 531.580

0 1.580 1.580

MONUSCRIPT OPEN MONUMENTENDAG STICHTING EUSEBIUS WONEN BOVEN WINKELS, BINNENSTAD, MONUMENTEN 13.3 Beeld- en ruimtelijke kwaliteit en erfgoed

Eindtotaal

42.632.000 41.582.935 42.636.662

ONDERWERP

0 3.400 0 0 1.100 139.442 5.300 2.400 0 0 564.000 0 0 0 715.642


3.000 10.000 10.000 540.000 8.000 2.000 3.000 891.000

0 3.254 0 0 1.062 207.023 5.097 2.345 0 0 545.070 0 0 0 763.851

ALGEMENE NEDERLANDSE BOND VOOR OUDEREN ARNH VER VAN SAMENW OUDERENORGANISATIES GEHANDICAPTENRAAD ARNHEM KATHOLIEKE BOND VOOR OUDEREN (KBO) MANTELZORG SERVICECENTRUM MELDPUNT VRIJWILLIGE THUISHULP OVERIGE INSTELLINGEN (BEGROOT) P.C.O.B. (OUDERENBOND) ST DE KLUP ST DE KLUP OVERBETUWE ST WELZIJN OUDEREN ARNHEM ST. VAREN MET JOOP ST. VRIJW. TERMINALE ZORG ARNHEM VIVARE ST. SERVICEFLAT ELDERVELD WOONZORG NEDERLAND 08.5 Ouderen en gehandicapten

4.000 3.000 3.000 5.000 1.000 299.000

PAGINA

CHRISTELIJKE SOMER VERENIGING GELRE WALKING HURDERVERENIGING KLARENDAL INTERART ST KIK OVERIGE INSTELLINGEN (BEGROOT) OVERIGE MUTATIES VERPLICHTINGEN ST ARNHEM-LIMA ST BELEVEN ST BUDOSPORT ARNHEM ST RIJNSTAD SUBS. STG. PROMAGE VOLKSUNIVERSITEIT ARNHEM ST, VRIJWILLIGERSCENTRALE 08.4 Integratiebeleid


267


Geamendeerde =vastgestelde Meerjarenprogrammabegroting

Recommend Documents