Gaandeweg. In actie. Theologische Vorming. Er is meer! Juli 2012

Gaandeweg Juli 2012

Er is meer!

In actie Theologische Vorming

Magazine voor alle leden van de Protestantse Gemeente Zwolle, de Evangelisch-Lutherse Gemeente en De Hoofdhof Berkum

VAN WEEGHEL COACHING

In deze Gaandeweg Op de voorpagina: een groep jongeren van de Oosterkerk voert actie om deze zomer naar Oekraïne te gaan. Zie pagina 6 Aandacht voor onder andere de vernieuwde bladformule van Gaandeweg pagina 4, 5, 8, 9, 16 en 19

Er is MEER!

Opa en oma in actie pagina 6 Het mooiste Bijbelverhaal van Arie Slob pagina 7 Vragen over de Theologische Vorming voor Geïnteresseerden pagina 10 Columnist Lodewijk Kruithof twittert op papier pagina 11 Oosterkerkgemeente begroet Jeruzalemkerkers met vreugde pagina 12 Hoofdhof zoekt vrijwilligers voor jeugd- en jongerenwerk pagina 14 Ds. Harm Bousema bij zijn afscheid pagina 17 Informatie van het Kerkelijk Bureau Stand zaken Kerkbalans 2012 Colofon Gaandeweg pagina 18 Kerkdiensten voor de komende twee maanden pagina 20, 21 en 22

Uit recent onderzoek blijkt dat er in Nederland zo’n vier miljoen ‘spirituele zoekers’ zijn. Mensen die op een of andere manier wel een besef hebben dat ‘er meer is tussen hemel en aarde’. Maar wat? In de Bijbel komen we ook verhalen tegen van mensen die op zoek zijn naar ‘meer’. Een voorbeeld van zo iemand vinden we in Handelingen 8, vers 26-39. Het is een man uit Ethiopië die een verre reis maakte naar Jeruzalem. Hij had gehoord over de tempel, over de God van Israël en wilde er meer van weten. Daarom ondernam hij een lange reis. Want het kriebelde. Hij zocht iets. Had het gevoel dat er iets in zijn leven ontbrak. Wat is de zin van dit alles? Is er meer? Misschien bent u zelf zo’n zoeker. Vraagt u zich af wat het leven voor zin heeft. Voor velen is de (figuurlijke) reis naar de ‘tempel’ lastig. De kerk is een plaats met een geschiedenis, met een verleden, gemaakt door mensen. De reputatie van de kerk is niet altijd even geweldig. De drempel om de kerk binnen te stappen kan (te) hoog geworden zijn. Het is misschien ook wel jaren geleden dat u de kerk aan de binnenkant heeft gezien. Ben ik daar überhaupt welkom? En is de kerk niet gewoon één van de vele plaatsen waar je jouw spiritueel verlangen zou kunnen vullen? De man uit het Bijbelverhaal zocht zijn heil in Jeruzalem, in Sion. Hij voelde zich daar welkom. Hij had mensen gesproken en een boek gekocht, een Bijbelrol van de profeet Jesaja. Een mooi begin! Wie heeft er niet thuis nog ergens een Bijbel liggen? Of zo maar een glossy over geloven op de deurmat gekregen? Maar dan. In het verhaal uit Handelingen komt er iemand met de vraag: “Begrijpt u ook wat u leest?” Tegenwoordig zouden we eerst even ‘googelen’. Grote kans dat u dan terecht komt op www.waaromJezus.nl Onze man uit de Bijbel heeft een belangrijke positie in de financiële wereld. Als hij vandaag zou leven, zou ik hem misschien wel persoonlijk kennen. Ben ik dan iemand waar hij met zijn vragen terecht kan? De persoon die de vraag aan de zoeker uit ons verhaal stelt, is Filippus. Een volgeling van Jezus. Hij is bereid om te getuigen van zijn geloof. Om te vertellen over de hoop die in hem leeft. Waarom het leven zin heeft. Het leven van de man uit Ethiopië verandert daardoor definitief. “Hij vervolgde zijn weg met blijdschap.” Ja, er is meer! Ruilof van Putten, predikant Sionskerkgemeente

3

Gaandeweg Gaandeweg Gaandeweg Gaandeweg Gaandeweg Maart 2011

Mei 2011

Augustus 2011

Oktober 2011

December 2011

Hulp bij schulden

Geef een koe

Teken van licht

Nieuw seizoen

Deuren open

Mooiste Bijbelverhalen

Verliezen verwerken

Pasen in zicht Jubileum

Exodus Pinksterfeest Kom in de kring

Kerkbalans Moderne Devotie

Monumentaal orgel

Gaandeweg krijgt na vijf jaar vernieuwde bladformule

AANDACHT VOOR

Lezers mogen meedenken over invulling thema’s

4

Vijf jaar geleden alweer werd de basis gelegd voor Gaandeweg, het tweemaandelijkse magazine van de Protestantse Gemeente Zwolle. Na een half jaar van voorbereidingen verscheen in december 2007 het allereerste nummer. Tot nu toe zijn 27 nummers gevolgd. Daarmee heeft Gaandeweg zich een eigen plaats veroverd als communicatiemiddel van de PGZ naar al haar leden. Dat blijkt ook uit de opbrengst van de jaarlijkse inzamelingsactie en uit de trouw van adverteerders. Vooral dankzij de inzet van de vrijwilligers die schrijven en fotograferen is Gaandeweg nooit duur geweest, maar gratis is zo’n blad natuurlijk ook niet. Daarom is steeds kritisch naar de kosten gekeken en zijn maatregelen genomen om Gaandeweg nog goedkoper te maken. Zo is begin dit jaar overgestapt op een lichtere, matte papiersoort. Sommige mensen betreuren dat, anderen vinden dat dit papier beter past bij de uitstraling van de kerk. Ingenomen met het matte papier zijn vooral ouderen, die aangeven dat ze Gaandeweg zonder glans beter kunnen lezen. Als redactie zijn we blij met alle reacties: positieve zijn een opsteker, kritische zien we als een kwaliteitsadvies. Want met het verbeteren van de kwaliteit van ons blad blijven we bezig. In dat kader hebben we de afgelopen maanden de inmiddels wat belegen formule van Gaandeweg tegen het licht gehouden. Nadenken, discussiëren en nader uitwerken hebben geleid tot een ‘opfrisbeurt’ van inhoud en vormgeving.

Zeven pagina’s De belangrijkste vernieuwing is, dat in elk nummer van Gaandeweg zeven pagina’s gewijd zijn aan een thema, dat te maken heeft met de tijd van het (kerkelijk) jaar waarin een nummer verschijnt.

Dat begint met de voorpagina, waarvoor we foto’s proberen te vinden geïnspireerd op het thema. De meditatie en de column gaan over het thema, evenals een ‘theologische’ bijdrage. We zoeken verder een bij het thema passend Bijbelverhaal en willen iemand van buiten de PGZ vragen daarover zijn of haar licht te laten schijnen. Ook lezers worden uitgenodigd mee te denken over de invulling van die zeven pagina’s, door ideeën aan te dragen voor artikelen, of door zelf een bijdrage te leveren. Vanaf nu wordt in elk nummer bekend gemaakt wat de thema’s zijn voor de volgende twee nummers en de data waarop suggesties en bijdragen uiterlijk bij de redactie moeten zijn. Bij voorkeur via het mailadres: [email protected] of per post: Redactie Gaandeweg, Molenweg 241, 8012 WG Zwolle.

Een schone lei Na dit zomernummer verschijnt het volgende nummer van Gaandeweg in de eerste week van augustus, met als thema ‘Met een schone lei’. Dat slaat onder meer op de frisse moed waarmee we na de zomer aan een nieuw kerkelijk vergaderseizoen beginnen, maar roept ook andere associaties op. Bijvoorbeeld met godsdienstige rituelen die symbool staan voor vergeving en reiniging, ook het beginnen met een schone lei. En je kunt denken aan interviews met mensen die na een therapie of gevangenisstraf een nieuwe start proberen te maken. Kan dat met een schone lei? Met de invulling van dit thema zijn we als redactie al vergevorderd, aangezien de teksten en illustraties medio juli al gereed moeten zijn. We zijn nog wel op zoek naar een lied dat mooi aansluit bij het thema, of de beschrijving van een boek of film waar iemand direct aan moet denken bij de term ‘schone lei’.

Suggesties graag doorgeven in de eerste week van juli via het mailadres of per post.

Eeuwig leven Eind oktober verschijnt de Gaandeweg waarin het eind van het kerkelijk jaar, de herdenking van de overledenen en het begin van Advent centraal staan. Daar is het volgende thema op gebaseerd: ‘… en een eeuwig leven.’ Deze laatste regel uit onze Apostolische geloofsbelijdenis roept eveneens verschillende associaties op. De theologische insteek kan gaan over wat we ons voorstellen bij eeuwig leven, is dat geloof anders dan vroeger? Welk lied bezingt dat geloof en hoe werd en wordt dat uitgebeeld in de kunst? Tot 30 augustus kunt u ideeën voor artikelen insturen en/of aangeven of er een lied is, een boek, gedicht, film of beeldend kunstwerk dat u in verband brengt met het thema.

Redactie beoordeelt In alle gevallen geldt dat de redactie beoordeelt of de suggesties en bijdragen geschikt en bruikbaar zijn voor Gaandeweg. Zij behoudt zich ook het recht voor teksten (in overleg met degene die ze heeft aangeleverd) te redigeren en aan te passen aan de beschikbare ruimte. Naast de themapagina’s blijft elk nummer van Gaandeweg in de vorm van artikelen en interviews aandacht besteden aan actuele onderwerpen en activiteiten van de wijkgemeenten. Ook voor bestuurlijke informatie, bijvoorbeeld over Kerkbalans en de dienstverlening van het Kerkelijk Bureau blijft ruimte. En natuurlijk geeft Gaandeweg een overzicht van de kerkdiensten van twee maanden. De verschillende soorten informatie zijn in het vervolg aan vaste kleuren te herkennen.

Deuren Grote Kerk staan open Bijna dagelijks staan de deuren van de Grote of Sint Michaëlskerk uitnodigend open. Niet alleen voor de verschillende kerkdiensten op zondag, maar ook van dinsdag tot en met zaterdag voor een ieder die er zomaar even binnen wil lopen. Om dat eeuwenoude gebouw van binnen te bewonderen, om even de drukte van het stadslawaai achter zich te laten, om tot bezinning te komen. Om aan die behoefte tegemoet te komen is de koorruimte van de kerk als stiltecentrum ingericht, een prachtige ruimte om in alle rust tot jezelf te komen, een kaarsje te branden, te bidden en eventueel een gesprek te voeren met een van de vrijwilligers. Naast het koor is een hoekruimte ingericht met onder meer een grote lectuurtafel waar men even kan uitrusten en eventueel iets drinken. Verder staan er zes grote verkooptafels met goede

tweedehands boeken. Niet alleen boeken op godsdienstig gebied zijn er te vinden, maar ook literatuur, romans, thrillers, kinderboeken, enzovoort. Ook is er een ruime keuze in tweedehands cd’s. De opbrengst van boeken en cd’s evenals die van de promotieartikelen op de balie komt geheel ten goede aan de instandhouding van de Grote Kerk.

Boeken en cd’s gevraagd Wie boeken en/of cd’s beschikbaar wil stellen voor de verkoop kan deze dagelijks bij de balie afgeven. Wie zelf niet in staat is om de spullen te brengen kan gebruik maken van de service van de vrijwilligers, die boeken en cd’s bij de aanbieders thuis komen ophalen. Daarvoor kan telefonisch een afspraak worden gemaakt met ds. Harm Bousema, tel. (038) 454 29 99 of met ds. Harry Frijling, tel. (038) 465 50 35.

Vrijwilligers De kerk is op dinsdag tot en met vrijdag open van 10.30 tot 16.30 uur en op zaterdag van 13.30 tot 16.30 uur. De gastvrouwen en gastheren die de bezoekers in de kerk ontvangen doen dit als regel één keer per week of twee weken gedurende drie uur per dag. Steeds van 10.30 tot 13.30 uur of van 13.30 tot 16.30 uur. Het is een groep vrijwilligers met verschillende achtergrond en levensovertuiging. Wat hen bindt is de overtuiging dat deze mooie kerk open gehouden moet worden. Wie ook belangstelling heeft om als vrijwilliger actief betrokken te zijn bij dit monumentale kerkgebouw met zijn unieke orgel kan contact opnemen met Willem Hollander, tel. (038) 422 77 82. Hij geeft desgewenst ook nadere informatie.

Orgelvespers in juli en augustus Vanaf het begin van de zondagmiddagvieringen in de Grote of St. Michaëlskerk heeft voorop gestaan dat de muziek en de liederen een groot aandeel zouden hebben in de verkondiging. Aan de gebruikte liedteksten, in combinatie met de muziek, moest als het ware wat te ‘beleven’ zijn. Soms zou een lied ook wel in plaats van de overdenking kunnen komen. Op zijn minst is het aanvulling. Naar zo’n samengesteld geheel is de Commissie Grote Kerk steeds op zoek geweest. Dat is ook de reden geweest voor de oprichting van de Michaëlscantorij onder de bezielende leiding van Toon Hagen. Tijdens de laatste vesper, met Pinksteren, werd dat goed geïllus-

treerd. De Vesperkoorgroep onder leiding van TheoTobé zong psalm 68 op een melodie van Toon. Door de koorzang af te wisselen met gemeentezang werden de kerkgangers zeer bij de tekst betrokken en werd de Pinkstervreugde vergroot.

een schilderij van Marjanneke Scholtheis centraal en op 5 augustus één van Jeanette de Pagter. Een icoon van Helena Nimienen bepaalt op 26 augustus het beeld.

Even rust In de zomermaanden zijn er geen Michaëlsvieringen, vespers en cantates. De organisatoren houden nadrukkelijk rekening met de vakanties. De koorleden en de musici hebben dan even rust. Wel staan er drie orgelvespers op het rooster, op 22 juli, 5 augustus en op 26 augustus. In zo’n orgelvesper ligt de nadruk nog meer op de muziek, in combinatie met teksten en beelden. Zo staat op 22 juli

PERKI in de zomermaanden In de zomermaanden zullen enkele gezinnen met schoolgaande kinderen voor hun vakantie naar Indonesië vertrekken. Tenslotte willen opa’s en oma’s daar hun kleinkinderen ook wel eens zien. Maar voor het overige gaat het Zwolse PERKI-leven gewoon verder, met een maandelijkse dienst en een maandelijkse bestuursvergadering. En af en toe een doordeweekse tropische dag, om het niet af te leren.

In de gesprekken komt langzamerhand tekening in de opzet van de kerkdiensten in het nieuwe jaar. In de eerste plaats is aan de kerkenraad van de Oosterkerkgemeente gevraagd of de maandelijkse dienst verplaatst mag worden: van de eerste naar de tweede zondag van de maand. De reden daarvoor is de koopzondag. Niet dat PERKI-leden iets met die koopzondag hebben, maar op zo’n dag moet je parkeergeld op de Turfmarkt betalen. Veel PERKI-leden komen van

buiten Zwolle en ze willen liever niet betalen. Vervolgens gaan de gedachten uit naar voorlopig een tweede dienst in de maand. Wat voor karakter die dienst moet hebben, is nog niet duidelijk. Er is behoefte aan nog een samenkomst. En omdat Indonesiërs gewend zijn alles goed af te wegen, wordt er zelden in één vergadering een voorstel gedaan, waarover meteen een besluit wordt genomen. Het kan nog even duren. 5

Aandacht voor mensen met een deukje Roelof Klem en Wil van de Meeberg trekken deze zomer als Opa&Oma in Actie met de BOSK-i-KAR langs velden en wegen, langs campings en markten om op te komen voor de belangen van bijzondere (klein)kinderen. Een diaconaal project.

DIACONAAL

Kun jullie iets vertellen over het project en hoe het begonnen is? “Vijf jaar geleden overkwam Ikar, een van onze kleinkinderen, toen negen weken oud, een ernstig ongeluk. Goddank bleef hij leven, maar hij hield er een hersenbeschadiging aan over. Gelukkig gaat het goed met hem, maar hij zal (levens)lang zorg nodig hebben. Door de bezuinigingen maken wij ons als grootouders zorgen over de toekomst van deze kwetsbare kinderen. Wie springt voor hen in de bres? Hoe gaan we om met het appèl van Jezus om op te komen voor zwakken? Wij besloten niet aan de kant te blijven staan en hebben Opa&Oma in Actie opgericht. Er zijn andere grootouders, vrienden en anderen die ons steunen. We hebben ons onder de paraplu van de Vereniging BOSK geschaard, een professionele belangenorganisatie die mensen met een beperking een stem

6

geeft bij politici en zorgverzekeraars. Ze biedt ouders goede, begrijpelijke info en organiseert themabijeenkomsten en vakanties. In deze regio zijn Ans en Jan Boers actief voor de BOSK. We werken met hen samen.” Wat doen jullie met het project? “Deze zomer trekken we langs campings met de BOSK-i-KAR, een opgepimpte caravan die aandacht trekt voor Opa&Oma in Actie. We organiseren allerlei activiteiten om geld in te zamelen voor een jongerenvakantie van de BOSK. Tegelijk geven we info over leven met beperkingen/uitdagingen door een hindernisbaan te organiseren. Geen zielig gedoe, maar pret te over!” Wat is jullie voornaamste drijfveer? “Natuurlijk is de eerste drijfveer onze betrokkenheid bij Ikar en andere kinderen met een beperking. We komen

in actie omdat we merken dat de solidariteit afneemt en ieder zichzelf maar moet zien te redden en omdat de tolerantie voor mensen met een ‘deukje’ lijkt af te nemen. Vanuit de roeping om de ander tot zijn/haar recht te laten komen, zijn Opa&Oma in Actie er voor (klein)kinderen die meer zorg nodig hebben. Hoe kunnen mensen in Zwolle jullie helpen? “Volg ons via www.BOSK.nl of via twitter @opaenomainactie. Een (eenmalige) gift voor een aangepaste zomervakantie voor jongeren is welkom. Dit kan digitaal: www.Bosk.geef.nl of op bankrekening 562100 ten name van BOSK, o.v.v. Opa en Oma in Actie. Misschien willen mensen mee denken en/of meedoen? Laat het ons weten! Tel. (038) 454 80 83.”

Oosterkerkers aan de slag in Oekraïne Zeventien mensen, 34 helpende handen, één land. Deze zomervakantie van 5 tot en met 18 augustus gaat weer een groep vanuit de Oosterkerk naar Oekraïne! Om dit project te realiseren is er in totaal € 10.500,- nodig, waarvan ruim de helft bijeen is gebracht door middel van allerlei acties: een kraam op de Nooterhofmarkt, activiteiten op basisschool de Klokbeker en er zijn auto’s gewassen. Sommigen van de groep hebben de vier mijl gelopen en er is een benefietconcert geweest. In Oekraïne gaat de groep aan de slag in het dorpje Lavki, een dorpje met veel problemen. Daarvan zijn werkloosheid en alcoholisme de grootste. “Onze contactpersoon in Oekraïne”, vertelt organisator Hans Gerritsen, “heeft contacten met de basisschool in het dorpje. De directrice is erg blij dat er een dagkamp komt voor de kinderen van het dorp en dat we wat praktisch werk willen doen. Het dagkamp bestaat uit een Bijbelverhaal, spel en verwerking en een sport- of spelactiviteit. Ook zullen we samen met de kinderen een warme maaltijd gebruiken. De meeste kinderen hebben in de drie maanden dat hun

vakantie duurt weinig te doen en vaak ook minder te eten, want ze missen de maaltijd van school. Langs de school loopt een watertje. De directrice wil graag dat hier een hek wordt neergezet, een ijzeren hek op een betonnen muurtje. Dat beton kunnen wij storten. Verder moet een toiletgebouw nodig worden gewit en een pad van bouwafval vernieuwd.”

Locale contacten Het Oekraïne-project is eigenlijk al in 2001 ontstaan. Een groep jongeren bezocht het land onder begeleiding van enkele volwassenen. Eerst waren de contacten met de locale bevolking nogal ad-hoc. Later werden ze meer constant en liepen ze via een Nederlandse vrouw die al jaren met en voor de Oost Europa Zending werkt. Zij heeft veel locale contacten. Na 2001 zijn er ongeveer elke twee jaar projecten georganiseerd. Elk project heeft zijn eigen invulling, maar het doel bleef overeind: een project voor kinderen en inspelen op de lokale nood. Dit jaar gaan veel jongeren mee, de meesten uit de Oosterkerk, drie van

daarbuiten. “De ervaring leert dat de impact op de deelnemers enorm is”, zegt Hans. “Als je terugkomt van zo’n reis kijk je anders naar je eigen leefomgeving. Je bent dankbaarder voor wat je hebt als je met eigen ogen gezien hebt wat armoede is. Het gebeurt regelmatig dat deelnemers drie of vier keer opnieuw met een project meegaan.” Wie het project financieel wil steunen kan aan de acties meedoen of een gift overmaken op rekeningnummer 1262.17.238 t.n.v. Oekraïneproject, Zwolle. Meer informatie is te vinden op www.oosterkerk.nl/groepen/oekraine

MIJN VERHAAL

Illustratie David en Goliaht: James Tissot (1836 – 1902)

Voor deze aflevering van Mijn verhaal heeft Gaandeweg een bekende Zwollenaar gevraagd aan te geven wat zijn favoriete Bijbelverhaal is. Arie Slob, fractievoorzitter van de ChristenUnie in de Tweede Kamer, gaf gehoor aan ons verzoek. De laatste maanden was hij bijna dagelijks in het nieuws, als een van de initiatiefnemers van het Lente-akkoord. En ook de komende maanden zal hij van zich laten horen, net als veel andere politici, op weg naar de Twee Kamerverkiezingen op 12 september. Hij woont in Zwolle en was van 1993 tot 2001 lid van de Zwolse gemeenteraad. Hij is lid van de Gerformeerde Kerk Vrijgemaakt.

Tegen de reuzen van deze tijd “Mijn mooiste Bijbelverhaal is het verhaal van David en Goliath. Als klein jongetje fascineerde mij dat Bijbelverhaal al. Hoe kon die kleine David met slechts een slinger en kiezelsteen die grote reus Goliath te lijf gaan? David was allesbehalve voorbestemd om het namens zijn volk Israël op te nemen tegen die schreeuwende Filistijn. Goliath dacht de overwinning binnen handbereik te hebben en bleef maar liefst veertig dagen staan schreeuwen en spotten: ‘Wie durft het tegen mij op te nemen?’ En dan gaat David naar voren, omdat hij niet langer kan blijven toezien hoe die reus de God van Israël beschimpt. De Israëlieten zijn bang, maar David zegt: ‘We hoeven om die Filistijn toch niet de moed te verliezen? Ik zal het gevecht met hem aangaan.’ David zoekt vijf ronde stenen uit bij de rivierbedding en stapt op Goliath af en treft hem dodelijk in het voorhoofd. Steeds als ik het verhaal lees verwonder ik mij over de moed van David. Het gevecht van David en Goliath is niet alleen een spannend Bijbelverhaal over klein tegen groot, fijnzinnig tegen lomp, maar ook het verhaal dat mij inspireert voor vandaag en voor mijn werk in de politiek. Op ons partijcongres trof mij de uitleg van Henk Stoorvogel die voor ons de dagopening verzorgde. Hij sprak over dit Bijbelverhaal; het verhaal over het gevecht tegen de reuzen. De reuzen van toen, maar ook de reuzen van deze tijd. U kent ze wel; de reus van uitzichtloos onrecht, armoede, oorlog, mishandeling, vervolging en bijvoorbeeld de reus van eenzaamheid. Reuzen die in hun omvang ons de baas lijken te zijn geworden en waar we het liefst met een bocht omheen lopen. Maar David laat zien wat de overwinningsroute is. Vertrouwen op God, een slinger en vijf ronde stenen kunnen trefzeker zijn om ook vandaag reuzen te laten sneuvelen. Voelt u zich ook uitgedaagd?”

Arie Slob, acht jaar gemeenteraadslid in Zwolle, nu fractievoorzitter van de ChristenUnie in de Tweede Kamer. 7

Sionskerk wil er zijn voor zoekers

AANDACHT VOOR

“Veel mensen zoeken naar de zin van hun leven. Ook onder kerkverlaters zijn er veel zoekers. Maar hoe kunnen wij deze zoekers bereiken? Hoe kunnen wij de relevantie van het christelijk geloof aan hen duidelijk maken? Hoe kunnen wij iets van ons geloof met hen delen? Ons enthousiasme voor Jezus, ons geraakt zijn door de Here God? Hoe doe je dit als individu? En hoe laat je als wijkgemeente zien dat je er wilt zijn voor zoekers? Allemaal vragen waar we in de Sionskerk mee bezig zijn”, aldus ds. Hélène Evers, predikant van de Sionskerk.

8

Op 1 september gaat een grote landelijke campagne van start om via de media zoekers te bereiken. Plaatselijke kerken kunnen hier heel makkelijk op inhaken. Zo horen en zien de zoekers via tv en radio, via bladen en via een speciale glossy dat er op hun vragen wordt ingegaan. En plaatselijk zien de zoekers bij welke gemeenten zij eventueel terecht kunnen met hun vragen. Het project heet MEER. Info is te vinden op www.kerk.nl Iemand die zich hiervoor inzet ds. Hans Eschbach. Hij vertelt over de plannen voor september, zodat wijkgemeenten zich hier in de komende maanden al op kunnen voorbereiden.

Hoe zou het zijn als christenen ook gaan geven om hun buren, betrokken zijn op hun vragen en noden? Als ze een aantal prachtige glossy’s kopen en die als cadeautje aan hun buren overhandigen? Natuurlijk is een blad alleen niet genoeg. Het is alleen een middel. Op zaterdag 1 september 2012 worden honderdduizenden bladen bezorgd. Daaromheen komt een publiciteitscampagne in alle media, op facebook, twitter, enzovoorts, zodat iedereen geconfronteerd wordt met één vraag: ‘Is er meer?’ In het blad wordt aangemoedigd om naar de website www.isermeer.nl te gaan om ‘meer’ te ontdekken over zingevingsvragen. En tenslotte zijn van het grootste belang de plaatselijke kerken en christenen, die kunnen inhaken door het organiseren van lokale activiteiten, Alpha-cursussen, startweekenden, enzovoort, alles met het thema ‘Is er meer?’ Zij kunnen hun activiteiten dan vermelden op die website.” “Ik hoop”, vult ds. Evers de woorden van Hans Eschbach aan, “dat wij in Zwolle er zullen zijn voor zoekers om ons geloof te delen.”

zine

Emmaüsgangers “Hoeveel kerkverlaters lopen er vandaag rond met een diep verlangen naar God,” vraagt Hans Eschbach zich af. “In de tijd van Jezus wandelde Hij mee met de Emmaüsgangers. Zij waren ook een soort teleurgestelde ‘kerkverlaters’. Jezus luisterde naar hen en stelde hen vragen. Het duurde even voor bij deze Emmaüsgangers het kwartje viel. Maar toen hun ogen geopend werden zeiden ze ‘Was ons hart niet brandende in ons?’ Hoe kunnen wij vandaag met moderne Emmaüsgangers oplopen, vragen stellen en naar hen luisteren? Hoe kunnen we vandaag liefdevol missionair zijn? Toen ik met enkele vrienden nadacht over de mogelijkheid om heel Nederland op een laagdrempelige ‘Emmaüsmanier’ te bereiken met het evangelie vroegen we ons af hoe we dat zouden kunnen doen. Toen viel het kwartje: ‘Postcode voor postcode’. Hoe zou het zijn als christenen in Nederland bewust gaan bidden voor hun buren? Als ze gaan nadenken over de vraag: wie wonen er eigenlijk in mijn straat? Wat weet ik van mijn buren? Hoe kan ik voor ze bidden?

e ied N-ers in gesprek ek over er’ ies nd

Welk

e SPIR RITUE TAAL LE TA sp reek k jij?

LE EE ES S VERD DE ER OP PA PA AG G.. 19

ACTRICE A CTRIC CTRICE C LIZELOTTE LIZEL LOTTE T VAN VAN A DIJK

“weet weet je, je,, laten je zoeek gaan” we op zoek

ww.iserrm meer.nl € 5,95

Alpha-cursus in Sionskerk Een Alpha-cursus is een kenningsmakingscursus over het christelijk geloof. De cursus duurt tien avonden en een weekend. In een goede en open sfeer kunnen belangstellenden zelf ontdekken wat het betekent om christen te zijn. Iedere avond begint met een gezamenlijke maaltijd, gevolgd door een inleiding van maximaal een half uur. In kleine groepjes wordt daarover doorgepraat. Deze opzet heeft als voordeel dat er enerzijds duidelijke informatie wordt overgedragen en dat er anderzijds volop ruimte is voor onderling gesprek en ontmoeting. Kernpunten in de cursus zijn de volgende vragen. Wie is Jezus? Waarom stierf Jezus aan het kruis? Hoe kan ik zeker zijn van mijn geloof? De Bijbel lezen: hoe en waarom? Waarom en hoe kan ik bidden? Wie is de Heilige Geest en wat doet Hij? Hoe leidt God ons? Kan God ook vandaag mensen genezen? Wat heeft de kerk er mee te maken? De Alphacursus in de Sionskerk wordt gehouden op de tien woensdagavonden 19 en 26 september, 3, 10, 17 en 31 oktober, 7, 14, 21 en 28 november; en in het weekend vrijdagavond 2 en zaterdag 3 november. Opgeven kan bij: [email protected] of [email protected]

Musicalgroep Oosterkerk gestart met ‘Maria’ Muzikanten gevraagd voor begeleidingsorkest Het verhaal in het kort.Ergens in een dorp komt een reizend theatergezelschap langs. Ze besluiten samen met de dorpsbewoners het levensverhaal van Maria tot leven te laten komen. We zien in de musical afwisselend het leven van Maria gespeeld en het werkelijke leven van de dorpelingen. Soms is het net of de dorpelingen zelf met Maria meelopen, waardoor haar vragen ook hun vragen worden. Haar antwoorden worden ook hun antwoorden. Na de zomer van 2012 wil de Musicalgroep Oosterkerk starten met een begeleidingsorkest voor deze musical Maria. Er is nog plaats voor iemand die klokkenspel/xylofoon of marimba speelt. Bespeel je een van deze instrumenten en heb je zin om mee te doen, neem dan contact contact op met Ria van der Meulen: [email protected] of bel (038) 422 13 72. De Musicalgroep repeteert op woensdagsavond van 20.00 tot 22.00 uur in de Oosterkerk, Bagijnesingel 17 te Zwolle. De groep heeft inmiddels voor november 2012 al drie optredens geboekt in Zwolle en omgeving.

Vakantie Bijbel Club in Dieze laatste week augustus

‘Steengoed keigaaf!’ Elk jaar wordt op verschillende plaatsen in Nederland de Vakantie Bijbel Club (VBC) georganiseerd door vrijwilligers. Zo ook in verschillende wijken in Zwolle. In de wijk Dieze wordt dit gedaan door leden van de Grote Kerkgemeente. Het team bestaat uit een negental personen die de meeste voorbereidingen treffen en daarnaast uit ongeveer twintig personen die tijdens de VBC-dagen hun handen uit de mouwen steken. Daar is een groot aantal jongeren bij.

Wat gebeurt er allemaal op de VBC? Het thema kiezen de vrijwilligers niet zelf. De HGJB geeft elk jaar een Vakantie Bijbel Werkpakket uit wat speciaal bedoeld is voor missionair kinderwerk in de verschillende gemeenten in Nederland. Dit jaar is het thema ‘Steengoed keigaaf!’ Aan de hand van de verschillende Bijbelverhalen blijkt hoe goed God is. Aan Gods goedheid hoeft niemand te twijfelen; die is als een rots, onvergankelijk als steen! De steen, of meerdere Vakantie Bijbel Clubwerk is erop gericht stenen, komt ook in de Bijbelverhalen terug. De bedoeling is dat kinderen kinderen het evangelie van Jezus Chrisdankzij zo’n concreet voorwerp de tus door te geven. Dit gebeurt op een feestelijke en ontspannen manier. Belang- Bijbelverhalen nog beter kunnen onthouden. rijk daarbij is dat kinderen een leuke, Tijdens een VBC-ochtend of -middag gezellige tijd hebben. De VBC wordt wordt ook veel gezongen, er is een georganiseerd in schoolvakanties. In de wijk Dieze gebeurt dit in de zomervakan- sketch, er wordt geknutseld en met elkaar gebeden. Op de laatste dag in de tie, herfstvakantie en voorjaarsvakantie. zomervakantie is er altijd een speciaal programma met een spel, bijvoorbeeld Voor wie is de VBC bedoeld? vossenjacht, en dan wordt er ook met De VBC is in eerste instantie bedoeld elkaar gegeten. Al deze onderdelen zijn voor kinderen van 4 tot en met 12 jaar erop gericht iets van de liefde van Jezus die Jezus nog niet kennen, maar ook kinderen die Hem wel kennen en/of veel Christus door te geven. van de Bijbel weten zijn van harte welkom. Tijdens de VBC komen gemiddeld De VBC voor alle kinderen van 4 tot en zo’n 75 kinderen. Ook ouders blijven met 12 jaar wordt deze zomer in Dieze wel eens even ‘hangen’ en horen op die gehouden van dinsdag 28 tot en met manier iets over Jezus. Tegelijk proeven vrijdag 31 augustus 2012. ze zo iets van de gezellige sfeer. Tijd: 10.00 - 12.00 uur. De kinderen die al eens geweest zijn Locatie: het gebouw van het Leger des krijgen een persoonlijke uitnodiging om Heils, Geert Grootestraat 9-11. weer te komen en daarnaast een uitnodiging voor iemand anders. Het is fijn als kinderen iemand meenemen, bijvoorDe foto’s zijn gemaakt tijdens een beeld een buurjongetje of -meisje. VBC in de herfstvakantie. Vooral als die kinderen nog nooit van de Here Jezus gehoord hebben. 9

Op dinsdag 5 juni werd in het Broederhuis in Kampen weer een cursus Theologische Vorming voor Geïnteresseerden (TVG) afgesloten. Drie jaar lang bezochten de veertien deelnemers die samen in september 2009 begonnen waren trouw de wekelijkse cursusavond en deden ze het ‘huiswerk’ dat daaruit voortkwam. Nu presenteerden ze hun scriptie, werden ze toegesproken voor voorzitter dr. Theo van Staalduine en ontvingen ze hun TVGcertificaat. Al meer dan dertig jaar biedt de PKN (Protestantse Kerk in Nederland) de TVG aan. Dat begon onder meer in Kampen, nu zijn er in totaal 27 locaties in heel Nederland. De docenten zijn vaktheologen, elk met hun eigen specialiteit. Gaandeweg wilde meer weten over de TVG en stelde vragen aan de voorzitter, aan twee uit Zwolle afkomstige docenten en een Zwolse deelnemer.

Al meer dan dertig jaar Theologische Vorming voor Geïnteresseerden

DESGEVRAAGD

“Ontroerend om te zien wat cursus met mensen doet”

10

Voor wie is de TVG bedoeld? TvS: “Voor gemeenteleden en anderen die belangstelling hebben voor theologie en hun kennis op dat gebied willen verdiepen. De meeste deelnemers zijn betrokken kerkgangers, uit ‘het midden’ van de kerk en ook steeds vaker uit de reformatorische en evangelische vleugels. En er zijn katholieken bij en mensen die niet tot een kerkgenootschap behoren. Toelatingsvoorwaarden op het gebied van kerklidmaatschap of vooropleiding kennen we niet, wel zijn er kosten verbonden aan deelname: per jaar kost de TVG € 210,-, van echtparen wordt € 350,- per jaar gevraagd.” Kun je iets vertellen over het aanbod van de TVG? TvS: “Er is ruim aandacht voor de Bijbelse vakken. Zij geven inzicht in de literatuur van het Oude en Nieuwe Testament. Ook komt de kerkgeschiedenis aan bod. Wat heeft de literatuur van de Bijbel en de christelijke boodschap in de loop van de eeuwen teweeggebracht? Bij de Systematische Vakken worden filosofie, dogmatiek en ethiek behandeld. Bij filosofie gaat het om de wijze waarop wij denken. De doordenking van het bouwwerk van de geloofsleer is dogmatiek. We verstaan onder ethiek de consequenties voor ons alledaagse leven. In de Praktische Vakken wordt vanuit de geloofsgemeenschap gekeken hoe mensen samen kerk kunnen zijn in pastoraat, gemeenteopbouw, educatie, diaconaat en liturgiek.” Wordt er ook aandacht besteed aan andere religies? TvS: “De christelijke kerk en het christelijk geloof staan bij TVG niet los van de rest van de wereld. Daarom geven we ook de zogeheten Contextuele Vakken: Judaica, de bestudering van het jodendom als oudere broer van het christendom. Verder komen Islam, Hindoeisme en Boeddhisme aan bod en de vraag hoe kerk te zijn in een niet-kerkelijke wereld. In de Integrerende Vakken verwerken we alle bestudeerde vakken en vragen we ons af hoe je het geloven met het verstand in het hart kunt beleven.” Hoe komen belangstellenden aan nadere informatie over de TVG? TvS: “Veel informatie is te vinden op de landelijke website www.pkn.nl/pcte/vorming/tvg, maar belangstellenden mogen mij ook bellen of mailen. Telefoon (038) 332 65 34, e-mail: [email protected] Op dinsdag 28 augustus om 19.30 uur is er een informatieavond in het Broederhuis, Broederstraat 16 in Kampen.”

Twee docenten over de TGV Er zijn aan de TVG Kampen verscheidene Zwolse theologen als docent verbonden. Emeritus-predikant Siebren van der Zee begon daar eind jaren ’90 mee, studentenpredikant Bert Koetsier nog iets eerder. Welke vakken geven jullie? BK: “Mijn vak is Liturgiek. Met een ‘k’ op het eind. Dat is meer dan liturgie. Liturgie is wat je in een kerkdienst doet en liturgiek is dat je daarover nadenkt: waarom doen we wat we doen en wat bedoelen we daarmee?” SvdZ: “Ik geef Dogmatiek als het vak over waarheden die altijd waarheden onderweg blijken te zijn, dus in ontwikkeling. Een aantal jaren later is Gemeenteopbouw erbij gekomen, als het vak waar je even van buitenaf naar de kerk kijkt. Naar wat daar gaande is of niet gaande. Of je kijkt van binnenuit, ‘samen met alle gelovigen’ hoe wij vandaag (nog) kerk kunnen zijn en zo mogelijk ook nog een gezicht kunnen hebben in de samenleving.” De deelnemers aan de TVG komen uit verschillende hoeken van de protestantse kerk en van buiten. Is er in jullie lessen ruimte voor discussie? BK: “In de lessen is veel ruimte voor discussie, zeker in die van mij. Ik maak er bewust ruimte voor, want ik denk dat de deelnemers er juist voor komen. Niet om vooral veel weetjes op te doen, maar om van elkaar te horen hoe je dat nu eigenlijk doet: geloven.” SvdZ: “Vanwege verschillende invalshoeken in geloven en beleven moeten cursisten vaak even aan elkaars ‘ligging’ wennen en vrijwel altijd geeft dat een verrijking van de discussies. Zonder discussie missen de lessen beweging, dus wat mij betreft is daar veel ruimte voor. Een vak als dogmatiek vraagt er ook om elkaars nieren af en toe te proeven, ook die van de docent, want het gaat om grote woorden, zoals God, Jezus, kerk en Geest, die je probeert te vertalen naar je eigen beleving.” Wat beleven jullie aan het docentschap: worden jullie er ook zelf door gevormd? BK: “Ik vind het ontroerend om te zien hoeveel de cursus met mensen doet. Je zult maar jarenlang elke zondag aan iets meegedaan hebben, terwijl je nu ineens gaat zien waaraan eigenlijk. Mensen zeggen dan: ‘Waarom horen we dat bij ons in de kerk nooit?’ Ik vind het waardevol om de betekenis van dingen te laten zien. Vaak lijkt in kerkdiensten het criterium van de leukheid leidend. Maar liturgie hoeft niet leuk te zijn, wel betekenisvol.

Veel kerkgangers hebben bijvoorbeeld geen idee waarom de Paasnacht bij uitstek de nacht is om te dopen. Als je uitlegt dat het met de theologie van Paulus te maken heeft, vinden mensen dat geweldig. Paulus zegt dat ‘wie in Christus gedoopt zijn, in zijn dood gedoopt zijn’. Dat lijkt op het eerste gehoor niet leuk, maar tegen de achtergrond van de opstanding gaat het veel betekenen. Wie van Christus is, blijft net als hij niet in de dood hangen, maar staat op. Dat is nu precies wat het teken van de doop laat zien. Of dat je kist bij je uitvaart naast de Paaskaars komt te staan, de kaars die er bij het begin toen je gedoopt werd ook stond en die net als toen ook nu vertelt dat je ‘met Christus bent opgestaan’. Dat mensen die verbanden ineens gaan zien, daar heb ik plezier aan. In de liturgie komt de hele theologie bij elkaar. Achter wat je in de kerk doet en zegt, zit een wereld van theologische keuzes. Je geeft vorm aan je geloof, maar het vormt op zijn beurt ook je geloof. Daarom moet je goed nadenken over wat je doet en hoe je het doet.” SvdZ: “Nog steeds leer ik scherper wat wel en niet de Kern kan dienen. De cursus stimuleert ook mijzelf steeds weer om wakker te blijven, vooral in hoe ‘Geloven vandaag’ (de titel van een boek van Flesseman) vorm kan krijgen. Cursisten wordt gevraagd aan het eind van de rit iets op papier te zetten en vaak gaat dat over wat ze zelf opgestoken en vooral ervaren hebben in deze drie jaar. Om het beeld van een rugzakje te gebruiken: je neemt aan het begin je eigen bagage mee en aan het eind blijk je er een aantal ‘oude’ dingen uit gedaan te hebben en nieuwe er (voorlopig) ingestopt. Elk mens – en dat slaat ook op mijzelf – blijft kennelijk onderweg, maar komt wel verder.”

“Ik merkte dat ik bagage miste” Jannet Hooykaas, lid van de Oosterkerkgemeente, is een van de deelnemers die op 5 juni hun certificaat hebben ontvangen. Drie jaar geleden, ze was 64, begon ze aan de cursus. Waarom ben je de TVG gaan volgen? JH: “Na een periode van verminderde belangstelling begon de kerk me een jaar of tien geleden toch weer te trekken. Ik werd actief in de Hoeksteengemeente, onder meer als diaken. In de gesprekken die je dan met mensen hebt, kan behalve financiële nood ook het geloof om de hoek komen kijken. Ik was weliswaar gereformeerd opgevoed, maar merkte toch dat ik bagage miste, ik wilde me verdiepen in de achtergronden van ons geloof. Eigenlijk was die interesse er altijd al, maar dan wel veel breder dan alleen voor het redelijk traditionele calvinisme waarmee ik was opgegroeid. Tijdens een verblijf van drie jaar in Israël, waar ik als verpleegkundige bij de nonnen werkte, ging dat calvinisme helemaal op de schop. Ik ben er in alle mogelijke kerken, in synagogen en moskeeën geweest en heb ontzettend veel geleerd. Ook later heb ik veel gereisd, onder meer in Afrika, en iets van andere culturen gezien.” Wat verwachtte je van de TVG en zijn die verwachtingen uitgekomen? JH: “Meer weten over theologie betekent niet dat je ook meer zekerheid krijgt over wat je gelooft en dat verwachtte ik ook niet. Soms werd je door alles wat je hoorde zelfs meer aan het twijfelen gebracht en kreeg je in plaats van antwoorden juist nieuwe vragen. Door kennis te nemen van de achtergronden, kun je bevestigd worden in wat je wel of niet denkt, maar je komt ook tot andere gedachten. Dankzij nieuwe inzichten, bijvoorbeeld over het ontstaan van het Oude en Nieuwe Testament. De TVG is zeker de moeite waard, vind ik, de organisatie is goed en de docenten zijn enthousiast. Maar er komt wel heel erg veel aan bod, aan echte verdieping kom je nauwelijks toe. Je ruikt aan alles, meer eigenlijk niet.” Ga je nog iets doen met de vergaarde kennis? JH: “We zijn van plan om met de helft van onze groep door te gaan en een keer of vier, vijf per jaar bij elkaar te komen, weer in Kampen. Daarvoor zijn we nu docenten aan het vragen; een aantal heeft al toegezegd te zullen meewerken. En ik wil ook de terugkomdagen bezoeken die de TVG organiseert. Want ik blijf het belangrijk vinden om me verder te verdiepen.”

Column Zomeropruiming! Tweets te lees! Ik tweet (nog) niet. Een tweet is een twitterbericht. Een kort berichtje, maximaal 140 tekens, dat je net als een e-mailtje verstuurt, maar dat iedereen die dat wil, kan lezen. U weet wel, die berichtjes die Tweede Kamerleden elkaar versturen als ze, alweer, even niet opletten. Er wordt via het internet zelfs getwitterd met ‘God’. In de tijd van de Moderne Devotie, Geert Groote, Thomas a Kempis, bestonden er ook al een soort tweets: korte teksten in een rapiarium, een opschrijfboekje met losse gedachten. Ze werden ook wel gedrukt en waren dan dus ook voor iedereen die dat wilde te lezen. Alleen het direct er op reageren, dat kon toen nog niet. En dat is niet altijd een nadeel, dan kan je er eerst nog eens over nadenken. En dat gebeurt nu wel eens in een andere volgorde. Eerst wordt er getweet en dan wordt er nagedacht! In dit voor-de-vakantie-gaandewegje zomaar wat losse ‘tweets’ uit mijn ‘rapiarium’. Een soort zomeropruiming. Hopelijk zijn sommige ‘tweets’ aanleiding tot zomermijmeringen, zomermeditatie of zomaar wat filosoferen. Mondelinge of andere reacties worden daarna op prijs gesteld. In willekeurige volgorde. “Antwoord een dwaas niet met dwaasheid, word niet als hij.” (Spreuken 26 vers 4; heel mooi om het boek Spreuken eens als ‘tweets’ uit de tijd van Salomo te lezen!) “Wie de Bijbel als een ‘tijdloos’ boek leest, doet de Bijbel en zichzelf tekort.” (In de Bijbel die mijn vader gebruikte bij het maken van zijn preken, staan diverse jaartallen. Bij het begin van Psalm 91: “Mijn toevlucht, mijn vesting, mijn God(...). Hij bevrijdt je uit het net van de vogelvanger”, staat 1941. Lees die tekst eens met dat jaartal. Of met een ander, door u te kiezen jaartal. “Soms moeten we het christendom verdedigen tegen haar voorstanders.” “Ik twijfel vaak meer aan mijn geloof, dan u aan uw ongeloof.” (Reactie op een tweet van een fundamentalistisch atheïst.) “Je kunt reizen om iets te onderwijzen. Paulus bijvoorbeeld. Je kunt reizen om iets te leren. Darwin bijvoorbeeld.” Toen mijn schoonouders op oudere leeftijd verhuisden naar een appartement lazen ze samen Exodus 33 vers 15: “Indien U zelf niet meegaat, doe ons van hier niet optrekken.” Een ‘tweet’ tot God? Opgeruimd de zomer tegemoet. Lodewijk Kruithof 11

Stralend welkom voor Jeruzalemkerk

PERSPECTIEF

Het was een zonovergoten Pinksterdag de 27ste mei. De leden van de Jeruzalemkerkgemeente verlieten die ochtend hun tachtig jaar oude kerkgebouw en begaven zich wandelend, fietsend en per fietstaxi richting hun nieuwe kerkelijk onderdak: de Oosterkerk. In hun midden de paaskaars, het licht van Christus dat ook in de nieuwe gemeente zou schijnen. Het was dan ook geen tocht door de woestijn die ze maakten, maar door het lentegroene park De Weezenlanden, waar een andere groep mensen hen al opwachtte. De leden van de Oosterkerkgemeente, die hen met bloemen tegemoet kwamen. Een warm welkom, gevolgd door een mooie, bemoedigende viering. Zes voorgangers namen om beurten het Woord en het woord, er waren musici en zangers en kinderen met versierde duiven. Maarten Matser maakte foto’s, waarvan op deze pagina’s een aantal te zien is. Veel meer foto’s van deze stralende dag op www.oosterkerk.nl De Jeruzalemkerkgemeente had al op zaterdag 12 mei officieel afscheid genomen van haar kerkgebouw. Velen kwamen hen een hart onder de riem steken, onder meer een groot aantal leden van de voormalige Hoeksteengemeente. Zij voegden zich met Pinksteren 2011 al bij de Oosterkerkgemeente. “We weten hoe dit voelt”, merkte een van hen op. Er was weemoed deze dag, maar er werd ook plezier gemaakt, zo blijkt uit de foto’s van Steven Keijzer. Alle op deze dag aanwezige leden van de Jeruzalemkerkgemeente gingen samen op de foto, gemaakt door Alwin Rozendal. Een herinnering aan een mooie tijd in een gezegend huis. Dat huis kan voorbijgaan, de zegen blijft.

12

kgemeente in Oosterkerk Pinksteren 2012 Wij Jeruzalemkerkers ervaarden onze kerk bepaald niet als een kerker maar als een plek waar het woord, warmte en licht gedeeld werden. O, ons licht was niet zozeer het licht van een triomfantelijke paaskaars maar meer het lampje van de kindernevendienst. En toen wij waren geroepen om op weg te gaan maakte Hij van dat licht een stralende groene pinksterdag. De Geest was daar en Jeroen met zijn trompet en bloemen en een uitgestoken hand. Geroepen om op weg te gaan…

13

Activiteiten tijdens Sonrise in Berkum, dat nu wordt opgevolgd door Zomerpret

Hoofdhof naarstig op zoek naar enthousiaste vrijwilligers

JONG IN DE KERK

Jeugd- en jongerenwerk moet doorgaan

14

Het enthousiasme kan je niet ontgaan als je met jeugdouderling Ewold Mensink en andere betrokkenen spreekt over het jeugd- en jongerenwerk in De Hoofdhof. Gaandeweg liet zich bijpraten door een groep van ongeveer tien mensen, die allen een bepaalde activiteit vertegenwoordigen en daar graag hun zegje over willen doen. Duidelijk is dat er veel moeite gedaan wordt om de jeugd bij de gemeente te betrekken, of zoals Ewold het verwoordt: “Alle kinderen en/of jongeren zijn welkom, ook vriendjes en vriendinnetjes die anders niet in de kerk komen.” Een probleem is dat je daarvoor veel vrijwilligers nodig hebt en daar heeft (ook) De Hoofdhof er te weinig van. De groep hoopt meer mensen enthousiast te kunnen maken, zodat het jongerenwerk kan blijven doorgaan.

Als jeugdouderling is Ewold Mensink voorzitter van het Kernteam Jongeren Hoofdhof. Hij probeert de vele activiteiten die er in De Hoofdhof zijn, te coördineren en waar nodig te begeleiden. Ook houdt hij de continuïteit van de activiteiten in de gaten. Hij heeft dat tot voor kort met een collega gedaan, die is er door omstandigheden mee gestopt. De Hoofdhof is dus naarstig op zoek naar een tweede jeugdouderling.

Het klusteam dat de Hoofdhof verbouwde knapte ook het jeugdhonk op. Dat werd feestelijk geopend.

Kamp en clubs De Hoofdhof onderscheidt zich door de bank genomen niet van andere wijkgemeenten. Ook deze Gereformeerde Kerk in Berkum heeft kindernevendiensten, jeugdkerk, catechisatie en jeugdclubs. Daarnaast is er één keer per jaar in september een kamp voor 12- tot 16-jarigen. Zo’n 25 à 30 jongeren zijn dan het weekend weg ergens ver weg of dichtbij. Onder het motto Eropuit wordt dit kamp gezien als voorbereiding op alles wat er in het komende seizoen in De Hoofdhof voor hen te doen is. Natuurlijk is er ook volop gelegenheid voor plezier, spel en ontspanning. Die aspecten zijn ook in de jeugdclub te vinden, die een keer per maand wordt gehouden. Men volgt het programma van Rock Solid, waarin vanuit thema’s activiteiten aangedragen worden. Ook voor de leeftijd 8 tot en met 12 jaar is er een club, geleid door drie mensen. Evenals de club voor oudere jeugd werken zij nauw samen met de Emmaüskerk, de (hervormde) PGZ-wijkgemeente in Berkum.

Basisschoolkinderen In de zondagse eredienst kunnen de basisschoolkinderen naar de kindernevendienst. Die wordt geleid door een geolied team dat nauw samenwerkt met de predikant. Vanuit de dienst gaan zij voor de uitleg naar hun eigen ruimte, waar in twee groepen aandacht wordt besteed aan het thema van die zondag, waarbij men het programma van Kind Op Zondag volgt. In dit kader moet ook de zogeheten KSG-dienst (Kerk – School – Gezin) genoemd worden. Een keer per jaar wordt in een gezamenlijke dienst met de Emmaüskerk in samenwerking met de basisschool in Berkum een gezinsdienst gehouden. Daarbij zijn veel schoolkinderen met hun ouders aanwezig. Een bijzondere viering voor de kinderen van de nevendienst is de Overstapdienst, die dit jaar is gehouden op zondag 24 juni. Speciale aandacht wordt dan besteed aan die kinderen die naar het voortgezet onderwijs gaan en te ‘oud’ zijn geworden voor de nevendienst. Tijdens de Overstapdienst krijgen de kinderen die afscheid nemen een rugzakje mee met daarin onder meer een jongerenbijbel, een lichtje en pepermunt, als bagage voor onderweg naar de volwassenheid. Als afscheid gaan zij langs de leiding van de kindernevendienst en langs de dominee die hen zalft met olie, om daarna kennis te maken met de Jeugdkerk die geleid wordt door René Pool. De Jeugdkerk wordt op de tweede zondag van de maand gehouden. Ook de jongeren beginnen vanuit de dienst en gaan voor de uitleg naar de Jeugdkerk, waar zij zo’n drie kwartier aan de hand van gespreksonderwerpen, vaak in spelvorm, in gesprek komen over hun beleving van het geloof.

Catechisatie De Overstapdienst is ook het moment waarop de jongere kennismaakt met de catechisatie. In De Hoofdhof maakt men gebruik van huiscatechese en volgt men een vierjarenprogramma. In het eerste jaar heeft men het over de kerkdienst, het tweede jaar staat in het teken van de Tien Geboden, het derde jaar gaat over het Onze Vader, om in het vierde jaar af te sluiten met de Apostolische Geloofsbelijdenis. Men komt van oktober tot mei eens in de twee weken bij elkaar. De Hoofdhof probeert catecheten te vinden die het volledig programma kunnen begeleiden en zich dus vier jaar kunnen en willen inzetten. Meestal lukt dat en zo ontstaat er in die vier jaar zeker een band met de catechisanten. Ter afsluiting van het seizoen wordt er een gezamenlijke activiteit gepland voor alle catechisanten en leiding. Zo hebben ze bijvoorbeeld een bezoek gebracht aan de begraafplaats Bergklooster en de synagoge.

Beamerproject Een vrij nieuwe manier om jongeren bij de kerkdiensten te betrekken is het Beamerproject. Ook in De Hoofdhof wordt tijdens de dienst gebruik maakt van een beamer. Een aantal jongeren werkt hier met plezier en tot volle tevredenheid aan mee. De dienst wordt tegenwoordig in zijn geheel opgenomen en zo is de mogelijkheid ontstaan om dvd’s van de diensten aan

te bieden aan gemeenteleden die niet meer in de kerk kunnen komen. Een initiatief waar jongeren een belangrijke rol in kunnen vervullen, maar ook voor dit initiatief zijn te weinig mensen om het goed uit te voeren. Zodat De Hoofdhof ook voor dit project op zoek is naar vrijwilligers. Wie zich aangesproken voelt, zal door Ewold Mensink ([email protected]) met open armen worden ontvangen.

Zomerpret in plaats van Sonrise De afgelopen jaren is door de drie kerken in Berkum in de zomervakantie een Sonriseweek georganiseerd. Sonrise is een evangeliserend sportproject waar jongeren zich met steun van de kerken inzetten voor kinderen en tieners in de eigen wijk. Door allerlei onzekere factoren is besloten dit jaar niet aan te sluiten bij het Sonriseproject, maar als Berkumse kerken een eigen programma op te stellen: Zomerpret. Net als bij Sonrise zullen er veel jongeren betrokken zijn bij de voorbereiding en het sporten met de kinderen. Zomerpret wordt gehouden op dinsdag 24, woensdag 25 en donderdag 26 juli. Er is weer een middagprogramma voor basisschooljeugd en een avondprogramma voor tieners. Op donderdag wordt Zomerpret afgesloten met een gezellige barbecue voor de hele wijk.

Sport en evangelie tijdens Sonrise in Dieze Deze zomer organiseren verschillende kerken in Zwolle in hun wijk van de stad sportactiviteiten voor kinderen en jongeren. Dit project heet Sonrise en maakt deel uit van Athletes in Action. In de Zwolse wijken werken verschillende kerken samen om door middel van sport aan de jonge deelnemers het evangelie van Jezus te vertellen. De Grote Kerkgemeente en de Vrije Evangelische Gemeente met hun kerk aan de Hogenkampsweg organiseren dit jaar voor de vijfde keer een sportweek in de wijk Dieze. Over kerkmuren heen vinden zij elkaar in het verlangen Gods liefde door te geven aan kinderen, jongeren en hun ouders die Hem niet kennen. Tijdens de Sonrise-week worden er ’s middags en ’s avonds sportclinics (sportlessen) in diverse sporten gegeven aan kinderen en jongeren uit de wijk, zoals voetbal, volleybal en streetdance. Ook worden er wedstrijden georganiseerd en gespeeld. De clinics worden gegeven door christenjongeren afkomstig uit verschillende gemeentes, die zo op een ontspannen manier contact kunnen leggen met de jeugd uit de wijk Dieze. Er ontstaan vriendschappelijke relaties die de basis vormen voor het delen van het evangelie. Tijdens één van de avonden wordt er een barbecue georganiseerd voor de kinderen, jongeren en hun ouders. Ook alle gemeenteleden zijn welkom op deze barbecue. Zo kunnen ook zij contacten leggen met de kinderen, jongeren en hun ouders. Op de zondag aan het begin en het einde van de week wordt er respectievelijk een openings- en slotdienst gehouden. Met name de slotdienst is bijzonder. Tijdens deze dienst in de openlucht is er een speciale plek voor de kinderen en jongeren uit de wijk. Ook na de projectweek ligt het evangelisatiewerk in Dieze niet stil. Zo is er Sunday Sonrise en panna op de woensdagmiddag en donderdagavond. Bovendien zijn er uit Sonrise verschillende clubs voortgekomen. Op deze manier worden de contacten onderhouden. Al deze activiteiten zijn niet mogelijk zonder de hulp van vele vrijwilligers. Niet alleen de jongeren die de sportclinics geven doen dit op vrijwillige basis, ook helpen ieder jaar weer veel gemeenteleden mee door bijvoorbeeld te koken, koffie te zetten, pleisters te plakken of gastgezin te zijn. Nieuwsgierig geworden? Iedereen is van harte welkom om langs te komen tijdens de sportweek, die dit jaar van 22 tot en met 29 juli in park de Hogenkamp plaatsvindt. Voor mee informatie zie www.kerkinzwolle.nl

De foto’s zijn gemaakt tijdens de vorige Sonrise in Dieze. 15

Theologie in Kampen en de kerken van Zwolle 1854-2012

Hoe vertrek uit Kampen ook Zwolle raakt

AANDACHT VOOR

In 2012 vertrekt de Protestantse Theologische Universiteit naar Amsterdam en Groningen, na een verblijf in Kampen van 158 jaar. Op verzoek van Gaandeweg keek kerkhistoricus dr. Gert van Klinken terug op de betekenis van de theologie-opleiding voor het naburige Zwolle.

16

Het begon met twee bekende persoonlijkheden: Hendrik de Cock en Johan Rudolf Thorbecke. De Cock was de predikant die in 1834 de Afscheiding uit de Nederlandse Hervormde Kerk inluidde. Hij kreeg met zijn onversneden ‘Dordtse’ calvinisme in de IJsselstreek een trouwe aanhang. Het was echter de Zwollenaar Thorbecke, liberaal en lutheraan, die de maatschappelijke structuur ontwierp waarin de Afscheiding echt kon gaan gedijen. De door Thorbecke ontworpen grondwet van 1848 bracht vrijheid van meningsuiting, vrijheid van vergadering en niet te vergeten onderwijsvrijheid – mits dat onderwijs voldeed aan kwaliteitseisen.

Ruimte Na de eerdere boetes en inkwartiering van dragonders kregen de afgescheiden ‘rebellen’ nu de ruimte van de overheid. Er werd het nodige van hen verwacht. De bedoeling van Thorbecke was energie te stimuleren bij de bevolking. De afgescheidenen stelden hem niet teleur. Ze stichtten in 1854 een Theologische School in Kampen, geheel betaald uit eigen fondsen. Het instituut begon klein, maar werd gestaag uitgebouwd. De predikanten moesten vroom en bijbels onderlegd zijn (zoals De Cock had gewild), maar ook: energiek, organisatoren, opbouwers. Dat alles conform Thorbeckes ideaal van de zelfstandige ondernemende Nederlandse burger. Een jongen uit de Kamper School was Lucas Lindeboom (1845-1933), een bakkerszoon uit het Zwolse Frankhuis. Toen dit ‘kwieke kereltje’ als aanstaand student in Kampen arriveerde, ging dogmaticus Helenius de Cock (zoon van Hendrik) meteen met hem in gebed. Geen vroomheid echter zonder de vruchten des geloofs. Lindeboom leerde

Grieks en Hebreeuws, maar ook dat de kerk zich niet mag opsluiten in zichzelf. Hij werd predikant en docent (in Kampen), maar bovenal oprichter van de Vereniging tot Christelijke Verzorging van Krankzinnigen en Zenuwlijders in Nederland. Tientallen grootschalige en professionele instellingen zijn uit dit werk voortgekomen, zoals Veldwijk in Ermelo en de Valeriuskliniek in Amsterdam.

Stapje terug De bloei van de Kamper School betekende voor Zwolle dat de ‘oefenaars’ –rijk vertegenwoordigd in de ‘kruisgemeente’ en ‘Veldmangroep’ aldaar– een stapje terug moesten doen. Wie de kansel op wilde diende ofwel in Kampen gestudeerd te hebben, ofwel door de Christelijke Gereformeerde Kerk beroepbaar gesteld te zijn op grond van ‘singuliere gaven’. Tal van Kamper studenten hebben naderhand als dominee in Zwolle ‘gestaan’. In de tijd van W.H. Gispen sr. werd de Plantage kerk gerealiseerd, een van de grootste kerkgebouwen van de afgescheidenen in Nederland. Vanaf 1897 gingen de Zwolse afgescheidenen samen met de dolerenden van Abraham Kuyper één gemeente vormen. Die behoorde tot de Gereformeerde Kerken in Nederland. Dominees konden ofwel worden opgeleid in Kampen, ofwel aan Kuypers Vrije Universiteit te Amsterdam. Zwolle leefde mee. Zoals de katholieken uit de Blauwvingerstad over de Vecht naar de Heilige Stede in Hasselt voeren, zo togen de gereformeerden langs de IJssel naar ontelbare diesredevoeringen, toogdagen, eindexamens, proefpreken en Schooldagen in Kampen. In lief en in leed. Klaas Schilder, de jongen uit het volk die professor was geworden aan de ‘Hogeschool der Kerken’, preekte gere-

geld in de Oosterkerk en nam wanneer dat zo uitkwam tentamen af op het Zwolse station. Toen de generale synode Schilder na een conflict over verbond en doop in 1944 schorste, volgde een groot deel van de Zwollenaren hem naar de vrijgemaakte Gereformeerde Kerken.

Synodaal Schilder en de zijnen stichtten een predikantenopleiding aan de Broederweg te Kampen. Die van de ‘synodale’ Gereformeerde Kerken bleef gevestigd aan de Oudestraat aldaar. Na de Tweede Wereldoorlog kon weer opgebouwd worden. Na de onafhankelijkheid van Indonesië in 1949 bleef via Kamper hoogleraren als Henk Plomp, Anton Honig en Kor Schippers een nauwe band bestaan met het kerkelijk leven in ‘Insulinde’. Na P.G. van Berge zond Zwolle in 1964 Henk Olde uit naar Sumba. In diezelfde jaren zestig werd de theologie-opleiding eindelijk opengesteld voor vrouwen. Kampen ontwikkelde zich tot een onderwijsstad, met naast de theologie opleidingen in de journalistiek, de beeldende kunsten en expressie in woord en gebaar. Uiteindelijk zou Zwolle, met de Windesheimcampus, op het terrein van hoger beroepsonderwijs toch aan het langste eind trekken. De Kamper theologie in de jaren tachtig was maatschappelijk betrokken. Zwolle kreeg daarvan alleen al het nodige mee doordat talloze Kamper studenten hier stage kwamen lopen. De Hogeschool werd eerst Theologische Universiteit en daarna – na de totstandkoming van de Protestantse Kerk in Nederland in 2004 – onderdeel van de Protestantse Theologische Universiteit. Dit voorjaar loopt Marije Mazereeuw stage in de Oosterkerk. Ze zal de laatste zijn vanuit Kampen; deze zomer vindt de verhuizing naar Amsterdam en Groningen plaats.

Harm Bousema in zijn tuin bij het beeld van Hanneke Pereboom. Hij kreeg het cadeau bij zijn 25-jarig jubileum als predikant van zijn gemeente in Raalte.

Op zondag 24 juni ging ds. Harm Bousema voor het laatst als wijkpredikant voor in de Oosterkerk. In augustus gaat hij met emeritaat, 65 jaar nadat hij in het Groningse Hoogkerk werd geboren. Na te zijn opgeleid tot onderwijzer, compleet met hoofdakte, koos hij eind jaren ’60 alsnog voor de studie theologie. In 1974 begon hij als kerkelijk werker in Groningen, in de Hervormde Gemeente Oldebert. In 1977 ging hij naar Friesland, eerst naar Woudsend, vijf jaar later naar Burgum. In 1990 vertrok hij naar het Sallandse Raalte, in 2004 werd hij bevestigd in de Oosterkerk, wijkgemeente van de Protestantse Gemeente Zwolle. Gaandeweg sprak met de mens achter deze feiten en cijfers.

M I J N I N S P I R AT I E

Ds. Harm Bousema bij zijn afscheid als predikant:

“Omgang met God: weldadig voor het leven”

Of hij bij zijn afscheid als predikant een boodschap heeft voor de PGZ? Harm Bousema formuleert bedachtzaam: “Je moet je goed bezinnen op de kern van kerk zijn. Wat wil je met de kerk, hoe wil je in de samenleving staan? We zijn de laatste jaren –noodgedwongen– heel intensief met de organisatie van de kerk bezig geweest, maar eigenlijk moet dat niet. Op de een of andere manier moeten we weer de ontmoeting creëren, ons oefenen in contact met de buitenwereld en met mensen op een ontspannen en aangename manier over geloofszaken praten, over wat ons bezielt. Fundamenteel voor mij is dat God in mensen gelooft. Hij zoekt ons! Omgang met God: weldadig voor het leven. Ik houd van gesprekken met mensen aan de rand van de kerk, of die de kerk dreigen te verlaten of dit hebben gedaan. Waarom stappen ze op? Is de kerk voor hen niet ‘bij de tijd’ of vindt men er te weinig aandacht voor de ziel? Zijn ze God kwijt? Aandacht voor hen is ook van belang.”

Geloof en leven Zelf ontleent Harm Bousema veel inspiratie aan de omgang met God. “Leven zonder God kan ik mij niet voorstellen. Hoewel ‘het leven niet aan mij voorbij is gegaan’, is God voor mij nooit een grote vraag geworden.” Nog maar net begonnen met de studie theologie kwamen zijn ouders en enige zus bij een verkeersongeluk om het leven. “Ik was wees geworden.” De woorden vallen als een steen in ons gesprek. Hij kan er doorgaans goed over praten, maar kwijt is hij het nooit. Soms komt het gevoel van toen weer helemaal boven, met name bij plotseling indringend verlies. Vorig jaar overleed zijn schoonzoon, 34 jaar oud. “In zo’n situatie merk je hoe belangrijk een hecht gezin is. Daar zijn we mee gezegend.” Als het gaat over het verwerken van verlies, merkt hij op dat verlies ook een mens verwerkt. “Ik heb aan den lijve en in mijn werk ervaren wat verlies met mensen doet. Door de gebeurtenissen in mijn leven heb ik sterk leren relativeren.” Reden om zijn theologieopleiding te beëindigen was de plotselinge dood van zijn ouders en zus niet. Zijn vertrouwen op God heeft daar niet onder geleden. “Integendeel, ik ben me op God blijven oriënteren. Natuurlijk ben je eerst heel verdrietig en boos,

maar God bleef mij aanspreken én toespreken. Dat hield mij op de been en niet te vergeten de mensen die mij onderdak boden. Het was een zegen dat ik Jeannet tegenkwam, met wie ik twee jaar later ben getrouwd.”

In beweging “God beweegt naar mensen toe, hoopt mensen in beweging te krijgen voor het visioen van Zijn Rijk”, betoogt Harm. De kerk moet dus ook wel in beweging zijn of komen. Een statische kerk is een tegenstrijdigheid. Als predikant heeft hij heel wat veranderingen meegemaakt. Hij herinnert zich de eerste gesprekken over kinderen aan het Avondmaal, midden jaren ’70 toen hij nog kerkelijk werker was. En de jaren in Woudsend, toen het ging over kerk en kernbewapening. “Ik heb nooit moeite gehad met de combinatie kerk en politiek, ik vind het prima dat de kerk zich uitspreekt. Maar ik ben er inmiddels wel achter dat veel dingen ingewikkelder in elkaar zitten dan je denkt. Dat er altijd heel verschillende belangen zijn. Als burger weet je lang niet alles.” Bij zijn aantreden in de Oosterkerkgemeente kreeg hij te maken met de nasleep van het samengaan van de Hervormde wijkgemeente die kerkte in het Sophia Ziekenhuis en de Gereformeerde Oosterkerk. Desondanks was hij een warm voorstander van het samengaan met de Hoeksteengemeente, vorig jaar Pinksteren en nu ook met de Jeruzalemkerk.“Dit moet gebeuren, dacht ik. We moeten verder kijken dan onze eigen wijkgemeente, niet bang zijn iets nieuws te beginnen.”

Nieuwe fase Zelf zullen hij en zijn vrouw de ontwikkeling van de omvangrijke wijkgemeente als ‘gewone’ gemeenteleden volgen. Daarnaast hoopt hij betrokken te blijven bij vieringen die vanuit de Commissie Grote Kerk worden belegd. Verder is hij vrijwilliger bij ‘De Bres’ en zal hij ander vrijwilligerswerk gaan doen. Bovendien besteden hij en zijn vrouw graag wat meer aandacht aan de kinderen en kleinkinderen. Bang voor ‘het zwarte gat’ is hij niet. Hij heeft vrede met zijn afscheid. “Samen met Jeannet begin ik vol goede moed aan mijn nieuwe levensfase.” 17

Aanvragen kerkelijke huwelijksbevestiging

COLOFON

KERKELIJK BUREAU

Protestantse Gemeente Zwolle

18

Centraal adres voor Algemene Kerkenraad, Kerkrentmeesters en Diakenen Kerkelijk Bureau: Molenweg 241, 8012 WG Zwolle Geopend: maandag t/m vrijdag 8.00 – 12.00 uur Tel.: (038) 421 75 96 - Fax: (038) 423 04 79 E-mail: [email protected] Website: www.pknzwolle.nl Website Diaconie: www.diaconiezwolle.nl

Bruidsparen, die hun huwelijk kerkelijk willen laten bevestigen, wordt verzocht dit telefonisch of via e-mail (na contact te hebben gehad met de eigen wijkgemeente) zo spoedig mogelijk te melden bij het Kerkelijk Bureau. Er kan dan een afspraak gemaakt worden wanneer u kunt langskomen om een aantal zaken hiervoor door te spreken. Deze afspraak moet in elk geval twee maanden voor het geplande huwelijk plaatsvinden en bij voorkeur op maandag- en vrijdagmorgen tussen 8.00 en 12.00 uur. Aan het gebruik van de kerk zijn kosten verbonden. Prijzen zijn op te vragen bij het Kerkelijk Bureau.

Bankrekeningen: College van Kerkrentmeesters: 800 430 en 69.96.41.705 College van Diakenen: 874 034 en 69.95.43.320 Gaandeweg: 69.97.69.167 Beheer en Exploitatie Grote Kerk: 587 931 en 69.97.43.745 Stichting Schnitgerorgel Zwolle: 59.80.52.100

Collectepenningen Er zijn penningen verkrijgbaar van: € 0,20, € 0,50, € 1,-, € 2,-, € 5,- en € 10,-. Verkoopadres Kerkelijk Bureau. Hier kan contant, per pin of door middel van een eenmalige machtiging worden betaald. Overige verkoopadressen: Emmäuskerk en Adventskerk: 1e maandag van de maand 19.00 - 20.00 uur Stinskerk: 1e maandag van de maand 16.30 - 17.30 uur Sionskerk: 1e donderdag van de maand 18.00 - 19.00 uur Open Kring: 1e maandag van de maand van 18.30 - 19.45 uur In Zwolle-Noord: E. van Buiten, Welle 58, K. Smit, Meppelerdiep 92 In Zwolle-Zuid: A. Renting-van Veen, Steggingmarke 13 en W.A. Stomp-de Koning, Rendierveld 41. In Stadshagen: L. Blauw, Goudplevierstraat 123 (tel. 460 90 16) Op deze adressen kan contant of door middel van een eenmalige machtiging betaald worden.

Meer weten… Voor besluiten en beleidsstukken van de Algemene Kerkenraad en het College van Kerkrentmeesters zie www.pknzwolle.nl en klik op de Berichten van deze colleges.

Stand van zaken Kerkbalans 2012 Van de € 1.435.783 aan toezeggingen in het kader van de Actie Kerkbalans was per 1 mei € 631.525 ontvangen. In bijgaande grafiek is duidelijk te zien dat de PGZ voor het eind van dit jaar nog een groot bedrag mag verwachten. Kerkbalans moet dit jaar uiteindelijk € 1.533.000 opleveren, het zou mooi zijn als er nog € 100.000 meer wordt toegezegd. Daarom roept de Commissie Geldwerving iedereen die nog geen bijdrage heeft toegezegd op, dit alsnog te doen. Elke bijdrage is welkom, ook extra bijdragen naast al gedane toezeggingen. Bijdragen kunnen gestort worden op rekeningnummer 69.96.41.705 t.n.v. College van Kerkrentmeesters PGZ o.v.v. Extra bijdrage 2012. Wie het Kerkbalans-formulier kwijt is, kan het Kerkelijk Bureau bellen: (038) 421 75 96) of mailen: [email protected]

Gaandeweg is het magazine voor alle leden van de Protestantse Gemeente Zwolle, de Evangelisch-Lutherse Gemeente Zwolle en De Hoofdhof Berkum Vijfde jaargang nr. 3, juli 2012 Verschijnt zes keer per jaar. Oplage: 10.000 Redactie: Ds. Iemke Epema (hoofdredacteur), Gery Bruins (eindredacteur), Saskia Dankers, Rob van Harten en Jan Nauta Redactionele bijdragen aan dit nummer: Gert van Klinken en scribenten van wijkgemeenten en kerkelijke organisaties Fotografie: Gery Bruins, Steven Keijzer, Maarten Matser, Alwin Rozendal, Paul de Vries, Carl Withaar en Anne Paul Roukema/inhisimage.nl en anderen

Vormgeving en grafische productie: Dit magazine is milieuvriendelijk geproduceerd door Drukkerij Upmeyer Advertentiebeheer Kerkelijk Bureau tel. (038) 421 75 96 De volgende Gaandeweg verschijnt in de week van 19 augustus en loopt tot en met zaterdag 27 oktober. Kopij en foto’s dienen uiterlijk maandag 16 juli te zijn aangeleverd via: [email protected] of schriftelijk bij het Kerkelijk Bureau. Aandacht voor… In de rubriek ‘Aandacht voor’ is ruimte voor berichten uit de wijken en van kerkelijke organen en organisaties, die van belang zijn voor zoveel mogelijk lezers.

Al 25 jaar Zomeravondontmoetingen Thomas a Kempis

AANDACHT VOOR

Drie BN’ers over hun betrokkenheid De Zomeravondontmoetingen van de Stichting Thomas a Kempis hebben deze zomer drie bekende inleiders. Het thema van de ontmoetingen is ‘BN’ers en hun betrokkenheid op Thomas a Kempis’. De overweging op zaterdag 23 juni is gehouden door mgr. G.J.N. de Korte, bisschop van het bisdom GroningenLeeuwarden. Op zaterdag 30 juni komt dr. A.J. Plaisier (foto), scriba van de Protestantse Kerken in Nederland, aan het woord. Mr. G.J. Jansen, oud-commissaris van de Koningin in Overijssel verzorgt de inleiding op de laatste zaterdagavond: 7 juli. Evenals andere jaren is er de warme muzikale omlijsting door Bep Pierik (sopraan), Maaike Gerritsen & dochter Rivka Ruiter (viool en zang), en het dubbelkwartet Thomaskoor “Domini Cantus” o.l.v. René van Breukelen. De avonden vinden plaats in de open lucht bij de gedenksteen van Thomas a Kempis bij de ingang van begraafplaats Bergklooster aan de Bergkloosterweg te Zwolle. De toegang is gratis. Aanvang 20.30 uur tot 21.00 uur Voor informatie: Mariska van Beusichem, tel. (038) 230 18 13 of 06 231 657 97.

Wave Er gaat een ‘wave’ door Overijssel, die zich verder in Nederland uitrolt. Dat begon vorig jaar, toen drie inleiders uit de drie musea in Zwolle de inleidingen verzorgden bij de Zomeravondontmoetingen. Samen met hen was Stichting Thomas a Kempis betrokken bij de opzet en uitwerking van de tentoonstellingen ‘Zwolle in het licht van de Moderne Devotie’. Mink de Vries, bestuurslid van de stichting, is de aanjager van een aantal Zwolse initiatieven die het gedachtegoed van de Moderne Devotie laat ‘waven’ in de Zwolse wijken en in de regio. Ook de Conferentie Moderne Devotie vanuit het thema ‘Navolging en Gemeenschap’, die op 2 juni jl. werd gehouden, past in die golfbeweging.

25 jaar De zomeravondontmoetingen kennen nu al een traditie van 25 jaar. De drie inleiders hebben zich dit voorjaar verbonden aan het Comité van Aanbeveling van de stichting. Twee van de mensen die tot dit comité behoren zijn Annemiek Schrijver, IKON-journaliste van onder meer het televisieprogramma ‘Het Vermoeden’ op zondagmorgen, en dr. C.M. Hogenstijn, voorzitter Stichting Centrum voor Moderne Devotie te Deventer.

Wandelen voor kinderen in Afrika In de herfstvakantie van 20 tot en met 26 oktober wordt voor de zevende keer de Afrikaloop gelopen. Een sponsorloop van zeven dagen, met etappes van 20, 28 of 35 km. Deelnemers kunnen één of enkele dagen meelopen. Het inschrijfgeld komt geheel ten goede aan kinderen in Afrika. De tocht start in Hoogeveen en loopt dan via Dedemsvaart, Ommen, Heino, Zwolle, Zwartsluis en Meppel om ten slotte op de zevende dag weer in Hoogeveen aan te komen. De Afrikaloop kan individueel of als team worden gelopen. Voor gezinnen geldt een speciaal tarief. Zij hebben de mogelijkheid gebruik te maken van een bolderkar, de Rambler. Daarin kunnen ook jonge kinderen ‘meewandelen’. Wie niet wandelt kan een handje meehelpen bij de organisatie, zich aanmelden als gastgezin voor de deelnemers of financieel bijdragen aan de Andreas Manna Stichting. Informatie over het werk van deze stichting en de Afrikaloop is te vinden op www.andreasmanna.org

Het ene nodige… Kansrijke modellen – daar ging in de vorige Gaandeweg mijn column over. De missionaire gemeente. Ik zag er niet zoveel in, ik vond het te bedacht. De kerk laat zich zo niet sturen, ze is een beweging van ‘mensen die dromend een Stem verstaan’. Of ik nog eens verder wilde gaan, vroeg een collega. “Want,” schreef hij, “er is toch een organisatie nodig? Hoe organiseer je een ‘kerkgemeenschap’ – oftewel: een gemeente?” Hier schuilt veel verwarring. Wat wil een kerkenraad (want die moet het doen) met de ‘gemeente’? Ik denk bij de gemeente in de eerste plaats aan de kerkdienst. Als ik in de kerk kom, is daar een groep mensen die ik wel of niet of ten dele ken, maar we zijn daar samen voor dat wat ons onderscheidt: wij openen ons voor de Stem, voor het Woord, wij bidden en zingen omdat wij beseffen dat God zich aan ons leven verbonden heeft. Ik kijk dan om mij heen en denk: hoe verschillend zijn wij; het is God die ons hier samenbrengt. Deze eenheid is er nu, dit uur – en straks gaan we weer onze eigen wegen. Maar moet er dan geen organisatie zijn? Zeker: gebouw, voorzieningen, dominee enz. alles wat nodig is om dit wekelijks (en soms vaker) mogelijk te maken. Een huwelijk, een uitvaart, kinderen worden gedoopt! Niet meer dan dit? Zeker wel: de Stem brengt in ons iets teweeg. We raken met onszelf verzoend. En we worden daarmee ook aangedreven om liefde te doen, de vrede te zoeken, oog te hebben voor het lijden van een ander. Daar kan van alles uit ontstaan. Ontstaan! Als mensen zich geroepen voelen (de Stem!) om bezoekwerk te gaan doen: prima. Ondersteun ze. Maar maak geen compleet plan met bezoekwerk voor de hele kaartenbak – dat levert ongemakkelijke ontmoetingen op (want niet in vrijheid ontstaan) of een lijst vacatures. Diaconale acties? Prima, die komen vanzelf. Gespreksgroepen? Misschien, voor sommigen. Iets met jongeren? Kijk goed en je hart gaat open. Laat ruimte, schep vrijheid. De Geest werkt. Het is God die zijn gemeente sticht. De kerkenraad houdt de vinger aan de pols. Geen dingen doen waar je zelf niet van harte achter staat, om het anderen naar de zin te maken! Trouw zijn aan jezelf, trouw zijn aan God en aan elkaar. Doen wat je hand vindt om te doen. En er zal heus wel eens iets blijven liggen wat eigenlijk wel gemoeten had. Martha of Maria? Ale Pietersma Ook reageren? Mail naar [email protected] 19

KERKDIENSTEN

Adventskerk

Emmaüskerk

Grote Kerk

Jeruzalemkerk

Talmaplein 2

Campherbeeklaan 53

Grote Markt 18

Windesheimstraat 1

Zwolle - Zuid

Zwolle - Berkum

Zwolle - Centrum

Zwolle - Assendorp

Mw. ds. N.A. Eygenraam

Tel. scriba: (038)4544719

Ds. J. Mulderij

Ds. J.T. Tissink

www.emmauskerk-berkum.nl

Tel. scriba: (038)4223241

D.J. Steenbergen

www.grotekerkgemeente.nl

Tel. scriba: (038)4658028 www.adventskerk.nl

Zondag 1 juli

9.30 uur ds. J.T. Tissink

9.30 uur dhr. A. Lowijs, Noordscheschut 19.00 uur ds. J.H. van Osch, Vaassen

9.30 uur ds. J. Mulderij 19.00 uur ds. J.W. van Bart, Wierden

Zondag 8 juli

9.30 uur mw. ds. N.A. Eygenraam

9.30 uur ds. B. van ’t Veld, Vaassen 19.00 uur ds. G.W. Marchal, Apeldoorn

9.30 uur ds. J.R.J. van Gelderop, Vaassen

Zondag 15 juli

9.30 uur ds. J.T. Tissink (doop)

9.30 uur ds. G.T. Vollebregt, Sassenheim 19.00 uur ds. J. C. Oosterwijk, Wezep

9.30 uur ds. J. Mulderij 19.00 uur ds. J. Mulderij

Zondag 22 juli

9.30 uur mw. ds. N.A. Eygenraam

9.30 uur ds. J.H. van Osch, Vaassen 19.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam

9.30 uur ds. J.J.W. Mouthaan, Zwolle 16.30 uur Orgelvesper

Zondag 29 juli

9.30 uur mw. ds. N.A. Eygenraam

9.30 uur ds. G.A. Trouwborst, Nieuwleusen 19.00 uur mw. ds. L.A. Burggraaff

9.30 uur ds. J.E. de Groot, Ede 19.00 uur dhr. E. van den Noort, Kampen

Zondag 5 augustus

9.30 uur mw. W.J. Treep

9.30 uur ds. P.J. Vlasblom-Bennink, Nunspeet 19.00 uur dienst in Hoofdhof

9.30 uur ds. F.J.K. van Santen, Kampen 16.30 uur Orgelvesper 19.00 uur ds. L. Wüllschleger, Amersfoort

Zondag 12 augustus

9.30 uur mw. ds. N.A. Eygenraam (Schrift en Tafel)

9.30 uur ds. B. van ’t Veld, Vaassen 19.00 uur dienst in Hoofdhof

9.30 uur ds. L.J. Geluk, Rotterdam

Zondag 19 augustus

9.30 uur ds. L.P. Miedema

9.30 uur ds. J.H. van Osch, Vaassen 19.00 uur dienst in Hoofdhof

9.30 uur ds. J. Mulderij 19.00 uur ds. J. Mulderij

19.00 uur ds. J. Mulderij (Grote Kerkgemeente)

19.00 uur ds. P. Baas, Zalk (Grote Kerkgemeente)

19.00 uur dr. J. Broekhuis, Barneveld (Grote Kerkgemeente)

Eerste zondag van de maand ochtendviering in de Molenhof Iedere eerste zondag van de maand is er een ochtenddienst in de Molenhof onder verantwoordelijkheid van de Oosterkerkgemeente. Nu de wijkgemeente van de Jeruzalemkerk het gebouw naast de Molenhof heeft verlaten, zijn de Opendeurdiensten, die de laatste tijd op de zaterdagavond plaatsvonden, verplaatst naar de zondagochtend. Dit is om de bewoners van de Molenhof en Achter de Hoven de gelegenheid te geven in of dichtbij huis te kerken op de zondagochtend. De diensten beginnen om 10.00 uur, duren ongeveer 45 minuten, en lopen uit in gezamenlijk koffiedrinken. Terwijl de Opendeurdiensten in de zomermaanden stopten, lopen deze diensten het hele jaar door. Predikanten, kosters en ambtsdragers uit de voormalige Jeruzalemkerk werken eraan mee. Deze maandelijkse viering wordt ingezet als experiment dat na twee jaar zal worden geëvalueerd. Iedereen die er bij wil zijn is welkom op de eerste zondag van de maand.

20

Oosterkerk

Open Kring

Sionskerk

Stinskerk

Bagijnesingel 17 Zwolle - Centrum Ds. A. den Besten Mw. ds. I.P. Epema Ds. W. Hortensius Mw. ds. M.E. Jonker Mw. G.C. van Stappen Tel. scriba: (038)4546229 www.oosterkerk.nl

Hofstedeweg 1

Glanerbeek 10

Westenholterweg 19

Zwolle - Stadshagen

Zwolle Noord

Zwolle - Westenholte

Mw. ds. N. Beimers

Mw. mr. dr. H. Evers

Ds. E. van ’t Slot

Ds. A. Pietersma

Drs. ir. R. van Putten

Tel. scriba: (038)4215164

Tel. scriba: (038)4200171

Tel. scriba: (038)4546104

www.stinskerk.nl

www.openkring.nl

www.sionskerkzwolle.nl

9.30 uur mw. ds. M.E. Jonker

9.30 uur mw. ds. G.G. Rohaanvan de Kamp, Gramsbergen

10.00 uur ds. W. Hortensius

9.30 uur mw. ds. N. Beimers (doopdienst)

10.00 uur mw. ds. I.P. Epema

10.00 uur ds. W. Hortensius (doop) 14.00 uur ds. M. WincklerHuliselan (PERKI-dienst, Heilig Avondmaal)

9.30 uur ds. E. van ’t Slot 19.00 uur ds. G.A. Trouwborst, Nieuwleusen

Zondag 1 juli

9.30 uur mw. ds. M.J. Hukubun, Zwolle

9.30 uur ds. E. van ’t Slot (doopdienst) 19.00 uur gezamenlijke dienst ’s Heerenbroek

Zondag 8 juli

9.30 uur mw. ds. N.A. Eygenraam

9.30 uur dhr. J. Smit, Dedemsvaart

9.30 uur ds. A. den Besten 19.00 uur ContaKtdienst

Zondag 15 juli

10.00 uur mw. ds. M.E. Jonker

9.30 uur ds. A. Pietersma

9.30 uur evang. F. Verkade, Ruinerwold

9.30 uur ds. E. van ’t Slot 19.00 uur ds. E. van ’t Slot

Zondag 22 juli

10.00 uur ds. A. den Besten

9.30 uur mw. E.A. van Es, Zwolle

9.30 uur dhr. H. Esselink, Zwolle

9.30 uur ds. M. Zoeteweij, Lemele 19.00 uur dhr. H. Mulder, Harderwijk

Zondag 29 juli

10.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam 14.00 uur ds. F. Makatippu (PERKI-dienst)

9.30 uur ds. A. Pietersma

9.30 uur ds. J.H. van Osch, Vaassen

9.30 uur dhr. H. Esselink, Zwolle 19.00 uur ds. D. Smink, Nieuwleusen

Zondag 5 augustus

10.00 uur mw. ds. P.L. Hellinga

9.30 uur ds. A. den Besten

9.30 uur dhr. B. Greveling, Wezep

9.30 uur dhr. J. Korf, Urk 19.00 uur kand. F.A. Slothouber, Zwolle

Zondag 12 augustus

10.00 uur prof. dr. R. Roukema, Zwolle

9.30 uur ds. A. Pietersma

9.30 uur ds. J.H.N. Veldhuysen, Kampen

9.30 uur ds. J.C. Oosterwijk, Wezep 19.00 uur ds. B. van ’t Veld, Vaassen

Zondag 19 augustus

21

KERKDIENSTEN

Collectedoelen In de PGZ-gemeenten zijn de eerste en tweede collecte altijd bestemd voor diaconie en kerk. De opbrengst van de derde collecte gaat naar de volgende doelen. Zondag 1 juli: Exploitatie Grote Kerk Zondag 8 juli: Wijkkas

De Hoofdhof

Lutherse Kerk

Kerkweg 26

Koestraat 4

Zwolle - Berkum

Zwolle

Mw. ds. L.A. Burggraaff

Ds. E. de Fouw

Tel. scriba: (038)4547233

Tel. scriba: (038)4226826

www.hoofdhof.nl

www.elkz.nl

Zondag 1 juli

9.30 uur drs. R.K. Schoonveld-van der Zwan, Emmeloord 19.00 uur dienst in Emmaüskerk

10.00 uur ds. E. de Fouw

Molenhof 10.00 uur mw. ds. I.P. Epema; IJsselbolder 10.30 uur dienst; Rehoboth 9.30 uur dhr. H. Esselink; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk; Sophia 10.00 uur F.J.G. Broekhoff; Weezenlanden 10.00 uur E.L.J. de Haar; Zandhove 10.00 uur M. de Vries; Zonnehuis 11.30 uur pastor J. Groot

Zondag 8 juli

9.30 uur ds. A. Zweers, Zwolle 19.00 uur dienst in Emmaüskerk

10.00 uur ds. E. de Fouw

Eglise Wallonne 10.30 uur R. Bennahmias; Rehoboth 9.30 uur dhr. D. Klompjan; Sophia 10.00 uur E.L.J. de Haar; Weezenlanden 10.00 uur F.J.G. Broekhoff; Zandhove 10.00 uur mw. W.J. Treep; Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga

Zondag 15 juli

9.30 uur mw. ds. G.H. NeppelenbroekKwakkel 19.00 uur dienst in Emmaüskerk

10.00 uur ds. E. de Fouw

Rehoboth 9.30 uur ds. G.L. Kruizinga, Dalfsen; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk; Sophia 10.00 uur mw. ds. M. Dijk; Weezenlanden 10.00 uur mw. ds. A.J. Hasker; Zandhove 10.00 uur mw. ds. H.A. Smits; Zonnehuis 11.30 uur mw. J. Gerretzen-Veldhuis

Zondag 22 juli

9.30 uur mw. P.A. de Jong, Kampen 19.00 uur dienst in Emmaüskerk

10.00 uur ds. E. de Fouw (Heilig Avondmaal)

Rehoboth 9.30 uur dhr. G. van Vulpen; Sophia 10.00 uur mw. Th. Sloot; Weezenlanden 10.00 uur E.L.J. de Haar; Zandhove 10.00 uur ds. H. Frijling; Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga

Zondag 29 juli

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff 19.00 uur dienst in Emmaüskerk

10.00 uur ds. E. de Fouw

Rehoboth 9.30 uur ds. J. Estie; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk (Schrift en Tafel); Sophia 10.00 uur mw. ds. M. Dijk; Weezenlanden 10.00 uur F. Otte; Zandhove 10.00 uur dhr. M. Luttenberg en mw. W.J. Treep (oec. viering); Zonnehuis 11.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff

Zondag 5 augustus

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff 19.00 uur mw. ds. L.A. Burggraaff

10.00 uur drs. E.K. Verhagen-Krikke

Molenhof 10.00 uur ds. A. den Besten; Rehoboth 9.30 uur mw. A. Wijnhout; Sophia 10.00 uur mw. ds. A.J. Hasker; Weezenlanden 10.00 uur mw. ds. M. Dijk; Zandhove 10.00 uur B. Neppelenbroek; Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga

Zondag 12 augustus

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff 19.00 uur mw. E. Pierik, Steenwijk

10.00 uur pastor M.J. Dusseldorp

Rehoboth 9.30 uur ds. J.H.N. Veldhuizen; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk; Sophia 10.00 uur mw. W. Treep; Weezenlanden 10.00 uur F.J.G. Broekhoff; Zandhove 10.00 uur H. Messelink; Zonnehuis 11.30 uur mw. ds. N.A. Eygenraam

Zondag 19 augustus

9.30 uur ds. W. Jeroense, Moordrecht 19.00 uur drs. G. Brandorff, Hardenberg

10.00 uur ds. H. Günther (Heilig Avondmaal)

Rehoboth 9.30 uur mw. ds. G.H. Neppelenbroek-Kwakkel; Sophia 10.00 uur E.L.J. de Haar; Weezenlanden 10.00 uur F. Otte; Zandhove 10.00 uur ds. A. le Coq; Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga (Heilig Avondmaal)

Zondag 15 juli: Diaconale noodhulp Zondag 22 juli: Onderhoudsfonds Zondag 29 juli: Jeugd- en jongerenwerk / HGJB Zondag 5 augustus: Exploitatie Protestantse Gemeente Zwolle Zondag 12 augustus: Eredienst en kerkmuziek Zondag 19 augustus: Onderhoudsfonds

IKON-pastoraat geeft cursus De Terugblik Het IKON-pastoraat organiseert in Zwolle op de ochtenden van 8, 15, 22 en 29 november een aanbod van vier groepsgesprekken voor mensen die na verloop van tijd willen terugkijken op een depressie, een donkere periode, burn-out of overspannenheid met depressieve klachten. De cursus De Terugblik beoogt een andere manier van kijken naar wat geweest is. Het is niet bedoeld om wat achter je ligt te herbeleven, maar juist om meer zicht te krijgen op wat de depressie je te zeggen heeft en dat vruchtbaar te maken met het oog op je verdere leven. Spiritualiteit en geloof vormen hier de bedding en sturen de blik. Er worden verschillende reflectievormen gebruikt zoals tekenen, visualisatie en Ignatiaanse meditatie. De begeleiding is in handen van ds. Judith van der Werf (pastor IKON-pastoraat). Voor meer informatie mail naar: [email protected] of bel (035) 621 55 55.

22

NÚ IS HET MOMENT R

ETR

individuele en groepsretraites

Tijd voor jezelf. Tijd om ruimte te creëren voor een nieuwe weg, een nieuw begin. Een retraite op de Hezenberg geeft je daar ruimte en gelegenheid voor. Doe het nu.

AITE

in ee n oa en ru se van r imte ust

gastvrij onthaal | met of zonder programma eigen kamer | Kapel-momenten

WWW.HEZENBERG.NL

Schildersbedrijf sinds 1921 telfordstraat 18 8013 RM Zwolle tel. 038 - 465 02 22 fax 038 - 465 37 70

038 - 444 52 51

Beernink gedenktekens...

Kuiper

Loodgietersbedrijf

betrokken • persoonlijk • vertrouwd

Steenhouwerij Beernink Galvaniweg 4a 8013 RG Zwolle T 038-4602111

Voor al uw

? ? ? ? ? ?

Steenhouwerij Beernink 3e industrieweg 3 8051 CL Hattem T 038 4442992

Dakbedekking Gas en water Riolering Sanitair Centrale Verwarming Diamantboren

www.magmanet.nl

Schoenen van Wieten passen goed, zitten lekker en lopen beter!

U kunt ons bereiken op werkdagen van 9.00 tot 18.00 uur

Telefoon 038-4535121 fax op 038-4540803. E-mail [email protected]

Vechtstraat 23-25 8021 AS Zwolle Erkend Installateur

www.kuiper-zwolle.nl Diezerkade 4 • 8021 CW Zwolle • T: 038 453 51 72

Carinova

Jolanda is één van onze uitblinkers

De beste keus!

www.salet.nl

Wat dacht u van een ruime

8,5?

Voor hulp dichtbij, in uw vertrouwde (t)huis, wilt u natuurlijk het allerbeste. Voor zowel Verpleging en Verzorging als voor Huishoudelijke Hulp. Een zorgorganisatie die afspraken nakomt en werkt met vaste medewerkers die hun vak verstaan. Wij kennen geen wachttijden en kunnen binnen 24 uur verpleegkundige hulp opstarten. Dag en nacht!

Gratis advies voor ondernemers om te besparen op de partijenpost kosten.

Carinova is dan een uitstekende keuze, want cliënten gaven onze medewerkers bij een recente onafhankelijke cliëntenraadpleging prachtige rapportcijfers. Dat is een dikke pluim waard voor alle Carinova medewerkers en een prettige zekerheid voor alle mensen die hulp nodig hebben. U hoeft immers maar één naam te onthouden: Carinova. Kijk voor meer informatie op onze vernieuwde sites:

Besparing gegarandeerd! Vraag het advies vandaag nog aan om direct uw winst te verhogen. U kunt ons bereiken via: postvergelijk.info en [email protected] of 06-128 16 406.

www.carinova.nl www.carinovahuishoudelijkehulp.nl Carinova Jhr. van Nahuysstraat 66 in Ommen T 0900 86 62 (lokaal tarief) E [email protected]

Vertrouwd dichtbij www.carinova.nl