Frits wilde altijd al dominee worden. jaargang 53 december in dit Amsterdam maandblad van de Verenigde Doopsgezinde Gemeente Amsterdam

idA in dit Amsterdam

jaargang 53 december 2014

11

maandblad van de Verenigde Doopsgezinde Gemeente Amsterdam

Frits Groeneveld (1938 – 2014) Herinneringen aan Frits Groeneveld – 1 t/m 7 Voelen & meebeleven – 5 De deugd gematigdheid – 8 Kerstoverdenking – 9 Column – 9 Uit de kerkenraad – 10 In Memoriam – 10 Gemeente in beweging – 11 Prikbord – 13 Collectebestemmingen – 14 Agenda – 15 Kerkdiensten – 16

Foto Anton Dommerholt, Reformatorisch Dagblad

Wassenaar geboren. Zijn vader was doopsgezind, zijn moeder lid van een Waalse Gemeente. Beide ouders behoorden tot de oprichters van de VVD.

Frits wilde altijd al dominee worden Door Dirk Visser

AMSTERDAM – “Een droom wordt werkelijkheid”, zei Frits Groeneveld in een interview met het ANP, toen hij op 58jarige leeftijd predikant werd. Al op de middelbare school wilde Frits theologie studeren. “Wegens mijn stotteren vonden mijn ouders dat niet zo’n goed idee. ‘Laat Frits maar rechten studeren’, zeiden ze.” Na zijn studie was hij eerst bijna dertig jaar journalist voordat hij in 1997 alsnog

predikant werd. Hij diende achtereenvolgens de Doopsgezinde Gemeenten Baarn-Naarden, Zeist, Amsterdam en vanaf 1 januari van dit jaar Koog, Zaandijk en Oostzaan. Frits Groeneveld overleed op zondagmorgen 26 oktober in een hospice in Wilnis op de leeftijd van 75 jaar. Hij was op 23 december 1938 in

De belangstelling voor het geloof is in Nederland dalende, zei hij in 1997. “Maar de boodschap, het verhaal van God met de mensen of van de mensen met God is zo boeiend. Veel van die verhalen in de bijbel zijn levensechte verhalen die op allerlei situaties in het leven slaan. Dat verhaal moet worden doorverteld. Ik vind dat ik daarover aardig kan schrijven. Nu wil ik het ook doorvertellen.” In het prachtige boek Het succes van een kwaliteitskrant. De ontstaansgeschiedenis van NRC Handelsblad (2012) schrijft Pien van der Hoeven: ‘In 1969 werden naast Lisette Lewin nog andere talentvolle jonge journalisten aangenomen: Frits Groeneveld, John Müller, Martin Schouten, Frank Kuitenbrouwer, Jaap van Heerden, Philip van Tijn, Hans Vrugt en Max van Rooij.’ Dat was nog bij het Algemeen Handelsblad dat een jaar later met de Nieuwe Rotterdamse Courant fuseerde tot NRC Handelsblad, een fusie waar Frits aanvankelijk geen voorstander van was. Lees verder op pagina 2 I N DIT AMSTERDAM DECEMBER – 1

Vervolg van pagina 1

Frits heeft verschillende functies bij de krant gehad, onder meer milieu, natuur en landbouw, koninklijk huis, volksgezondheid (niet zijn beste tijd) en over een langere periode geestelijk leven. Maar zijn echte specialisme was de Tweede Wereldoorlog waarover hij een ontelbaar aantal artikelen heeft geschreven. Met zijn collega Menno Steketee publiceerde hij in 1995 het boekje Vijftig jaar later, waarin hun artikelen over het laatste oorlogsjaar waren gebundeld. Bij het 25-jarig bestaan van de krant in 1995 verscheen de bundel Door onze redacteuren, waarin zij de ontwikkelingen op het terrein van hun specialisme schetsten. Onder de titel ‘Dode pausen, geestelijk leven’ schreef Frits naar aanleiding van 1978, het jaar van de drie pausen. “Al wat met geloof en religie te maken heeft, is fascinerend. Daarvoor bestaat niet alleen bij confessionele, maar ook bij seculiere media veel belangstelling.” Dat was aanvankelijk overigens nog niet het geval bij NRC Handelsblad. Na de opheffing van het katholieke dagblad De Tijd kwam daar, deels om commerciële redenen, verandering in. Toen NRC Handelsblad in 1994 constateerde dat ‘God en religie sluipenderwijs weer in de mode zijn geraakt’, leidde dat tot een scherpe redactie van het dagblad Trouw. “Alsof Trouw in Nederland het alleenrecht heeft op de berichtgeving en opinievorming over geestelijk leven”, zo besluit Frits zijn artikel. In 2010 werd de Vlaamse journalist Peter Vandermeersch benoemd tot hoofdredacteur van NRC Handelsblad. “Hij maakt de krant kapot”, zei Frits, die toen al ruim tien jaar weg was bij de links-liberale avondkrant. “Hij maakt er een andere krant van”, reageerde een redacteur. Een paar jaar geleden sprak Frits tijdens een bijeenkomst enkele woorden met de hoofdredacteur en stelde daarbij de positie van de berichtgeving over geestelijk leven aan de orde. “U heeft helemaal gelijk. Daar moeten we meer

2 – I N DIT AMSTERDAM DECEMBER

aan doen”, zei Vandermeersch en daar bleef het bij. In de rouwadvertentie van redactie en hoofdredactie wordt over Frits onder meer gezegd: ‘Hij zorgde ervoor dat het geestelijk leven een plek vond in de krant’. Maar is dat juist niet de taak van de hoofdredacteur, er menskracht en ruimte voor vrij te stellen? Op 28 december 1998 kwam er een eind aan de journalistieke activiteiten van Frits voor de krant. De kop boven dat artikel was ‘God doet ertoe’, een beschouwing naar aanleiding van het boek van Palmyra Oomen Doet God ertoe? “Oomen meende aanvankelijk dat er weinig of niets in het menselijk bestaan is dat op een actieve God wijst. De werkelijkheid is anders. Naar de ervaring van velen is God meer dan levensecht. In de praktische theologie, in het pastoraat, is dat geen vraag, maar pure realiteit”, aldus het slot van het artikel, waarmee Frits zijn overstap van de krant naar de kansel rechtvaardigde. Frits had intussen een hbo-opleiding theologie gevolgd aan der Hogeschool Holland te Diemen, waar hij had gekozen voor de pastorale studierichting. De laatste anderhalf jaar bij de krant werkte hij reeds als doopsgezind predikant, met toestemming van de hoofdredactie die vond dat dit een verdiepende werking voor zijn journalistieke werkzaamheden kon hebben. Hij was van 2004 tot 2010 predikant in Amsterdam, belast met het seniorenpastoraat. Sinds begin dit jaar was hij pastoraal consulent in bovengenoemde Zaanse gemeente. Ook is hij enige jaren algemeen secretaris van de Doopsgezinde Zendingsraad geweest. Bij zijn afscheid in 2010 van de Doopsgezinde Gemeente Amsterdam zei Frits in een interview in idA over het predikantschap: “Het mooie eraan zijn twee dingen: preken en pastoraat. Over de theologie hoef je niet zo moeilijk en ingewikkeld te doen. Het gaat in de bijbel om een aantal basis-noties. Die blijven alle eeuwen

hetzelfde. In de bijbel staan heel mooie verhalen. Ze zijn ook een soort therapeutische modellen om geschillen (met God, jezelf of anderen) op te lossen.” In het pastoraat gaat het vooral om het contact met mensen. “Ik heb altijd geprobeerd zo aardig en kameraadschappelijk met de gemeenteleden om te gaan. Dat ik dit kon, was voor mij een heel leuke ontdekking.” Met jongerenwerkster Joke van der Heide introduceerde hij de Paaswake. “Je leest dan ’s morgens om zes uur bij kaarslicht de teksten uit de bijbel. Heel langzaam komt dan het licht op. Daarna maak je met de deelnemers een stadswandeling door een stille stad.” Frits heeft vooral zijn stempel op het Amsterdamse gemeenteleven gedrukt met zijn leidende rol in de redactie van idA. Ruim vijftig jaar geleden hadden drie ‘linkse jongens’ in dit Amsterdam (idA) opgericht: de oudhoofdredacteur van de Waarheid A.J. Koejemans, de marxistisch angehauchte ds. Frits Kuiper en de docent pedagogiek Nol Oosterbaan, volgens zijn dochter Ruth Winsemius een sociaaldemocraat. In de woorden van ds. F.R. van der Meulen “richtte het blad zich vooral op de mensen die nog wel een band met de gemeente hadden, maar niet meer in de kerk kwamen. Ik vond het een heel goed initiatief. De opzet was meer stichtende en opbouwende stukken.” In die lijn wilde Frits in 2008 verdergaan met idA. Bij verschijning van ‘zijn’ eerste nummer schreef ds. Jaap Gulmans lovende woorden in het Algemeen Doopsgezind Weekblad (geciteerd in het recente oktobernummer van idA). Frits kon het heel goed vinden met Ontwerpgroep Lâle in Amersfoort. Roanne Woldendorp van Lâle memoreerde naar aanleiding van zijn overlijden de plezierige samenwerking met hem, ook bij de voorbereiding van de ‘Doopsgezinde Vrouwenkalender’ die de ANDPV in

2011 uitgaf. Samen doorkruisten ze toen het land op bezoek bij doopsgezinde vrouwen, Frits voor de tekst, Roanne voor de foto’s. In het doopsgezinde geloof vond hij het ondogmatische karakter heel belangrijk. “Daar zijn geen autoriteiten of kerkleraren aan wie je toestemming moet vragen. Er is veel ruimte om je geloof uit te drukken. De dingen liggen er niet zo vast”, zei hij tegen het ANP. De doopsgezinde geschiedenis interesseerde hem niet zoveel. De Bijbelse vredesboodschap sprak hem meer aan. In 2012 vatte hij het plan op om onder begeleiding van prof. Fernando Enns en prof. Doede Nauta een dissertatie te schrijven over de Zwitserse theoloog Leonhard Ragaz (1868-1945), medeoprichter van het religieus socialisme. In het interview met het Reformatorisch Dagblad aan het begin van dit jaar zei Frits onder meer: “Religieussocialisten zagen in het Nieuwe Testament een blauwdruk van de maatschappij zoals die er uit zou moeten zien. Ze baseerden zich vooral op de Bergrede en werden daarom ook wel Bergrede-christenen genoemd.” Om zich ongestoord aan zijn proefschrift te kunnen wijden verhuisde Frits vanuit het drukke Amsterdam naar het landelijke Ransdorp. Toen begon de ellende. Eerst brak hij tot tweemaal toe zijn heup en toen dat voorbij was, bleek hij een ernstige ziekte onder de leden te hebben. Hij zag zich gedwongen zijn wetenschappelijke activiteiten te staken. De redacteur van het Reformatorisch Dagblad stelde hem ook de vraag wat er na dit leven zal zijn. “Dat kun je beter vragen aan een doorgewin-terde refo-christen op de Veluwe”, was Frits’ eerste reactie. “Na dit leven zal er iets zijn. Dat geloof ik wel. Maar omdat ik dat geloof, hoeft het nog niet waar te zijn. Laat ik zeggen: na dit leven vertrouwen wij ons toe aan Gods eeuwigheid.”

In een dienst geleid door ds. Ewoud Roos en ds. Wies Blomjous-Maillette de Buy Wenniger in een volle Singelkerk is vrijdag 31 oktober afscheid van Frits genomen. Aanwezig waren familieleden, vrienden, (oud-)collega’s, buren uit Ransdorp, mensen die hem verzorgd hadden en leden van de Doopsgezinde Gemeenten waarin Frits heeft gewerkt.

Ellsworth Kelly, Branche, 1970. crayon sur papier 73,7 x 58,4 cm uit: Dessins de plantes (Parijs, 2002)

I N DIT AMSTERDAM DECEMBER – 3

Herinneringen aan Frits Groeneveld Door Henk Leegte

Frits en ik leerden elkaar halverwege de jaren ’90 kennen als collega’s binnen de Doopsgezinde Ring Midden Nederland. Frits was na zijn redacteurschap op latere leeftijd voorganger van de Gemeente Baarn-Soest geworden, ik was als nèt afgestudeerd predikantje in Zeist begonnen. En zo werden we ‘buren’. Na onze eerste kennismaking in het predikantenconvent bleek al heel gauw dat er nog vele lijnen en dwarsverbanden tussen ons lagen, wat ons contact verdiepte en reliëf gaf. We hebben sindsdien altijd regelmatig en goed contact gehad. Frits leerde me veel over de grote jaren van de oecumenische beweging (toen hij jong was), en over de ontwikkelingen in de Broederschap die hij altijd nauwgezet had gevolgd. Ook konden we enorm lachen samen, en plaagde ik hem hartelijk met de soms wat mopperende stijl waarin hij zijn woorden goot. Frits kon zich over van allerlei reuze opwinden, en dat maakte mij automatisch tot de mildere figuur. Later, ik was inmiddels voorganger van Amsterdam geworden, viel er een gat in de organisatie van het pastoraat in Amsterdam na het vertrek van Johannes van der Meer, Jaap Klanderman en Yolande Brandenburg. Frits werd samen met Ineke Reinhold aangezocht om in tijdelijk verband het pastorale gat te dichten. Voor Frits ging daarmee een grote wens in vervulling: hij was nota bene als voorganger terug in zijn geliefde Amsterdam! Ik herinner me dat hij vertelde hoe hij er van genoot weer op de fiets door te stad te gaan, net zoals in zijn studententijd, en hij had het gevoel ‘daar te zijn waar het gebeurde’.

Frits was een zeer loyale collega. Ik bewonder hem om zijn betrokkenheid bij mensen, vooral mensen die het niet zo makkelijk hebben, ver weg en dichtbij. Daar had hij een scherp oog voor. Ook was hij een scherp denker, die erg op de hoogte was van nieuwe ontwikkelingen in de cultuur en met name de literatuur. Hij wees me dikwijls op boeken die ik beslist moest lezen. Als pastor was het van grote waarde dat hij de laatste onder de collega’s was die de oorlog nog enigszins bewust had meegemaakt, en met die ervaring kon hij vele ouderen tot steun zijn. Daar kwam bij dat hij heel erg veel wist van de Tweede Wereldoorlog, iets wat in Amsterdam extra belangrijk is om te weten. Nog iets bijzonders van Frits: of iemand nu jong was of oud, dat maakte hem

Het is nog steeds moeilijk te beseffen dat hij er niet meer is: met zijn gebrom over alles wat er niet klopte in de Gemeente, de Broederschap en de wereld en wat er nú weer was misgegaan. Met zijn dromen en gedachten over vrede en gerechtigheid. Met zijn grote liefde voor onze Amsterdamse Gemeente en de Doopsgezinden in het algemeen. En z’n verfijnde, britsaandoende gevoel voor humor en understatement. Met de grote hoeveelheid liefde die hij in zich had, en die er soms zo bijzonder charmantonhandig uitkwam. Ik mis Frits.

Illustratie Heleanne van Andel

4 – I N DIT AMSTERDAM DECEMBER

werkelijk niets uit, en hij benaderde iedereen op dezelfde manier. Leeftijd deed er voor hem niet toe, hij was echt in iedereen geïnteresseerd.

Van toetsenbord naar kansel Door Herman Amelink

Het is bij NRC Handelsblad een goede gewoonte om collega’s bij hun vertrek uit te zwaaien met een speciaal voor de gelegenheid vervaardigde krant. In oude tijden werd die krant zelfs echt gedrukt. Meestal verschijnt zo’n krant bij iemands pensionering, maar bij Frits Groeneveld was dat anders. Op 29 januari 1999 kwam er een speciale editie van en over Frits, naar aanleiding van diens overgang van het toetsenbord naar de kansel. Toenmalig hoofdredacteur Folkert Jensma tekende voor het openingsverhaal: een korte schets van Frits’ journalistieke carrière. Jensma: “Maatschappelijk engagement en sterke sociale betrokkenheid vormen een rode draad in de gehele loopbaan van Frits. In die zin komt zijn late roeping niet als een verrassing. Als redacteur hield hij zich bezig met milieu, volksgezondheid, de Tweede Wereldoorlog en, uiteraard, het geestelijk leven. Dat maakte hem, in die laatste capaciteit, tot een buitenbeentje. In de psychologie van een liberale krant wordt God nogal eens ingedeeld bij de buitenlandse leiders van minder belangrijke gebieden: zie ook onder Dalai Lama, Paus, Allah en Ron Hubbard. Die houding is de laatste jaren veranderd.” Frits kreeg midden jaren zeventig een eigen rubriek waarin hij, in de woorden van Jensma, “de moderne dolende mens” kon volgen op “zijn zoektocht langs New Age, 8 mei, Pax Christi, Islam en Samen op Weg”. Maar ook de publicaties van Kuitert en Oosterhuis konden op serieuze aandacht rekenen. Zo bleven de heidense lezers op de hoogte. Daarmee kwam Frits al enigszins in de buurt van zijn aanvankelijke ideaal. Na de middelbare school had hij theologie of geschiedenis willen studeren, vertelde hij in diverse interviews. Maar zijn ouders

(Gevonden in Pennsylvania Institute of Fine Arts, Philadelphia, VS)

vonden dat geen goed idee. Frits stotterde en was dus ongeschikt om op de kansel of voor de klas te staan. Het werd een rechtenstudie, waarna hij inn1969 redacteur werd van het Algemeen Handelsblad, dat kort daarna fuseerde met de NRC. Boven zijn artikelen stond die vooropleiding steeds duidelijk aangegeven: “Door onze redacteur mr. F.Ph. Groeneveld”. Frits beschikte over twee gaven die onmisbaar zijn voor journalist en predikant. Hij wist hoe je uit een grote hoeveelheid ongeordend materiaal een coherent verhaal moest bakken – essentieel voor het schrijven van een artikel én voor het maken van een preek. En hij kon de goede vragen

stellen waardoor mensen gingen vertellen – een vaardigheid die hem in de journalistiek en het pastoraat van pas kwam. Het enige verschil is dat je in het pastoraat de verkregen informatie als regel voor jezelf houdt. Toen Frits predikant in Baarn was, stuurde hij jaarlijks een lijstje met zijn predikbeurten rond. Toen hij tijdens een gezamenlijke zomerdienst van Remonstranten en Doopsgezinden voorging in de Rotterdamse Arminiuskerk, ben ik hem gaan beluisteren. De lichte stotter die me zo vertrouwd was ontroerde me. Herman Amelink was van 1989 tot 2012 redacteur van NRC Handelsblad

I N DIT AMSTERDAM DECEMBER – 5

Je kon het met Frits oneens zijn

Alles is fragment

Door Anke Spijker

Door Bart Admiraal

Toen ik negen jaar geleden de Doopsgezinde Singelkerk binnenkwam, ontmoette ik al snel Frits Groeneveld. Het bleek dat we veel ideeën gemeenschappelijk hadden over hoe een betere nieuwe wereld er uit moet zien. We bleken van dezelfde politieke partij te zijn. Voor Frits kwam de keuze voor deze partij voort uit twijfel over vele vanzelfsprekendheden uit zijn jeugd.

Na zijn afscheid ging Frits minder tijd aan idA besteden. Hij was niet langer hoofdredacteur; dat werd, met zijn instemming, de redactie gezamenlijk. Dat was niet makkelijk voor Frits. Hij was gewend om alles in eigen hand te hebben. Onder zijn leiding was idA meer dan een mededelingenblad geworden. Zouden de andere redacteuren deze lijn voortzetten?

Toen ik de Doopsgezinde Gemeente leerde kennen, had idA nog een andere vorm. Met plezier zag ik het blad professioneler worden. Pas toen ik namens de kerkenraad contactpersoon voor idA werd, begreep ik hoe de verandering tot stand was gekomen.

Daarbovenop kwam nog de mededeling dat de Gemeente moest bezuinigen, ook op idA. Dat haalde een streep door de plannen van Frits om van idA nog meer een blad te maken voor iedereen met belangstelling voor vrijzinnig christendom.

Als contactpersoon leerde ik Frits nog veel beter kennen. Eerst was het spannend voor Frits. Namens de kerkenraad was ik van mening dat idA in de eerste plaats het blad van de Doopsgezinde Gemeente Amsterdam is en in de tweede plaats een mooi blad voor mensen buiten de Gemeente. Frits was bang dat ik de inhoud van idA wilde veranderen. Daarom wilde hij een redactiestatuut. Al gauw bleek dat dat niet nodig was.

Frits was teleurgesteld en boos. Maar ondanks ons verschil van mening hadden we nog genoeg waarover we het wel eens waren. Dat is misschien wel mijn waardevolste herinnering aan Frits: we konden het flink met elkaar oneens zijn en toch was het goed.

Omdat er nauwelijks redactieleden waren, organiseerde Frits met Joke van der Heide een cursus ‘Journalistiek’. Enkele cursisten zijn nog bij idA betrokken: Heleen Nauta-van Gelder, Sjoukje Halbertsma en Bart Admiraal, de huidige contactpersoon namens de KR.

Anke Spijker was namens de kerkenraad contactpersoon met de idA-redactie.

Ik zag Frits voor het eerst op zijn cursus ‘journalistiek’ in de Kerkenraadkamer. Als toevallige passant netjes gevraagd of die ook openstond voor niet-leden. Achteraf een onnozele vraag, want de cursus bleek visvijver voor nieuwe redactieleden. Een verfritsende aanpak in goede sfeer, belangstelling kweken. Ik viel voor zijn gevoel voor – zwarte – humor, de twinkeling in de ogen en zijn journalistieke ervaring. De cursus maakt meer in me wakker. Kerkvrees verdween, afkeer van dogma’s en de dwang om in verplicht format te geloven. Dat de mens tot niets goeds in staat zou zijn, schuldig het hele sombere leven vrezend in afwachting van het laatste oordeel, niets voor mij. Hier bleek het anders, positiever, meer twijfels samen delen, moment van rust en bezinning en geloof zelf onder woorden brengen. Frits en Dirk, de beide vissers, vingen geen bot, maar kweekten vis met verhalen. De middagen met Frits leidden niet direct naar idA maar tot Belijdenis. En vervolgens: als Frits voorging in Bussum, naar Bussum. Toen ik het boek uit de kast haalde om te herlezen “Als het Kwaad goede mensen treft” sprak Frits hier in een dienst een week later over. Toeval? Enthousiast over Abel Herzberg en Job op Schokland, indrukwekkend. Toen kwam de vraag of ik – als jongere – deze film kon regelen voor vertoning in zijn dienst. Hetgeen geschiedde. Paar dagen tevoren samen proefdraaien: “Mooie Generale repetitie”. Van iets meer dan de dienst vermoed ik. Frits was voor mij meer dan fragment. Iedereen een deel van het ondeelbare geheel.

6 – I N DIT AMSTERDAM DECEMBER

Adieu Frits …

Voelen & meebeleven

Door Thijs van Hoogstraten

Met Frits Groeneveld had ik vanaf het begin van zijn komst in onze Gemeente een vertrouwd gevoel. Als was hij een soort oudere oom, zo voelde het, wel een brompot, en je wist niet alles van hem, maar toch was je meteen met elkaar verbonden. Was dat vanwege doopsgezind Den Haag, vanwaar hij met mijn moeder Mia reizen ondernam naar de OostDuitsland, vóór de muur viel? Of omdat hij, net als ik, toch ook nog een beetje jurist was? Of vanwege zijn ietwat zoekende stijl van preken, waarin ik mezelf kon herkennen? Zijn eerste preek ging over het Amsterdam van voor de oorlog, over de grens van stad en polderland, zonder kaart, maar met kompas. Later was ik erg aangeraakt door een preek van hem rond de kersttijd, over Job 281. De mens zoekt en wroet in het binnenste van de aarde, op zoek naar goud en zilver, maar waar vindt hij wijsheid? Ook Bonhoeffer stond hem zeer na. Met deze door mij licht bewonderde broeder maakten wij in 2007 met de EBG2 een prachtige reis naar Suriname. Daar leerde ik Frits kennen met een andere eigenschap: een zekere onvervaardheid. Frits stapte daar naadloos in de rol van heeroom en herder tegelijk. Moest de schoolaanbouw van Nieuw Aurora, ver in het binnenland, ingezegend worden? Frits deed het met overgave en waardigheid, en schrok niet terug voor de doop van de fundamenten met een fles lokaal Parbobier. Preken

voor 150 enthousiaste dorpelingen, op een termijn van een dag? Geen bezwaar, Frits ging het aan. Dat streepje moed zag ik in Nederland ook weer, bij de paaswakes, bij het vredeswerk en bij andere initiatieven binnen in onze kerk, met die mengeling van verlegenheid en eigenzinnigheid die hem zo eigen was. En heel dichtbij ons kwam Frits, toen hij een paar jaar geleden de Haagse begrafenis van mijn moeder leidde, uiterst persoonlijk en betrokken. Dat heeft mijn familie, inclusief zoon Marius, zeer met hem verbonden. Maar daarna lunchen en doorzakken met de familie, waar wij hem van harte voor uitnodigden, nee, dat hoefde echt niet. Hij ging graag naar huis. Toen ik hem daarna eens opzocht in het landelijke Ransdorp was er, vond ik, al een soort rust over hem gekomen. Het was waar hij zich thuis voelde, aan de grens van stad en polderland.

De disgenoten Het simpele gerei, het brood, dat is gesneden, de stilte, de gebeden – Want de avond is nabij. Uit tranen en uit pijn dit samenzijn verkregen: bij sober brood de zegen twee in ùw naam te zijn. Waar aan de witte dis uw teken wordt beleden verschijnt Gij -: ‘u zij vrede.’ gij Brood – gij Wijn – gij Vis. Ida Gerhardt Uit: Verzamelde gedichten. Amsterdam, 2001. Keuze: Helene Nauta-van Gelder

Frits, was ik je vriend… achter de verlegenheid waren wij elkaar in elk geval zeer toegedaan. Al het goede dat je mij en ons hebt meegegeven, daar ben ik je heel dankbaar voor. Ik zal je niet vergeten. 1 Job 28:12: Maar de wijsheid – waar wordt zij gevonden, en waar toch is de verblijfplaats van het inzicht? 2 Evangelische Broedergemeente Amsterdam

I N DIT AMSTERDAM DECEMBER – 7

Onder de kardinale deugden hoort ook ‘gematigdheid’. Zeer toepasselijk in dit decembernummer dat als thema ‘soberheid’ heeft. Zijn gematigdheid en soberheid hetzelfde? Natuurlijk is er verwantschap, maar gematigdheid is een kwestie van je voortdurend bewust zijn van de nodige balans tussen ‘te veel’ en ‘te weinig’, terwijl soberheid een gekozen levensinstelling is. Anders gezegd: soberheid is rijden met de cruise control van je auto en gematigdheid is rijden zonder cruise control met besef van je leefomgeving.

De deugd Gematigdheid Door Helene Nauta-van Gelder

“Loop niet achter uw begeerten aan […]; Eet als een behoorlijk mens wat voor u staat, en kauw niet gulzig […]; Wees geen held bij de wijn, want wijn heeft velen ten verderve gebracht […]”. Dit zijn een paar citaten uit het apocriefe boek ‘De wijsheid van Jezus Sirach’. Interessant als het gaat om praktische tips. Je voelt in deze citaten de waarschuwing voor overdaad. Een goed tegengeluid lezen we in de bijbel bij Prediker: “[…] eet je brood met vreugde, drink met een vrolijk hart je wijn. God ziet alles wat je doet allang met welbehagen aan.” (Pred. 9:7) Als je dit op je laat inwerken, dan zie je gematigdheid als een gedurige stille strijd van vreugdevol ‘het leven genieten’, en toch niet over de schreef gaan. Matigheid betrachten is enerzijds een individuele aangelegenheid, maar staat ook in directe relatie tot de aarde en haar bewoners. Wat wij ons teveel toe-eigenen, houdt impliciet een tekort voor anderen in alsook het opsouperen van schaarse grondstoffen. Gematigdheid is bij uitstek een praktische deugd, die de maat slaat voor ons dagelijks ethisch handelen. Soberheid daarentegen, wanneer niet afgedwongen door armoede, maar als vrij gekozen levensinstelling, kan gemakkelijk vreugdeloosheid voortbrengen. En dat is nou ook weer niet de bedoeling volgens Prediker. Het gaat juist om de dynamiek van de vleugels van levensvreugde en de teugels van bezonnenheid/ gematigdheid, die elkaar nodig hebben. Daar zijn wel wat tips voor te geven, maar elke situatie is weer anders. Behalve je verstand, je invoelingsvermogen en ervaring heb je de kracht nodig van zelfbeheersing. 8 – I N DIT AMSTERDAM DECEMBER

Zelfbeheersing – a hell of a job Of het nu gaat om het beteugelen van je woede, je wellustigheid, je eetgedrag of het uitstrooien van wijsheden, zonder zelfbeheersing realiseer je niet het goede midden. Dat vergt een heleboel van mensen. Het vraagt om bewustmaking van je eigen drijfveren in relatie tot een gegeven situatie. Maar wat is dat moeilijk, want we zijn zo gemakkelijk in het volgen van onze instincten. Wel is er een natuurlijke noodrem bij het doorslaan in het bevredigen van behoeften. Maar deze komt soms te laat. En dan is Leiden in last: hulp is dan nodig van experts. Ook een verlichte geest, of een economische crisis kan ons ervan bewust maken dat het anders moet. Gematigdheid in de samenleving We zijn van een tijdperk waarin de bomen tot in de hemel groeiden beland in een nieuwe tijd van delen van goederen en diensten. Gemakshalve noemen we het tijdperk van overvloed ‘de yuppen periode’. In die tijd stonden de yuppen model voor ‘meer en meer’. Het kon niet op: 3 keer op vakantie, minstens twee en liefst grote auto’s, merkkleding, uitgaan en uit eten gaan was voor deze groep heel gewoon. De koek was heel groot, maar toch konden er vele mensen niet van profiteren. Toch zijn het juist deze ‘yuppen’ geweest, die de noodrem aantrokken uit een gevoel van zin- en vreugdeverlies. Zij gingen naast hun werk vrijwilligerswerk doen. Het bleef allemaal wel marginaal, maar toch! En toen brak de economische crisis uit.

Als we terugkijken zien we de laatste decennia een ommekeer. Van verkwisting naar duurzaamheid. Tweedehandskledingbeurzen, voedselbanken, kringloopwinkels en niet te vergeten alle mogelijke liefdadigheidsinstellingen kwamen als paddenstoelen uit de grond. Allemaal in het teken van delen en duurzaamheid. Het bewustwordingsproces ten aanzien van de schaarse grondstoffen is eindelijk, lang na het rapport van Rome, op gang gekomen. Het verzamelen van goederen die gerecycled kunnen worden, de gescheiden afvalinzameling, maar ook het milieuvriendelijk vernietigen van onbruikbaar materiaal kunnen we nu zien als een concreet handelen in het teken van gematigdheid. Toekomstmuziek In dagblad Trouw van 9 oktober 2014 klinken de nieuwste ontwikkelingen in onze samenleving op het gebied van goederen en diensten delen je als muziek in de oren. Uit Trouw geciteerd: “Hoogleraar in de deeleconomie Koen Franken bevestigt dat het delen in de lift zit. Dit groeit zo snel dat we niet weten waar het ophoudt”. Niet alleen groeit het aantal auto’s dat gezamenlijk gebruikt wordt, maar het gaat om veel meer. Niet alleen om goederen zoals boeken en kleren, maar ook diensten en uitwisseling van vaardigheden. Dit delen vanuit het principe van duurzaamheid en de kracht van gematigdheid, brengt de deelnemende mensen levensvreugde. Een soort vertrouwd dorpsgevoel van gezamenlijkheid maar dan op moderne leest geschoeid.

Column

Kerstkind Door Joël Friso Misschien kent u het verhaal van rabbi Susja, één van de Poolse mystische vromen uit de 18de eeuw.

Kerstoverdenking Door Ewoud Roos

Het verhaal gaat van hem dat hij de colleges van zijn leraren nooit tot het einde toe kon meemaken. Want als de meester een woord van God uit de bijbel wilde gaan uitleggen en begon ‘en God sprak…’, dan werd rabbi Susja door een extase bevangen en schreeuwde hij en bewoog hij zich zo wild dat men hem buiten het lokaal moest brengen. En daar stond hij dan in de gang en sloeg tegen de muur en riep maar ‘en God sprak, en God sprak!’. Zo ging het keer op keer en zo kwam het dat rabbi Susja geen enkel schriftwoord kende behalve dit ene. Maar dat was hem kennelijk voldoende: dat God gesproken had. Dat in het duister, in de chaos van de wereld iets of iemand het woord genomen had en zijn stem verheven had. Dat was voor rabbi Susja voldoende. Dan kan het met deze wereld toch niet helemaal meer misgaan. ‘En God sprak’, zo begint de bijbel. En God sprak: ‘er zij licht’, en er was licht. Dat is het eerste wat God doet, dat hij het tegen de duisternis opneemt. Dat hij het donker, het kwaad de oorlog verklaart, dat hij kiest tegen de dood en voor het leven. En alles wat God daarna nog zeggen zou, is allemaal nadere uitwerking van dat eerste. Maar rabbi Susja had aan dat eerste al voldoende. En God sprak… Dat is waar wij mensen het in deze wereld mee schijnen te moeten doen, in ons zoeken naar

een antwoord op de vraag naar de zin van ons bestaan. We moeten het doen met een woord… ‘Laten wij dan naar Betlehem gaan om te zien… het woord dat daar gebeurd is’, zeggen de herders in het evangelie van Lucas. Maar hoe kan een woord gebeuren en hoe zou je een woord kunnen zien? Een woord kun je horen, maar zien? Dat komt omdat wij de betekenis van het woord kwijt zijn. ‘Zeggen en doen, dat is twee’, zo zeggen we. Maar bij God zijn zeggen en doen één. Het Hebreeuwse woord ‘dabar’ betekent zowel woord als zaak en ding. Woord en daad zijn één. God sprak ‘licht’ en er was licht. Kijk, een woord moet je naar bijbelse begrippen kunnen zien, anders is het geen echt woord. Want een woord roept iets op, het wil iets zeggen, het werkt iets uit, het voegt de daad bij het woord. ’t Maakt geschiedenis: ‘laten we dan naar Betlehem gaan om het woord te gaan zien dat geschied is...’ En als ze het dan gaan zien, het woord, dan vinden ze … een kind. Dat is wel het meest opvallende aan deze God. Dat hij zo bescheiden is dat hij op aarde wil zijn in de gestalte van een kind en dat hij zijn grootsheid in de hemel achterlaat. Want wat is er kwetsbaarder dan een kind? De komst van dàt kind vieren wij met kerst. Ook zo tijdens onze kerstdiensten op het Singel, aan het Meerpad en in het Menno Simonshuis.

Het is een film die ik ieder jaar rond de kerstdagen wel een keer kijk. Maar een vrolijk kerstverhaal is Eastern Promises van regisseur David Cronenberg uit 2007 bepaald niet. Het verhaal begint wanneer met kerst een Russisch tienermeisje met de naam Tatiana sterft tijdens de bevalling van een dochter in een Londens ziekenhuis. Ze draagt een dagboek bij zich, waarin vroedvrouw Anna aanwijzingen vindt dat het meisje zwanger was als gevolg van verkrachting. Er zou een beruchte Russische maffiafamilie bij betrokken zijn. Haar oom adviseert dringend om ver uit de buurt te blijven van die mensen. Maar daarvoor is het dan al te laat. Ze heeft dan al contact gezocht met het maffiahoofd, zijn sadistische zoon en sinistere chauffeur Nikolai. Wijlen recensent Roger Ebert schreef dat deze film gaat over het waarom van de menselijke natuur, meer dan het hoe of wat? Alsof de personages aan je vast klampen en je iets willen vertellen dat de tijd en plaats overstijgt. Ik denk dat ik daarom steeds opnieuw gefascineerd ben. Vroedvrouw Anna wil de zaak niet loslaten. Ze is oprecht bezorgd om het kwetsbare kind. En wie zou dat niet zijn? Ze geeft het babymeisje de naam Christina. Die naam betekent zoiets als aangewezene, volgelinge van Christus. Een kerstkind dus. Over het kerstkind in de Bijbelvertelling van Lucas is geschreven dat ene Simeon tegen moeder Maria zegt: “Hij zal een teken zijn dat betwist wordt, en zelf zult u als door een zwaard doorstoken worden. Zo zal de gezindheid van velen aan het licht komen.” (Lucas 2:35). Het kerstkind onthult de ware aard van de mensen met wie het in aanraking komt. De moeder van kerstkind Christina, nog een tienermeisje, kwam naar Londen, op zoek naar een beter leven. Ze belande op een plek die het daglicht niet kan verdragen. Haar enige hoop is dat haar kerstkind haar situatie en die van velen met haar aan het licht brengt.

I N DIT AMSTERDAM DECEMBER – 9

Uit de kerkenraad

Vanuit de kerkenraad

Zondagse Singelkerkbloemen

Deze maand weinig nieuws uit de kerkenraad. Door afwezigheid van een aantal kerkenraadsleden waren we genoodzaakt om een aantal punten door te schuiven naar de volgende vergadering. In de kerkenraadsvergadering is de vrijwilligersmarkt die plaatsvond na afloop van de startzondag geëvalueerd. Er hebben zich voor diverse activiteiten nieuwe mensen aangemeld. De kerkenraad is hier verheugd over. Het concept is zeker voor herhaling vatbaar.

De bloemen, die tijdens de dienst in de Singelkerk staan, worden na de dienst gebracht bij leden die een moeilijke tijd door moeten maken, ziek zijn of iets te vieren hebben. Wilt u de namen door geven aan: Martina Simons t (020) 662 19 34, of Ineke Bremer t (020) 615 26 22.

Zoals u wellicht in de media heeft vernomen is de Preek van de Leek met Dries van Agt verstoord door enkele demonstranten. Uiteindelijk hebben de demonstraten de kerk rustig verlaten. Naar aanleiding hiervan is er binnen de organisatie nog eens kritisch gesproken over de begeleiding van de leken en de veiligheid.

Onze gemeente wil graag meeleven. Wilt u van uzelf, familie, vrienden en VDGA-leden ons een opname laten weten? Eén van onderstaande contactleden zal de opgave dan doorgeven aan de desbetreffende bezoekster. Martina Simons (tevens organisatie) t (020) 662 19 34 en Ineke Bremer t (020) 615 26 22.

In het ziekenhuis opgenomen

Opbrengst collecten in euro’s 2014 (kwartaal 1+2+3) Gemeente Projecten – Singelkerk – Menno Simonshuis – Noord Meerpad Totaal

3.977,69 506,05 671,60 5.155,34

– Eigen gemeente + projecten

3.997,50 550,75 642,72 5.226,77

2013 (kwartaal 1+2+3) Gemeente Projecten 3.617,57 510,59 532,00 4.660,16

10.382,11

– Huwelijk 5 september 2014

3.869,31 732,40 768,78 5.370,49 10.030,65

347,25

Opbrengsten collecten t.b.v. projecten 3e kwartaal 2014 – – – – – – – – – – –

Sedidea Tanzania ADS Stuurgroep Duurzame Ontwikkeling Jeanette Noël Huis Amsterdam Paraguay Hospital Mennonita KM 81 ADS euMENnet project Int.M. Simons Centr. ADS, Broederschapscoll. Past.Diaconaal Fonds Stichting Kruispost Rampen wereldwijd coll. 31/8/2014 St. Samenw. Bijz. Noden Gemeente A’dam Fairwork St. Doopsgez. Wereldwerk: Vredesweek Totaal

– Huwelijk 5/9/2014

10 – I N DIT AMSTERDAM DECEMBER

Ebola project

83,85 66,75 75,60 91,30 229,49 94,90 140,91 76,05 146,89 186,20 366,24 1.558,18 347,25

In Memoriam Overledenen in het kerkelijk jaar 2013-2014 – zr. A. Sijbrandij-de Vries – br. H. over de Linden – zr. A.S. op ‘t Land-van Aartsen – zr. A. van Wieringen-Visser – zr. H.A. Delemarre-van de Waal – br. R. Wateler, br. G. Schiele – zr. C.M. Struiksma-Brinkhuis – zr. F. van Oort-Bijker – zr. C.E. Langhout-de Boer – br. J. Pot – zr. T. van der Veer-Mensonides – zr. B.A. van der Meulen-Hiddema – zr. G.C. Meijneke-van der Ploeg – zr. J.R. Middelbergh-Verhoef – zr. J. Bellaar Spruijt – zr. D. Reindersma – zr. A.C. Munneke-van Beijnen – zr. A. Wiebenga – br. F.Ph. Groeneveld – zr. G.W. van Leeuwen-van de Water

De jaarlijkse bijdrage

Gerardina Wilhelmina van Leeuwen – van de Water 3 maart 1919 – 9 november 2014 Op zondagmorgen 9 november, terwijl wij in de regentenkamer beneden een kerkdienst hadden, stierf in haar eigen kamer in het Menno Simonshuis ons gemeentelid Zr Dien van Leeuwen – van de Water. ‘Dankbaar voor de onvoorwaardelijke liefde die zij ons heeft geschonken…’, zo stond op de annonce te lezen en zo was ook de sfeer tijdens de dankdienst voor haar leven, die wij met elkaar vierden in crematorium Westgaarde op vrijdag 14 november. Zoon Dick en kleindochter Irma spraken, achterkleinkinderen staken kaarsen aan en speelden viool, we zongen liederen uit de bundel van Johannes de Heer die zij in haar gereformeerde jeugd had geleerd en die haar altijd dierbaar waren gebleven. En wij lazen uit psalm 139 en uit 1 Cor. 2 vers 9: ‘Wat geen oog heeft gezien, wat geen oor heeft gehoord en wat in geen mensenhart is opgekomen, dat heeft God bestemd voor wie hem liefheeft.’ Zr Dien van Leeuwen woonde vanaf eind 1998 in het Menno Simonshuis. Eerst samen met haar man, die in 2001 overleed, in een aanleunwoning en later in een

De laatste kans om het jaar goed af te sluiten: uw jaarlijks bijdrage. Graag ontvangen wij uw jaarlijkse bijdrage voor 2014, voor zover u deze nog niet hebt overgemaakt.

kamer in het verzorgingshuis. Ze voelde zich er thuis, tussen de mensen van het huis, in de diensten, bij de zusterkring en ook zo tijdens de vakantieweken in Fredeshiem. ‘Het was zo gemoedelijk’, zo zei ze mij, ‘en vooral zo gastvrij: je hoorde er meteen bij’. Terwijl

Ons bankrekeningnummer is NL11INGB0000141442 (VDGA) t.n.v. Verenigde Doopsgezinde Gemeente Amsterdam, o.v.v. ‘ledenbijdrage 2014’.

zijzèlf juist door haar aanstekelijke hartelijkheid zoveel licht bracht in de gemeenschap van het Menno. Ze was ons echt tot een voorbeeld, in haar omgang met anderen en ook op het gebied van haar

Onze richtlijnen zijn: – 1% van het belastbaar inkomen – minima, studenten en belangstellenden € 40 per lid of € 65 per echtpaar – Vrienden : € 100 Het betreft een indicatie, een hogere bijdrage is uiteraard zeer welkom in deze ook voor onze Gemeente barre tijden.

geloof en haar vertrouwen in God. Wij zullen haar missen en gedenken haar in liefde en met grote dankbaarheid. Haar lichaam gaven wij uit handen, maar haarzelf vertrouwden wij toe aan de Eeuwige. Haar kinderen en kleinkinderen en achterkleinkinderen, die ieder hun weg door dit leven – in verbondenheid met

Hebt u vragen? U kunt altijd contact met Ineke Voncken, opnemen: telefoon 020-5285529 of 06 25017241 email [email protected]

elkaar – verder gaan, wensen wij alle goeds toe. ds Ewoud Roos

I N DIT AMSTERDAM DECEMBER – 11

Gemeente in beweging

Gesprek & Meer-pad Thema: Kloosterleven Spreekster: Holkje van der Veer. Op zondagmiddag 14 december zal Holkje van der Veer, oud lid van onze Amsterdamse Doopsgezinde Gemeente, spreken over het ‘Kloosterleven’. Holkje is nu als kloosterling betrokken bij de Dominicaanse kloosterorde. Zij schreef een boek over ‘Verlangen als antwoord’. De lezing begint om 16.00 uur en naderhand is er een eenvoudige kloostermaaltijd. U bent van harte welkom in de Bolder aan het Meerpad.

Advertsviering Ook dit jaar wordt er weer voor alle leden van de Doopsgezinde Gemeente Amsterdam een adventsviering georganiseerd. Een middag met muziek, poëzie, een kerstverhaal en samenzang. Deze zal plaats vinden op Donderdag 18 december 2014 van 14.00 – 16.00 uur in de kerkenraadskamer van de Singelkerk (deur open om 13.30 uur) Ds. Ewoud Roos heeft tijdens deze middag de leiding.

Mennomaal Op 9 december is weer iedereen welkom bij het Mennomaal. Plaats: Singelkerk; Singel 452, 1017 AW. tel. 020 - 623 45 88. Ontvangst met drankje vanaf 17.30 uur Begin maaltijd: 18.00 uur Tussen hoofdgerecht en toetje:

Wachten op de Messias in liederen en verhalen Van tevoren opgeven is niet nodig Opgeven wél nodig bij een speciaal dieet of vegetarisch. Kosten: 5 euro per maaltijd.

Kerst in Noord Op 21 december: dienst met poppenkast, voor jong en oud en koor met Christmas carols Op 25 december: kerstdienst voor het hele gezin met kinderkerstkoortje, en kerstspel door wie mee wil doen.

Kerstboom... Maandag 29 december in de Singelkerk: opruimen van kerstboom en andere kerstversiering; inloop 10.00 uur, afgesloten door een lunch. Verwacht einde 14.30 uur. Aanmelden bij de kosterij, [email protected] of 020-623 45 88 of bij Bob van der Laag 06-53 77 06 01.

12 – I N DIT AMSTERDAM DECEMBER

Inlichtingen bij Nieske van der Zijpp, tel. 6793673. Allen van harte welkom!

Het Kerstverhaal op de Zuidas Utnodiging voor het Verhaal van Kerst 2014. In deze zevende jaargang van het kerstverhaal op de Zuidas zullen vertelling en beschouwing worden afgewisseld met prachtige muziek. Het Verhaal van Kerst vindt traditiegetrouw plaats in de Thomaskerk. Deze herberg kan niet vol genoeg zijn en staat open voor iedereen! Schroom dan ook niet deze uitnodiging op allerlei manieren door te sturen, maar alleen komen mag natuurlijk ook! We stellen het op prijs als je je van te voren aanmeldt via onze website: www.denieuwepoort.org. Woensdag 17 december; deuren open: 19.30 uur, aanvang: 20.15 uur. Prinses Irenestraat 36, Amsterdam. Na afloop is er een borrel in De Nieuwe Poort. Ruben van Zwieten

Kerstconcert voor twee… Heb je ooit wel eens gedroomd dat je in een kerk zat waar alléén voor jou gespeeld werd? Wie weet gebeurt dat op dinsdag 23 december in de Singelkerk. ’s Avonds is in de kerkzaal alleen de kerstverlichting aan en op het orgel wordt kerstmuziek gespeeld. In het donker klinkt het orgel anders. Nu moet je ‘Kerstconcert voor twee’ niet te letterlijk opvatten: per concert worden maximaal 8 personen toegelaten! Je wordt ontvangen met koffie en na afloop is er een glas Glühwein of chocolademelk. De bedoeling is dat je de uitvoering als een privéconcert ervaart. Er wordt geen toegang gevraagd. Er zijn 2 ‘voorstellingen’: om half 8 (kinderen met ouders) en om kwart voor 9. Het programma duurt ca 45 minuten. Er wordt kerstmuziek uit 5 landen gespeeld en als intermezzo krijg je een presentatie over het ontstaan van het lied ‘Stille nacht, heilige nacht’. Opgave verplicht vóór 21 december bij: [email protected]

Prikbord

Het leek een Preek Door Bart Admiraal

Als leek waardeer ik een professionele Preek, waar een theologisch geschoolde een tekst uit dat vaak ontoegankelijke Verhalenboek voor mij vertaalt. Taal die doordringt tot het hart met een boodschap, advies, hoop, troost en warmte. Teksten waarmee morele harde schijven worden gereinigd. Na een uur rust, inkeer, taal ingebed in mooie tonen weer huiswaarts. Daar blijkt de vermaning als een goede wijn een zeer lange afdronk te krijgen. Mindfulness avant la lettre. “Vroeger waren dominees opiniemakers. Die rol is overgenomen door columnisten, cabaretiers , journalisten en wetenschappers. Ze ontmaskeren, houden de boel bij elkaar en zeggen hoe het zit” aldus de Preek van de Leek site, waar informatie over de leken en hun preken staat. Carolien Gehrels, politica, oud-wethouder Amsterdam Dus, in kritische afwachting, naar Lekenpreek van Carolien Gehrels, politica, oud-wethouder Amsterdam, al 28 jaar weg gedobberd op de secularizee. Ze legde verbanden tussen Babylon, waar een vertoornde God de bouwers Babyloniseerde, en Jeruzalem als heilige stad neergedaald. Amsterdam een mix van Babel en Jeruzalem? Mooi samengevat :”Er gebeurt dus wel

iets, tussen Genesis en Openbaringen, naar mijn idee met God zelf en in ieder geval met mij de afgelopen weken. Als God hier in Amsterdam net als in het Jeruzalem van de Openbaringen onder de mensen is, zelfs in de mensen is, dan is hij een stuk dichterbij dan ik dacht…”. Gehrels terug gedobberd? De heer van Agt De tweede leek, de heer van Agt, die via bijbeltekst onmiddellijk voortschrijdend inzichtelijk op zijn Palestijns stokpaard sprong om “te zeggen hoe het zit”. Een jarenlang onmenselijk gruwelijke vorm van landjepik door de staat Israël, zonder in de valkuil van het antisemitisme te vallen. De Leek werd wreed verstoord om de persoon van Agt aan te vallen, landelijk nieuws dat de Lekenboodschap moest verdringen. Vrijheid van meningsuiting niet voor een ieder kennelijk? Luisteren kan helend zijn, maar wie schreeuwt luistert niet… De surrogaatpreek beviel, al gaat mijn voorkeur uit naar de Lof van de Prof. Dit is een impressie van de eerste twee preken. Alle preken kunt u nalezen op de website van Preek van de Leek: http://www.preekvandeleek020.nl/ index.php/pagina/preken

Ingezonden brief

Oud-premier Van Agt Door Greet Mus

Toen ik het programma van ‘Preek van de Leek’ zag, was ik zeer teleurgesteld over de keuze. Tijdens zijn ministerschap, heeft hij in 1972 laten doorschemeren, dat hij positief wilde reageren op het gratieverzoek van de drie van Breda en motiveerde dit standpunt met de argumentatie, dat hij jonger was en tevens ‘ariër’. Dit in tegenstelling tot zijn (joodse) voorganger Carel Polak, die niet wilde ingaan op het verzoek. Voor het gebruik van de term ‘ariër’, een centraal begrip uit de nationaal-socialistische rassenleer, kreeg van Agt half Nederland over zich heen en bood hij later zijn excuses aan. Niet te geloven, precies op de dag dat onze huidige vicepremier, de heer Lodewijk Asscher, de herdenkingstoespraak hield om de Kristallnacht te gedenken in de Hollandse Schouwburg, was de heer Van Agt in de Singelkerk. Tijdens de Kristallnacht, 9 november 1938, werden in nazi-Duitsland joden aangevallen en joodse huizen en synagogen in brand gestoken. Zijn we zo ver gezonken dat we vinden “Moet kunnen“, waar Herman Pleij over spreekt in zijn kritische boek? De rel in de Singelkerk had voorkomen kunnen worden.

I N DIT AMSTERDAM DECEMBER – 13

Collectebestemmingen

Het team Collectebestemmingen in december De collecte in de blauwe/zwarte zak is altijd voor de eigen gemeente. De collecte in de rode zak is voor:

Natascha van der Does-Brantjes jeugdwerk Singelkerk t 06 44 71 49 30 [email protected]

Essemie van Dunné jeugd- en opbouwwerk Noord t 06 48 35 07 25 [email protected]

Joke van der Heide jongerenwerk t (020) 661 16 52 [email protected]

Henk Leegte predikant t 06 45 62 62 70 [email protected]

Ewoud Roos predikant (020) 624 65 73 (secretariaat) [email protected]

Tom Rijken predikant Noord t 06 22 51 75 65 [email protected]

• 7 december - Broederschapscollecte t.b.v. Werkverband Geweldloos Samenleven De werkgroep Geweldloos Samenleven is ontstaan uit de Doopsgezinde Broederschap in Nederland en wil een bijdrage leveren aan de bestrijding van het toenemende geweld in onze samenleving. Rekeningnummer: NL19 ABNA 0243493886 – Alg. Doopsgezinde Sociëteit Amsterdam, inzake WGS. • 14 december – Jongerencultuurfonds In Amsterdam leeft een op de vier kinderen in een gezin op de armoedegrens! Doel van het Jongerencultuurfonds is het scheppen van mogelijkheden voor deze kinderen om ook deel te nemen aan culturele activiteiten, zoals ballet, muziek, toneel. Het Jongerencultuurfonds doet dit door geld beschikbaar te stellen voor een lidmaatschap of bijdrage met een maximum van 400 euro per jaar. Kinderen hebben geen enkele invloed op de inkomenspositie van hun ouders, maar verdienen kansen om zich positief te ontwikkelen, ook op het gebied van de cultuur. Rekeningnummer: NL64 INGB 0005167707 – St. Jongerencultuurfonds • 21 december – Voedselbank De Voedselbank Amsterdam (VBA) is in 2005 opgericht en heeft als doel direct voedselhulp te bieden aan mensen in armoede. Er is een aanzienlijke groep mensen die om diverse redenen niet of onvoldoende bereikt wordt door de reguliere hulp en aanklopt bij één van onze uitgiftepunten. Tijdelijkheid is altijd een sleutelwoord geweest voor de VBA. Rekeningnummer: NL47 INGB 004505309 – Voedselbank Amsterdam • 24 december – Stoelenproject Het Stoelenproject is de meest laagdrempelige avond- en nachtopvang van Amsterdam. De opvang is sober, maar veilig, warm en gratis. Elke avond en nacht verblijven er 45 daklozen in de opvang aan de Marnixstraat. Van 15 sep-tember tot en met 30 april realiseren ze sinds 1989 ieder seizoen weer 10.000 overnachtingen met 75 vrijwilligers. Rekeningnummer: xxx • 25 december – Jeannette Noël Huis, Amsterdam Het Jeannette Noël Huis is een leefgemeenschap in Amsterdam Zuidoost. Hun levensstijl is gebaseerd op eenvoud, gastvrijheid, gebed en directe actie voor een betere samenleving. De gemeenschap is ontstaan vanuit de Catholic Workerbeweging in de Verenigde Staten. De Catholic Worker is een beweging van radicale christenen en is pacifistisch en anarchistisch ingesteld: De loyaliteit aan het Koninkrijk van God is groter, dan de loyaliteit aan het Koninkrijk der Nederlanden. Het is hun streven om het evangelie handen en voeten te geven door vreedzame getuigenissen op plekken waar het wringt en door concrete hulp aan de armsten. Rekeningnummer: NL91 INGB 0002725828 – Jeannette Noël Huis, Amsterdam • 28 december – Oudezijds 100 Mensen uit alle hoeken van de samenleving vormen samen Communitaire Gemeenschap Oudezijds 100. In de binnenstad van Amsterdam proberen zij in leven en werken het evangelie van Jezus Christus present te stellen. Oudezijds 100 biedt concreet hulp door inloop, maatschappelijke opvang, begeleid wonen, medisch maatschappelijke werk en medische zorg voor onverzekerden. De woongemeenschap functioneert hierin als groot gezin en oefenschool, die de hulpverlening ondersteunt. Rekeningnummer: NL80 INGB 0000056295 – St. Vrienden van Oudezijds 100, Amsterdam • 4 januari nog onbekend Het collecterooster voor 2015 is nog niet vastgesteld. Als u niet in de dienst aanwezig was en toch iets wilt bijdragen aan het project kunt u dat via het aangegeven bankrekeningnummer doen.

14 – I N DIT AMSTERDAM DECEMBER

Agenda

Kopij voor het volgende nummer vóór 10 december 2014 sturen aan Mieke Krebber Mail: [email protected] Adres: Europaplein 89, 1078 GZ Amsterdam (telefoon 020-6731926).

December 2014 Kerkdiensten (zie achterkant)

• Ma 1 dec

Zon’shofgroep

Zon’shofje

20.30 uur

• Di 1 dec

Bijbelkring; Henk Leegte

Singelkerk

20.15 uur

• Za 6 dec

Singelkoor repetitie

Singelkerk

10.30 uur

• Di 9 dec

Mennomaal

Singelkerk

18.00 uur

• Zo 14 dec

Wake bij Justitieel Complex

Schiphol

14.00 uur

• Zo 14 dec

Gesprek & Meer-pad: Kloosterleven

De Bolder

16.00 uur

• Ma 15 dec Boeken rond de Bijbel

Singelkerk

15.00 uur

• Di 16 dec

Singelkerk

20.15 uur

• Wo 17 dec Verhaal van Kerst

Thomaskerk

20.15 uur

• Do 18 dec Adventsviering

Singelkerk

14.00 uur

• Za 20 dec

Singelkoor repetitie

Singelkerk

10.30 uur

• Za 20 dec

Adventsviering in de Krijtberg en daarna zingen

Geloofsgesprekskring; H. Leegte

De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in te korten of niet op te nemen.

Secretariaat en administratie Singel 452 1017 AW Amsterdam t kerk (020) 623 45 88 t secretariaat (020) 624 65 73 t boekhouding (020) 627 70 72 fax (020) 624 44 40 gironummer NL11INGB0000141442 (VDGA) website www.vdga.nl

aanvang 15.00 uur

voor de Oude Lutherse Kerk • Di 23 dec

Kerstconcert voor twee

Singelkerk

19.30 en 20.45 uur

COLOFON idA, in dit Amsterdam Maandblad voor geloof en gemeenteleven van de Doopsgezinde Gemeente Amsterdam. Redactie Sjoukje Halbertsma Helene Nauta-van Gelder Tobias ter Reehorst Andrea Wieffering Mieke Krebber (eindredacteur) Vertegenwoordiger van de kerkenraad: Bart Admiraal Interviews: Dirk Visser Ontwerp en realisatie Ontwerpgroep Lâle, www.lale.nl T (033) 462 46 93 I N DIT AMSTERDAM DECEMBER – 15

Amsterdam Centrum Amsterdam Noord Amsterdam Buitenveldert

Singelkerk – Singel 452 – t (020) 623 45 88 Meerpad – Meerpad 9 – t 06 53 77 06 01 Menno Simonshuis – Noord-Hollandstraat 17a – t (020) 517 10 10

KERKDIENSTEN

7 december

Singelkerk

Meerpad

Menno Simonshuis

Centrum 10.30 uur

Noord 10.15 uur

Buitenveldert 10.00 uur

Ds H.J. Wouda

Ds A.A. Rijken Kinderkerk en Tienertuin

1e Advent

14 december

Ds H. Leegte Kom-in-de-kring en Kinderkerk

21 december

Ds H. Leegte Kinderkerstfeest

24 december

Ds E.C. Roos 22.00 uur; voorafgaand om 21.15 uur samenzang

Kerstavond

25 december Kerstmorgen

Ds H. Leegte Kom-in-de-kring en Kinderkerk

28 december

Geen dienst

4 januari

Ds. E.C. Roos

Nieuwjaarsdienst

Illustratie Heleanne van Andel, Capelle aan den IJssel

1 6 – I N D I T A M S T E R D A M DECEMBER

Ds E.C. Roos

Dienst met poppenkast en Christmas carols

Ds A.A. Rijken Kerstspel

Ds A.A. Rijken

Ds E.C. Roos