Fraude is een groot risico bij nieuwe zorgtaken

k i j k e n

2 oktober 2015

Achtergronden, opinies en verhalen over en uit het sociaal domein Fris denken & dwars kijken De eigen kracht van mensen en hun organisaties versterken, energie mobiliseren en een gezamenlijke focus ontwikkelen, dat is de missie en kwaliteit van Vondel & Nassau. Samen werkend met u pakken onze medewerkers organisatie- en samenlevingsvraagstukken resultaatgerichte op en aan. Hebt u collega's die Het Decor - Verruim(t) de horizon ook willen ontvangen? Mail dan even uw mailadres naar [email protected] Wilt u Het Decor niet meer ontvangen dan is een berichtje naar hetzelfde mailadres voldoende.

Jaargang 2 | Aflevering 38

DWARS

Fraude is een groot risico bij nieuwe zorgtaken Bron: VNG 150925

gesteund door VWS waarbij in twee jaar tijd bijna 80% van de budgethouders thuis werden bezocht. Het is voor gemeenten lang niet altijd duidelijk wat ze mogen. Debora van Twisk, afdeFraude met zorggeld komt helaas veel voor. Door de nieuwe lingshoofd Handhaving in Zaanstad. ‘Mijn mensen weten precies taken op het gebied van Jeugd en Wmo krijgen gemeenten er wat ze wel en niet mogen bij de opsporing van uitkeringsfraude, ook mee te maken. Hoe kun je fraude voorkomen, opsporen en maar op het gebied van zorg is dat niet duidelijk. aanpakken? Met wat voor soorten fraude krijg je te maken? Dit soort vragen kwamen aan de orde bij de eerste bijeenkomst Joost Hamann van de gemeente Utrecht merkt op dat fraude en van het VNG programma Fraudepreventie en Handhaving op 17 handhaving bij Jeugd en de Wmo nog niet overal op de kaart september. Ongeveer 25 medewerkers van verschillende gestaat. ‘Ik denk dat de personeelsformatie nog aandacht verdient. meenten waren erbij in het stadskantoor van Utrecht. Expertteam Fraudepreventie en Handhaving Ervaringsdeskundigen van de Inspectie Sociale Zaken en WerkPer 1 september is het Expertteam Fraudepreventie en handhagelegenheid (ISZW) en van het Zorgkantoor van ziektekostenving gestart. Het team beschikt over relevante juridische expertiverzekeraar DSW deelden hun kennis. se, kennis en ervaring met nalevingsvraagstukken en kennis ten Nieuwe wetgeving kwetsbaar aanzien van de uitvoering van de Wmo 2015 en de Jeugdwet. Chris Hogenkamp van de ISZW durft te stellen dat fraude en misbruik in de zorg vaker voorkomen dan bij Sociale Zaken en in de Participatiewet. ‘Criminelen zoeken het terrein waar de pakkans het kleinst is. Gemeenten moeten er rekening mee houden dat de begintijd van nieuwe wet- en regelgeving is extra kwetsbaar is, criminelen maken gebruik van de onduidelijkheid die dan nog vaak bestaat.’

 Een expertteam gaat aan de slag met vragen van gemeenten  Er is een online forum waar gemeenten kennis en ervaring kunnen delen

 Er wordt een handreiking Handhaving en toezicht gemaakt  Er wordt een matrix gemaakt waarin staat welke informatie handhavers mogen uitwisselen en met wie

 Er worden regiobijeenkomsten georganiseerd waar gemeen-

ten informatie, ervaringen en kennis kunnen uitwisselen Jacqueline Bijl en Raymond Nyns (hoofd bijzonder onderzoek (eind 2015) van DSW Zorgverzekeraar en Zorgkantoor DSW deden de afgelopen jaren veel ervaring op met fraudeonderzoek. Nyns: ‘Het Contact opnemen met VNG Expertteam? Bel het VNG Informapgb is een mooi instrument dat we graag willen behouden, het tiecentrum, tel. 070-373 8393 of [email protected] mag niet ten onder gaan door fraude.’ DSW voerde een pilot uit Jaargang 2 | aflevering 38 | pagina 1

Het Decor - verruim(t) de horizon Een lekkend kraantje vraagt geen bouwteam, tenzij….

Daarvoor is het nodig en gewenst dat professionals elkaar kennen. Bekend zijn met elkaars werkwijze en met elkaars mogelijkheden. Daarbij is Door Peter Paul J. Doodkorte het van belang dat ze weten welke disciplines nodig zijn om een volgende stap in het vinden ‘Bij ons zijn er geen schotten meer. Elke vraag wordt van passende hulp te kunnen zetten. Daarnaast vraagt het van profesintegraal beantwoord.’ Het zou anno nu een zin kun- sionals dat ze voldoende vertrouwen hebben in elkaars deskundigheid nen zijn in zomaar een gemeentegids, onderwijs- of en verantwoordelijkheid. Tegelijkertijd moeten professionals elkaar zorgbrochure. Want integraal werken lijkt het tover- waar nodig ook kritisch kunnen bevragen over hun aanpak. Feitelijk woord wanneer het gaat over de omvorming van het gaat het om een proces van versterking en verbinding. Waarbij indivisociaal domein. En de werkers? Die moeten het ge- duen, organisaties en gemeenschappen greep krijgen op de eigen woon gaan doen! situatie en hun omgeving en dit via het verwerven van controle, het aanscherpen van kritisch bewustzijn en het stimuleren van participatie Geen woord dat zo frequent gebruikt wordt in het huidig maatschap- kunnen op- en aanpakken. pelijk verkeer als het woord integraal. Kennelijk is het een begrip dat een belangrijk zingevingpatroon representeert. In de praktijk dreigt Integraal werken gaat over vier kernbegrippen: Samenwerken, Samenhet doorgaans te verworden tot een bureaucratisch beheersinstru- hang, Afstemming en Gemeenschappelijkheid. En dat, als antwoord op ment. Of, erger nog, een doel op zich. verkokering en onsamenhangend werken van professionals, organisaties en specialismen. Dat er meer ‘in verbinding’ gewerkt kan en moet worden onderschrijf ik van harte. Niet zelden hebben mensen vragen op meerdere leefge- Integraal werken kent echter ook een paar (lelijke) valkuilen. Denk aan bieden. Die vragen of de antwoorden daarop – werken op elkaar in. (het gevoel van) gedeelde verantwoordelijkheid, dat als risico heeft dat Denk aan werkloosheid, schulden, slechte gezondheid, opvoedings- of betrokken partners naar elkaar gaan wijzen (‘ik dacht, dat hij dacht, relatieproblemen. Het aanpakken van het ene probleem heeft effect dat…’). Of er is geen scherpe rol- en taakverdeling (‘ik dacht dat jij daar op het andere. Een integrale werkwijze, waarin je als team deze vragen van was...’); geen eigenaarschap. Het gevaar bestaat dan, dat integraal in samenhang benadert, ligt daarom voor de hand. werken wordt opgevat als een vrijbrief voor iedereen om zich overal mee te bemoeien. Maar niemand is verantwoordelijk. Of de handeTegelijkertijd lijkt het wel, alsof het welslagen van dorpsteams, buurt- lingsruimte op een lager schaalniveau neemt af, omdat alles aan elkaar teams en wijkteams staat of valt met de kwaliteit van de professionals is geritst. Dat kan leiden tot vertraging en machteloosheid. Tenslotte en de mate waarin zij al dan niet integraal werken. Die verwachtingen brengt integraal beleid een grote behoefte aan coördinatie en bijbezijn hooggespannen, misschien wel té hoog. Toch zijn de mensen die horende kosten met zich. in sociale wijkteams werken – net als ikzelf overigens – er behoorlijk positief over. Ook ervaringen in de praktijk wijzen op de toegevoegde Het beleidsjargon van integraal zet velen – onbedoeld en ongewild – waarde van integraal werken. Als dat nodig is. op het verkeerde been. Alsof een gemeenschappelijke aanpak de panacee is voor alle uitdagingen. En dat is niet zo. Het gaat om het kunOm passende oplossingen te bieden aan mensen is het een voorwaar- nen aanbieden van een passend antwoord op een vraagstuk. Een lekde dat professionals hun activiteiten met elkaar verbinden. De wijze kend krantje vraagt geen bouwteam, tenzij natuurlijk. Net zo goed als waarop deze verbinding wordt gelegd kan van situatie tot situatie dat je niet aan een loodgieter vraagt om een heel huis te bouwen. verschillen, afhankelijk van wat voor de betreffende persoon of personen nodig is om de situatie te verbeteren. Dat vraagt van professionals Integraal beleid betekent in het gunstige geval dat men vanuit de dat ze creatief zijn en diverse oplossingen kunnen bieden. Daarnaast is verschillende invalshoeken oog heeft voor mogelijke oorzaken van een het van belang dat de mensen die het betreft erbij worden betrokken. vraagstuk. Of de gevolgen van een beoogde aanpak. Naast tegenwicht tegen de altijd aanwezige tendens tot oogkleppen (niet weten wat er

 Integraal werken – wat is ook al weer de bedoeling

écht in aan de hand is), verkokering (niet weten waarmee andere collega's van bezig zijn) en vakidioten (het heilig verklaren van de eigen aanpak, visie of werkwijze) gaat het eerst en vooral om bedoeld (samen-)werken. Samenvattend kan worden gezegd dat veel professionals en organisaties het begrip integraal of integraliteit in hun doelstellingen en werkwijze hebben opgenomen. Wat die integraliteit nu precies beoogt en bedoelt – hoe, waarom en waartoe – het zou moeten werken blijft echter vaak nog vaag en abstract. Toch geloven steeds meer mensen er in dat integraliteit de weg van de toekomst is. Ook ik geloof dat, mits een integrale oplossing gaat over het breed aanpakken van een klantvraagstuk, niet over een multidisciplinair aanbod. Het bedenken en realiseren van integrale oplossingen doet een enorm appel op interne- en externe samenwerking en de wijze waarop je als organisatie interacteert met klanten en andere stakeholders. Het vraagt bovendien om nieuwe bekostigingsmodellen en betekent vaak meer risico. Integrale oplossingen betekenen kortom meer complexiteit. Het organiseren vanuit deze complexiteit en onzekerheid is voor velen een grote uitdaging. Veelal hebben zij geleerd complexiteit te reduceren, niet om meer complexiteit te integreren. Tegelijkertijd is de hang naar hanteerbaarheid en korte termijnresultaat groot. We willen snel concreet aan de slag! We zijn geneigd integrale concepten snel te willen begrijpen en toepasbaar te maken. Hierdoor is de kans groot dat we nieuwe inzichten reduceren in bestaande denkkaders en toepassingsmodellen, waardoor de echte slag wordt gemist. Integraliteit is (ook) binnen het sociaal domein de toekomst. We moeten ons echter realiseren dat we deze toekomstige vaardigheden met geduld eigen moeten maken. Dit betekent overigens niet dat we de oude strategieën zomaar kunnen loslaten. Dat zou ook niet passen in de integrale benadering. Integraliteit is niet het oude weggooien, maar juist het oude benutten vanuit een nieuw verworven, meer integraal perspectief. Voor professionals en hun organisaties betekent dit dat zij moeten investeren in het bedoeld leren denken, het bedoeld organiseren en bedoeld werken. Vanuit een integraal bewustzijn en integrale concepten.

Jaargang 2 | aflevering 38 | pagina 2

Het Decor - verruim(t) de horizon VNG biedt hulp bij uw innovatie jeugdbescherming! Bron: VNG 150925 Sleutelwoord: jeugdbescherming Het VNG Project Innovatie Jeugdbescherming biedt gemeenten en regio’s advies en ondersteuning bij de doorontwikkeling van de jeugdbeschermings- en jeugdreclasseringsopgave. Wat is ons aanbod? Bekijk het snel!



Advisering over overlegtypen met nieuwe componenten: ouders aan tafel en/of gemeente als voorzitter  Helpen met wijkteams inhoudelijk toerusten als gesprekspartner van de jeugdbeschermingspartners  Inzicht hoe JB/JR is ingekocht in de verschillende regio’sI

Neem contact met ons op! Aanvragen kunt u indienen tot in het najaar van 2015. Meer weten? Ondersteuning Neem contact op met onze contactpersonen voor  Inspireren of ondersteunen bij de innovatie de regio’s: in uw regio  Hulp op maat: toegespitst op uw vraag en  Berthe Peerenboom: 06 22949241, regionale situatie, maximaal 40 uur [email protected]  Corine van de Sluijs: 06 53350041, coriOns aanbod [email protected]  Het geven van presentaties ter inspiratie of  Kitty van Julsingha: 06 54660709, kitorganiseren van een bijeenkomst [email protected]  Functioneren als onafhankelijk gespreksleider bij de discussie in de regio met beleidsOf met: adviseurs en bestuurders  Annelies Schutte (Projectleider): 06  Als deskundige helpen met de aanpak en 57593140, [email protected] benodigde afspraken maken  Corinne Breddels (Projectondersteuner): 070  Ontwikkelen van een trainingsaanbod om 3738608, [email protected] kennis van de ketenpartners op 1 lijn te brengen Eindproducten  Regiovisie, conferentie en innovatieagenda, advies, plan van aanpak en training Voorbeelden van onze maatwerkondersteuning  Analyse van het huidige ketenproces  Ondersteuning bij het doorontwikkelen van een jeugdbeschermingsvisie Jaargang 2 | aflevering 38 | pagina 3

Het Decor - verruim(t) de horizon Gezinnen gaan nog steeds de stad uit

leid eind jaren tachtig werd beëindigd en uitbreidingswijken voortaan aan de steden zelf moesten komen (Vinex), blijven Bron: Kadaster 150928 Dit blijkt uit berekeningen die het Kadaster maakte in samen- gezinnen binnen de (uitgedijde) gemeentegrenzen van de werking met Binnenlands Bestuur. De resultaten lijken in con- stad. Die wijken voldoen aan dezelfde woonwensen en – mogelijkheden van gezinnen als de trast te zijn met de bevindingen die vroegere woonkernen: ruim, groen en het Planbureau voor de Leefomgebetaalbaar. ving (PBL) dit voorjaar publiceerde, Miniem deel 'Er trekken steeds meer mensen naar de steden, maar dat wil niet zeggen dat ze allemaal bovenop elkaar wonen', zegt Hans van der Reijden, senior onderzoeker bij onderzoeks- en adviesbureau Verruim het blikveld RIGO. 'Dankzij de uitbreidingswijken zie je zelfs dat steden groener worden. Het is slechts een miniem deel van de woonDit blijkt uit berekeningen die het consumenten dat centrumstedelijk wil wonen. De meesten Kadaster maakte in samenwerking met Binnenlands Bestuur. geven de voorkeur aan een eengezinswoning buiten het cenDe resultaten lijken in contrast te zijn met de bevindingen die trum.' De vermeende 'opmars van het stadsgezin', zoals het het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dit voorjaar publiceerde, in het rapport De stad: magneet, roltrap en spons. PBL het noemt, blijkt niet zozeer een nieuw sociaal-cultureel Daarin spreekt het PBL van 'de triomf van de stad': anders dan verschijnsel, maar vloeit voort uit het bouwen binnen de opgein het verleden weet de stad momenteel wel gezinnen vast te rekte stedelijke gemeentegrenzen. In de binnensteden zijn de afgelopen vijftien jaar meer woningen gebouwd dan in de uitbreidingswijken eromheen. Desondanks is het binnenstedelijke inwonertal maar ternauwernood op peil gebleven. Dat komt doordat gezinnen er niet blijven.

houden. 'Een ruime meerderheid van de jonge stedelijke gezinnen blijkt niet uit de stad te willen verhuizen', schrijft het PBL. 'Vooral voor tweeverdienende en hoogopgeleide gezinnen is de grote stad aantrekkelijk geworden. De samenklontering van voorzieningen en werkgelegenheid in de stad maakt het gemakkelijker om de zorg voor kinderen te combineren met twee carrières.' Groen en betaalbaar De cijfers van het Kadaster tonen echter aan dat er de afgelopen vijftien jaar feitelijk niet zoveel is veranderd: gezinnen zoeken nog steeds een ruime en betaalbare woning in een groene en veilige omgeving voor hun kinderen. Vroeger moesten ze daarvoor naar groeikernen (zoals Purmerend, Alkmaar, Zoetermeer, Spijkenisse en Helmond). Maar sinds het groeikernenbe-

bevolkingsontwikkeling. De afgelopen vijftien jaar nam de bevolking eveneens met circa één miljoen toe. Maar terwijl er binnen de kommen meer werd gebouwd, daalde het aantal inwoners er licht. De bevolkingsgroei werd voor meer dan 100 procent opgevangen door de woningen in uitbreidingswijken. Een uitsplitsing tussen de 41 grootste en de overige gemeenten laat zien dat vooral de kleinere woonkernen het de afgelopen vijftien jaar moeilijk hebben gehad. Deze niet-steden bouwden grofweg evenveel woningen binnen als buiten de kom (ieder tegen de 300 duizend). Er kwamen tezamen 350 duizend inwoners bij. Maar in totaal vertrokken er 550 duizend naar de uitbreidingswijken. De kommen verloren dus 200 duizend inwoners. In de 41 steden is de trend hetzelfde: ze moesten zelfs 60 duizend woningen meer binnen de kommen bouwen dan daarbuiten om het binnenstedelijke inwonertal met een uiterst bescheiden 1,9 procent te laten stijgen. Tegelijkertijd nam het inwonertal in de uitbreidingswijken toe met ruim 475 duizend, ondanks dat daar dus minder werd bijgebouwd dan in de kommen.

Huishoudensverdunning Miljoen nieuwe woningen De cijfers van het Kadaster wijzen Volgens het Kadaster zijn er tussen erop dat binnen de kommen forse 2000 en 2015 ruim één miljoen wohuishoudensverdunning heeft ningen netto (bouw minus sloop) plaatsgevonden: in plaats van bijgebouwd. Daarvan zijn er grofgezinnen zijn er juist steeds meer weg 550 duizend binnen de geeen- of tweepersoonshuishoudens meentelijke kommen van 2000 gebijgekomen. Dit staat haaks op de realiseerd en 450 duizend in grote conclusie van het PBL dat het en kleine uitbreidingswijken. 'Dat 'verblijfsperspectief van jonge vond ik verrassend', zegt Michiel stedelijke huishoudens structureel' Pellenbarg, adviseur bij het Kadaster. 'Ik had verwacht dat het is veranderd, mede door 'de bouw van eengezinswoningen en overgrote deel van de nieuwbouw buiten de bebouwde kom appartementen in het bestaande stedelijk weefsel (verdichting zou hebben plaatsgevonden. Wellicht komt dat door de na- en herstructurering)'. drukkelijke zichtbaarheid van de Vinex-wijken.' Nog opmerkelijker wordt het wanneer een verband wordt gelegd met de Jaargang 2 | aflevering 38 | pagina 4

Het Decor - verruim(t) de horizon Maasgouw vindt zorgvrijwilligers met bewustwordingscampagne

Een parabel of gelijkenis is een kort verhaal, gewoonlijk gesitueerd in het dagelijks leven, dat dient om een religieus, moreel of filosofisch idee te illustreren. HET DECOR verzamelde een aantal van die mooie, korte inspirerende verhalen. Om te motiveren en te stimuleren om positiever te denken, te leven en te werken.

Een mens waar de zon doorheen schijnt. Een kleine jongen kwam met zijn moeder langs een grote kathedraal. Hij keek omhoog en zei: “Kijk mama, die grote ramen zijn toch heel erg vies, die zien er echt niet zo mooi uit!”

Waarop de moeder hem meenam naar binnen. Daar waren de ramen die er van buiten grijs en vies uitzagen, opeens stralend licht in de prachtigste kleuren. De jongen was verbaasd en keek zijn ogen uit. Boven het altaar was een bijzonder mooi raam met veel heilige figuren. En door één figuur scheen net de zon, zodat die helder stralend oplichtte. “Mama, wie is dat?” wilde de jongen weten. Z’n moeder antwoordde: “Dat is een heilige, de heilige Franciscus.” De jongen onthield dat goed. Een paar dagen later vroeg de onderwijzer in school aan zijn leerlingen: “Wie kan mij zeggen wat een heilige is?” Grote stilte in de klas. Alleen de kleine jongen stak zijn vinger op en zei: “Ik weet het. Een heilige is een mens waar de zon doorheen schijnt!”

Meer inspirerende sprookjes en parabels vind je hier:

delen met iemand die hier behoefte aan heeft of hiertoe zelf niet in staat is. Dit hoeft geen vast moment in de week te zijn, maar kan juist ook af en toe. Op de website Bron: Gemeente van de Toekomst 140925 www.deeljemoment.nl deelt Harrie van Stipdonk uit LinIn de Limburgse gemeente Maasgouw waren niet gene zijn moment. Hij brengt mensen naar het ziekenhuis noeg zorgvrijwilligers om inwoners te helpen met dageen is zelf ook aanwezig bij het gesprek met de dokter, lijkse dingen. Met de campagne ‘Deel je moment’ vond omdat niet iedereen alles meekrijgt. de gemeente tot nu toe al elf nieuwe vrijwilligers. Goed begin Naast het werven van nieuwe zorgvrij‘We vragen niet om je schaarwilligers is de campagne ook gericht op se vrije tijd op te geven. We bewustwording: informele zorg is bevragen je zelfs niet je tijd te langrijk en wordt steeds belangrijker. delen. We vragen je om jouw Hoeveel mensen inmiddels de handen moment te delen. Je booduit de mouwen steken zonder dat officischappenmoment, je kaartmoment, je wandelmoment, eel te melden aan de gemeente, is moeilijk te meten. of je automoment. Je doet het al, of was het van plan. Maar sinds de start van de campagne afgelopen zomer Deel dit met een ander. Voor jezelf, en voor die ander.’ zijn er elf nieuwe zorgvrijwilligers gevonden. Deze zijn al gekoppeld aan inwoners met een ondersteuningsvraag. In de dorpskernen van de Limburgse gemeente MaasRoelofs: ‘Elf klinkt weinig, maar als je bedenkt dat er in gouw, die met vergrijzing en krimp kampen, wonen ons bestand maar elf zorg- en dementievrijwilligers zamensen die wel wat extra hulp of aandacht kunnen geten, dan is het een goed begin.' bruiken. In de vorm van gezelschap, een boodschap of vervoer en begeleiding bij een ziekenhuisbezoek. Maar vaak durven ze niet om hulp te vragen. ‘We merkten dat Jeugd-GGZ naar de praktijkondersteuwe niet genoeg dementievrijwilligers konden vinden’, ner Bron: Tijdschrift voor praktijkondersteuning 2015 zegt Sven Roelofs, beleidsmedewerker bij de gemeente Dat concludeert het NIVEL na een pilot in zes huisartsenMaasgouw. Het Rijk maakte vorig jaar eenmalig extra praktijken rond Gorinchem. Met subsidie van zorggroep middelen vrij voor de ondersteuning van mantelzorgers. Huisarts en Zorg konden zij acht maanden lang uitgeRoelofs: ‘De gemeenten kregen de vrijheid om de mid- breide huisartsconsulten bieden van 40 minuten, zogedelen naar eigen inzicht in te zetten, wij besloten het te noemde scharnierconsulten, en vier tot acht keer per besteden aan de werving van zorg- en dementievrijwil- week een praktijkondersteuner jeugd-GGZ inzetten. ligers.’ Hiermee kon ongeveer de helft van de kinderen met psychische klachten binnen een praktijk worden behanMee naar het ziekenhuis deld. Dit leidde niet tot meer verwijzingen of medicijn‘Het gebruik van termen als mantelzorger of zorgvrijwilli- gebruik. De praktijkondersteuners werkten samen met ger werkt niet’, constateert Roelofs. Met de campagne basisscholen in de buurt. ‘Deel je moment’ wil de gemeente inwoners op een luchtige manier enthousiasmeren om hun moment te Jaargang 2 | aflevering 38 | pagina 5

Het Decor - verruim(t) de horizon Vergeten vraag: waarom veranderen? Blog | door Hans Doorenspleet - Organisatiecoach

Het is een raadsel waarom de beslissers in ons land nog steeds een heilig geloof hebben in het veranderen van houding en gedrag door middel van het aanpassen van de structuur van de organisatie.

In grote organisaties, en daar horen de gemeenten over het algemeen bij, heerst nog steeds een 'geloof' dat gewenste veranderingen gerealiseerd kunnen worden met een reorganisatie. Wat men wil veranderen betreft in de huidige tijd echter vrijwel alleen houding en gedrag van de medewerkers. Een voorbeeld Ik was laatst bij een bijeenkomst waarin een van de sprekers een enthousiast verhaal vertelde over de veranderaanpak bij een grote Nederlandse bank. Het werd me duidelijk dat ze niet over een nacht ijs waren gegaan. Men had zich uitgebreid georiënteerd op de wijze van organiseren bij een aantal hedendaagse succesvolle bedrijven, waaronder Netflix en Spotify. Hieruit was een structuur en een aanpak gekomen die volledig vernieuwend zou zijn. Als ik door het verhaal heen luisterde en de Engelse termen weg filterde, kwam er eigenlijk een matrixorganisatie naar voren. Hierbij bestaat dan ook geen teamleider/manager meer, maar een teamcoach (die natuurlijk wel de baas is). Een concept waarvan al zeker twee decennia bekend is dat het op structurele basis (dit in tegenstelling tot bij een projectmatige aanpak) niet functioneert, is met nieuwe termen weer uit de mottenballen gehaald.

of het geschetste probleem ook met de voorgenomen aanpak De kern van de bedrijven die bestudeerd zijn ligt allereerst in opgelost kan worden. het product/dienst, maar vervolgens in de manier waarop ze met hun medewerkers, met elkaar, omgaan. De ruimte die Organisatievorm als modeartikel wordt geboden voor initiatieven, voor experimenteren, het mogen maken van fouten, om van te leren, het samen spelen, Duidelijk was wel dat men denkt dat wanneer je de leren, ontdekken en ontwikkelen, dat is de ware kracht van dit structuur van hedendaagse succesvolle bedrijven soort bedrijven. Iets wat een bank helemaal niet kan bieden en maar kopieert, je dan zelf ook succesvol gaat worden. ook niet moet willen bieden. Voor een gemeente ligt dit iets Een majeure denkfout! Succesvolle bedrijven zijn eerst en voor genuanceerder, maar er is wel een groot verschil met de bealles succesvol door hun product en door de manier waarop ze studeerde bedrijven. dit zo scherp mogelijk naar de wensen van de markt weten te modelleren. De structuur en cultuur moeten dit zo veel moge- Helaas is dit weer een van de vele voorbeelden waarbij de lijk ondersteunen en faciliteren en dit zal bij deze bedrijven zijn structuur van de organisatie wordt aangepakt en waar, ergens gelukt. in het proces, wordt vermeld dat er echt ook aandacht besteed zal worden aan de cultuuraspecten. Alle reorganisaties van dit Dus: de basis ligt in de vragen wat wil de klant, hoe reageert type, en ik denk dat nagenoeg iedere reorganisatie eigenlijk de markt? Ik zie een bank dit nog niet doen, misschien zouden van dit type is, gaat voorbij aan het feit dat het allemaal hangt ze daar eens moeten beginnen! Het verschil tussen organisa- aan de mens in de organisatie en dat een reorganisatie niets ties met een zeer traditionele instelling, zoals een bank of een verandert aan die mens. gemeente, en bedrijven die binnen enkele jaren van helemaal niets (omdat het product nog niet eens bestond) enorm groot Het wordt hoog tijd dat het management in Nederland eens en succesvol zijn geworden is gigantisch. Wat die verschillen écht gaat beseffen dat ze werken met mensen en dat ze daar betekenen voor structuur en cultuur: ik heb er geen woord hun aandacht en energie in gaan stoppen. Dus stop met reorover gehoord en vraag me af of deze vraag zelfs maar gesteld ganiseren en start met mensbewust organiseren! is.

Top-Down Het gevoel blijft dat er door de leiding is besloten dat er iets moet veranderen, dat de leiding zich daarna georiënteerd heeft en vervolgens heeft gekozen. Nu wordt er geïmplementeerd. Gelukkig spreekt men over 'Squads' en 'Tribes' en verloopt het hele proces 'Agile'. Dat klinkt allemaal zo modern dat het de medewerkers wel een 'boost' moét geven! Dat het doel Erger is dat ik me na afloop van de presentatie absoluut niet niet zo helder is en ook de medewerkersbetrokkenheid minikan herinneren waarom er bij de bank eigenlijk iets moest ver- maal lijkt te zijn, geeft aan dat er in werkelijkheid niet zo veel anderen. De aanleiding tot de verandering is of nauwelijks aan zal gaan veranderen. de orde geweest, of heeft volstrekt geen indruk op me gemaakt. Terwijl ik bij dit soort verhalen meestal toch goed oplet Er werken mensen in je organisatie!

Gemeenten krijgen 40 euro per asielzoeker per nacht Bron: Rijk 1q50925 Een gemeente die noodopvang voor vluchtelingen aanbiedt, krijgt 40 euro per nacht per vluchteling. Dat blijkt uit een brief die staatssecretaris Dijkhoff van Veiligheid en Jusititie heeft gestuurd aan alle gemeenten. Een gemeente die drie dagen lang honderd vluchtelingen opvangt, krijgt 12.000 euro. De staatssecretaris schrijft verder dat er nog steeds (nood)opvanglocaties nodig zijn. Deze locaties zijn in principe voor opvang van maximaal 72 uur.

Jaargang 2 | aflevering 38 | pagina 6

Het Decor - verruim(t) de horizon Gids “ADHD, een update” met laatste inzichten over diagnostiek en behandeling bij ADHD Bron: GGz nieuws 150925 25 september 2015 – Onderzoekers van de Vrije Universiteit Amsterdam hebben in samenwerking met een aantal onderzoekers van andere universiteiten een gids gepubliceerd met daarin de meest recente wetenschappelijke inzichten over diagnostiek en behandeling bij ADHD. Deze gids, “ADHD, een update”, is bedoeld voor zowel zorgverleners als degenen die vanuit de gemeenten betrokken zijn bij de inkoop van zorg. Methoden voor diagnostiek en behandeling ADHD is inmiddels een bekend fenomeen in de samenleving, ook omdat het een stoornis is die veel voorkomt onder kinderen en jongeren. Er wordt veel onderzoek naar ADHD gedaan, maar in de praktijk blijkt regelmatig onduidelijkheid te bestaan over de effectiviteit van behandelingen. Bij zorginstellingen is ADHD-problematiek de meest voorkomende reden van verwijzing. Door de transitie van de jeugdzorg zijn gemeenten vanaf 2015 medeverantwoordelijk voor het inkopen van zorg voor kinderen en jeugdigen met ADHD. Het is daarom belangrijk dat gemeenten kort en krachtig geïnformeerd worden over de methoden voor de diagnostiek en behandeling, zodat zij de juiste zorg kunnen inkopen. Meest recente inzichten samengevat Ondanks de vraag naar evidence-based methoden voor de diagnostiek en behandeling van ADHD, merken de onderzoekers dat recente wetenschappelijke inzichten vaak moeizaam de weg vinden naar de klinische praktijk. Door vraaggericht samen te werken met clinici, is deze gids tot stand gekomen. In “ADHD, een update” vatten verschillende onderzoekers de meest recente inzichten vanuit wetenschappelijk onderzoek op het gebied van ADHD samen. Ook presenteren de wetenschappers de resultaten van enkele recente effectiviteitsstudies die in Nederland zijn uitgevoerd. De theorie wordt afgewisseld met tien interviews van betrokkenen bij de zorg rondom ADHD (van een verpleegkundig specialist tot een psycholoog

en van een jongere met ADHD tot een onderzoeker naar euro in 2015 en in 2016, voor alleen al de zwaarste vorm van ADHD-interventies). jeugdzorg. Ook op de overige jeugdzorg worden tekorten gevreesd, maar wegens het ontbreken van facturen is daar nog De gids is tot stand gekomen als samenwerking tussen clinici geen zicht op. ‘We moeten nu voor 2016 zorg inkopen, ook en wetenschappers. De gids is mogelijk gemaakt vanuit het met andere regio’s. Het maken van afspraken is in deze finanZonMw-programma Zorg voor Jeugd, waar projectleiders cieel onzekere situatie haast onmogelijk geworden.' rondom bepaalde thema’s is gevraag gezamenlijk hun resultaten te verspreiden. Daarnaast is het in een situatie als deze ondoenlijk om over vernieuwing van de zorg te spreken, stelt Eijbersen. Meer informatie ‘Instellingen weten nu niet of ze volgend jaar nog wel zorg Publicatie “ADHD, een update” (PDF 2.7 MB) kunnen verlenen. Die hebben wel wat anders aan hun hoofd dan met ons mee te denken over innovatie.’ De tekorten zetten het systeem en de gedachte achter de transformatie onder Sturing '3D' lastig zonder bonnetjes enorme druk. Het gesprek over innovatieve zorg en/of minder Bron: BB 150928 Monitoring en sturing in onder meer de jeugdzorg is zonder zware hulp, dat de gemeenten Bunnik, De Bilt, Wijk bij Duurfacturen onmogelijk. De redenen van het uitblijven van bon- stede, Utrechtse Heuvelrug en Zeist samen ingezet hebben, netjes zijn divers, maar de gevolgen groot. Voor onder meer dreigt te verzanden. de inkoop en innovatie, maar ook voor de gemeentelijke jaarZonder bonnetjes dus geen zicht op zorggebruik, geen zicht rekeningen. op de daarmee gepaard gaande kosten, geen zicht op vernieuZonder facturen is monitoring in onder meer de jeugdzorg wing, geen zicht op vermindering van het zware en dure geonmogelijk. De redenen van het uitblijven van bonnetjes zijn bruik van zorg. Kortom: geen sturingsinstrument. Nu het eerste divers, maar de gevolgen groot. Voor onder meer de inkoop jaar een eind op weg is, wordt de behoefte aan monitoring en innovatie, maar ook voor de gemeentelijke jaarrekeningen. steeds urgenter. Financiële monitoring, wel te verstaan, al noemt Koelewijn het liever bedrijfsmatige monitoring. KoeleHeel veel gemeenten weten momenteel nog helemaal niet wijn: ‘Monitoring op effecten, de inhoudelijke kant dus, komt waar ze financieel aan toe zijn. Wethouders worden dan ook nog helemaal niet van de grond.’ flink zenuwachtig, ‘zeker met de begrotingsbehandelingen op komst’, stelt Machteld Koelewijn, partner bij BMC. ‘Veel gemeenten hebben het eerste half jaar gewerkt met bevoorschotting. Vanaf nu komen de facturen binnen.’ Daarmee wordt langzaam duidelijk hoe de vlag erbij hangt. Het ontbreken van bonnetjes is niet alleen een financieel probleem, weet Jorrit Eijbersen, wethouder in Bunnik en voorzitter regionale stuurgroep sociaal domein Zuidoost-Utrecht. Het heeft ook gevolgen voor de inkoop en vernieuwing van de zorg. De regio stevent af op een tekort van zeker zes miljoen

Rekenkamers en accountants maken zich grote zorgen over het gebrek aan inzicht. En niet alleen bij de jeugd, maar ook voor de Wmo 2015 en de Participatiewet, stelt voorzitter Jan de Ridder van de Nederlandse Vereniging voor Rekenkamers en Rekenkamercommissies (NVRR). Het uitblijven van facturen zal zich wreken bij de vaststelling van de gemeentelijke jaarrekeningen, voorspelt hij. ‘Het is belangrijk dat gelden betrouwbaar worden besteed.’ Als er geen waarheidsgetrouw beeld van de financiën kan worden gegeven, zullen accountants geen goedkeurende verklaring afgeven. Jaargang 2 | aflevering 38 | pagina 7

Het Decor - verruim(t) de horizon Ruud Heinen: “Het was heel fijn om 1 aanspreekpunt te hebben” Ervaringsverhaal Het verhaal van Ruud Heinen is het eerste in een reeks portretten van leerlingen en hun ervaringen met passend onderwijs. “Het is belangrijk dat je steeds met dezelfde persoon te maken hebt. Huur mevrouw De Kruif in!”

     

Naam: Ruud Heinen Leeftijd:18 jaar Woont in: Roosendaal School: Fontys Hogescholen, Eindhoven Bijzonder: Ruud heeft autisme, maar wist toch in 6 jaar zijn vwo-diploma te halen op een reguliere school: het Gertrudiscollege in Roosendaal. Wil later worden: Weet hij nog niet, waarschijnlijk iets technisch in de automotivebranche

Wat merk je er zelf van dat je autisme hebt? “Eigenlijk niet zo veel. Ik ben altijd zo geweest, dus ik weet niet hoe het is om als een ‘normaal’ persoon te leven. Maar ik hoor van mijn ouders wel dat ik altijd heel erg op tijd wil zijn. Ik wilde bijvoorbeeld altijd heel vroeg naar school om op tijd mijn fiets weg te kunnen zetten.” Je zat op een speciale basisschool, hoe vond je het om nu naar een reguliere middelbare school te gaan? “Ik vond het heel spannend om in een grote klas te komen, op de basisschool zaten er maximaal 14 leerlingen in een klas. En ik zag wel op tegen de drukte in de gangen tussen de lessen door. Gelukkig kreeg ik vooral aan het begin veel begeleiding van mevrouw De Kruif, de onderwijskundig begeleider.” Wat voor begeleiding kreeg je van haar? “We hadden elke dag voor de lessen begonnen een gesprek over mijn planning. We bespraken dan ook langetermijnopdrachten, omdat ik die altijd extra moeilijk vond om in te plan-

nen. Soms waren opdrachten ook gewoon niet duidelijk, dan hielp ze om te zorgen dat ik duidelijke deadlines kreeg. En als ik een probleem had met een leraar, stapte ze op die leraar af. Want ik durfde er zelf vaak niets van te zeggen. Mevrouw De Kruif heeft me heel veel over plannen geleerd, waardoor we onze gesprekken konden afbouwen. In de zesde klas hadden we nog maar 1 keer in de 2 weken een afspraak.”

dan aan je klasgenoten. Ze weten dan dat je iets hebt en kunnen er rekening mee houden.” Weten hoe Ruuds moeder dit allemaal beleefde? Lees haar verhaal. Nieuwsgierig hoe Henny de Kruif dit allemaal voor elkaar kreeg? Lees ook haar portret.

Voorzieningen voor thuiswonende cliënten met een Wlz-indicatie Bron: VNG 150923 De overheveling naar het Rijk per 2016 van hulpmiddelen, woningaanpassingen en huishoudelijke hulp voor cliënten met een Wlz-indicatie die zelfstandig wonen, gaat voorlopig niet door. Dit in tegenstelling tot eerdere berichtgeving. In eerdere berichtgeving hebben wij laten weten dat hulpmiddelen waarschijnlijk, en dat huishoudelijke hulp per 2016 zeker over zou gaan naar het Rijk. Voortschrijdend inzicht bij alle Wat ga je doen nu je je vwo-diploma op zak hebt? “Ik ben net gestart met de opleiding automotive aan de Fontys betrokken partijen heeft echter tot andere keuzes geleid. Hogescholen in Eindhoven. Ik heb altijd een obsessie gehad voor auto’s, dus dit past helemaal bij mij. Op het hbo wordt In het voorbereidingstraject is gebleken dat de overheveling natuurlijk nog meer zelfstandigheid van je gevraagd dan op ingewikkeld is en dat tot nu toe niet aan de randvoorwaarden het vwo, dus dat is wel spannend. De opleiding automotive voor een zorgvuldige overheveling is voldaan. Het gaat daarbij wordt gelukkig in een klein gebouw gegeven, met maar 200 onder andere om gegevensuitwisseling tussen gemeenten, CIZ studenten. Een echt autistengebouw, haha. En als ik onder- en zorgkantoren. steuning wil, kan ik die krijgen van een studentendecaan. Op het hbo moet je daar wel zelf om vragen, maar ik heb de afge- Standpunt Voorlopig houdt de VNG vast aan het standpunt dat door de lopen jaren wel geleerd hoe ik dat moet doen.” VNG-commissie Gezondheid en Welzijn in 2014 is ingenomen, Heb je nog een tip voor een school die voor het eerst een leer- namelijk dat de hulpmiddelen, woningaanpassingen en huishoudelijke hulp voor cliënten met een Wlz-indicatie overgeheling met autisme krijgt? “Mevrouw De Kruif inhuren! Nee, dat hoeft natuurlijk niet. veld moeten worden naar de Wlz. Maar het is wel belangrijk dat je als leerling niet steeds met een andere persoon te maken hebt. Ik vond het heel fijn om 1 Volledige brief: aanspreekpunt te hebben met wie ik al mijn problemen kon Voorzieningen voor thuiswonende cliënten met een Wlzbespreken. En als je zelf autisme hebt, of wat anders, vertel het indicatie Jaargang 2 | aflevering 38 | pagina 8

Het Decor - verruim(t) de horizon Samenwerking wordt raadsleden teveel Opinie | door Rob de Greef 150928

In het land woeden discussies over democratische legitimatie van samenwerkingsverbanden. Dan in het bijzonder over gemeenschappelijke regelingen. De rol van de raad moet verduidelijkt worden én versterkt worden is dan al snel de conclusie. Op zich is daar natuurlijk niets mis mee, maar de vraag is wel hoe reëel dit is Want hoe reëel is het, gelet op de beschikbare tijd van raadsleden? Een gemeente zit immers niet in één samenwerkingsverband, dan was het te overzien, maar meestal in wel 10 tot 20 of zelfs nog meer samenwerkingsverbanden. Hoe kan daar nu grip op gehouden worden? Politieke risico-analyse Raadsleden zouden moeten beginnen met het maken van een risico-analyse, of deze te laten voorbereiden door het college, om te bekijken welk samenwerkingsverband(en) het grootste risico heeft/hebben op (politieke) problemen. Het zijn die gemeenschappelijke regelingen waarbij een zware politieke component is, bijvoorbeeld omdat er ook beleidsmatig wordt samengewerkt, omdat het om een zeer groot financieel risico gaat of omdat er in het verleden veel mis is gegaan, waar de aandacht van de raad zich primair op moet richten. Zie het maar als "handhavingsbeleid": je controleert die samenwerkingsverbanden waarbij de grootste kans op een ramp bestaat. Daarbij kan dan vaker informatie worden ingewonnen en deze samenwerkingsverband kunnen vaker terugkomen op de raads - of commissievergadering. En voor deze samenwerkingsverbanden is het ook belangrijk dat raadsleden de collega's in andere raden opzoeken om iets te kunnen bewerkstelligen!

deze kan ook "uitbesteed" worden. Met uitbesteding wordt hier dan natuurlijk niet bedoeld aan een externe particuliere partij, maar aan de raad van een andere gemeente. De samenwerkingsverbanden die redelijk tot goed presteren, waar weinig misgaat en die politiek niet gevoelig liggen én waarbij een rol op afstand passend is gelet op de dualisering (zoals bijvoorbeeld bedrijfsvoeringssamenwerking in shared service centres) kan dan afgesproken worden dat de raad van de ene gemeente samenwerkingsverband A in de gaten houdt, terwijl de raad van een andere gemeente zich juist richt op samenwerkingsverband B. Dat scheelt werk per raad, en pas als een van de controlerende raden een probleem ontdekt dat politiek van aard is, kan dan worden "opgeschaald" naar alle raden. Waken voor overbelasting Op die manier is er altijd sprake van democratische controle, want dat is bij iedere vorm van publiekrechtelijke bevoegdheidsuitoefening van belang. Maar er wordt ook voorkomen dat raden en raadsleden overbelast raken omdat zij, naast hun normale raadswerk in de eigen gemeente, ook nog talloze samenwerkingsverbanden actief in de gaten moeten houden door naar platformbijeenkomsten, agendacommissies, klankbordgroepen of andere gremia voor raadsleden te moeten gaan. Al dat soort instrumenten zijn zeer nuttig, maar als ze voor ieder samenwerkingsverband worden toegepast, niet te behappen voor individuele raadsleden. Gewoon omdat er te weinig tijd is! Auteur Mr Rob de Greef is Kerndocent van de Leergang Samenwerkingsverbanden tussen decentrale overheden van de VU Law Academy; docent/onderzoeker staats- en bestuursrecht aan de Vrije Universiteit en partner bij PROOF Adviseurs.

Zorginstellingen willen asielzoekers huisvesOpschalen pas als nodig Dat wil natuurlijk niet zeggen dat andere samenwerkingsver- ten Bron: Aedes 150929 banden niet gecontroleerd moeten worden, net zo min als dat Zorginstellingen onderzoeken of het mogelijk is asielzoekers bedrijven met een zeer beperkt risico nooit gecontroleerd wor- met een verblijfsvergunning te huisvesten in verzorgingshuizen den. Maar die controle kan steekproefsgewijs plaatsvinden of met lege seniorenkamers. De koepelorganisaties ActiZ

(ouderenzorg) en Aedes (woningcorporaties) vragen middels een enquête of de leden ervoor voelen om asielzoekers in verzorgingshuizen onder te brengen. Dit schrijf het Dagblad van het Noorden. ActiZ en Aedes onderzoeken of zorginstellingen ervoor voelen asielzoekers met een verblijfsvergunning te plaatsen in de verzorgingshuizen, die deels ook nog door ouderen worden bewoond. ActiZ-woordvoerder Bernadet Naber zegt tegen de krant: "Deze vergunninghouders hebben recht op een eigen woning, maar wachten vaak in een azc omdat die woning nog niet beschikbaar is. Een plek in een verzorgingshuis kan dan een uitkomst zijn. Een handjevol zorgorganisaties oriënteert zich nu. Dat kan wellicht honderd plekken opleveren." Verzorgingshuizen in heel Nederland kampen met leegstand, waardoor ze inkomsten misslopen. ActiZ maakte vorig jaar de inschatting dat tweehonderd van de circa tweeduizend verzorgings- en verpleeghuizen volledig of deels leeg komen te staan. Steeds minder ouderen komen in aanmerking voor een plek in een verzorgingshuis. Er zijn verzorgingshuizen die ook al experimenteren met huisvesting van studenten in seniorencomplexen. Volgens Naber is die combinatie met ouderen een groot succes. Noodopvang Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) zit te springen om panden voor noodopvang vanwege de grote vluchtelingenstroom. Volgens Alet Bouwmeester van het COA komen verzorgingshuizen zeker in aanmerking. Die beschikken namelijk over goede voorzieningen zoals voldoende wc's en douches. Zonnehuisgroep Noord, met verzorgingshuizen in de provincie Groningen, spreekt al langer over de opvang van vluchtelingen, maar alleen in centra die op termijn compleet leeg komen te staan, zegt een woordvoerder. Zorggroep Tangenborgh in Emmen loopt niet bepaald warm voor het idee vluchtelingen onder te brengen in de ouderenzorg. Volgens een woordvoerder is het lastig bejaarden en vluchtelingen te mengen. Jaargang 2 | aflevering 38 | pagina 9

Het Decor - verruim(t) de horizon het is ook een lastig thema. Léon Sonnenschein van het Ministerie van BZK: ‘Omdat in dit domein twee grondrechten naast elkaar staan: de bescherming van de persoonlijke levenssfeer en de sociale grondrechten. Die twee grondrechten kunnen in de praktijk niet los van elkaar staan, die moeten samen geborgd worden.’ Maar hoe doe je dat? Tip 1: geef hulpverleners een privacy-training Algemene richtlijnen zijn lastig te formuleren, stelt Sonnenschein. Want elke case van een persoon of gezin dat hulp nodig heeft, is anders. Het komt in de praktijk vaak neer op de 6 tips voor raadsleden om privacy-beleid persoonlijke beoordeling en afweging van de betrokken hulpkritisch te volgen verlener. ‘Dus moet je je als gemeente vooral richten op het Bron: Gemeente van de Toekomst `150925 trainen van hulpverleners. Zodat ze in de praktijk telkens uiterIs de privacy rond informatienetwerk Suwinet wel goed geremate zorgvuldig de afwegingen aangaande privacy kunnen geld? Léon Sonnenschein van het Ministerie van BZK geeft zes maken. Dat is veel effectiever en efficiënter dan een pakket tips voor raadsleden die het privacy-beleid van hun gemeente regels.’ kritisch willen volgen en beïnvloeden. Klein hokje, grote boodschap. De workshop ‘Privacy en de decentralisaties’ tijdens het Transformatiecongres in ’sHertogenbosch had voor veel van de aanwezige raadsleden een verrassing in petto. Een lichte schok zelfs. Onderwerp van de wake upcall: Suwinet, het systeem waarmee overheidsorganisaties gegevens van burgers en bedrijven digitaal met elkaar kunnen uitwisselen. Reden voor onrust: de mededeling van spreker Peter van der Zwan dat uit onderzoeken in 2013 en dit jaar blijkt dat slechts 17 procent van de gemeenten de privacy rond Suwinet goed op orde heeft. De Tweede Kamer toonde zich eind juni kritisch over de uitslagen van de onderzoeken en staatssecretaris Klijnsma besloot de Inspectie SZW de opdracht te geven om vanaf 1 september alle gemeenten nog eens onder de loep te nemen. 1 april 2016 is de uitslag van dat onderzoek bekend. Dan kan iedere gemeente zien of ze voldoet of niet. Van der Zwan: ‘Voldoe je niet, dan kun je een boete tegemoet zien. Of zelfs worden afgesloten van Suwinet.’

Tip 2: de discussie over privacy is politiek, laat die niet over aan juristen en beleidsmedewerkers Hans Versteeg (VNG): ‘ Keuzes over privacy zijn vrijwel altijd politiek. De VVD kijkt anders naar privacy dan de SP. Dus moet je de keuzes niet aan juristen en beleidsmedewerkers overlaten.’ Laat je ook niet door het college van B&W met een kluitje in het riet sturen, waarschuwt Versteeg. ‘Met allerlei ingewikkelde juridische verhalen bijvoorbeeld. Het is hun taak om het helder aan u uit te leggen.’

Tip 4: haal expertise in huis Probeer als gemeenten niet zelf het wiel uit te vinden, maar haal er een expert bij. En laat die professional een zogeheten Privacy Impact Assessment uitvoeren. Tip 5: regel een Chief Information Officer Dat klinkt wat overdreven? De inzet van een CIO wordt in de toekomst waarschijnlijk verplicht gesteld. Tip 6: maar leg niet teveel vast Veel van de voorgaande tips zijn procedures die je kunt organiseren. Maar volgens Versteeg houdt het daarmee wel zo’n beetje op. ‘Veel zorgprofessionals zeggen: vertel me gewoon wat wel en niet mag. Maar dat blijkt in de praktijk lastig.’ De werkelijkheid in het sociale domein is te weerbarstig om te vangen in wetgeving. ‘En dus moeten we veel aan het oordeel van de professional zelf overlaten.’

Jeugdzorg: regio Tilburg voorziet tekort 2,6 miljoen Bron: Hart van Brabant 150929 De acht gemeenten in de regio Hart van Brabant voorzien op jeugdzorg dit jaar een tekort tot 2,6 miljoen euro. Vooral de zwaardere zorg valt duurder uit. Dit schrijft het Brabants Dagblad.

Deze inschatting staat volgens de krant in een notitie voor de gemeenteraden. Voorstel is nu van het budget van 7 miljoen euro voor zorgvernieuwing 3 miljoen af te halen om het risico Tip 3: check of er een privacy-protocol is te dekken. De jeugdzorg valt sinds 1 januari onder verantDe decentralisaties vragen hoe dan ook om veel samenwerwoordelijkheid van de gemeenten. De bedoeling is de zorg na king en dus veel informatie-uitwisseling, vaak van gevoelige dit overgangsjaar te vernieuwen. persoonlijke gegevens. Dan is privacy altijd een issue. Daarom: besteed in je beleidsplannen ook aandacht aan de wijze waarDe Tilburgse gemeenteraad organiseert komende maandag op je als gemeente omgaat met privacy in het sociale domein. een 'dag van de verantwoording' over zorg, jeugdhulp en De samenwerking in het sociale domein is meestal vastgelegd werk. Iedereen die in Tilburg hierbij betrokken is, krijgt dan de in convenanten. Maar kennen die convenanten ook een privagelegenheid zijn mening te geven over de uitvoering van de cy-protocol? nieuwe gemeentelijke taken. Privacy is een precair thema in het sociaal domein, want het gaat immers vaak om zeer gevoelige persoonsgegevens. Maar Jaargang 2 | aflevering 38 | pagina 10

Het Decor - verruim(t) de horizon Kostendelende medebewoner In de Participatiewet wordt een definitie van 'kostendelende medebewoner' geïntroduceerd in het voorgestelde artikel 19a Participatiewet. Dit is namelijk de persoon van 21 jaar of ouder die in dezelfde woning als de bijstandsgerechtigde het hoofdverblijf heeft. Dit is van belang om te bepalen of de norm van een belanghebbende wordt vastgesteld op basis van de kostendelersnorm of op basis van de basisnormen. Valt een persoon onder een van de uitzonderingen van het huidige artikel 22a Participatiewet, dan is hij in principe ook geen 'kostendelende medebewoner' onder de nieuwe kostendelersnorm. Deze uitzonderingen betreffen kortweg: de echtgenoot Nieuwe kostendelersnorm van de bijstandsgerechtigde, personen met een commerciële Gewenste duidelijkheid en een dringend verzoek aan jonge relatie en studenten. studenten om zelfstandig te gaan wonen

Blog | door mr. Lance op den Camp werkzaam bij Schulinck als "Meneer en mevrouw Leeuwenhart delen de woning met de eindredacteur van Grip op Participatiewet. De Verzamelwet SZW 2016 is verschenen. Het betreft thans nog een voorstel van wet dat bij de Tweede Kamer is ingediend. Daarin wordt de per 1 januari 2015 in de Participatiewet geldende kostendelersnormsystematiek gewijzigd. Doel blijft het rekening houden met de voordelen van het delen van de kosten binnen één huishouden. De meest fundamentele wijziging is dat de personen die meetellen voor de berekening van de kostendelersnorm en de uitzonderingen daarop uit het artikel over de kostendelersnorm worden gehaald en worden opgenomen als aparte definitie 'kostendelende medebewoner' in de Participatiewet. Dit is een van de wijzigingen die beoogt de uitvoering van de kostendelersnorm te vereenvoudigen. De wetgever is daarin naar mijn mening geslaagd. Toch bevat de nieuwe kostendelersnorm nog een omissie. Dat betreft de uitzondering voor studenten die voor hun 18e jaar zijn gestart met de huidige opleiding. Ook kunnen de wijzigingen nadelig uitpakken voor gehuwden waarvan één studeert. In dit opiniestuk zal ik de interessante aspecten van de nieuwe kostendelersnorm verduidelijken aan de hand van een doorlopend voorbeeld.

individuele situatie. Hierbij wijst de wetgever erop dat met toepassing van artikel 18 Participatiewet de bijstand kan worden afgestemd op de individuele omstandigheden, mogelijkheden en middelen van de bijstandsgerechtigde. Dat klinkt heel redelijk, maar hierbij moet wel worden gerealiseerd dat deze individualiseringsbepaling alleen in zeer bijzondere situaties kan worden toegepast. Overigens geldt van 1 januari 2016 tot 1 juli 2016 overgangsrecht voor het zittend bestand bijstandsgerechtigden die er door de gewijzigde kostendelersnormsystematiek op achteruitgaan. "Dezelfde meneer en mevrouw Leeuwenhart zijn in deze casus allebei 25 jaar. Mevrouw Leeuwenhart volgt een studie met recht op studiefinanciering en heeft daarom geen recht op bijstand. Meneer Leeuwenhart heeft wel recht op bijstand. Onder de huidige Participatiewet zou de kostendelersnorm van toepassing zijn en worden berekend alsof sprake is van een éénpersoonshuishouden. De norm bedraagt 70%. Onder de nieuwe kostendelersnorm zal de norm 50% gaan bedragen. Dit vanaf 1 juli 2016 omdat tot zij tot die datum op grond van het overgangsrecht recht hebben op een norm van 70%. Dit betekent dat meneer en mevrouw Leeuwenhart er per 1 juli 2016 flink op achteruit gaan en nog eens goed naar het huishoudboekje moeten kijken." Wijzigingen ten aanzien van studenten

heer van Binsbergen. De heer van Binsbergen is geen kostendelende medebewoner aangezien hij studeert en studiefinanciering ontvangt. Onder de huidige Participatiewet was het verdedigbaar dat de kostendelersnorm van toepassing was als ware sprake van een tweepersoonshuishouden (zie hierover ook de opinie van mr. Jeroen van Fessem). Volgens het voorstel in de Verzamelwet SZW 2016 geldt niet de kostendelersnorm maar de gewone gehuwdennorm omdat zij geen kostendelende medebewoner hebben. Materieel is er geen verschil omdat zowel onder de huidige als de voorgestelde regeling sprake is van een norm van 100%" De uitzondering voor studenten wordt iets aangepast. Studenten zijn geen kostendelende medebewoner als zij: Niet-rechthebbende partner Volgens de huidige systematiek is de kostendelersnorm van  een BBL-opleiding volgen; of toepassing op gehuwden waarvan een persoon geen recht  onderwijs volgen waarvoor aanspraak kan bestaan op stuheeft op bijstand onder de kostendelersnorm. Dit vindt de diefinanciering of een WTOS-tegemoetkoming en bij aanwetgever ongewenst en niet nodig. Voor gehuwden waarvan vang van dat onderwijs - gelet op zijn leeftijd - in aanmereen partner geen recht op bijstand heeft en die niet onder de king kunnen komen voor studiefinanciering of WTOS. kostendelersnorm vallen is nu geregeld dat zij aanspraak maken op 50% van de gehuwdennorm. Met deze wijziging kan de  Vervolg op pagina 12 rechthebbende gehuwde er flink op achteruitgaan (van 70% naar 50%). De wetgever realiseert zich ook dat dit erg rigide is en beseft zich goed dat steeds moet worden gekeken naar de Jaargang 2 | aflevering 38 | pagina 11

Het Decor - verruim(t) de horizon 

nanciering. Zodoende is hij formeel wel een kostendelende medebewoner. Dit is mijns inziens niet redelijk aangezien hij En bij die laatste voorwaarde knelt de spreekwoordelijke een voltijdsstudie volgt, nota bene dezelfde studie als zijn schoen. Thans is vereist dat de aanspraak op studiefinanciering broer, die juist om die reden niet wordt aangemerkt als kos'op enig moment' moet bestaan. Dit wordt gewijzigd in 'bij tendelende medebewoner. aanvang'. Dit betekent dat een groep studenten ten onrechte wordt aangemerkt als kostendelende medebewoner. Het be- Salvador kan niet worden aangemerkt als kostendelende metreft studenten die op het moment dat zij zijn gestart met een debewoner, alleen al omdat hij niet bij zijn ouders in Nederopleiding jonger dan 18 jaar waren en daardoor niet voldoen land woont." aan de eis dat zij bij aanvang van de studie - gezien hun leef- Technische wijzigingen tijd - in aanmerking komen voor studiefinanciering. In dat ge- De kostendelersnorm wordt ook technisch aangepast. Zo komt val tellen deze studenten gewoon mee als kostendelende me- er een nieuwe definitie van de A-factor waarmee de hoogte debewoner bij de toepassing van de kostendelersnorm. Dit van de kostendelersnorm wordt bepaald. De essentie blijft dat openbaart zich pas als de student de leeftijd van 21 jaar be- zowel de bijstandsgerechtigde zelf, diens eventuele echtgereikt, want tot 21 jaar kan een persoon niet worden aange- noot en alle kostendelende medebewoners worden betrokken bij de berekening van de kostendelersnorm. Verder worden de merkt als kostendelende medebewoner. normen voor gehuwden waarvan één echtgenoot 21 jaar of Studenten die een vergelijkbare opleiding volgen in het bui- ouder is en de ander jonger dan 21 jaar die samenwonen met tenland worden ook uitgezonderd van de kostendelersnorm. één of meer kostendelende medebewoners, geregeld in artikel Hierbij moet niet worden gedacht aan een student die in het 22a Participatiewet. buitenland studeert en woont, want hij zal zijn hoofdverblijf niet in Nederland hebben en daarom niet onder het bereik van De kostendelersnorm wordt eenvoudiger en de berekening de kostendelersnorm vallen. Wel kan worden gedacht aan een gaat ook vaak goed, maar toch zitten er ook aan de nieuwe in Nederland woonachtige student die in het buitenland kostendelersnorm een paar haken en ogen. Hopelijk kunnen (bijvoorbeeld België) studeert. die nog hersteld worden gedurende de behandeling van het wetsvoorstel in de Tweede Kamer. Wij houden in ieder geval "Pa en ma Leeuwenhart ontvangen in dit geval een bijstands- de ontwikkelingen op dit terrein in de gaten. Zie ook ons douitkering en wonen samen met hun studerende zonen Richard cument 'Opmerkingen bij de Verzamelwet SZW 2016' voor een en Arthur. Richard is toen hij 17 jaar was begonnen aan een overzicht van de wijzigingen en door ons gesignaleerde knelMBO-opleiding. Arthur is dezelfde MBO-opleiding gaan vol- punten. gen toen hij 18 jaar was. Een derde zoon, Salvador, studeert en woont in Salamanca (Spanje). De patiënt terug van weggeweest Vervolg van pagina 11

Omdat Arthur en Richard ouder zijn dan 21 jaar kunnen zij in beginsel worden aangemerkt als kostendelende medebewoners. Arthur is echter geen kostendelende medebewoner, omdat hij bij aanvang van zijn studie gezien zijn leeftijd aanspraak maakte op studiefinanciering. Richard maakte bij de start van het onderwijs gezien zijn leeftijd geen aanspraak op studiefi-

versiteit van Tilburg. Onder het motto ‘lief’ (zoals patiënten spreken over ‘een liefdevolle behandeling’) en voorzien van de nodige intellectuele bagage zijn ethici begonnen aan een bijzonder avontuur in een ziekenhuis met een volgens hen ‘levendige verandertraditie’. 22 auteurs belichten het programma in zijn totaliteit en zoomen in op uiteenlopende aspecten en onderwerpen. Positieve resultaten zijn onder andere: meer complimenten van patiënten, minder klachten over de bejegening, toename van het werkplezier en een positieve toonzetting over het ziekenhuis onder het brede publiek. Was het dus een succes? Een citaat uit de epiloog: ‘Wat wij als het hart van de zorg zien, bepaalt bij het afsluiten van het programma (...) helaas niet de alledaagse praktijk in het ziekenhuis; in die zin heeft het programma (...) geen eclatant succes geboekt – als zoiets al zou kunnen.’ Het programma verdient zeker aandacht, maar had juist daarom ook een beter verslag verdiend: beknopter, heldere rode draden en een minder omslachtig en/of bombastisch taalgebruik, vooral als men ook hulpverleners wil bereiken.

De patiënt terug van weggeweest. Werken aan menslievende zorg in het ziekenhuis, Andries Baart, Frans Vosman e.a., Uitgeverij SWP, 294 blz., 39,90 euro.

Menslievende zorg In De patiënt terug van weggeweest wordt verslag gedaan van een vijfjarig programma (2009-2014) om zorg menslievender te maken. Het ging hierbij om een samenwerking tussen het Tilburgse St. Elisabeth Ziekenhuis en (zorg)ethici van de UniJaargang 2 | aflevering 38 | pagina 12

Het Decor - verruim(t) de horizon 5 Acute aandachtspunten jeugd en Wmo Bron: VWS 150925 Sleutelwoorden: jeugd en Wmo

Staatssecretaris Van Rijn somt in zijn kwartaalbrief vijf concrete punten op die de volle aandacht van gemeenten verdienen. Van Rijn spreekt zijn waardering uit voor het werk dat door gemeenten en partners de eerste acht maanden van dit jaar is verricht. Hij ziet de vele initiatieven om passende hulp te organiseren vanuit het perspectief van de cliënt en ook daar is hij bijzonder content mee. Dat laat niet onverlet dat er nog een behoorlijke weg is te gaan om de uitvoering echt goed te maken. Daarom wil de staatssecretaris dat gemeente aan vijf concrete punten van uitvoering bestuurlijke prioriteit geven.  Communicatie, cliëntondersteuning en mantelzorg  Bestuurlijke afspraken trekkingsrecht persoonsgebonden budget  Terugdringen administratieve lasten  Bestuurlijke aandachtspunten Jeugdwet  Bestuurlijke aandachtspunten Wmo 2015 1. Communicatie, cliëntondersteuning en mantelzorg Cliëntenorganisaties geven duidelijk aan dat dat mensen onvoldoende geïnformeerd worden over zaken als het recht op gratis ondersteuning, de mogelijkheden voor een persoonlijk plan en gebruik van pgb's. Daarnaast is het tijdig afhandelen van aanvragen een blivend punt van aandacht. De staatssecretaris verwijst gemeenten naar de aanbevelingen van 'aandacht voor iedereen' en het inspiratiedocument van de VNG. Daarnaast vraagt de staatssecretaris bijzonder aandacht voor respijtzorg. "Respijtzorg is voor veel mantelzorgers essentieel om de zorg vol te kunnen houden." Gemeenten moeten dat beter gaan ondersteunen. "Ik vraag u daarom alert op te zijn op de mogelijkheden voor zorg en ondersteuning door naasten en mantelzorgers in uw gemeente."

2. Bestuurlijke afspraken trekkingsrecht persoonsgebonden budget De VNG, de SVB, ZN, Per Saldo, de BVKZ en de ministeries van SZW en VWS hebben op 3 september jl. bestuurlijk overeenstemming bereikt over de aanpak en het tijdsschema van de herbeoordelingen dan wel het verlengen van bestaande indicaties, het verbeterplan trekkingsrecht pgb en het terugvorderen van onterechte betalingen. Wat er op neer komt dat budgethouders op tijd duidelijkheid krijgen over veranderingen in de situatie per 1 januari.

Een goede en professionele toegang is essentieel voor goede jeugdzorg. De gemeente is verantwoordelijk om dit goed te organiseren. Van Rijn: "Het is mij bekend dat gemeenten hard werken om de toegang goed te organiseren." Maar het is inmiddels ook op het ministerie doorgedrongen dat hard werke niet voldoende is. Daarom zegt Van Rijn gemeenten blijvend te ondersteunen met professionalisering- en kennisprogramma's.

Daarnaast is de vernieuwing van de jeugdhulp een blijvend aandachtspunt. "De vernieuwing die moeten leiden tot minder beroep op zware jeugdhulp vragen van gemeenten om goed 3. Terugdringen administratieve lasten oog te houden voor de gevolgen voor instellingen zodat er Van Rijn: "De VNG en de branches van zorgaanbieders hebben landelijk voldoende specialistische jeugdhulp beschikbaar blijft. de handen ineengeslagen voor het stroomlijnen van de infor- Dit vraagt ook coördinatie tussen regio's." matievoorziening en het terugdringen van de administratieve 5. Bestuurlijke aandachtspunten lasten. Een gezamenlijke werkWmo 2015 agenda is opgesteld. Ik vraag u "Ik realiseer mij dat het gezamende komende periode bestuurlijk grip krijgen op het cliëntenbelijke prioriteit te geven aan de stand veel energie vraagt van u en uitvoering van deze werkagenuw medewerkers", aldus Van Rijn. da." Eén van de uitkomsten De conclusie is dan ook dat de was dat er te veel productcoverdeling van budgetten beter des in gebruik waren moet. Daarvoor loopt een onder(140.000!), dat aantal is inmidzoek, en mede op basis van de dels teruggebracht tot 400. uitkomsten daarvan zal rond 1 november een nieuwe beter werkEén van de eerste belangrijke bare verdeelsleutel worden gepuproducten uit de werkagenda bliceerd. is een modeloplegger rechtmatigheid. Deze modeloplegDaarnaast is er ook te veel discusger is een leidraad voor gemeenten en zorgaanbieders als sie over de eigen bijdrage. "Ik roep u op om blijvend alert te blijkt dat de bestaande afspraken of overeenkomsten voor het zijn of, ook als de wettelijke kaders rondom eigen bijdragen verlenen van ondersteuning of jeugdhulp, het naleven van alle worden gerespecteerd, de uitkomst voor de cliënt redelijk en rechtmatigheid vereisten onmogelijk maakt. Gemeenten moe- gewenst is." De steregel lijkt ook duidelijk: "De eigen bijdrage ten kijken of ze op basis hiervan aanvullende afspraken moe- voor de cliënt mag in geen geval hoger zijn dan de kostprijs ten maken. voor de gemeente." 4. Bestuurlijke aandachtspunten Jeugdwet



Vervolg op pagina 14r

Jaargang 2 | aflevering 38 | pagina 13

Het Decor - verruim(t) de horizon  Vervolg van pagiona 13 De staatssecretaris wijst gemeenten er in het kader van de Wmo ook op dat gemeenten niet zomaar eigen interpretaties op de wet kunnen en mogen loslaten: "Het categoraal vooraf, bijvoorbeeld in het beleidsplan, uitsluiten van bepaalde typen van ondersteuning als bijdrage aan iemands zelfredzaamheid, zoals hulp bij het huishouden, zonder daarbij een zorgvuldig onderzoek te doen naar de ondersteuningsvraag in relatie tot de (actuele) kenmerken van de cliënt en diens situatie, verhoudt zich niet met de Wmo 2015." De essentie van de wet blijft wat Van Rijn betreft overeind staan: "Ik wil nogmaals benadrukken dat het uitgangspunt van de Wmo 2015 is dat maatschappelijke ondersteuning beschikbaar is voor degenen die daarop zijn aangewezen, ongeacht de hoogte van het inkomen of vermogen."

sterke focus op zogenoemde 'kindsignalen' als blauwe plekken naar de wijkteam wordt opgepakt en hoe en wie het gezin en botbreuken, ligt achter ons. gaat begeleiden en volgen. Wijkteams zien verslaafde ouders, ouders met psychische problemen thuis en vragen naar wat zij nodig hebben om 'goedgenoeg' ouders te kunnen zijn zodat de multidisciplinaire teams ouders gericht kunnen ondersteunen. Dit kan alleen als wijkteams een vertrouwensrelatie hebben met ouders. Dus óók oog hebben voor wat er goed gaat, óók gesprekken voeren met (kleine) kinderen aan de hand van de drie huizen tekeningen. Dit is de reden dat alle teamleden van bijvoorbeeld Buurtzorg Jong getraind zijn in de benaderingswijze Signs of Safety waarbij respect en samenwerking met ouders centraal staat.

En natuurlijk, veiligheid komt eerst. Zoals het triage instrument van Veilig Thuis ook Vijf uitgangspunten die ook niet erg opzienbarend zijn altijd eerst nagaat: zijn de kinderen, volen waar een gemiddelde gemeente ook zeker achter Onder de loep wassenen veilig? Dat kan alleen als je zorgzal staan. Vraag blijft of de (financiële) ondersteuning vuldig nagaat wanneer en hoe onveilige voldoende is om alle beloften van het nieuwe beleid ook blij- situaties ontstaan, wie wat doet en op grond daarvan een veivend waar te maken. ligheidsplan maakt. Wat betreft meer gerichte training van wijkteams, zoals Marc Dullaert dat voorstelt, komt het neer op Dullaert gaat voorbij aan meerwaarde wijk- drie zaken:

Zo wordt kindermishandeling niet slechts als een geïsoleerde en “onverwachte” gebeurtenis beschouwd, maar wordt het ingebed in de gezamenlijke zorg door wijkteams, SAVE teams, Veilig Thuis zo nodig met inzet van de Geestelijke Gezondheidszorg en verslavingszorg. Ferko Öry Buurtzorg Jong

'Gemeentelijke zorg voor licht verstandelijk beperkten schiet tekort' Bron: NRC 150928 De gemeentelijke zorg voor licht verstandelijk beperkten schiet tekort. Gemeenten hebben te weinig kennis over deze groep gehandicapten om in te schatten hoeveel hulp zij nodig hebben.

Dit meldt NRC Handelsblad op gezag van drie koepelorganisaties voor verstandelijk beperkten, Ieder(In), het Landelijk Kenniscentrum LVB en de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland. Zij reageren op een artikel van afgelopen zaterdag in NRC over een sterfgeval in een licht verstandelijk beperkt geteam Opinie | door Ferko Öry 150925 zin in Zoetermeer. Volgens instanties is de hulp tekortgescho1) gebruik van gevalideerde risicotaxatie instrumenten, zoals ten, mede omdat de zelfredzaamheid van het gezin werd overOp 22 september j.l. presenteerde kinderombudsman Marc de CARE-NL. Helaas noemt het rapport dit onderdeel niet; schat. Dullaert zijn rapport en aanbevelingen over kindermishandeling aan kinderombudsmannen (en vrouwen) uit 33 Europese 2) vaardigheden om aan ouders ook 'slecht nieuws' te brengen landen. Dullaert maakt zich zorgen over de gemeentelijke wijkGemeenten zijn sinds dit jaar verantwoordelijk voor de begeen toch met hen blijven samenwerken. In Flevoland en Utrecht teams die volgens hem vaak de deskundigheid missen om leiding van licht verstandelijk beperkten – waarvan er 108.000 kunnen leden van SAVE teams (jeugdbescherming) op verzoek kindermishandeling te herkennen hulp ontvangen. Het zogenoemde 'eigenkrachtbeleid' gaat er van wijkteams meegaan op huisbezoek en zo een lichte vorm van uit dat gemeenten eerst bekijken wat hulpvragers zelf van “drang” problemen opschalen zodat echte “dwang”, zoals kunnen, alvorens zij zorg vergoeden. Bij licht verstandelijk be'Je moet kennis en kunde hebben om een juiste inschatting te uithuisplaatsing wordt voorkómen. Belangrijk is wel dat de maken over die blauwe plekken en botbreuken. In de wijkperkten is die eigen kracht vaak gering, maar zij komen minder SAVE teams hun onafhankelijke forensische positie hierbij beteams zitten vaak generalisten, terwijl ze toch de poortwachkwetsbaar over. Al in 2012 waarschuwde de Vereniging Gehanhouden; ters zijn van het nieuwe systeem.' Hierbij gaat Dullaert voorbij dicaptenzorg Nederland gemeenten voor overschatting van aan de meest essentiële meerwaarde van een goed wijkteam: licht verstandelijk beperkten. 3) in multidisciplinair en zo nodig intercultureel verband in het kennis van het hele gezin, zelfs kennis van hun netwerk. Een te wijkteam overleggen hoe een verwijzing vanuit Veilig Thuis Jaargang 2 | aflevering 38 | pagina 14

Het Decor - verruim(t) de horizon

Een fris-dwarse blik

Niet gewenst, wel gelukkig Blog

Met de afschaffing van de lichte verblijfszorg staat het fysieke voortbestaan van veel verzorgingshuizen op de tocht. Het boeiende aan de afbouw van de lichte zzp's is in mijn ogen dat deze samengaat met de overtuiging dat mensen zo lang mogelijk thuis willen blijven wonen. Niet gewenst, wel gelukkig Het stopzetten van de geldstroom door de overheid gaat gelijk op met de overtuiging dat de behoefte waarin de geldstroom voorzag, is opgedroogd of spoedig zal opdrogen. 'Toekomstige generaties willen niet meer in een verzorgingshuis wonen' is een vaak gehoorde opvatting die even lastig te bewijzen als te weerleggen is. Eerlijk gezegd vraag ik me af of vorige en huidige generaties ouderen wel zo graag in een verzorgingshuis wilden wonen. Ik waag het te betwijfelen. In die zin verschilt de huidige generatie niet zoveel van de toekomstige: geen van beide hadden/ hebben zin om af te takelen en hulpbehoevend te worden. Gangbare normen

Het verzorgingshuis dat ik destijds onder mijn hoede had, voldeed niet aan de opvattingen die op dat moment gangbaar waren. Die opvattingen luidden onder meer dat mensen op zichzelf wensen te wonen en ten minste 60 vierkante meter vloeroppervlak in een verzorgingshuis willen hebben. Aan deze eisen zijn twee zaken opmerkelijk: ze gaan van een ongedifferentieerde populatie uit en ze gaan ervan uit dat de komende generatie ouderen in de omstandigheid zal zijn om hun wensen (voldoende middelen, een goede gezondheid en een solide sociaal netwerk) te kunnen realiseren.

perkt en met een kleine kamer had ze haar spullen onder handbereik. En er zat nog een ander voordeel aan: door de aard van de behuizing was het verzorgingshuis compact gebouwd: het was daarmee overzichtelijk en – positief geformuleerd – zelfs genoeglijk. Zoeken naar alternatieven Betekent dit dat mijns inziens alle verzorgingshuizen open gehouden moeten worden? Zeker niet. Maar wel dat betrokken partijen in gezamenlijkheid moeten zoeken alternatieven. Zorginstellingen voelen de financiële duimschroeven en laten boekhoudkundige aspecten zwaar wegen bij het bepalen van hun beleid. Hierdoor kunnen opeens 'gaten' in wijken ontstaan; er zijn geen voorzieningen meer voor ouderen. Banken en woningcorporaties tellen hun knopen en doen het liefst zaken met zorginstellingen die langjarige contracten met zorgkantoren/verzekeraars of gemeenten kunnen laten zien. Deze contracten bestaan (nog) niet of zeer beperkt.

Niet blij Een van de toenmalige bewoners was een weduwe van dik in de 90. In gesprek met haar vroeg ik of ze blij was dat ze bij ons woonde. 'Natuurlijk niet', zei ze, enigszins tot mijn verontrusting. 'Maar ik heb ook nooit gewild dat ik weduwe zou worden en van de trap zou vallen waardoor ik mijn heup brak. Bovendien had ik ook wel gewild dat mijn dochter wat dichterbij was blijven wonen en dat ik een betere verstandhouding met mijn buren had.' Ze keek me lachend aan – haar opsomming had Regie door gemeente niks van een klaagzang: 'En gegeven dat dit allemaal wel is Zonder regie kunnen tal van voorzieningen onbedoeld uit wijgebeurd, ben ik ontzettend blij dat ik hier woon!' ken verdwijnen. Gemeenten zouden uitstekend de regierol kunnen nemen. Als zorginstellingen, gemeentes, corporaties – Zwak sociaal netwerk en vergeet vooral de private financiers niet – een vruchtbare Deze weduwe is voor mij exemplarisch voor een deel van de dialoog weten te voeren waarbij vastgoed, financiering, zorgtoekomstige generatie ouderen die nog veel gelijkenis zal ver- en welzijnsconcepten zorgvuldig in balans worden gebracht, is tonen met de huidige bewoners van een verzorgingshuis: een het mogelijk het verlies van de verzorgingshuizen – en hun laag inkomen, alleenstaand en een zwak sociaal netwerk. Had sociale functies in wijken – op te vangen. Dan voorkomt men ze dan niet langer thuis willen blijven wonen? Nee, want de dat de ouderenzorg met het badwater wordt weggegooid. muren kwamen op haar af, ze sprak nooit iemand en ze zat de hele dag te wachten tot er iemand van de thuiszorg langs- Matthijs Kloek is senior manager bij Deloitte Consulting en kwam. Bij ons was ze niet eenzaam. Elke ochtend en middag werkte hiervoor een aantal jaren als leidinggevende in de oubrachten vrijwilligers haar naar de gemeenschappelijke ruimte derenzorg. voor een kopje koffie of thee of een glaasje citroenjenever. Er werd eindeloos gekeuveld over onderwerpen die de volgende dag moeiteloos herhaald werden. Was haar kamer van 45 vierkante meter te klein? Ik betwijfel het: uit bed komen was voor deze bewoonster al stevige ochtendgymnastiek waarvan ze geruime tijd bij moest komen. Haar actieradius was zeer beJaargang 2 | aflevering 38 | pagina 15

Het Decor - verruim(t) de hori4 pijlers voor sturing in het sociaal domein

en een cliënt moeten handelen. We willen juist op een andere met datagedreven sturing. Tom: ‘Als we inzetten op schuldpremanier sturen dan met regels en protocollen. De professional ventie, hoe ontwikkelt de schuldenproblematiek zich dan over Bron: Gemeente van de Toekomst 150925 De gemeente Utrecht ziet sturing in het sociaal domein als een moet kunnen doen wat nodig is én goed omgaan met privacy.’ de stad? Naast getallen willen we ook andere zaken meten. Dat we professionals de ruimte geven, betekent dat burgers breed begrip, monitoring is daarbij een van de vier pijlers. 2. Sturen door inrichtingskeuzes regie kunnen pakken. Maar ervaren zij dat ook zo? Daar willen Toke Tom, directeur Maatschappelijke Ontwikkeling: ‘Bij alles Ook inrichtingskeuzes doen ertoe. De gemeente Utrecht heeft we achter komen met een cliëntonderzoek, dat we dan weer wat we doen, vragen we ons af: draagt het bij aan de verandebijvoorbeeld de keuze gemaakt om zelf geen buurtteams te bespreken met mensen in de uitvoering. ring die we beogen?’ hebben, maar dat over te laten aan een onafhankelijke organi‘We sturen op de verandering die we beogen. Een beter stelsel satie met professionals, die ook zelfstandig naar aanvullende van zorg, waarin de zorg minder versnipperd is en de inzet van zorg kunnen verwijzen. Tom: ‘Drie jaar hebben we geoefend zware zorg minder vaak nodig is, doordat adequate onder- met verschillende disciplines om te bepalen welke professiosteuning tijdig en in de buurt voor handen is’, zegt Toke Tom, nals er in een buurtteams zitten. De teams zijn zo gepositiodirecteur Maatschappelijke Ontwikkeling. ‘De hulp sluit aan en neerd dat ze een onafhankelijke organisatie zijn, een vliegwiel doet een beroep op de eigen mogelijkheden en wensen van dat vernieuwing aanjaagt. Buurtteamwerkers kijken met de cliënt wat er nu eigenlijk nodig is en proberen dat in gang te de cliënt.’ Vier jaar geleden begon de gemeente Utrecht al met zetten. Zo ontstaan er nieuwe vormen van ondersteuning, zo‘stapsgewijs ontwikkelen’ van een nieuw stelsel en een nieuwe wel informeel als in de formele zorg.’ manier van werken. Dat stapsgewijs ontwikkelen doet de gemeente samen met partners. ‘Het is de basis van onze sturing.’, 3. Bekostiging en financiële keuzes zegt Tom. Ze legt uit dat de gemeente daarnaast vier pijlers De gemeente heeft ook goed nagedacht over bekostiging die past bij de beoogde beweging. De buurtteams zijn populatievoor sturing hanteert: gericht bekostigd; afhankelijk van de problematiek, hebben de teams meer of minder middelen tot hun beschikking. In de 1. Visie en leidende principes aanvullende zorg hebben we ‘lumpsum’ bekostigd met een 2. Inrichtingskeuzes budgetplafond. Tom: ‘In de aanvullende zorg is behoorlijk ge3. Bekostiging en financiële keuzes kort, maar met ruimte om het budget flexibel in te zetten. Dat 4. Monitoring en verantwoording helpt om zaken slimmer aan te pakken, en de bezuiniging op te vangen in lijn met de bedoeling. Als gemeente zijn we te1. Sturen met leidende principes In het proces van visieontwikkeling heeft de gemeente leiden- rughoudend in wat we voorschrijven. De vernieuwing komt de principes benoemd, principes die het handelen ‘richten’. vanuit het - samenwerkende - veld. Van opdrachtgever tot uitvoerders, iedereen kan er steeds zijn handelen aan toetsen. Twee belangrijke leidende principes zijn bijvoorbeeld: ‘ruimte voor professionele afweging’ en ‘een eenvoudiger systeem.’ Tom: ‘Bij alles wat we doen, vragen we ons af: draagt het bij aan wat we bedoelen?’ Zo heeft de nieuwe buurtteamorganisatie een nieuw soort privacy charter opgesteld. ‘Als we privacy overlaten aan traditionele juristen, dan moeten we voor elke situatie vastleggen hoe een hulpverlener

4. Monitoring en verantwoording ‘Monitoring en verantwoording zijn sluitstuk van onze sturing. Cijfers zijn ondersteunend: gaat het de goede kant op?’, zegt Tom. De gemeente heeft de organisatie zo ingericht, dat er snel feedback komt, en mocht iets niet goed gaan, er snel kan worden bijgestuurd. Zo liep er in de eerste helft van 2015 een probleemoplosser rond. Ook zijn er leercirkels, bijvoorbeeld tussen de buurtteams en SAVE. Verder is de gemeente bezig

45 Years

Wat niet voorbijgaat Een week voor het 45-jarige huwelijksfeest van Kate, gepensioneerd lerares, en Geoff Mercer, oud-fabrieksmanager die een beetje sukkelt met zijn gezondheid, krijgt Geoff een brief. Het lichaam van zijn eerste geliefde is gevonden in het ijs van de Zwitserse Alpen, waar zij begin jaren zestig vermist raakte. In een kalm, geserreerd tempo, van dag tot dag, laat Andrew Haigh in 45 Years zien hoe vanaf het moment dat die onheilstijding – want dat blijkt het te zijn – arriveert, de chemie tussen beide echtelieden teloorgaat. Herinneringen bestormen Geoff en zijn gedrag verandert. Alsof hij in een tijdmachine naar ‘vroeger’ is gestapt. Kate voelt zich steeds meer een buitenstaander in zijn en haar eigen leven. Langzaam kruipt er een intense melancholie in de film, over het vergaan van de tijd, de liefde en misschien ook wel het leven. Zonder dat emoties clichématig worden uitgespeeld door de sublieme acteurs, Charlotte Rampling en Tom Courtenay. Van oude mensen en de dingen die niet voorbijgaan. Jaargang 2 | aflevering 38 | pagina 16

Het Decor - verruim(t) de horizon Week van de Opvoeding 2015 5 - 11 oktober 2015 Organisator: Nederlands Jeugdinstituut (initiatiefnemer) Plaats: Nederland Kosten: Geen kosten Website: www.weekvandeopvoeding.nl De Week van de Opvoeding draait om ontmoeting en uitwisseling tussen ouders, medeopvoeders, kinderen en jongeren. Daarbij staat een positieve benadering voorop. In 2015 wordt de Week van de Opvoeding voor de vijfde keer georganiseerd. Het motto is 'Geef me de vijf!'

kingsverbanden passend onderwijs, jeugdhulpaanbieders, cliëntenorganisaties en jongeren bij elkaar om elkaar te ontmoeten en inspireren en om ideeën uit te wisselen over de transformatie in het jeugd- en onderwijsdomein via toespraken, workshops en informele ontmoetingen.

Aanpak radicalisering 8 oktober 2015 Organisator: GemeenteNu; RadarAdvies Plaats: Rotterdam, de Doelen Kosten: 349 euro (exclusief BTW) Website: gemeentenucongressen.nl

Autisme in het primair onderwijs

Deze kennisdag over de aanpak van radicalisering is vooral 7 oktober 2015 bedoeld voor jeugd- en jongerenwerkers, medewerkers Organisator: Medilex OnderwijsPlaats: Drie- van gemeenten, wijkteams, beleidsprofessionals en veiligbergen heidsdiensten. Tijdens het seminar komen de maatregelen Kosten: 395 euro (exclusief BTW) aan bod tegen geweldadig jihadisme en radicaliserende Website: medilexonderwijs.nl jeugd. Verschillende sprekers en experts komen aan het woord over doeltreffende projecten, actuele onderzoeken, Leerlingen met een Autisme Spectrum Stoor- herkennen van signalen en effectieve interventiemethonis (ASS) verwerken informatie gefragmen- des. teerd. Dit maakt het lastig om de wereld vol De staat van de pedagogiek prikkels goed te begrijpen. Gevolg is dat ze de uitleg in de Zie ik nu een ontwikkelingsstoornis of zijn 5 - 6 oktober 2015 klas niet begrijpen, dat ze worden gepest, dat ze zich teOrganisator: VBSP het opvoedproblemen? rugtrekken of dat ze een driftbui krijgen. Aan bod komt Plaats: Zeist hoe een autismevriendelijke omgeving in de klas te cre- 9 oktober 2015 Kosten: 535 euro (inclusief BTW) ëren en hoe de communicatie overzichtelijk te houden Organisator: SCEM Website: www.vbsp.nl voor een leerling met ASS. Leer met inzichten en prakti- Plaats: Ede Kosten: 215 euro (inclusief BTW) Centrale vraag tijdens dit congres: Hoe verhoudt de peda- sche tips leerlingen met ASS effectief begeleiden. Met een Website: www.scem.nl gogiek zich tot de huidige samenleving? Op de eerste dag persoonlijk verhaal van Els van Oosten, zij heeft Asperger. wordt de vraag vooral beschouwend en visionair benaDit congres gaat over het onderscheiden en herkennen van derd. De tweede dag heeft een meer analytisch karakter en Kompas kinder- en jeugdpsychiatrie ontwikkelingsstoornissen en opvoedproblemen in de eeris opbrengstgericht. Op beide dagen zijn er na de lezingen 8 oktober 2015 ste lijn. Aan de orde komt het stellen van prioriteiten bij workshops en presentaties. Sprekers zijn Micha de Win- Organisator: De Tijdstroom; Sympopna het uitzoeken van de hulp die nodig is, en het maken van ter, Cok Bakker en Hans Boutellier. Plaats: Ede keuzes bij verschillende veel voorkomende problemen, Kosten: 295 euro (inclusief BTW) zoals problemen met concentratie, gedrag of relaties met Website: www.sympopna.nl Voor de Jeugd Dag 2015 leeftijdgenoten. 5 oktober 2015 Organisator: VWS; VenJ; VNG Plaats: Amsterdam Kosten: Gratis Website: www.voordejeugddag.nl

In het nieuwe jeugdstelsel bestaat het risico dat kinderen die psychiatrische hulp nodig hebben die hulp niet of te laat krijgen, of juist bij te lichte problematiek worden doorverwezen. Het congres gaat over de afweging tussen zelf behandelen en begeleiden of verwijzen. Aan bod komt Op deze dag komen transitiemanagers, beleidsmedewer- de rol van de gemeente, de huisarts, het onderwijs, de kers en wethouders van gemeenten, regio's, samenwer- jeugd-ggz, de jgz en ouders. Jaargang 2 | aflevering 38 | pagina 17

Het Decor - verruim(t) de horizon COLOFON Het Decor—verruim(t) de horizon is een digitaal informatie– en inspiratieschrift voor alle mensen en organisaties die betrokken zijn bij het werken met en voor mensen. Het Decor— verruim(t) de horizon verschijnt eenmaal per week; op vrijdag. Daarnaast is er eenmaal per week - op dinsdag - een nieuwsflits Fris denken en dwars kijken .

Vondel & Nassau is een zelfstandig onderdeel van de Kooyenga Groep en heeft zich gespecialiseerd in Advies, Oplossingen en Interim Management. Onze dienstverlening onderscheidt zich op basis van een persoonlijke aanpak, en concrete en toepasbare adviezen van zeer hoge kwaliteit. ‘ Mocht u vragen hebben over wat Vondel & Nassau voor u kan betekenen, dan zijn dit onze contactgegevens. Vondel & Nassau Postadres Postbus 87 | 9100 AB Dokkum

onbezorgde jeugd kind zijn is spelend leren binnen en over grenzen spartelend en stribbelend in waarde wassen met kleine stapjes tegelijk groter groeien

Met voor en door u geknipte informatie en inspiratie willen wij onze lezers en lezeressen inspireren en informeren. Wij willen zo bijdragen aan de duurzame vernieuwing van de organisatie van en de ondersteuning voor en door mensen. Daarbij staat het stimuleren en ondersteunen van talentontplooiing op strategisch, tactisch en zwaaien en zwieren zo hoog als je kunt uitvoerend niveau centraal.

rennen en springen van hot naar haar Wilt u een eigen bijdrage geplaatst zien? Of hebt van graven in het zand u nieuws te melden? Stuur dan een mailbericht naar klimmen in een boom met uw bijdrage of persbericht naar hameren en spijkeren [email protected] en vliegen – vliegen zo hoog als je kunt Hebt u collega's die de nieuwsflits ook willen ontvangen? Mail dan even het mailadres van uw collega naar [email protected]

het jonge leven ziet zich de speeltuin waarin het roetsjen mag van moment tot moment hinkelen en pinkelen van tuimelval tot buitelsprong en tijdens de salto denken alweer aan de volgende stunt

T 088 - 0305000 F 0519-220052 E [email protected] Website: www.vondel-nassau.nl

en dan na een lange dag als de zon zucht…. over zoveel wervelwind ziet het onbezorgde leven lichtpuntjes in de maan die naar de dag van morgen het verlangen wakkeren

Jaargang 2 | aflevering 38 | pagina 18