De serene schoonheid van ‘het laatste stukje’
Franse Rivièra Côte d’Azur-aanbidders rijden vaak niet verder dan Nice of Monaco. Een gemiste kans, want het laatste stukje Franse kust tot Menton, tegen het Italiaanse Ligurië aan, is van een ongekende schoonheid. In de middeleeuwse villages perchés Sainte-Agnès, Gorbio en Roquebrune Cap Martin is de toeristenkaravaan nooit gearriveerd. .
H
et is stil op de Grande Corniche. De drukte van Nice maakt plaats voor uitzichten over de Côte d’Azur die na iedere bocht opdoemen. ‘Spectaculair’ is het enige woord dat recht doet aan een van de mooiste routes van Frankrijk. Er zijn drie bijzondere slingerwegen die richting Italië leiden: de Basse Corniche, de Moyenne Corniche en de Grande Corniche. Elk van de drie heeft haar eigen charme, ritme en uitzicht op de azuurblauwe Côte. De Grande Corniche, op vijfhonderd meter hoogte met scherpe haarspeldbochten, fungeerde als decor voor de Hitchcock film To Catch a Thief met Grace Kelly. Helaas vormde de Moyenne Corniche het toneel van haar fatale rit in 1982. Maar weinig mensen weten dat de Grande Corniche door Napoleon is gebouwd in 1806 op de voormalige Romeinse Via Julia Augusta, de weg waarover Romeinse legioenen van Rome naar de Rhônevallei marcheerden en wij nu zeer gerieflijk boven Monaco langs rijden. En bijna de afslag omhoog missen naar het middeleeuwse kasteeldorp Roquebrune Cap Martin.
terracottakleurige kerkje Sainte-Marguerite, midden in het dorp. Trots toont hij ons de foto’s. ‘Er zijn veel mensen die verliefd worden op het dorp en hier willen trouwen,’ vertelt hij. ‘Dat kan ook onder de olivier millénaire. Morgen is er toevallig een bruiloft!’ De volgende dag genieten we van het ontbijt in ons charmante hotel Les Deux Frerès op het dorpsplein. De in het zwart-wit geklede bediening haast zich heen en weer met champagnekoelers en borden, want zij verzorgen de catering van het op handen zijnde huwelijk. We beginnen met een bezoek aan de ruïne van het middeleeuwse Château Roquebrune uit de 10de eeuw. Dat schijnt het oudste feodale kasteel in >
Mysterieus sprookje
Vorige pagina’s: gezicht op Menton. Deze pagina, met de klok mee: steegje in Menton; doorkijkje en de St. Bartholomé in Gorbio. Rechterpagina: in de Jardin Fontana Rosa in Menton.
‘Een goed bewaard geheim’, noemt restauranteigenaar Yannis Bourlitio zijn geboorteplaats. ‘Binnen een kwartiertje sta je in een hippe club in Monaco en hier is het een oase van rust.’ Terwijl hij ons wijn bijschenkt in zijn overdadige restaurant La Dame Jeanne, genieten wij van het uitzicht over zee dat zich uitstrekt tot aan de lichtjes van Monaco. Rustig is het zeker. Wandelend door de wirwar van mysterieuze middeleeuwse straatjes met ronde overkoepelingen en klimop kun je een speld horen vallen. Af en toe verstoort Frans of Italiaans geroezemoes een onaangekondigd uitzicht op zee met overhangend groen en citroenbomen. Bourlitio is getrouwd in het prachtige
Wandelend door de wirwar van mysterieuze middeleeuwse straatjes kun je een speld horen vallen
34 LEVEN IN FRANKRIJK
Karolingische bouwstijl van Frankrijk te zijn. Het is eigendom geweest van de Grimaldi’s van Monaco. De voorouders van prins Albert en de prinsessen Caroline en Stephanie zwaaiden tot 1848 de scepter in Roquebrune. Na een geslaagde revolutie van het dorp, samen met de stad Menton, was het tot de inlijving bij Frankrijk in 1861, een vrijstaat. Er heerst een bijzondere sfeer in het kasteel met zijn overwoekerde ramen. Het bestaat uit vier verdiepingen en op de open binnenplaats vinden ‘s zomers klassieke concerten en openluchttheater plaats. We vervolgen onze route door de smalle straatjes met pastelgetinte huizen en ontdekken de Rue Moncollet. Van alle sfeervolle straatjes vinden we dit het interessantst. De uit rots
‘Ik heb Le Corbusier nog gekend. Wat een tragiek, verdronken in zijn geliefde Middellandse Zee’ gehouwen trappen en met mos overdekte passages uit de 10de eeuw lijken wel onderdeel van een mysterieus sprookje. Roquebrune Cap Martin bestaat uit twee delen: het middeleeuwse Roquebrune en het aan de kust gelegen Cap Martin. Via een oude stenen trap loop je in een half uur van boven naar beneden langs weelderige tuinen en door de wind gebogen pijnbomen. We
beginnen helemaal bovenaan bij de begraafplaats. De grafstenen weerkaatsen het zonlicht. Het oneindige uitzicht op zee belichaamt mooi de reis van de bewoners van de begraafplaats. Misschien ontwierp de wereldberoemde architect Le Corbusier daarom hier zijn eigen graf. De architect spendeerde zijn zomers in de jaren zestig in een zelfgebouwd vakantiehuis op de Cap Martin.
Beroemde badgasten
De architect was niet de enige beroemde badgast van Roquebrune Cap Martin. Rond 1900 was de plaats de crème de la crème onder de vakantieoorden van de Europese elite. Niet alleen overwinterden Keizerin Eugénie, vrouw van Napoleon III, de Oostenrijkse Keizerin Sissi en de Britse Koningin Victoria hier; later genoten ook Coco Chanel, Winston Churchill, Marlene Dietrich en Jaques Brel hier graag van het hoge aantal jaarlijkse zonuren. We lopen de trappen af langs achter hekken verscholen villa’s. Beneden staan we ineens in het mondaine Cap Martin met brede boulevards vol restaurants en hotels. De Cap, een ronde groene uitstulping in zee, ligt ingesloten tussen het rustige strand van Cabbé en het drukke kiezelstrand van Carnolès. Van Carnolès naar Cabbé loop je in een uur rond de Cap. Een afwisselende wandeling langs de steile kust waarbij je af en toe letterlijk boven de kolkende golven loopt en dan weer door het bos. We stuiten ineens op grote stenen terraspilaren die in
confettibussen op het bruidspaar dat snel richting het dorpsplein schrijdt. Daar staat de champagne koud en loopt de bediening rond met grote schalen hapjes. Langzaam gaat de zon onder op het pleintje en toosten de gasten op het bruidspaar en het duizelingwekkende uitzicht. ‘Vive les mariés!’
Bergdorpjes aan zee
zee steken, vermoedelijk behorend bij een villa verscholen achter het groen. Ongeveer halverwege passeren we het beroemde vakantiehuisje Le Cabanon van architect Le Corbusier. ‘Ik heb de man nog gekend,’ vertelt een passerende Italiaanse man op leeftijd. ‘Wat een tragiek, verdronken in zijn geliefde Middellandse Zee.’ Aangekomen in Cabbé komen we op adem en dromen we weg op het strand. Daarna haasten we ons naar boven om nog wat van het huwelijk te zien. Bij de olivier millénaire zien we een prieeltje vol uitgedoste genodigden onder een enorme olijfboom met uitzicht op zee. Deze huwelijksvoltrekking zal zeker niet de laatste zijn voor de duizendjarige boom. Na afloop van de plechtigheid richten de gasten onder luid applaus
Het schijnt een prachtige wandeling te zijn, maar wij nemen de volgende dag naar Gorbio toch liever de auto. Na een kwartier rijden staan we op het dorpsplein van het middeleeuwse bergdorp dat wordt omringd door olijfbomen, 360 meter boven zeeniveau. Er is geen toeristenwinkel te bekennen voor de enkele toerist die er rondloopt. Een handjevol Fransen en Italianen genieten op een bankje van de zon. Op het dorpsplein staat een grote iep uit 1713 en een oude fontein. Naast het museum van het aangrenzende kasteel Lascaris, vormt de Chapelle des Pénitents Blancs uit 1445 dé attractie van het rustige bergdorp. Jaarlijks organiseert de kapel in juni het Fête des Limaces (Slakkenfestival), vernoemd naar de kleine olielampjes gemaakt van slakkenhuisjes met olijfolie die de straten tijdens het middeleeuwse feest verlichten. Tot de rand van het dorp wandelen we door de smalle straatjes van de oude stad en worden we met een geweldig uitzicht op zee beloond. We lopen terug naar het dorpsplein, waar we lunchen in het kleurrijke familierestaurant Beau Séjour, schuin tegenover de oude iep. Binnen is het een bonte verzameling van brocante, ivoorkleurig porselein, zwart-witte familieportretten en openslaande terrasdeuren met uitzicht over de vallei. ‘Mijn overgrootvader heeft het restaurant in 1924 geopend’, vertelt eigenaar Yvan Bracco. Als we voldaan het dorp uitrijden, stoppen we op aanraden van de dochter van Yvan nog even bij olijfoliemolen Moulin à Huile Mangjuine. De eigenaar maakt extra vergine olijfolie en andere lokale producten, zoals zelfgemaakte jam. Beladen met lekkernijen vertrekken we naar Sainte-Agnès, slechts twee >
Linkserpagina: het uitzicht vanuit Hotel Les Deux Frêres in Roquebrune Cap Martin. Deze pagina, met de klok mee: de iep van Gorbio; de kerk van Sainte-Agnès; het Cimetière du Vieux Château in Menton.
LEVEN IN FRANKRIJK 37
kilometer verderop. Het middeleeuwse dorp staat bekend om zijn kunstzinnige ambachten, van glaskunst tot leerbewerking. Met zijn 780 meter boven zeeniveau schijnt Sainte-Agnès het hoogste kustdorp van Europa te zijn. Waar of niet, het uitzicht is absoluut ongekend. Vanaf het oude Saraceense fort kijk je over de uitgestrekte vallei uit tot aan zee. ‘Wandelen is hier fantastisch’, laten we ons vertellen door Italiaanse toeristen.
Citroenfestijn
Deze pagina, met de klok mee: in de Jardin Fontana Rosa, Menton; kerktoren in Gorbio; de citroen, het symbool van Menton. Rechterpagina: Restaurant Beau Séjour in Gorbio.
38 LEVEN IN FRANKRIJK
De rit van Roquebrune Cap Martin naar Menton voert langs het stukje Franse Rivièra dat Baie de Soleil heet. Overal staan gedekte tafels aan het water en obers manoeuvreren behendig met borden langs het verkeer naar de in badkleding gehulde gasten. We zien Menton al liggen, een prachtige haven in een baai met daarachter een stad die steil omhoog loopt tot aan de terracottakleurige kerktorens. Hier gaat het Frans naadloos over in het Italiaans en waan je je eigenlijk al bijna in het buurland. En dat komt niet alleen door de taal. De stad heeft dezelfde elegantie als de meeste Italiaanse steden en het hoogste aantal zonnige dagen van Frankrijk, namelijk driehonderd. Menton ademt een mediterrane sfeer van upperclass-toerisme. Het is dan ook niet voor niets dé plek voor gepensioneerde Britse overwinteraars die genieten van de weelderige tropische tuinen waar Menton om bekend staat. In de winkelstraten is het kiezen tussen citroenlikeur, citroenzeep of citroenijs. Waarschijnlijk om van de grote productie af te komen vindt jaarlijks het Fête du Citron plaats. Met citroenen gedecoreerde praalwagens sieren in februari de straten. We nemen een citroenijsje en bezoeken de hoofdattractie van Menton: de 17de-eeuwse Vieille Ville. Op de Place de la Conception vormt de prachtige roze en gele Eglise St. Michel met Italiaans barokinterieur samen met de Chapelle des Pénitents Blancs en zijn pastelkleurige klokkentorens het hart van de oude stad. Iets verder op de heuvel ligt een begraafplaats met een
Hier gaat het Frans naadloos over in het Italiaans en waan je je eigenlijk al bijna in het buurland
mooi uitzicht en marmeren grafstenen. De namen zijn vaak buitenlands, van Russische prinsen tot Britse adel. Langs de parken en statige villa’s van de wijk Garavan lopen we via de olijftuin Parc de Pian terug naar de boulevard. Terug in de oude haven is het tijd voor citroenlikeur, die we bestellen bij een grand café. We zijn geneigd nog even door te rijden naar het Italiaanse Ventimiglia, een kwartier verderop, maar besluiten de mooie dag af te sluiten in bistro La Grotte, op het dorpsplein van Roquebrune Cap Martin. Kaarslichtjes verlichten het romantische terras dat tegen de oude marmeren fontein is aangebouwd. We genieten van een plat du jour en proosten op onze ontdekking: toch nog een verborgen plekje aan de Côte d’Azur. *
TEKST ANNE-LOT HOEK FOTO’S PHILIPPE GIRAUD
LEVEN IN FRANKRIJK 39
Tips & adressen 4E ZIEN TE DOEN
t Wandelroutes – in een uurtje rond de Cap Martin via de Sentier des Douaniers. Of de route Cîme de Baudon vanaf Sainte-Agnès, onder andere naar Gorbio, in ongeveer drie uur. Ook kunt u een wandeling maken naar de Col du Berceau (1150 meter hoog). Bij de afdaling komt u uit op het strand dus zwemkleren mee. Gratis wandelroutes bij de Espace de Culture in Sainte-Agnès. t Château de Roquebrune – middeleeuws kasteel in de Karolingische bouwstijl.
%TEN
Roquebrune Cap Martin tFraise et Chocolat Naast hun hotel Les Deux Frères heeft de vrouw van de hoteleigenaar een eigen lunchzaak. Heerlijke sandwiches en zelfgemaakte taarten. tel. +33 (0)6 67083220, www.lesdeuxfreres.com tLa Dame Jeanne Het meest romantische restaurant van Roquebrune. Sfeervol, heerlijke gerechten
t Vieille Ville van Menton – het hart van de
Een klein intiem restaurant in een middeleeuwse setting. Goed eten en bijzondere atmosfeer. 15/18, rue du Château, tel. +33 (0)4 93350537, www.augrandinquisiteur.com tLa Grotte Voor een simpele plat du jour. Gezellige bistro, vooral ’s avonds met kaarslicht. Place des Deux Frères, tel. +33 (0)4 93350004
tLe Vistaero
oude stad met mooie pastelkleurige kerken en de oude begraafplaats. tGaravan en de tropische tuinen van Menton – oude villawijk met verschillende tropische tuinen zoals de Jardin Botanique en Parc de Pian.
Luxueus dineren aan de Grande Corniche met een schitterend uitzicht op Monaco. Hôtel Vista Palace, Grande Corniche, tel. +33 (0)4 92104000, www.vistapalace.com
3LAPEN
Roquebrune Cap Martin tHôtel Restaurant Les Deux Frères Zeer sfeervol, intiem hotel midden op het dorpsplein met uitzicht op zee en Monaco. 1, place des Deux Frères, tel. +33 (0)4 93289900, www.lesdeuxfreres.com tChambres d’Hôte Villa la Quinta Comfortable B&B met zwembad aan de Cap Martin. Avenue de la Côte d’Azur, tel. +33 (0)4 93351997, http://pagesperso-orange.fr/ villaquinta
tAu Grand Inquisiteur
Gorbio
tLe Beau Séjour Heerlijk eten in een rustieke ambiance van brocante aan het rustige dorpsplein. 14, place de la République, tel. +33 (0)4 93414615 Sainte-Agnès
tLe Saint-Yves en een fantastisch uitzicht over de Middellandse Zee. 5, chemin Sainte-Lucie, tel. +33 (0)4 93351020,
Gezellig eetcafé voor een tussenstop, waarbij het vooral om het geweldige uitzicht gaat. 76, rue des Sarrasins, tel. +33 (0)4 93359145
LEVEN IN FRANKRIJK 41
