Afrika Africa
vorm
form
Oude en hedendaagse Afrikaanse gebruiksvoorwerpen getuigen van schoonheid, expressie, vakmanschap, inventiviteit en een grote verbeeldingskracht.
Old and contemporary African utensils exhibit beauty, expression, skill, creativity and tremendous inventiveness.
Met een geoefend oog en vaardige hand combineren de makers schoonheid en functionaliteit in alledaagse voorwerpen. Niet voor niets betekent ‘mooi’ in veel Afrikaanse culturen hetzelfde als ‘goed’. Vroeger werden er vooral natuurlijke materialen gebruikt, nu ook synthetische stoffen.
Makers combine beauty and efficacy in everyday objects with a practised eye and a skilled hand. It is significant that in many African languages the word for ‘beautiful’ also means ‘good’. Natural materials were once preferred; today synthetic materials are used too.
Binnen oude vormen ontstaan steeds nieuwe variaties. Zoals bij de grands boubous: wijde, ruimvallende gewaden die men vooral in Senegal en Mali al eeuwenlang draagt. Mannen kleden zich vanouds in geborduurde, éénkleurige boubous. Daarentegen proberen vrouwen elkaar af te troeven met felle kleurencombinaties en verrassende patronen. Bij speciale gebeurtenissen dragen zij chique boubous van geïmporteerde, damastachtige stof. Daarop zijn motieven aangebracht met geraffineerde afdektechnieken en verfbaden. De stof krijgt een satijnachtige glans door er met houten kloppers op te slaan.
New variations are constantly developing in ancient forms. As with the grands boubous: wide, spacious garments which people have worn for centuries in Senegal and Mali. Men traditionally wear embroidered, single-colour boubous. At the same time, women compete with each other combining bright colours and surprising patterns. On special occasions they wear chic boubous made of imported damask-like fabrics. These are decorated with motifs applied with sophisticated dye techniques. A satin-like sheen is given to the cloth by pounding it with wooden beaters.
Bouwen van huizen
Grands boubous
Tiébélé, Burkina Faso, 1995 Beate Engelbrecht
Maker: Diallo Assa Sylla Damast. Bamako, Mali. 2005.
Algerije
Building houses
Grands boubous
Tiébélé, Burkina Faso, 1995 Beate Engelbrecht
Mauretanië
Sen
Duur / Duration: 3 min 58 sec
Maker: Diallo Assa Sylla Damask, Bamako, Mali. 2005.
Mali
eg
al
Niger Bamako
Burkina Faso
Guinee
Maken van boubous Benin
Ivoorkust
Ghana
R-722*: aankoop / purchase: D.A. Sylla, 2006.
Bamako, Mali, 2005 Musée National Bamako
Making boubous Bamako, Mali, 2005 Musée National Bamako Duur / Duration: 4 min 18 sec
Made in Africa
Made in Africa
Hoewel plastic en beton terrein winnen, blijft het handwerk in ere. De vormen, motieven en patronen zijn bij ieder individueel voorwerp weer anders, afhankelijk van wat de maker kan en de gebruiker wil.
Although plastic and concrete are gaining ground, handmade products are still valued. The forms, motifs and patterns are different for each individual object, depending on the preferences of the maker and the user.
De handen van de makers volgen de mogelijkheden van het materiaal. In lemen huizen en potten blijven zachte vingerafdrukken zichtbaar. Vlechtwerk werd gemaakt van soepel gras en vezels, maar tegenwoordig ook van telefoondraad – stugger om te verwerken, maar in vele bonte kleuren verkrijgbaar. Metaal, vooral in koperen ijzerlegeringen, wordt al eeuwen toegepast, zowel gesmeed als gegoten. Katoen wordt gesponnen, geweven en gekleurd met verschillende technieken en verfstoffen. Kralen, ingevoerd vanuit Europa, leidden in Afrika tot heel eigen kunstvormen. Hedendaags design borduurt voort op oude vaardigheden. Eén materiaal heeft de mens altijd bij de hand: het eigen lijf en haar. In kapsels komt de Afrikaanse vormgeving volmaakt tot zijn recht: eindeloze variaties, gevoed door fantasie, geduld en vakmanschap.
The maker’s hands adapt to the possibilities of the material. In mud huts and clay pots the makers’ fingerprints remain visible. Basketry, once made of reed and fibre is today also made of telephone wire – tougher to weave but available in many bright colours. Metal, especially copper and iron alloys, has been used for centuries, both wrought and cast. Cotton is spun, woven and dyed using an array of techniques and pigments. Beads, imported from Europe, have resulted in unique art forms across Africa. Contemporary design continues to develop ancient skills. One material is always available: the human body and hair. Hair styles are a perfect example of African design: endless variations, based on fantasy, patience and skill.
Reclameborden van kappers Hout, verf. Kameroen, Ghana, Togo. 20ste eeuw.
Adverts for barbers Wood, paint. Cameroon, Ghana, Togo. 20th century. 4808-1: schenking / gift: N.C.R. Bogaart, 1983. 5723-5, -16: aankoop / purchase: Galerie Beeldman, 1997. 5773-6: aankoop / purchase: Galerie Visser, 1998.
Haarkunst Haarbewerking is in Afrika een kunst op zich. Vroeger waren typische kapsels voorbehouden aan mensen met bepaalde posities. Nu is haarkunst vooral mode geworden. Mannen en vrouwen modelleren en versieren het haar met pennen en haarkammen van hout, plantenvezels, metaal en ivoor. Hair design In Africa hair design is an art form. Hair styles used to be reserved for people of a particular rank. Today hair styles are a question of fashion. Men and women model and decorate their hair with pins and combs made of wood, 1 plant fibre, metal and ivory. 1 Haarkammen en haarpennen Hout, been, ivoor, bamboe. Sub-Sahara Afrika, Zuid-Afrika, West-Afrika, Tanzania. 19de en 20ste eeuw.
Hair combs en hair pins 2
Wood, bone, ivory, bamboo. Sub-Saharan Africa, South Africa, West Africa, Tanzania. 19th and 20th century. 2231-11 e.a.: aankoop / purchase, legaat / legacy, ruil / exchange, schenking / gift,: diversen / various, 1920-2005.
2 Viltkap In deze kap werden oorspronkelijk veren gedragen. Vilt, veer, metaal. Pokot (volk), Oost-Kenia. 20ste eeuw.
Felt cap 3 Originally feathers were worn in this cap. Felt, feather, metal. Pokot (people), East Kenya. 20th century. 3696-43: bruikleen / loan: A.J. Verbeek, 1967.
3 Masker Dit masker van het Bundu vrouwengenootschap toont een ingewikkelde haartooi. Hout. Mende (volk), Centraal-Sierra Leone. 20ste eeuw.
4
Mask This mask belonging to the Bundu women’s society displays a complex hair style. Wood. Mende (people), Central Sierra Leone. 20th century. 3875-1: aankoop / purchase: KLM, 1970.
4 Masaï-pruik 5 Deze pruik wordt gedragen door krijgers. Hij is ingesmeerd met een mengsel van dierlijk vet en rode aarde. Plantaardige vezels, kleurstof. Masaï (volk), Zuid-Kenia. 1ste helft 20ste eeuw.
Masai wig This hairpiece was worn by a hunter. It is covered in a mixture of animal fats and red earth. 6
Plant fibres, dye. Masai (people), South Kenya. 1st half 20th century. 3435-10: schenking / gift: Seyffardt, 1964. Ex-collectie / formerly: E. Haarbrink-Rutgers.
1
2
3
4
Kralenwerk De import van felgekleurde glaskralen uit Europa heeft in Afrika tot een rijke en opvallende kralenkunst geleid. Met name in Zuid- en Oost-Afrika gebruikten mensen uit alle lagen van de maatschappij kralenwerk om uitdrukking te geven aan hun identiteit. Beadwork Imports of brightly coloured glass beads from Europe led to a remarkably rich bead culture in Africa. Especially in South and East Africa where people of all levels of society expressed their identity in beadwork.
8 Borstsieraad Glas, katoen. Nguni (volk), Zuid-Afrika. Eind 19de eeuw.
Chest ornament Glass, cotton. Nguni (people), South Africa. Late 19th century. 4010-7: schenking / gift: L. v. d. Waals, 1971. Ex-collectie / formerly: W. J. Fockens.
9 Bruidsschort, ijogola Glas, leer. Ndebele (volk), Noord-Zuid-Afrika. 20ste eeuw.
Wedding apron, ijogola Glass, leather. Ndebele (people), North South Africa. 20th century.
1 Borstsieraad
6039-1: schenking / gift: L.J.B. Schenk, 2002.
Glas. Nguni (volk), Zuid-Afrika. ca. 1900.
Chest ornament Glass. Nguni (people), South Africa. c. 1900.
10 Halssieraad Glas, katoen. Xhosa (volk), Zuidoost-Zuid-Afrika. Begin 20ste eeuw.
2285-8: aankoop / purchase: Universal Art Gallery, 1953.
Necklace 2 Bruidsschort, ijogola
Glass, cotton. Xhosa (people), Southeast South Africa. Early 20th century.
Kunststof, katoen. Ndebele (volk), Noord-, Zuid-Afrika. ca. 2000.
1322-386: schenking / gift: Vereeniging tot Beoefening Overijsselsch Regt en Geschiedenis, 1939.
Wedding apron, ijogola Synthetic material, cotton. Ndebele (people), North, South Africa. c. 2000. 5920-1: aankoop / purchase: Galerie, Johannesburg, 2000.
3 Vrouwenschort Glas, koper, katoen. Zulu (volk), Natal, Zuid-Afrika. ca. 1900.
11 Modern kralenwerk Ontwerper: Sanaa Gateja. Hoewel traditioneel kralenwerk nog steeds wordt gedragen, laten moderne vormgevers zich ook door kralen inspireren. Deze voorwerpen zijn geregen van kralen van bedrukt papier. Papier, lak. Kampala, Uganda. 2005.
Woman’s apron Glass, copper, cotton. Zulu (people), Natal, South Africa. c. 1900.
Modern beadwork Designer: Sanaa Gateja. Although traditional beadwork is still worn, modern designers also find inspiration from beads. These objects are strung with beads of printed paper.
3279-42: aankoop / purchase: R. Steinmetz, 1977. Ex-collectie / formerly: Th. Steinmetz.
4 Kralenschort
Paper, varnish. Kampala, Uganda. 2005.
Glas, katoen, metaal. Zuid-Afrika. 20ste eeuw.
6229-1, 6241-1, -2: aankoop / purchase: Sanaa Gateja, 2005.
Bead apron Glass, cotton, metal. South Africa. 20th century. 6200-1: schenking / gift: Regering Zuid-Afrika / South African government, J. Hoekema, 2004.
5 Borstsieraad Glas, leer, metaal. Masaï (volk), Zuid-Kenia. 1ste helft 20ste eeuw.
Chest ornament Glass, leather, metal. Masai (people), South Kenya. 1st half 20th century. 3435-12: schenking / gift: Seyffardt, 1964. Ex-collectie / formerly: E. Haarbrink-Rutgers.
6 Lendengordel Glas, textiel. Zuid-Afrika. Begin 20ste eeuw.
Loin belt Glass, textile. South Africa. Early 20th century.
1
8
5
2285-10: aankoop / purchase: Universal Art Gallery, 1953.
7 Gordel en schort Glas, katoen, koper. Zulu (volk), Natal, Zuid-Afrika. 1ste helft 20ste eeuw.
6
2
9
Belt and apron Glass, cotton, copper. Zulu (people), Natal, South Africa. 1st half 20th century. 2596-1: aankoop / purchase: C.M.A. Groenevelt, 1957.
3
4
10
7
11
Textiel Textiles Bogolan: verven met modder De oude Malinese verftechniek bogolan is tegenwoordig een populaire manier om moderne producten als tafelkleden en bedovertrekken mee te versieren. De motieven gaan terug op oude patronen. De katoen is in smalle banen geweven op traditionele getouwen. Bogolan: mud-based dying Today the ancient Malinese dye technique of bogolan is a popular way of decorating modern products such as tablecloths and bedspreads. The motifs are based on traditional patterns. The cotton is woven in narrow strips on traditional looms. 1 Bedovertrek De motieven staan voor balami oftewel harmonie in de familie. Katoen. Bamana (volk), Zuid-Mali. 2006.
Bedspread These motifs represent balami or harmony in the family. Cotton. Bamana (people), South Mali. 2006. R-725: aankoop / purchase: Atelier Ndomo, Ségou, 2006.
2 Blouse met broek Katoen. Bamana (volk), Zuid-Mali. 20ste eeuw.
Blouse and trousers Cotton. Bamana (people), South Mali. 20th century. 5388-4ab: aankoop / purchase: W. den Hertog, 1991.
3 Schoudermantel van een hoofdman Hoe ingewikkelder de vervaardiging van een kledingstuk, hoe hoger de status van de eigenaar. In dit geval is een knooptechniek gebruikt. Katoen. Vili of Yombe (volk), Loango, Noord-Angola. 1850 -1885.
Chief shoulder cape The more complex the manufacture of a garment, the higher its wearer’s status. In this case the technique used is macrame. Cotton. Vili or Yombe (people), Loango, North Angola. 1850-1885. A-11186: schenking / gift: Artis, 1910. Ex-collectie / formerly: L.S. Anema.
1
2
3
Textiel
Textiel
Textiles
Textiles
1 Adire-doeken Deze doeken zijn geverfd in indigo en versierd met een soort batiktechniek, adire. De patronen werden met cassavepasta getekend, soms met behulp van sjablonen. Na het verfbad werd de pasta in warm water uitgewassen. Katoen. Yoruba (volk), West-Nigeria. Midden 20ste eeuw.
3 Omslagdoek Deze adinkra is gemaakt van fabriekskatoen. De zwarte patronen zijn aangebracht met kammen en uit kalebas gesneden stempels. De grondstoffen voor de zwarte kleurstof zijn boombast en steenslag. Adinkradoeken fungeerden oorspronkelijk als rouwkleding. Katoen. Ashanti (volk), Zuid-Ghana. Voor 1975.
Adire cloths These cloths were dyed in indigo and decorated using a kind of batik technique, adire. The patterns were sketched out with cassava paste, sometimes using stencils. After being soaked in dye the paste was removed with warm water. Cotton. Yoruba (people), West Nigeria. Mid-20th century. 5831-2, -7: schenking / gift: M.J. de Raadt-Apell, 1999.
Shawl This adinkra is of factory-made cotton. The black pattern was applied using combs and carved-calabash stencils. The material for the black dye is taken from bark and broken stones. Adinkra cloths were originally worn by mourners. Cotton. Ashanti (people), South Ghana. Before 1975. 4254-5: aankoop / purchase: E. Dossou, 1975.
2 Mannengewaad met borduurwerk In Nigeria dragen mannen met enige status de agbada: een ruimvallend, geweven gewaad met rijk borduursel rond de hals. De motieven hebben vermoedelijk een islamitische herkomst. Katoen. Hausa (volk), Noord-Nigeria. 1ste helft 20ste eeuw.
Man’s robe with embroidery In Nigeria high ranking men wear an agbada: a wide, woven robe richly embroidered around the neck. The motifs are probably Islamic in origin.
4 Kleren van lappen Tweedehands kleren uit Europa overspoelen de markt. Soms leidt dat tot creatieve toepassingen. Katoen. Kenia. ca. 1975.
Patchwork clothes Secondhand clothes flood the market. Sometimes this leads to creative adaptations. Cotton. Kenya. c. 1975. 4261-52, -71, -72, -129: aankoop / purchase: 1975.
Cotton. Hausa (people), North Nigeria. 1st half 20th century. 2770 -1: aankoop / purchase: Galerie Lemaire, 1959.
3
1 4 2
7 Arm- en enkelbanden Om een dikke ijzeren draad zijn twee dunne koperdraden gewikkeld.
Metaalbewerking De smid speelt een belangrijke rol in de meeste Afrikaanse culturen. Zijn werk vereist de beheersing van vuur, waardoor hij boven-natuurlijke krachten krijgt toegedicht. Hij maakt wapens en werktuigen, maar ook ceremoniële objecten.
IJzer, messing, koperlegering. Zuid-Afrika. 19de eeuw.
Armbands and anklets Two thin copper wires wound around a thick iron wire.
Metalwork The smith plays an important role in most African cultures. His work involves control of fire, so the smith is thought to have supernatural powers. He makes weapons and tools, and also ceremonial objects.
Iron, brass, copper alloy. South Africa. 19th century. 2231-32ab: schenking / gift: Th.J. Sleeswijk-van Bosse, 1953.
8 Gegoten dubbele enkelband Vermoedelijk gebruikt voor het in toom houden van geesteszieken. Messing. Fulani (volk), Noordwest-Burkina Faso. 20ste eeuw.
1 Gesmede wapens IJzer, koperlegering. Congo, Gabon, Kameroen, Uganda. 20ste eeuw.
Cast double anklet Probably used to keep a mentally handicapped person under control.
Wrought-metal weapons
Brass. Fulani (people), Northwest Burkina Faso. 20th century.
Iron, copper alloy. Congo, Gabon, Cameroon, Uganda. 20th century.
3981-149: aankoop / purchase: 1971.
2379-9a e.a.: ruil / exchange, schenking / gift, aankoop / purchase, bruikleen / loan: diverse / various, 1951-2001.
9 Halssieraden Gegoten en gesmeed voor hoofdmannen.
2 Gegoten ceremonieel mes
Messing, roodkoper, koperlegering. Dem. Rep. Congo, Kameroen. 1ste helft 20ste eeuw.
Brons. Ghana of Benin. 1ste helft 20ste eeuw.
Bronze. Ghana or Benin. 1st half 20th century.
Necklaces Cast and wrought for chiefs.
2823-2: ruil / exchange: W. Hoogstraate, 1959.
Brass, red copper, copper alloy. Dem. Rep. Congo, Cameroon. 1st half 20th century.
Cast ceremonial knife
2285-5 e.a.: aankoop / purchase, ruil / exchange: diverse / various, 1953-1964.
3 Gegraveerd beensieraad Eigendom van een hooggeplaatste vrouw. De smid bevestigde de schijf om haar been.
10 Zwaardvormige betaalmiddelen
Messing. Ibo (volk), Zuid-Nigeria. 1ste helft 20ste eeuw.
IJzer. Topoke (volk), Noord-Dem. Rep. Congo. 1ste helft 20ste eeuw.
Engraved leg ornament Possession of a woman of high rank. A smith attached the disc around her leg.
Sword-shaped means of exchange Iron. Topoke (people), North Dem. Rep. Congo. 1st half 20th century.
Brass. Igbo (people), South Nigeria. 1st half 20th century. 2285-4: aankoop / purchase: Universal Art Gallery, 1953.
2380-2: ruil / exchange: J.v.d. Straete, 1954. 2416-1: schenking / gift: Wellcome Museum, 1954.
4 Gegoten staatsiepijp
11 Gesmede figuren
Messing. Bamum (volk), West-Kameroen. 1ste helft 20ste eeuw.
IJzer. Mali, Nigeria. 20ste eeuw.
Cast status pipe
Wrought iron figures
Brass. Bamum (people), West Cameroon. 1st half 20th century.
Iron. Mali, Nigeria. 20th century.
2543-2: ruil / exchange: A. van Deuren-van Remoortere, 1956.
3841-1 e.a.: aankoop / purchase, schenking / gift: diverse / various, 1969-2005.
5 Gegoten arm- en enkelbanden Aluminium, brons, goudverf, ijzer, koperlegering, messing. Burkina Faso, Dem. Rep. Congo, Ghana, Ivoorkust, Nigeria. 18de - 20ste eeuw.
Cast armbands and anklets Aluminium, bronze, gold paint, iron, copper alloy, brass. Burkina Faso, Dem. Rep. Congo, Ghana, Ivory Coast, Nigeria. 18th - 20th century. 3580-26 e.a.: aankoop / purchase, legaat / legacy, schenking/ gift: diverse / various, 1966-2001.
1 6 Enkelband De smid maakt een wasmodel en bekleedt dit met klei. In deze vorm giet hij gesmolten messing (koper met zink) dat de was doet wegsmelten.
10
Messing. Senufo (volk), Noord-Ivoorkust. 20ste eeuw.
Anklet The smith would make a wax model, and pack this in clay. In this mould he poured molten brass (copper and zinc alloy) which replaced the wax that it melted. Brass. Senufo (people), North Ivory Coast. 20th century. 3851-3: aankoop / purchase: H. Westerdijk, 1969.
2
3
7 9
4
8
5
11 6
Aardewerk
9, 10, 11 Waterkruiken Deze kruiken werden onder meer gebruikt door moslims voor de rituele wassing voor de maaltijd of het gebed.
Pottery 1, 2 Portretkruiken De maker, Voania, vervaardigde deze voorwerpen voor de westerse markt. Een Europese arts raadde hem aan ze te signeren.
Aardewerk. Burkina Faso / Senegal. 20ste eeuw.
Water jugs These jugs were used by Muslims for ritual washing before meals or prayer. Pottery. Burkina Faso / Senegal. 20th century.
Aardewerk. Woyo (volk), West-Dem. Rep. Congo. Begin 20ste eeuw.
3903-37: aankoop / purchase: C. Op ’t Land, 1970. 3912-571: aankoop / purchase: 1970. 5403-92: schenking / gift: TMJunior, 1991.
Portrait jugs The potter, Voania, made these objects for the Western market. A European doctor suggested him to sign them.
12 Kom op voet
Pottery. Woyo (people), West Dem. Rep. Congo. Early 20th century.
Aardewerk. Bamileke (volk), Kameroen. 20ste eeuw.
2661-7ab, -8ab: ruil / exchange: Etnografisch Museum Antwerpen, 1957.
Pottery. Bamileke (people), Cameroon. 20th century.
Bowl on base 3412-77: aankoop / purchase: H.A.A.M. Wirtz, 1964.
3, 4 Portretkruiken Deze kruiken werden gebruikt voor het bewaren van voedsel.
13 Portretkruik Dit soort kruiken waren eigendom van aristocraten, die er palmwijn uit dronken.
Aardewerk. Zande (volk), Noordoost-Dem. Rep. Congo. 1ste helft 20ste eeuw.
Aardewerk. Mangbetu (volk), Noordoost-Dem. Rep. Congo. 1ste helft 20ste eeuw.
Portrait jugs These jugs were used for storing food.
Portrait jug Jugs like these belonged to aristocrats, who used them for drinking palm wine.
Pottery. Zande (people), Northeast Dem. Rep. Congo. 1st half 20th century.
Pottery. Mangbetu (people), Northeast Dem. Rep. Congo. 1st half 20th century.
2628-1: ruil / exchange: J. Mestach, 1957. 4133-96: aankoop / purchase: S.H. Oudshoorn-Spaan, 1973.
2380-1: ruil / exchange: J. v.d. Straete, 1954.
5 Kruiken
15 Pot van een huisaltaar Met de magische vloeistof in de pot maken bezoekers hun handen nat ter ere van de watergod Ologun.
Aardewerk. Kongo (volk), Kinshasa, West-Dem. Rep. Congo. 1ste helft 20ste eeuw.
Jugs
Aardewerk. Bini (volk), Zuid-Nigeria. 20ste eeuw.
Pottery. Kongo (people), Kinshasa, West Dem. Rep. Congo. 1st half 20th century.
House shrine pot Visitors wet their hands with magical fluid from the pot in honour of the water god Ologun.
2363-2ab: schenking / gift: J. v.d. Straete, 1954.
6 Vergiet voor rijstbier Aardewerk. Lobi (volk), Zuid-Burkina Faso. 20ste eeuw.
Pottery. Bini (people), South Nigeria. 20th century.
Sieve for rice beer
5012-1: schenking / gift: G.C. Huurman, 1986.
Pottery. Lobi (people), South Burkina Faso. 20th century.
16 Pot De uitsteeksels versieren vaak rituele potten. Ze bieden bescherming tegen hekserij, ongeluk en ziekte.
3903-36: aankoop / purchase: C. Op ’t Land, 1970.
7 Handgevormde tweetuitige pot Aardewerk. Zuid-Afrika. 1ste helft 20ste eeuw.
Terracotta. Lobi (volk), Burkina Faso. 20ste eeuw.
Handmade double-spouted pot
Pot The spikes are often used to embellish ritual pots. They symbolize protection against witchcraft, misfortune, and illness.
Pottery. South Africa. 1st half 20th century. 2724-7: schenking / gift: Zuid-Afrikaanse Legasie, 1958.
Pottery. Lobi (people), Burkina Faso. 20th century.
8, 14 Geglazuurd keukengerei
6242-4a/b: aankoop / purchase: R.B.H. Aussen, 2005.
Aardewerk. Ethiopië. Eind 20ste eeuw.
Glazed kitchenware Pottery. Ethiopia. Late 20th century. 5861-11, -13: aankoop / purchase: Meskel, 2000.
16
1 14
15 5 8
12
2
7
13
3
10
11
4
9 6
Vlechtwerk Basketry 1 t/m 6 Telefoondraadmandjes 1: Simon Mavundla, 2 & 3: Alice Gcaba, 4: Mboniseni Khanyile, 5 & 6: Zodwa Maphumulo. Deze borden en schalen zijn gemaakt van telefoondraad. Ze worden sinds de jaren ’70 geproduceerd in Zuid-Afrika, in de omgeving van Durban. Telefoondraad. Zuid-Afrika. 2005 / 2006.
Telephone wire baskets 1: Simon Mavundla, 2 & 3: Alice Gcaba, 1 4: Mboniseni Khanyile, 5 & 6: Zodwa Maphumulo. These plates and dishes are made of telephone wire. They were first made in the 1970s in South Africa, in the Durban region. Telephone wire. South Africa. 2005 / 2006. 6252-1 t/m 6: aankoop / purchase: Bat Center, Durban, 2006.
2 7 Schild Plantaardige vezel, rotan. West- en Centraal-Dem. Rep. Congo. 1ste helft 20ste eeuw.
Shield Plant fibre, rotan. West and Central Dem. Rep. Congo. 1st half 20th century. 2416-240: schenking / gift: Wellcome Museum, Londen, 1955.
38 Zitvlakbedekking Mangbetu-vrouwen van hoge status maakten en droegen deze zitmatjes. Raffia. Mangbetu (volk), Noordoost-Dem. Rep. Congo. 1ste helft 20ste eeuw.
Seat cover Mangbetu women of high status made and wore these seat mats. 4
Raffia. Mangbetu (people), Northeast Dem. Rep. Congo. 1st half 20th century. 2309-52, -53: ruil / exchange: Museum für Völkerkunde Frankfurt, 1954. 2379-21, -22: ruil / exchange: J.v.d. Straete, 1954. 3069-16/20: aankoop / purchase: Fa. Bodes & Bode, 1960.
5
1
4 7
2
5
6
8 3
6
Houten neksteunen In heel Afrika gebruiken mensen al eeuwen houten neksteunen om op te slapen. Zo houden zij complexe kapsels – belangrijke statussymbolen – in model. De eigenaar hakt, snijdt en polijst het hout meestal zelf tot een persoonlijk, waardevol bezit. De steun is vaak ook een ‘droomkussen’: een droom op een neksteun openbaart iets belangrijks. Wooden neck rests For centuries throughout Africa people have slept with their head on a neck rest. This enabled them to keep their complex hair creations – important status symbols – intact. Owners generally cut, carve and polish the wood themselves to create a valued, personal possession. The support is also known as a dream cushion: a dream dreamt on a neck rest reveals something important.
7 Neksteun Hout. Turkana (volk), Noord-Kenia. 20ste eeuw.
Neck rest Wood. Turkana (people), North Kenya. 20th century. 4310-14: aankoop / purchase: N.C.H. Bogaart, 1976.
8 Nek steun Hout. Shona (volk), Centraal-Zimbabwe. 19de eeuw.
Neck rest Wood. Shona (people), Central Zimbabwe. 19th century. 2309-27: ruil / exchange: Museum für Völkerkunde, Frankfurt, 1954. Ex-collectie / formerly: L. Frobenius, 1905.
9 Neksteun Hout. Dem. Rep. Congo. 20ste eeuw.
Neck rest 1 Neksteun met mensenhoofd Hout. Vermoedelijk Shona (volk), Zimbabwe of Zuid-Afrika. 1ste helft 20ste eeuw.
Neck rest with human head
Wood. Dem. Rep. Congo. 20th century. 5888-6: schenking / gift: Wilten de Muinck Keizer, 2000.
11 Neksteun
Wood. Probably Shona (people), Zimbabwe or South Africa. 1st half 20th century.
Hout. Vermoedelijk Lulua (volk), Zuid-Dem. Rep. Congo. 1ste helft 20ste eeuw.
2846-1: schenking / gift: C. Penning, 1959.
Neck rest
2 Dubbele neksteun Hout. Zulu (volk), Oost-Zuid-Afrika. 1850 -1919.
Double neck rest Wood. Zulu (people), East South Africa. 1850-1919. 4010-29: schenking / gift: L.v.d. Waals, 1971. Ex-collectie / formerly: W.J. Fockens.
Wood. Probably Lulua (people), South Dem. Rep. Congo. 1st half 20th century. 2379-3: ruil / exchange: J.v.d. Straete, 1954.
12, 14 Neksteunen Hout. Zulu (volk), Oost-Zuid-Afrika. Begin 19de eeuw.
Neck rests Wood. Zulu (people), East South Africa. Early 19th century.
3 Neksteun met mensfiguur Hout. Mfinu, West-Dem. Rep. Congo. Begin 20ste eeuw.
Neck rest with human figure
3279-22, -23: aankoop / purchase: R. Steinmetz, 1977. Ex-collectie / formerly: Th. Steinmetz.
13 Neksteun
Wood. Mfinu, West Dem. Rep. Congo. Early 20th century.
Hout. Vermoedelijk Tellem (volk), Zuidoost-Mali. Vermoedelijk 1000 -1500.
5633-3: schenking / gift: Priesters v.h. Heilig Hart van Jezus, 1995.
Neck rest
4 Neksteun
Wood. Probably Tellem (people), Southeast Mali. Probably 1000 -1500. 3925-221: aankoop / purchase: 1970.
Hout. Nilotisch en Kushitisch-sprekende volken, Oost-Afrika. 1ste helft 20ste eeuw.
15 Neksteun Neck rest
Hout. Ethiopië. 20ste eeuw.
Wood. Nilotic- and Cushitic-speaking peoples, East Africa. 1st half 20th century.
Neck rest
3057-4: aankoop / gift: Galerie Lemaire, 1961.
Wood. Ethiopia. 20th century. 4080-1: schenking / gift: D. Metselaar, 1972.
5 Neksteun Hout. Zulu (volk), Oost-Zuid-Afrika. 1ste helft 20ste eeuw.
Neck rest Wood. Zulu (people), East South Africa. 1st half 20th century.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
2742-1: schenking / gift: Nederlandse Zuid-Afrikaanse Vereniging, 1958.
6, 10 Neksteunen Hout. Zulu (volk), Oost-Zuid-Afrika. Begin 19de eeuw.
Neck rests Wood. Zulu (people), East South Africa. Early 19th century. 3279-20, -21: aankoop / purchase: R. Steinmetz, 1977. Ex-collectie / formerly: Th. Steinmetz.
13
14
15
1 Deur Deze deuren sieren heiligdommen, graanschuren en woonhuizen. De uitgesneden figuren zijn mythologische wezens.
3 Graanschuurdeur Deuren van leden van de priesterkaste zijn fijn bewerkt. De gewone man heeft een onbewerkte deur.
Hout. Senufo (volk), Noord-Ivoorkust. 20ste eeuw.
Hout. Dogon (volk), Centraal-Mali. 20ste eeuw.
Door These are doors of sanctuaries, granaries and homes. The carved figures are mythological creatures.
Granary door Members of the priestly caste have finely carved doors. Ordinary people have plain doors.
Wood. Senufo (people), North Ivory Coast. 20th century.
Wood. Dogon (people), Central Mali. 20th century.
3305-54: aankoop / purchase: A.P. Schaller, 1963.
4133-12: aankoop / purchase: S.H. Oudshoorn, 1973.
2 Vrijdagsmoskee Leem is van oudsher het belangrijkste bouwmateriaal in West-Afrika. Deze moskee in de wijk Dourkoun in Bankass, Mali is ca. honderd jaar oud. Bij een gebouw van deze omvang wordt de dakconstructie als eerste geplaatst. Gevorkte stammen dienen als dragers. De uitstekende balken worden opgenomen in de muur en zorgen zo voor stabiliteit. De wanden bestaan uit gedroogde leemblokken en worden met leem afgesmeerd. Dat moet elk jaar opnieuw gebeuren. De uitsteeksels dienen dan als steiger. De muurdammen geven stabiliteit aan de langgerekte gevels. Vanaf het dak doet de muezzin de gebedsoproep. Op de binnenplaats wassen de gelovigen zich voor ze gaan bidden. De deuropeningen zijn opzettelijk laag. Ze dwingen de bezoekers zich te bukken, wat hun nederigheid tegenover Allah onderstreept. Onder de toren bevindt zich de gebedsnis. Die is op Mekka gericht. Friday Mosque Mud has been the main building material in West Africa since ancient times. This mosque in Dourkoun district in Bankass, Mali is arround one hunderd years old. For a building of this size the roof structure is the first priority. Split tree trunks form the supports. The extended beams are incorporated into the wall to provide stability. Dried mud blocks form the walls, smeared with clay. This is reapplied each year. The protruding blocks serve as scaffolding. The piers support the long façades. A muezzin calls worshippers to prayer from the roof. They wash in the courtyard before entering to pray. The doors are built low on purpose. This forces people to bow and so to emphasise their humility towards Allah. Beneath the tower is a prayer niche. This shows the direction of Mecca. Maquette / model: Herman van Elteren. Schaal 1:50. Met dank aan / with thanks to: ir. Peter de Ronde. R-728
4 Lagere school Diébédo Francis Kéré was de eerste inwoner van Gando, Burkina Faso, die in het buitenland studeerde. Tijdens zijn architectuuropleiding in Berlijn richtte hij de stichting ‘Bouwstenen voor de school van Gando’ op. In 2001 had Kéré voldoende fondsen verzameld om de school te bouwen. De bevolking van Gando voerde de werkzaamheden eigenhandig uit en gebruikte daarvoor lokale bouwmaterialen en technieken. Het ontwerp van Kéré is eenvoudig, maar effectief. Het dak bestaat uit betonijzer en golfplaten. Het werd gemaakt met een zaag en een simpel lasapparaat. Doordat het dak overhangt blijven de muren in de schaduw. De lucht die onder het dak door stroomt houdt de lokalen koel. De wanden bestaan uit blokken van samengeperste aarde die hitte absorberen. In 2004 ontving Diébédo Francis Kéré voor zijn ontwerp de prestigieuze Aga Khan Prijs voor Architectuur. Primary school Diébédo Francis Kéré was the first inhabitant of Gando, Burkina Faso, to be educated abroad. While studying architecture in Berlin he set up a foundation called ‘Building blocks for Gando school’. By 2001 Kéré had collected sufficient funds to build a school. The people of Gando did all the work themselves, using local construction materials and techniques. Kéré’s design is simple but effective. The roof consists of reinforcing bars and corrugated iron. It was made with a saw and a simple welding machine. Because the roof extends beyond the walls these remain in the shade. Air flowing in under the roof keeps the classrooms cool. The walls are made of blocks of compressed earth that absorb the heat. In 2004 Diébédo Francis Kéré received the prestigious Aga Khan Prize for Architecture for his design. Maquette / model: Herman van Elteren. Schaal 1:50. Met dank aan / with thanks to: Diébédo Francis Kéré. R-727
1
3
2
4
