FONS MERKIES - Vertelt over zijn muziek voor Brammetje Baas

FILMMUZIEKMAGAZINE

FONS MERKIES - Vertelt over zijn muziek voor Brammetje Baas NUMMER 168 – 41ste JAARGANG – JULI 2012 1

Score 168 Juli 2012 41ste jaargang ISSN-nummer: 09212612 Het e-zine Score is een uitgave van de stichting Cinemusica, het Nederlands Centrum voor Filmmuziek Informatienummer: +31 050-5251991 E-mail: [email protected]

Hoofdredactie: Paul Stevelmans Eindredactie: Paul Stevelmans Redactie: Henk Maassen, Albert Pouw, Paul Stevelmans, Sijbold Tonkens, Robert Valkenburg, Julius J.C. Wolthuis Vormgeving: Paul Stevelmans

Met dank aan: Fons Merkies, Benelux Film Distributors, Holland Festival

FILMMUZIEKMAGAZINE REDACTIONEEL Nederlandse jeugdfilms doen het nog steeds uitstekend, zowel in eigen land als in het buitenland. In de vorige Score spraken we met Helge Slikker, componist van het succesvolle Kauwboy, een film die vorige maand uitgeroepen werd tot beste Europese jeugdfilm onder het auspiciën van de Europese Film Academie. In deze Score komt Fons Merkies aan het woord. Hij schreef al een tijd geleden muziek voor jeugdfilms zoals Pluk van de petteflet. Onlangs ging Brammetje Baas in première en voor deze opmerkelijke rolprent schreef Merkies een even opmerkelijke score waarover u op de volgende pagina's meer te weten komt. Ook muziek uit de oude doos heeft onze belangstelling getuige de vele cd-recensies die aandacht besteden aan opvallende scores van oude films, geschreven vaak door componisten die al half of helemaal vergeten zijn zoals Angelo Francesco Lavagnino, maar ook iemand als Victor Young. Naast een recensie van een cd met liefst twee boeiende scores van zijn hand is er in deze editie van Score een portret van deze componist die helemaal leefde voor de muziek.

INHOUDSOPGAVE

3 Interview met Fons Merkies 5 Filmmuziek op het Holland Festival 7 Victor Young - portret 11 Boekbespreking 12 Cd-recensies

2

MUZIEK MAKEN MET SPEELGOEDINSTRUMENTEN Fons Merkies over zijn score voor Brammetje Baas Dit jaar zijn verschillende Nederlandse jeugdfilms in première gegaan zoals Achtste-groepers huilen niet, SWCHWRM en Kauwboy. Dat de Nederlandse jeugdfilm internationaal nog steeds in hoog aanzien staat, bewees de bekroning van Kauwboy als beste Europese jeugdfilm in juni. Onlangs ging Brammetje Baas van Anna van der Heide in roulatie met muziek van Fons Merkies (foto). Brammetje Baas gaat over een ondernemend jongetje dat naar groep 3 mag om bij de nieuwe meester Vis echte kennis op te doen. Brammetje is een impulsief, spontaan, druk knulletje dat ook nog wel eens wil wegdromen op de schoolbanken. Het gaat bij de strenge meester Vis dan ook gauw mis met alle hilarische gevolgen van dien. Fons Merkies (Zaandam, 1966) heeft ruime ervaring met jeugdfilms zoals In Oranje en Pluk van de petteflet, twee films uit 2004, en recent nog met Dolfje Weerwolfje. Is componeren voor een jeugdfilm anders dan voor een film voor volwassenen? Merkies: ʽNee, eigenlijk niet. Het is toch hetzelfde soort werk. Misschien is in zijn geheel genomen de toon wat lichter, hoewel dat ook niet helemaal het geval was voor In Oranje bijvoorbeeld. Ik heb nog geen duistere kinderfilm gedaan qua muziek, bij films voor volwassenen komt dat wel eens voor.ʼ Speelgoedinstrumenten en dat dit concept een beetje te beperkend was omdat hij steeds andere dingen in zijn hoofd meemaakt.ʼ Sommige scènes zijn eerder realistisch zoals het moment dat Brammetjes tand eruit gaat en een klasgenootje hem hierbij helpt. Hier hebben regisseuse Anna van der Heide en haar componist voor hele heftige orkestmuziek gekozen omdat in Brammetjes hoofd die tand een enorm ding is.

Van een thema voor Brammetje is geen sprake. ʽIk heb eigenlijk heel erg de fantasie van dat jongetje in de meest brede zin van het woord gevolgd, dus in die zin is er niet echt een thema in de score.ʼ Belangrijker waren voor Merkies de instrumenten. ʽToen ik hoorde dat de film heel erg vanuit een jongetje wordt verteld was mijn eerste intuïtie: misschien kan ik de muziek wel helemaal met kinderinstrumenten doen. Maar gaandeweg kwam ik erachter dat het jongetje ADHD heeft en heel fantasierijk is

Wat voor speelgoedinstrumenten heeft Merkies voor de score gebruikt? ʽVan die 3

dingen die je in de speelgoedwinkel kunt kopen, bijvoorbeeld blokfluitjes en klokkenspelletjes en van die kinderpianootjes waar zestien toetsen op zitten en die een music box-achtig geluid hebben. Het rammelt en het piept allemaal een beetje en dat vond ik charmant, ook omdat het me wel leuk leek in de geest van Tati's film Jour de fête waar dat fietsbelletje zo'n belangrijke rol in speelt. Dat soort geluidsbeeld had ik een beetje voor ogen: een beetje houtje-touwtje want Brammetje knutselt ook heel graag en doet uitvindingen en dat leek me wel een leuk uitgangspunt.ʼ Opvallend in sommige scènes zijn de animaties. Mickeymousing ligt dan al gauw op de loer. ʽEr zitten heel veel leuke animaties in de film. Als Brammetje iets denkt, dan zie je zijn fantasieën die in animatie worden uitgewerkt en in die animaties vind je regelmatig dingen die ik een beetje gemickeymoust heb.ʼ

de. Komt er een download van Brammetje Baas? ʽDat ga ik misschien wel doen want het gaat natuurlijk allemaal makkelijker tegenwoordig.ʼ GTST Sinds september vorig jaar is Merkies als componist betrokken bij de soap Goede tijden, slechte tijden. Aanvankelijk aarzelde hij wat, maar inmiddels is hij alweer een jaar lang de vaste componist van de populaire serie. ʽHet inhoudelijke werk bevalt me zeer en ik heb een heel leuk team. Ik heb ook wel eens een serie gedaan waarin ik alleen maar met samples heb gewerkt omdat er weinig budget was, maar dan werk ik echt onder mijn standaard. Dus ik heb aangegeven dat ik heel graag met echte instrumenten werk en dat hebben ze omarmd. Het componeren kost me een dag per week. Het is ook de bedoeling dat ik een assistent opleid en die combinatie componeren en opleiden - is heel leuk.ʼ Is er een verschil met speelfilms? ʽAllereerst is de muziek bij soaps wat vetter, bij speelfilms is het vaak wat subtieler. Daarnaast heb je bij speelfilms de ruimte om thema's te exposeren, daar kun je dan ook een beetje lucht aan geven. Omdat de lijnen in een soap zo kort zijn, kun je niet zo heel veel met thema's, want dan heb je er gewoon teveel in één aflevering, daar word je moe van. Dan krijg je uiteindelijk een heel vol geluidsbeeld.ʼ Ten slotte wijst Merkies op het voordeel van een serie als GTST die voorziet in continuïteit waardoor hij ook de vrijheid heeft om iets anders te doen voor een wat lager budget. ʽMaar het is momenteel eigenlijk druk genoeg. Ik heb net Alleen maar nette mensen afgemaakt, wat een hele bijzondere score is geworden en daarna is er Alles is familie van Joram Lürsen, de opvolger van Alles is liefde.ʼ

Coen van Overdam in Brammetje Baas.

Brammetje Baas was Van der Heides eerste lange film. De samenwerking met de regisseuse verliep goed. Merkies merkt op dat hij zeer vereerd was om deze film te mogen doen. ʽZe wist heel goed wat ze wilde. Daarbij wist ze heel duidelijk ruimte te geven aan mijn voorstelling. En dat is altijd heel fijn, want dan kun je van alles uitproberen.ʼ In de film zit voldoende muziek voor een cd of download. Van Majesteit, een eerdere score, verscheen een download op iTunes en in december vorig jaar overkwam Dolfje Weerwolfje hetzelf-

PS

4

FILMMUZIEK OP HET HOLLAND FESTIVAL Het Holland Festival mag zich sinds het ontstaan in 1947 verheugen in nationale en internationale belangstelling. Hoewel de filmkunst niet tot het beginrepertoire van het festival behoorde, wordt sinds geruime tijd steeds vaker een voorstelling met bewegende beelden geprogrammeerd. Het belang van filmmuziek werd duidelijk tijdens enkele voorstellingen van het festival dat vorige maand wederom in Amsterdam plaatsvond. Naast enkele voorstellingen met een filmcomponent waren er drie voorstellingen die een hoofdrol toekenden aan filmmuziek. In chronologische volgorde waren dat Pantserkruiser Potemkin met een nieuwe score van Michael Nyman, een optreden van Jonny Greenwood en een vertoning van 2001: A Space Odyssey met live muzikale begeleiding. Greenwood, gitarist van de Britse band Radiohead, verzorgde het optreden samen met Bryce Dessner van The National. Beide gitaristen voerden klassieke werken uit waaronder een suite met de muziek die Greenwood schreef voor There Will Be Blood (2007) van regisseur Paul Thomas Anderson.

Het Muziekgebouw aan 't IJ.

De 70 minuten durende zwart-wit film bestaat uit vijf delen. Nymans composities eindigden vaak bij de overgang naar een nieuw deel, maar een enkele keer eindigden ze bij een ingrijpende gebeurtenis binnen een sequentie zoals het verschijnen van de soldaten op de trappen in de stad Odessa. De van begin tot einde voortrazende muziek versterkte het ritme van de destijds baanbrekende montage en kwam slechts enkele momenten kortstondig tot stilstand. Het publiek raakte door de pompende muziek als het ware direct betrokken bij de filmhandeling, wat een mooi voorbeeld van functionele agitprop opleverde.

Eisenstein Op vrijdag 15 juni, een dag vóór het concert van Greenwood, werd in het Muziekgebouw aan 't IJ Pantserkruiser Potemkin, de legendarische film van Sergej Eisenstein uit 1925, vertoond. De regisseur gaf indertijd te kennen dat hij elke twintig jaar een nieuwe score bij zijn film wenste. Bekend is de score van de Duitse componist Edmund Meisel die bij de première in Berlijn in 1926 ten gehore werd gebracht en nog niet zo lang geleden, in 2004, voerden de Pet Shop Boys op Trafalgar Square in Londen hun versie uit. Nyman schreef een score in de voor hem kenmerkende minimalstijl met langgerekte composities die veelal staccato werden uitgevoerd door The Michael Nyman Band, een twaalfkoppig ensemble met de componist achter de piano, zowel spelend als dirigerend.

De wereldpremière van Nymans score vond plaats op 19 oktober vorig jaar in de Franse stad Évreux. Met de jachtige, repetitieve stijl van de Engelse componist loopt niet iedereen weg. De uitvoering in het Muziekgebouw aan 't IJ was tijdens de beginscènes op het gedoemde schip soms 5

snerpend en zelfs een enkele maal vals te noemen. De te luide weergave van de muziek kan aan dat imperfecte gevoel hebben bijgedragen.

Het mooiste werd bewaard voor het einde. Iedereen die de film heeft gezien, weet dat tijdens de aftiteling An der schönen blauen Donau volledig wordt gespeeld. In de Gashouder begon het publiek te applaudiseren direct na de laatste beelden, maar De Ridder zette triomfantelijk de overbekende wals van Johan Strauss jr. in, waarna het publiek terstond met klappen ophield en nog lang moest wachten voordat het echt mocht vertrekken. Terwijl toch enkele bezoekers stiekem de zaal verlieten, speelde het orkest gloedvol verder en zo hoorden we de complete wals. Een warm evenals daverend applaus sloot deze geslaagde avond af.

Ruimteschip Een week later, op donderdag 21 juni, kon het publiek genieten van een heel bijzondere voorstelling. In de Gashouder op het Westergasfabriekterrein in Amsterdam werd Stanley Kubricks 2001: A Space Odyssey op groot scherm vertoond. De Gashouderzaal heeft onder meer door zijn vorm veel weg van een ruimteschip en was daardoor de uitgelezen locatie voor deze happening. Vóór het witte doek zetelde het Radio Filharmonisch Orkest met ernaast het Groot Omroepkoor.

Deze laatste uitvoering verenigde beeld, geluid, muziek en zang en mag gerust een modern Gesamtkunstwerk worden genoemd. Het samengaan van diverse kunstvormen zorgde voor een ongekende ervaring die voor hedendaagse filmkijkers ongewoon is. Uiteraard is het ondoenlijk om elke filmvoorstelling in de traditionele bioscoop te verrijken met live muziek en zang. In de jaren van de zogenoemde stille film was een dergelijke omlijsting met live gespeelde muziek echter heel gebruikelijk. Hedendaagse bioscopen hebben sinds enkele jaren iets nieuws: 3D-projectie. Het Holland Festival verlegt grenzen in kunst en kunstbeleving. Hiertoe hoort ook de filmkunst. Hopelijk zal daar in de komende jaren opnieuw sprake van zijn.

De Gashouder.

Onder leiding van de jonge Duitse dirigent André de Ridder begon de voorstelling met huiveringwekkende muziek plus zang van György Ligeti, klaarblijkelijk om het publiek langzaam in de onheilspellende stemming van de film te laten komen. De rest is bekend: Also sprach Zarathustra, An der schönen blauen Donau, Gayaneh en daartussendoor diverse stukken van Ligeti. Tijdens het kijken naar de film werd juist door het feit dat de muziek live werd gespeeld overduidelijk hoe weinig muziek Kubrick voor deze film heeft gebruikt. Tegelijkertijd werd voelbaar hoe indringend deze muziekselectie werkte.

PS

6

MEESTER VAN DE MELODISCHE SCORE Het laatste jaar van Victor Young In 1956 overleed Victor Young volkomen onverwacht op 56-jarige leeftijd. De Amerikaanse filmcomponist had reeds een twintigjarige Hollywoodcarrière achter de rug en bevond zich in zijn laatste levensjaar in een periode van enorme werklust en hernieuwde creativiteit. Onlangs verschenen op het Canadese label Disques Cinémusique twee scores die hij in dat laatste jaar schreef. talent wordt Young niet gerekend tot de grote filmcomponisten uit die dagen zoals Korngold of Herrmann. Daarvoor klonken zijn composities niet artistiek of afwijkend genoeg. Maar een vakman was hij des te meer. In zijn autobiografie Double Life typeerde Miklós Rózsa hem als volgt: ʽEen vriendelijke en charmante man, waarop ik erg gesteld was, maar die componeerde in de Broadway-cum-Rachmaninov stijl die destijds in Hollywood gangbaar was.ʼ ¹ Geboren werd Young in 1900 (volgens sommige bronnen in 1899) in Chicago in een muzikaal nest waarvan de ouders oorspronkelijk uit Polen kwamen. Zijn vader was tenor aan de Opera van Chicago. Vanaf zijn zesde bespeelde Victor de viool. Na het overlijden van zijn moeder werden hij en zijn jongere zus naar zijn grootouders in Warschau gestuurd. Hier bezocht Victor het plaatselijke conservatorium waar hij les kreeg van onder meer Isidor Lotto. Na zijn afstuderen debuteerde hij als solo violist in het Warschau Philharmonisch Orkest en maakte hij onder meer een tournee door Rusland waar hij gevangen werd genomen. Na zijn ontsnapping werd hij in Polen opnieuw opgepakt, dit keer door de Duitsers. In 1920 keerde hij terug naar de Verenigde Staten en na een moeilijk eerste jaar werkte hij in diverse grote steden in uiteenlopende functies als bandleider, arrangeur en opnameartiest voor de radio. Na jaren betrokken te zijn geweest bij talloze plaatopnames kreeg Young in 1935 een contract aangeboden door Paramount. Van 1936 tot zijn

Victor Young (foto) is een prachtvoorbeeld van een filmcomponist uit Hollywoods gouden jaren die voor het grote publiek altijd een vrij onbekende verschijning was maar tegelijkertijd dankzij talrijke populaire liedjes een begrip is geweest. Want niemand leek in de jaren '40 en '50 zo moeiteloos het ene na het andere liedje uit zijn mouw te kunnen schudden als Victor Young. Wie kent niet evergreens als Love Letters, My Foolish Heart, Stella by Starlight en When I Fall in Love? De films waarin ze voorkwamen mogen dan goeddeels vergeten zijn, de liedjes worden nog steeds uitgevoerd. Young blonk uit in muziek die melodisch, vaak poëtisch klonk en door strijkers werd gedragen. Ondanks zijn 7

dood zou hij voor deze studio werkzaam zijn, niet alleen als componist maar ook als hoofd van de muziekafdeling.

muziek en dat in slechts twintig jaar tijd. In de jaren 1939 tot en met 1942 leverde hij jaarlijks vijftien tot twintig scores af. Voor nog eens goed 350 films werd zogenoemde stockmuziek van hem gebruikt, veelal voor films uit de B-categorie. En dan waren er nog de vele liedjes die hij schreef en die ook na zijn dood nog vaak werden gebruikt zoals A Hundred Years from Today dat Carice van Houten zingt in Zwartboek (2006). De jaren '50 zagen Young steeds vaker voor de concurrentie werken. In 1952 schreef hij de muziek voor Oscarwinnaar The Greatest Show on Earth van De Mille. In hetzelfde jaar schreef hij wervelende muziek voor Scaramouche (MGM), een Iers getinte score voor The Quiet Man (Republic) en voor het vergeten Koreadrama One Minute to Zero (RKO) het liedje When I Fall in Love. Na de sfeervolle score voor George Stevens' western Shane in 1953 volgden enkele jaren met voornamelijk ambachtelijke scores tot het jaar 1956 werd ingeluid.

Young werkte dan wel hoofdzakelijk voor Paramount, een uitstapje naar een andere studio was geen uitzondering. De eerste score die de aandacht trok schreef hij voor Golden Boy (1939) van studio Columbia. De successen volgden elkaar daarna in razendsnel tempo op. In 1940 werkte hij voor het eerst samen met Cecil B. De Mille, indertijd de belangrijkste regisseur van Paramount, voor Northwest Mounted Police. Vervolgens werkte hij als vaste componist van De Mille nog vijfmaal met hem samen met als hoogtepunt Samson and Delilah (1949). Andere regisseurs waarvoor Young componeerde waren onder veel meer Preston Sturges (The Palm Beach Story, 1942), Billy Wilder (The Emperor Waltz, 1948) en driemaal voor John Ford (onder andere Rio Grande, 1950). Maar Young gooide ook hoge ogen met scores voor For Whom the Bell Tolls (1943), een van de eerste op plaat verschenen scores waarvoor hij enkele opmerkelijke Spaanse thema's schreef, The Uninvited (1944), een geraffineerde horrorfilm waarvoor hij Stella by Starlight schreef en de pakkende zigeunermuziek voor Golden Earrings (Mitchell Leisen, 1947). Young was een harde werker die voor praktisch elk denkbare filmgenre componeerde. In totaal schreef hij voor meer dan 200 films

1956 Youngs werklust kende nog steeds geen grenzen toen het nieuwe jaar begon. Diverse nieuwe filmprojecten stonden op stapel en daarnaast was hij ook betrokken bij Seventh Heaven, een show op Broadway, die hem op de rand van de uitputting 8

Shirley MacLaine, Robert Newton, David Niven en Cantinflas in Around the World in Eighty Days.

had gebracht. De componist hield er een ongezonde levensstijl op na met veel drank, copieuze maaltijden en sigaretten. Ook was hij een verwoed gokker. Op advies van zijn huisarts moest hij het met alcohol en sigaretten rustiger aandoen, waarvan weinig terechtkwam want Young kende als workaholic een enorme drang om te componeren, vaak gelijktijdig aan verschillende scores werkend. In de eerste helft van het jaar kwamen routineuze films als The Conqueror, The Maverick Queen en The Proud and Profane met even routineuze scores van zijn hand in de Amerikaanse bioscopen. Ondertussen werkte Young aan de prestigieuze filmonderneming Around the World in Eighty Days, de film die zou uitgroeien tot het filmevenement van het jaar. De drie uur durende avonturenfilm naar Jules Verne werd bevolkt door tientallen bekende en minder bekende acteurs in gastrollen en werd opgenomen over de hele wereld.

zonder dat het onwaarachtig dan wel gemaakt klonk. In een tijd waarin etnische muziek vaak met een vet gebaar werd gebracht slaagde Young er welhaast moeiteloos in een ingetogen, meeslepende, Mexicaans klinkende score te produceren. Intussen ging halverwege oktober 1956 Around the World in Eighty Days met veel fanfare in New York in première. Na de landelijke release vlak vóór Kerstmis zou de film een groot commercieel succes worden. Het noodlot sloeg echter toe voordat de glorieuze triomftocht van Phileas Fogg werkelijk een aanvang kon nemen. Op 10 november 1956 kwam Young door een beroerte te overlijden. De verslagenheid in Hollywood was groot. De alom geliefde Young stierf op slechts 56-jarige leeftijd en menigeen moest indertijd al ruiterlijk toegeven dat hij zich letterlijk de dood in had gewerkt. Een bewijs van de hoeveelheid werk die de componist gewoonlijk pleegde te verrichten vormde de reeks voltooide scores voor films die na zijn dood nog in roulatie moesten gaan. The Brave One was twee weken vóór zijn dood in première gegaan, maar vier andere films moesten nog wachten op een release: China Gate (voltooid door Max Steiner), The Buster Keaton Story, Omar Khayyam en Run of

Maar er was ook muziek voor The Brave One, een bescheiden drama van Irving Rapper over een Mexicaans jongetje wiens geliefde stier naar de arena wordt gebracht om er in een stierengevecht te eindigen. Young schreef enkele prachtige thema's voor deze jeugdfilm en arrangeerde meerdere stukken met een Mexicaans sausje 9

the Arrow. Ze zouden alle vier pas in 1957 in de Verenigde Staten worden uitgebracht.

minsten onder de Amerikaanse zangers zoals Frank Sinatra, Nat King Cole en Bing Crosby. Maar de grootste erkenning volgde eerder dat jaar op 28 maart 1957 toen Young postuum werd onderscheiden met een Oscar, de eerste na 21 eerdere nominaties. Overigens werd hij in datzelfde jaar ook postuum genomineerd voor het liedje Written on the Wind uit de gelijknamige film van Douglas Sirk (de tekst was van Sammy Cahn; de score werd geschreven door Frank Skinner).

Billboard Around the World in Eighty Days mag binnen Youngs rijke staat van dienst gerust tot kroon op zijn werk worden genoemd. De score laat de veelzijdigheid van de componist horen en is een aaneenschakeling van trefzekere composities die de film regelmatig een enorme vaart geven en de soms wat houterige actie een uitermate plezierige muzikale achtergrond verlenen. Uniek is de zogenoemde Exit Music die na de lange aftiteling klinkt: vijf lange minuten met de hoogtepunten uit de score. Ook buiten de film om is het nog steeds prettig luisteren naar de gevarieerde verzameling stukken die net zo goed als een verzameling hits op een elpee beluisterd kan worden. De in

Paramount slaagde er in de navolgende jaren niet in een geschikte opvolger te vinden voor Victor Young, de man die vakkundig een score wist te ontwerpen met een sterk melodische ondergrond die los van de film stond als een huis, hetgeen gerust een verdienste mag worden genoemd. De studio overwoog enkele jaren na zijn dood een film te maken over de componist wiens leven avontuurlijk (de oorlogsjaren), tragisch (zijn vroege dood) en talentvol (zijn melodische gave) was, allemaal wezenlijke ingrediënten voor een meeslepende biografische film. Uiteindelijk zag men van dit project af. Voor Henry Mancini was Young een held: ʽVictor was een schrijver van melodieën. Als je een film met zijn muziek had gezien bleef de muziek je nog lang bij en zoiets kun je van veel andere filmcomponisten niet zeggen. Hij had een melodische gave, iets wat vreemd genoeg heel wat componisten missen.ʼ ² PS

april 1957 uitgebrachte soundtrack groeide al snel uit tot een bestseller in de Verenigde Staten. Op 22 juli 1957 bereikte de plaat de eerste plaats van Billboard's elpeelijst. Tien weken lang prijkte de elpee bovenaan de hitlijst. Het titelliedje Around the World op tekst van Harold Adamson zou vervolgens een grote hit worden voor niet de

¹ Double Life. Miklós Rózsa. Wynwood Press, New York, 1989. Blz. 131. ² Listening to Movies: The Film Lover's Guide to Film Music. Fred Karlin. Schirmer Books, New York, 1994. Blz. 73.

10

BOEKBESPREKING: Westernmuziek geanalyseerd Boeken over muziek in westerns verschenen de voorbije jaren met enige regelmaat. Op dit specifieke filmmuziekgebied is de Amerikaanse wetenschapster Kathryn Kalinak geen onbekende naam. In haar nieuwe boek Music in the Western worden verschillende westernscores nader geanalyseerd. sieke Hollywoodwestern, in het tweede deel komen westerns die buiten Hollywood (vooral Japan en Italië) tot stand kwamen aan bod en in het derde deel passeert de hedendaagse western de revue. Mariana Whitmer levert een boeiende bijdrage in deel 1 met haar analyse van de muziek die Jerome Moross schreef voor The Big Country (1958). Zo zet ze uiteen hoe belangrijk de muziek van Aaron Copland voor Moross was en hoe Coplands stijl en klankkleur in de score voor William Wylers western te herkennen vallen. Daarentegen komen we in Charles Leinbergers essay in deel 2 over The Dollars Trilogy van Sergio Leone niets wezenlijk nieuws over Ennio Morricone te weten. Het boek wordt in deel 3 afgesloten met een bijdrage van Matthew McDonald over twee spraakmakende westerns uit 2007: There Will Be Blood en No Country For Old Men.

Vijf jaar geleden verraste Kalinak met het prima leesbare How the West Was Sung: Music in the Westerns of John Ford (zie Score 150). Kalinak, professor Engels en Filmstudies aan het Rhode Island College, mag gerust deskundige worden genoemd op het gebied van muziek in westerns. Voor Music in the Western stelde ze een reeks essays samen van grote namen op wetenschappelijk gebied. K.J. Donnelly, Caryl Flinn, Claudia Gorbman en Charles Leinberger leveren allen een bijdrage waarin ze beschrijven hoe muziek een western kan begeleiden en in veel gevallen een of meer aanvullende narratieve functies kan vervullen en in sommige gevallen ook de interpretatie van de western mede kan beïnvloeden dan wel bepalen. Dat laatste doet Ben Winters helder en treffend bij The Unforgiven (1960) van John Huston.

Kalinak zelf schreef een korte historische inleiding en neemt vervolgens Rashomon (1950) en The Outrage (1964) onder de loep. Music in the Western mag dan wel een wetenschappelijk werk zijn, in veel gevallen is het boek goed toegankelijk voor de in filmmuziek geïnteresseerde lezer. Niet alleen komen we meer te weten over de cruciale positie van muziek binnen het gehele ontstaansproces van een film, maar ook is het steeds weer een genot te zien hoe de auteurs met behulp van de score een western nog beter weten te doorgronden. Music in the Western: Notes From the Frontier. Samengesteld door Kathryn Kalinak. Routledge, New York, 2011. ISBN: 978-0-415-88227-9, 238 blz. Prijs: € 28,99 (Bol.com). PS

Kalinak deelt de verzameling essays in drie delen in. Het eerste deel gaat over de klas11

CD-RECENSIES DE ROUILLE ET D'OS Idol Records 691.A003.020/WNP0007 25 tracks, 74:22 Een nieuwe film van Jacques Audiard is een gebeurtenis van de eerste orde waarop iedere keer met smart wordt gewacht. Deel van de verwachtingen is de score van Audiards vaste componist, de nog steeds in zeer hoog aanzien staande Alexandre Desplat. Voor Audiards films schrijft de Franse componist echter geen scores die gekenmerkt worden door vernuftige, uiterst melodieuze composities. Bij Audiard gaat het om het leven pur sang: rauw en ongepolijst. In de muziek herkennen we deze onopgesmukte aanpak. Desplat ontvouwt een muzikale achtergrond die traag, verstild en bovenal kaal gecomponeerd is. Na het thema van de film volgen veelal korte stukjes die deels een minimalsound verraden en die worden uitgevoerd door een klein muziekgezelschap. Leidende instrumenten zijn dikwijls de piano, de gitaar en het harmonium. De muziekstukjes accentueren de hoofdpersonen, de locaties en enkele essentiële gebeurtenissen. Soms kondigen de slechts uit enkele akkoorden bestaande nummers naderend onheil aan en daarbij werken ze vaak onbestemd. Dit is geen gemakkelijke score, hij vergt veel van de luisteraar, maar na intensief beluisteren ervan ontdek je de aantrekkingskracht van deze vrij nuchtere muziek. Op deze cd wordt de originele score voorafgegaan door zes bestaande nummers die in de film een net zo belangrijke plaats innemen als de zuivere score waarmee Desplat ons verrast. PS COSMOPOLIS Howe Records HWR 1008 11 tracks, 40:30 Wie David Cronenberg zegt, zegt automatisch Howard Shore. Na A Dangerous Method, die nog maar enkele maanden geleden in Nederland draaide, is er nu Cosmopolis, een film over een jonge zakenman die zich in een limousine met chauffeur door de straten van New York voortbeweegt. We volgen zijn ontmoetingen in het lange voertuig met uiteenlopende figuren. Shore schreef voor deze nieuwe Cronenberg enkele elektronische stukken die ongebruikelijk lijken binnen zijn rijke œuvre. De futuristisch aandoende composities passen goed bij de soms surrealistische filmbeelden. Een mooi voorbeeld hiervan is de lange track Rat Men, een hallucinerende soundscape met een ritmische ondertoon. Veel muziek is in de film nauwelijks hoorbaar, alleen tussen de vele dialogen valt er werkelijk iets te beluisteren. Shore werkte voor deze score samen met de Canadese indieband Metric die drie stukken met hem schreef en ook uitvoert op deze cd die niet eenieder zal behagen. Voor al diegenen die elektronische muziek toegedaan zijn kan de hippe score daarentegen verslavend werken. PS 12

SEDOTTA E ABBANDONATA Digitmovies CDDM 210 44 tracks, 68:17 1964, het jaar van Sedotta e abbandonata van Pietro Germi, was het jaar van internationale komedies, maar ook van grote musicals als Mary Poppins en My Fair Lady. Hier in Nederland is de Italiaanse komedie nooit echt van de grond gekomen. Toch is deze film met onder andere Stefania Sandrelli, Saro Urzi en Aldo Puglisi een grote hit in Italië geweest. Carlo Rustichelli stond garant voor een pakkende score. Zijn samenwerking met Germi is als die van Fellini en Rota. Er bestaat al jaren een soundtrack van deze film op lp en cd. Ook singles zijn tot in Japan verschenen. Maar nu is er de complete score, geremastered deze keer waardoor het mooier klinkt dan ooit tevoren. De lp's en eerdere cd's kwamen tot 17 tracks, deze uitgave heeft 44 tracks. De muziek is typisch Rustichelli: mandolines, een hammondorgel, wat jazzy thema’s hier en daar, bossanova, slepende violen en een paar pakkende hoofdthema’s die je altijd bijblijven. De extra tracks zijn een mooie aanvulling als je bedenkt dat de eerdere versie van de soundtrack maar 22 minuten duurde. Ook heeft men deze keer de muziek van de filmversie toegevoegd. De plaatversie was voor de plaat ingespeeld - een veel voorkomend internationaal gebruik. De filmversie is toch intensiever. Van sommige takes zijn verschillende probeersels te beluisteren. Een componist probeert ook van alles uit om tot een mooi eindresultaat te komen. Verschillende takes met andere instrumenten verdwijnen daarna tot iemand de tapes terugvindt. En daar wordt dan een cd van gemaakt. Daar was het nooit voor bedoeld, maar toch leuk dat het gebeurt. Schetsen van Rembrandt leveren ook publiek op in musea. Voor de liefhebbers van de Italiaanse cinema uit de jaren '60 is deze cd een aanrader. ST THE RAVEN Sony 88691963782 22 tracks, 47:02 Een van de nieuwe namen in de filmmuziekwereld is Lucas Vidal. De Spaanse filmcomponist bouwde in eigen land maar ook internationaal een gestage reputatie op. Onlangs ging The Cold Light of Day met zijn muziek in de Nederlandse bioscopen draaien en niet lang daarna ging The Raven in roulatie waarvoor hij eveneens de muziek schreef. The Raven is een moordmysterie dat zich voltrekt gedurende de laatste levensdagen van Edgar Allan Poe. Regisseur James McTeigue wilde een modern klinkende, melodieloze score die vooral dienst zou doen als sounddesign. Vidal voldeed aan deze opdracht en aldus horen we vele stukken met actie- en spanningsmuziek die inderdaad hedendaags klinken: met luide elektronische beats en geluidseffecten die eerder in thrillers uit 2012 thuis horen. In de film die zich afspeelt in 1849 werkt de muziek beter dan op deze cd. Geen of nauwelijks melodie kent deze score misschien, maar melodieus is de bonustrack Rakish Paddy volop. En het titelnummer The Raven blijft dankzij donkere, nerveuze klanken ook best in de herinnering hangen. PS 13

ON THE ROAD SURCO 0602537005079 19 tracks, 48:32 Walter Salles regisseerde de verfilming van Jack Kerouacs befaamde boek On the Road. Voor de originele score van deze reisfilm koos de Braziliaanse regisseur Gustavo Santaolalla met wie hij eerder onder meer samenwerkte bij Diarios de motocicleta (2004). Op de cd staan zeven jazzstandards van gerenommeerde artiesten als Billie Holiday, Dizzy Gillespie, Ella Fitzgerald, Charlie Parker en Dinah Washington. De originele score valt enerzijds uiteen in enkele authentiek klinkende jazznummers en anderzijds in korte stukken waarbij de percussie sterk op de voorgrond staat. Die laatste categorie is bij uitstek het genre waarin de Argentijn Santaolalla uitblinkt: composities die door een paar instrumenten worden voortgestuwd, meestal zonder melodie. Met uitzondering van het fascinerende God is Pooh Bear waar zich al snel een klagerige melodie aan de luisteraar openbaart. Tijdens het kijken is de score van Santaolalla soms nauwelijks hoorbaar, maar bij beluistering van de cd vallen de dissonante klanken evenals de ongebruikelijke instrumenten zoals de santur en de dulcimer des te meer op. De sterk ritmische klanken doen het vooral in de Mexicaanse gedeeltes van de film goed. In de afsluitende track horen we Kerouac zelf zingen. On the Road is ook buiten de film een indrukwekkende muzikale reis voor eenieder die zich openstelt voor filmmuziek die zich verre houdt van het gelikte, vlakke massaproduct. PS PIÙ FORTE, RAGAZZI! Beat Records CDCR 119 23 tracks, 52:50 De films met Bud Spencer en Terence Hill waren in de jaren '70 een groot succes. Zo ook deze film die in Nederland Vier vuisten de lucht in als titel mee kreeg. Het was een komische knokfilm uit 1972 waarin geen doden vielen. Voor deze Hill & Spencer films werden vaak de broers De Angelis gevraagd om de muziek te doen. Dit was hun tweede samenwerking, de eerste was ... continuavano a chiamarlo Trinità (1971). Guido en Maurizio zijn internationaal doorgebroken met de Hill & Spencer films en waren vooral in Duitsland erg populair. Ze componeerden samen en speelden beiden gitaar. Ook als zangduo deden ze vaak de titelsong onder het pseudoniem Oliver Onions. Het lied Flying Through the Air wordt ook hier door Guido en Maurizio gezongen. De muziek klinkt opgewekt en doet wat Zuid-Amerikaans aan omdat de film zich daar afspeelt. Beat Records heeft de hand weten te leggen op de mastertapes en we horen op deze cd een serie extra tracks die op de eerdere uitgaven nooit verschenen waren. Helaas gaat het hier om varianten van bestaande tracks en niet om nieuwe muziek. Het stereogeluid op deze cd is prachtig. Omdat de oude versies van deze soundtrack al jaren uitverkocht zijn, is het mooi dat deze muziek nu weer verkrijgbaar is. Een vrolijke cd die bij alle Hill & Spencer fans in de kast hoort te staan. ST 14

ODISSEA NUDA GDM/LEGEND 4216 29 tracks, 70:57 Een verhaal dat zich afspeelt op Tahiti. Angelo Francesco Lavagnino is de aangewezen componist om deze tropische score te schrijven. Er zijn meer tropische scores van zijn hand die de moeite waard zijn om te beluisteren. Van deze film uit 1961 is destijds alleen een ep'tje verschenen. Het is dan ook mooi dat er nu ruim 50 jaar later een complete score van de oorspronkelijke score is uitgebracht. Lavagnino was in zijn tijd een grote naam in de wereld van de filmmuziek. Zijn muziek voor tropische films is rijk aan violen, orgel, elektrische gitaar, vibrafoon en harp. Ook heeft de cd de nodige tracks die voor de nachtclubscènes in de film zijn geschreven met conga, rock, jazz en samba. Dit geeft de cd een prachtige sixties sound. Het orkest wordt gedirigeerd door Carlo Savina. De tapes waren in mono en zijn na een goede remastering in zijn geheel op de cd gekomen. Dit heeft ertoe geleid dat de cd vol staat met mooie, romantische, hier en daar swingende muziek. Maar ook rustige muziek, 's avonds aan het strand waarbij je de zee in gedachten hoort, horen we. Dat is knap componeerwerk dat de suggestie wekt dat je aan zee bent bij Tahiti. Hieruit blijkt dat Lavagnino een talentvol componist was, ofschoon hij relatief onbekend is gebleven. Het boekwerkje vertelt in het Italiaans en Engels het filmverhaal en het tot stand komen van de cd. Verder is het rijk gevuld met foto’s en posterafbeeldingen. ST SNOW WHITE AND THE HUNTSMAN Universal Republic B0016930-02 19 tracks, 67:15 Snow White and the Huntsman is een moderne versie van het bekende sprookje met jonge, aantrekkelijke sterren in de hoofdrollen. Oudgediende James Newton Howard schreef een score die degelijk, soms geïnspireerd en bovenal eigentijds klinkt. Dat laatste doet hij door de actiemuziek lekker vet te laten klinken, compleet met elektronische beats. Maar ook door gebruik te maken van koorgezang (van The London Voices) en strijkers in de lage regionen en door soms een lekker rockende gitaar te laten meedoen is deze score vooral voor een jonger publiek bedoeld. Gelukkig is er een middenstuk met meer lyrische, rustige stukken waar de karakters van de hoofdpersonages en hun onderlinge relaties muzikaal meer diepgang krijgen. Naast het geslaagde hoofdthema voor Sneeuwwitje zijn dit de betere stukken. Na The Hunger Games is dit opnieuw een blockbuster met Howards verdienstelijke muziek als extra. De cd wordt afgesloten door Breath of Life van de band Florence + The Machine. Het nummer past goed bij de score maar Howard arrangeerde dan ook orkest en koor bij dit nummer, inclusief vette beats. PS 15

PROMETHEUS Sony Classical 88691978342 25 tracks, 57:07 Marc Streitenfeld is Ridley Scotts vaste componist sinds A Good Year (2006). Hun vijfde gezamenlijke project is Prometheus, de prequel van Scotts doorbraakfilm Alien uit 1979. Streitenfeld schreef muziek die je kunt verwachten bij een sciencefictionfilm: rustige, etherische, dromerige klanken met zo nu en dan een eruptie van geweld. Na een tiental melodieloze, elektronisch aandoende sfeerstukken gaat de Duitse componist echt los en maakt een kakofonie aan geluiden, muziek en gekrijs zich meester van de soundtrack. Nu volgen stukken met meer melodie, volle orkestbezetting en enkele koren die de dreiging in de ruimte aanzienlijk weten te verhogen. Twee tracks werden geschreven door Harry Gregson-Williams, terwijl Friend From the Past het thema bevat van Alien (geschreven door Jerry Goldsmith). Door hun sfeervolle en melodische klank zijn dit de nummers die het meest in de herinnering blijven na beluistering van deze cd. De rest van de score is vooral dienstbaar aan de film hetgeen niet wil zeggen dat Streitenfelds composities niet de moeite waard zijn. We hebben hier van doen met vooral functionele muziek die tijdens het kijken naar de film opvallend op de achtergrond blijft en de film met name sfeer en spanning verleent. Een uitschieter horen we dan ook niet, wel in de afsluitende track (Birth) een aanzwellend gekrijs. PS HATARI! Intrada Special Collection Volume 200 32 tracks, 60:25 Een film met John Wayne en niet eens een western. Deze film uit 1962 speelt in Afrika. Het beroemdste aan de film is de muziek, waaronder de evergreen Baby Elephant Walk. Henry Mancini kreeg voor deze score zijn elfde Grammy. De lp had zoals gebruikelijk een half uur muziek. Intrada heeft de hele score op cd gezet, ook tracks van nog geen minuut. De geluidskwaliteit is opgepoetst. Het is onvoorstelbaar hoe die techniek zich heeft ontwikkeld de laatste jaren. Instrumenten die nooit eerder hoorbaar waren zijn nu duidelijk aanwezig en het klinkt of je live bij het orkest zit. Henry Mancini was een groot componist met een eigen stijl. Dat mocht toen nog in Amerika. Nu moet alles lijken op de brij die je in alle hedendaagse film hoort. De cd is melodieus met typische Mancini-strijkers, actiethema’s, ontroering; het zit er allemaal in. Ook de nieuwe tracks zijn een genot om naar te luisteren. Het zijn niet, zoals we vaak zien bij complete uitgaven, dezelfde tracks in een andere orkestratie. Nee, deze nieuwe tracks zijn de tracks die nog niet waren uitgebracht op de half uur durende versie. Dit is de complete score met nieuwe muziek. En zo hoort het! Bravo Intrada. Ook het boekwerkje met twintig pagina’s in kleur geeft veel informatie over de film en de muziek. ST 16

UN MONSTRE À PARIS Barclay 2780157 22 tracks, 37:19 Deze cd bevat de score en de liedjes van de Franse animatiefilm Un monstre à Paris die zich afspeelt in de fantasierijke wereld van Parijs anno 1910. De originele score werd geschreven door Patrice Renson en M. De laatste is een in Frankrijk populaire zanger die al eerder voor films heeft gecomponeerd (voor zijn score voor Ne le dis à personne ontving hij in 2007 een César). De score bestaat uit korte stukjes die nooit te eng klinken en door hun instrumentkeuze veelal 'Frans' aandoen. Qua stijl houdt de muziek het midden tussen jazz, orkestrale muziek en cabaret. Dat laatste komt tot uiting door liedjes die variëren van bescheiden chansons tot popnummers. Gezongen worden de liedjes door Vanessa Paradis en voornoemde M. Een van de liedjes - La Seine - wordt tweemaal uitgevoerd: eenmaal in een cabaretuitvoering en een andermaal als stevig rocknummer. Door de combinatie liedjes en melodieuze score is Un monstre à Paris zowel geschikt als filmscore als hit-cd. Vooral fans van Paradis zullen aan hun trekken komen. PS VIOLENZA SEGRETA / LA CORRUZIONE / I SOVVERSIVI GDM/LEGEND Music 4213DLX 27 tracks, 78:34 ʽGiovanni Fusco, de herontdekking van een gigant in de filmmuziekʼ is de openingszin in het boekwerkje bij deze cd. Geboren in 1906 en overleden in 1968 werd hij bekend dankzij zijn samenwerking met Michelangelo Antonioni wiens films L'avventura en Deserto rosso muziek van hem hadden. Deze cd laat voor het eerst de complete muziek horen uit de films Violenza segreta (1963), La corruzione (1963) en I sovversivi (1967). De mastertapes zijn onlangs opgedoken in de archieven van RCA in Rome. Vermeldenswaardig is het liedje Un idolo nero door Gino Paoli voor de film Violenza segreta van regisseur Giorgio Moser. Het liedje werd gearrangeerd en gedirigeerd door Ennio Morricone en verscheen ooit op een ep'tje in Italië. De muziek voor deze film heeft tien tracks en is hier en daar wat jazzy. Fusco was goed in het vinden van de juiste balans tussen klassieke en experimentele muziek. Hij was ook een pionier in het vak omdat alles nog lang niet was ontdekt zoals nu. De muziek voor de film La corruzione onder regie van Mauro Bolognini heeft ook tien tracks. De samensteller van de cd, Claudio Fuiano, heeft een perfecte balans gevonden om de moeilijke tracks af te wisselen met mooie jazzy, beat of samba tracks. De laatste filmscore is voor I sovversivi, geregisseerd door de broers Paolo en Vittorio Taviani. Hier is de sfeer van de muziek heel anders. Het heeft wel wat van Morricone in zijn experimentele muziek. Het zijn uit deze film zeven tracks die afwisselend zijn in muziekstijl, van chaotisch tot heftig. Deze interessante cd geeft een mooi beeld van Fusco’s muzikale kunnen. Dit vraagt om nog meer … ST 17

RUN OF THE ARROW / THE BRAVE ONE Disques Cinémusique DCM 136 26 tracks, 73:33 In zijn laatste levensjaar schreef Victor Young (1900-1956) voor deze twee RKO-films muziek die vandaag nog steeds levendig en meeslepend klinkt. Beide orkestrale scores kennen de van Young bekende melodieuze klanken en niet zelden waaiert de muziek naar alle kanten uit. Run of the Arrow is een van Youngs laatste voltooide scores. In deze western van Samuel Fuller sluit Rod Steiger zich als oudstrijder uit de Amerikaanse Burgeroorlog aan bij een indianenstam. Meteen in de lange openingstrack horen we het ontroerende hoofdthema. De volgende lange track wordt ingeleid door verstilde drums, een cliché in die jaren om door middel van muziek een inheemse - lees Indiaanse - sfeer op te roepen. De rest van deze score is een staalkaart van wat Young destijds vermocht: met muziek gevoelens van spanning en romantiek opwekken alsmede sfeer en karakterisering van de hoofdpersonages accentueren. Nog tijdens zijn leven ging The Brave One in première. In deze kleinschalige productie draait alles om het jongetje Leonardo en zijn geliefde stier Gitano. De film speelt zich geheel af in Mexico en van dat gegeven maakte Young dankbaar gebruik. We horen regelmatig de Mexicaanse gitaar en het beweeglijke ritme zorgt in diverse tracks voor een onmiskenbaar Mexicaanse klankkleur. Dat laatste geldt zeker ook voor het fraaie hoofdthema dat een tragische indruk achterlaat. Zonder de muziek al te dreigend te laten klinken maakt deze weelderig uitgevoerde score van een bescheiden jeugdfilm bij tijd en wijle een groots drama over de moed van een kleine jongen in de wereld van de grote mensen. Deze bijzondere uitgave van het Canadese label Disques Cinémusique is een uitermate welkome verrassing die een terechte herwaardering van een miskende grootmeester uit Hollywoods gouden jaren betekent. PS TOPAZ Universal Music France 3704792 14 tracks, 47:28 Voor het eerst is de score van Topaz op cd verschenen. Verantwoordelijk voor deze weldaad is het Franse label Universal Music France dat jaarlijks voor heel wat opzienbarende releases zorgt. Topaz is een van de laatste films van Alfred Hitchcock en was bij verschijning in 1969 geen groot succes. De cd begint met de bekende Russian March die klinkt als een muziekstuk van Russische makelij maar toch gewoon werd geschreven door Maurice Jarre. Als tweede track horen we het hoofdthema dat vervolgens veelvuldig opduikt in andere composities. De sound van de score is een typische jaren '60 cocktail van jazz en orkestraal. De score voor deze spionagefilm is niet al te angstaanjagend, eerder is 18

sprake van luchtige nummers die worden uitgevoerd door instrumenten als de citer, de ondesMartenot, af en toe synthesizerklanken en, om de Franse couleur locale te benadrukken, de accordeon. Een vleugje Russische muziek à la Dr. Zhivago is de Fransman evenmin vreemd. Slechts een enkele keer - in Suspicion - waagt Jarre zich aan een klein experiment met verwrongen klanken annex bizarre instrumentcombinaties. Topaz was de eerste film van Hitchcock waarbij de grote Bernard Herrmann na hun breuk op geen enkele wijze was betrokken. Het resultaat is even curieus als plezierig om naar te luisteren. En grappig is het te horen hoe Jarre hier en daar probeert Herrmann te imiteren. PS SINCE YOU WENT AWAY Brigham Young University FMA/MS-119 Cd 1: 20 tracks, 65:16 Cd 2: 11 tracks, 43:22 Max Steiner werd op het allerlaatste moment ingehuurd door producent David O. Selznick om voor dit bijna drie uur durende oorlogsdrama een brede score te schrijven. Binnen het relatief korte tijdsbestek van slechts vier weken toverde de pionier van de filmmuziek een rijke score uit de hoge hoed. Cd 1 begint met de bekende tune van de Selznick studio (geschreven door Alfred Newman) waarna een acht minuten durende medley van de hoofdthema's weerklinkt. Since You Went Away gaat over de lotgevallen van een Amerikaanse familie gedurende de Tweede Wereldoorlog. Met een sterrencast was deze productie een prestigieuze film die in de zomer van 1944 in première ging. Steiner schreef een flink aantal thema's dat vooral de relaties tussen de vele hoofdpersonen onderstreept. Op veelal luchtige manier ging hij hierbij te werk. De score kent ondanks de gespannen omstandigheden van de familie regelmatig een komische ondertoon. Op cd 2, als we al ver in de film zijn en de situatie steeds dramatischer wordt, pakt de componist hier en daar grimmig uit. Hij vervolgt zijn composities keurig langs de indertijd heersende muzikale lijnen, oftewel langs orkestrale klanken. Slechts een enkele keer, zoals in Shipyard, schudt Steiner de score op door wat wilde, scheve klanken in te zetten. Voor enkele personen schreef hij eigentijdsere, lees jazzy, muziek. De vele composities worden doorspekt met korte militaristische en patriottische akkoorden en bekende motieven zoals de bruidsmars. Hoop is wat uit grote delen van de score spreekt, precies wat deze propagandafilm als boodschap aan het Amerikaanse volk wenste over te brengen. Max Steiner won zijn derde en laatste Oscar voor deze muzikale topprestatie die zoet, sentimenteel en niet meer van deze tijd klinkt. Een rijk geïllustreerd boekje met uitgebreide achtergrondinformatie over film en muziek vergezelt deze bijzondere uitgave. PS

19