‘FOCUS OP SCHOOLVEILIGHEID’ Rapport Halt-thermometer 2012-2013 RSG Magister Alvinus Sneek
Inleiding Een veilige omgeving is een noodzakelijke voorwaarde voor leren en ontwikkelen. Toch is niet altijd alles te voorkomen en krijgt vrijwel iedere school te maken met incidenten. Dit jaar wordt voor de zesde keer de Halt-thermometer afgenomen onder leerlingen in het VO in de drie noordelijke provincies. RSG Magister Alvinus heeft voor de vijfde keer meegedaan. De thermometer biedt scholen de mogelijkheid om binnen hun veiligheidssituatie initiatief te nemen en de regie te behouden. De cyclische afname van de thermometer en de bijbehorende resultaten kunnen helpen bij het analyseren van de veiligheidssituatie en het opstellen van realistische doelen. De gegevens kunnen door scholen gebruikt worden om in de verbetercyclus te blijven. Iedere veiligheidssituatie is uniek. Iedere school, iedere opleiding en iedere schoolbevolking heeft zijn eigen kenmerken. Omdat er allerlei factoren meespelen, is het belangrijk de situatie te beoordelen in samenwerking met betrokkenen als leerlingen, docenten en ouders. Schoolveiligheid is een verantwoordelijkheid van een ieder. Teamwork is de basis voor de aanpak van veiligheid!
Wiebout Eldering, Geartsje Algra Projectleider Halt-thermometer Mei, 2013
2
Inhoudsopgave
INLEIDING ............................................................................................................................................................................................................ 2 1. LEESWIJZER ................................................................................................................................................................................................... 4 2. HALT-THERMOMETER 2012-2013 .................................................................................................................................................................. 5 2.1 RESPONS ...................................................................................................................................................................................................... 5 2.2 RESULTATEN HALT-THERMOMETER 2012-2013 ............................................................................................................................................... 6 2.3 CONCLUSIE ................................................................................................................................................................................................. 18 3. AANBEVELINGEN ......................................................................................................................................................................................... 19
3
1. Leeswijzer
De uitslagen van de eerdere meetmomenten, zullen daar waar mogelijk, met elkaar worden vergeleken;
Bij een aantal vragen is niet bij elk jaartal een resultaat af te lezen. Dit heeft te maken met gewijzigde vraagstelling;
In de grafieken worden de resultaten in percentages (%) weergegeven;
Voor de leesbaarheid zijn de resultaten zowel in grafiek- als in tabelvorm weergegeven;
Leerlingen hadden bij het invullen van de thermometer vijf keuzemogelijkheden. In dit verslag worden alleen de uitslagen ‘vaak tot altijd’ weergegeven (zie bijlage voor totaaluitslag):
Nooit
Bijna nooit
Soms
Vaak
Altijd
4
2. Halt-thermometer 2012-2013 2.1 Respons Begin 2013 is op RSG Magister Alvinus voor de vijfde keer de Halt-thermometer afgenomen. Zoals elk jaar, heeft de school ook dit keer gekozen om een selectie te maken uit de aanwezige klassen. Respons leerlingen 2005-2006 2006-2007 2008-2009 2010-2011 2012-2013
Jongens 178 254 221 170 191
Meiden 244 287 282 215 218
Totaal 422 541 503 385 409 Tabel 1 Totale respons
Leerjaar 1 Leerjaar 2 Leerjaar 3 Leerjaar 4 Leerjaar 5 Leerjaar 6
Schooljaar 2005-2006
Schooljaar 2006-2007
Schooljaar 2008-2009
Schooljaar 2010-2011
67> 37 jongens en 30 meiden
188> 96 jongens en 92 meiden 130> 70 jongens en 60 meiden 77> 39 jongens en 38 meiden 106> 41 jongens en 65 meiden 23> 2 jongens en 21 meiden 17> 6 jongens en 11 meiden
104> 57 jongens en 47 meiden 136> 57 jongens en 79 meiden 111> 58 jongens en 53 meiden 92> 39 jongens en 53 meiden 38> 9 jongens en 29 meiden 22> 1 jongen en 21 meiden
93 > 47 jongens en 46 meiden 104 > 57 jongens en 47 meiden 102 > 48 jongens en 54 meiden 62 > 15 jongens en 47 meiden 24 > 3 jongens en 21 meiden -
79> 48 jongens en 31 meiden 92> 26 jongens en 66 meiden 73> 15 jongens en 58 meiden 60> 24 jongens en 36 meiden 41> 25 jongens en 16 meiden
Schooljaar 20122013 109 > 49 jongens en 60 meiden 72 > 36 jongens en 36 meiden 145 > 65 jongens en 80 meiden 66 > 36 jongens en 30 meiden 17 > 5 jongens en 12 meiden Tabel 2 Respons per leerjaar
5
2.2 Resultaten Halt-thermometer 2012-2013 Vraag 1: Ik kan op onze school…
100 92
92
90 79
80
82
83
85
70 61 60
64 60
59
52 50
46
2010-2011 2012-2013
40 30 20 10 0 ..mijzelf zijn
..mijzelf zijn ..voor mijn geloof/ideeën uitkomen ..mijn mening geven ..doen wat ik wil ..gaan/staan waar ik wil Ik ga graag naar school
..voor mijn geloof/ideeën uitkomen
2005-2006 85% 70% 80% 43% 53% 47%
..mijn mening geven
..doen wat ik wil
2006-2007 90% 75% 82% 45% 51% 52%
..gaan/staan waar ik wil Ik ga graag naar school
2008-2009 91% 80% 82% 48% 56% 53%
2010-2011 92% 79% 83% 46% 61% 60%
2012-2013 92% 82% 85% 52% 64% 59%
6
Vraag 2: Ik voel mij veilig…
100
94
94
90
90 86
89
92 82
80
85
88
75
70 60 50
2010-2011 2012-2013
40 30 20 10 0 ..in de klas
..in de klas ..op school ..in de kantine/aula/overblijfruimte ..op het schoolplein ,,in de buurt van school
..op school
2005-2006 91% 82% 86% 76% 84%
..in de kantine/aula/overblijfruimte
2006-2007 92% 85% 88% 81% 85%
..op het schoolplein
2008-2009 93% 83% 87% 76% 86%
..in de buurt van school
2010-2011 94% 86% 89% 75% 85%
2012-2013 94% 90% 92% 82% 88%
7
Vraag 3: Ik voel mij veilig omdat de school… 100 90 78
80 69
70 60
60
59
62
74 69
69
70
61 56
51 50 2010-2011 40
2012-2013
30 20 10 0 …duidelijk en consequent let op het bewaken van schoolregels
..duidelijk en consequent let op het bewaken van schoolregels ..duidelijk en consequent optreedt tegen spijbelen ..duidelijk en consequent helpt als je hulp vraagt ..duidelijk en consequent optreedt tegen geweld ..duidelijk en consequent optreedt tegen discriminatie ..docenten positief met mij omgaan
…duidelijk en …duidelijk en …duidelijk en consequent optreedt consequent helpt als je consequent optreedt tegen spijbelen hulp vraagt tegen geweld
…duidelijk en consequent optreedt tegen discriminatie
..docenten positief met mij omgaan
2005-2006 39%
2006-2007 44%
2008-2009 47%
2010-2011 51%
2012-2013 60%
-
38%
44%
59%
62%
50%
58%
61%
61%
69%
49%
61%
62%
69%
78%
46%
53%
51%
56%
69%
64%
64%
65%
70%
74% 8
Vraag 4: Ik voel mij onveilig op school door…
100 90 80 70 60 50
2010-2011 2012-2013
40 30 20 10
10
8
5
4
4
4
5
6
5
4
0 ..leerlingen
.leerlingen ..leraren ..OOP ..leerlingen van andere scholen ..conciërge
..leraren
..OOP
2005-2006 19% 9% 12% 7% -
2006-2007 13% 9% 8% 7% -
..leerlingen van andere scholen
2008-2009 12% 11% 10% 10% -
..conciërge
2010-2011 10% 5% 4% 5% 5%
2012-2013 8% 4% 4% 6% 4%
9
Vraag 5: Ik voel me onveilig op school door…
100 90 80 70 60 50 2010-2011 40
2012-2013
30 20 10
6
3
0
6
4
6 1
2
6
5
5
4
..uitschelden ..bedreiging ..bedreiging ..stuk maken ..uitsluiting met woorden met en stelen van SMS/MSN mijn spullen
..uitschelden ..bedreiging met woorden ..bedreiging met SMS/MSN ..stuk maken en stelen van mijn spullen ..uitsluiting ..pesten ..lichamelijk geweld ..bedreiging met een wapen ..discriminatie ..seksueel geweld
5
..pesten
7
6
…lich. Geweld
6
8 3
4
3
..bedreiging ..discriminatie met een wapen
6
..seksueel geweld
2005-2006 7% 8% 4% 11%
2006-2007 7% 7% 4% 9%
2008-2009 7% 7% 6% 9%
2010-2011 6% 6% 1% 6%
2012-2013 3% 4% 2% 6%
5% 8% 9% 11% 6% 7%
7% 6% 8% 11% 5% 7%
7% 8% 10% 14% 6% 9%
5% 5% 7% 6% 3% 4%
4% 5% 6% 8% 3% 6%
10
Vraag 6: Ik word op school gepest…
100 90 80 70 60 50
2010-2011 2012-2013
40 30 20 10 4
3
1
3
2
2
2
2
1
1
1
1
0 ..om hoe ik eruit zie
..om wat ik wel/niet goed kan
..om hoe ik eruit zie ..om wat ik wel/niet goed kan ..om mijn afkomst, geloof of cultuur ..om de manier waarop ik spreek/schrijf ..omdat ik een jongen/meisje ben ..omdat ik homo/lesbo ben
..om mijn afkomst, geloof of cultuur
..om de manier waarop ik spreek/schrijf
..omdat ik een jongen/meisje ben
..omdat ik homo/lesbo ben
2005-2006 6% 3% 3% 4%
2006-2007 5% 4% 2% 2%
2008-2009 7% 4% 3% 3%
2010-2011 4% 1% 2% 2%
2012-2013 3% 3% 2% 2%
1% 1%
2% 2%
1% 2%
1% 1%
1% 1% 11
Vraag 7: Ik maak het voor anderen onveilig op school door…
100 90 80 70 60 50 2010-2011
40
2012-2013
30 20 10 0
0
2
1
1
0
2
0
1
1
1
1
..uitschelden ..bedreiging ..bedreiging ..stuk maken ..uitsluiting met woorden met of stelen van SMS/MSN spullen van anderen
..uitschelden ..bedreiging met woorden ..bedreiging met SMS/MSN ..stuk maken en stelen van mijn spullen ..uitsluiting ..pesten ..lichamelijk geweld ..bedreiging met een wapen ..discriminatie ..seksueel geweld
1
..pesten
1
1
0
1
1
1
2
1
..lichamelijk ..bedreiging ..discriminatie ..seksueel geweld met wapen geweld
2005-2006 4% 3% 2% 1%
2006-2007 2% 1% 1% 1%
2008-2009 1% 2% 1% 2%
2010-2011 0% 1% 0% 0%
2012-2013 2% 1% 2% 1%
2% 3% 3% 2% 3% 3%
2% 2% 1% 1% 3% 2%
3% 2% 2% 2% 3% 2%
1% 1% 1% 0% 1% 2%
1% 1% 1% 1% 1% 1% 12
Vraag 8: Ik durf…
100 90 83
83
80 73 70
71
69 61
60 53 50
50
49
56
53
54 48
46
47
44
2010-2011 2012-2013
40 30 20 10 0 ..iemand aan te ..toe te geven dat ik spreken op zijn gedrag een fout heb gemaakt
..excuses aanbieden
..iemand aan te spreken op zijn gedrag ..toe te geven dat ik een fout heb gemaakt ..excuses aan te bieden ..te praten over problemen die ik heb ..met mijn probleem naar de mentor/docent te gaan ..met mijn problemen naar een ‘echte’ vertrouwenspersoon te gaan ..te protesteren als ik word gepest ..in te grijpen als iemand wordt gepest
..te praten over problemen die ik heb
..met mijn problemen naar de mentor/docent te gaan
..met mijn problemen naar een 'echte' vertrouwenspersoon van school te gaan
..te protesteren als ik word gepest
..in te grijpen als iemand wordt gepest
2005-2006 39% 60% 67% 36% 30%
2006-2007 53% 64% 74% 41% 42% 34%
2008-2009 45% 70% 81% 46% 46% 42%
2010-2011 49% 73% 83% 50% 46% 44%
2012-2013 53% 71% 83% 53% 56% 48%
54% 30%
59% 42%
60% 48%
61% 47%
69% 54% 13
Vraag 9: Ik heb respect voor…
100 90
88
87
88 85
84 81
81
81
80 73
74 71
70
70 60
2010-2011
50
2012-2013 40 30 20 10 0 ..secorleiding/directeur
..de sectorleiding/directeur ..de kernteamleider ..mijn mentor ..docenten ..medeleerlingen ..conciërge
..kern/teamleider
2005-2006 61% 65% 60% -
..mentor
..docenten
2006-2007 70% 75% 73% 65% 73% -
..medeleerlingen
2008-2009 68% 76% 81% 63% 77% -
..conciërge
2010-2011 73% 71% 74% 70% 81% 85%
2012-2013 87% 84% 88% 81% 81% 88%
14
Vraag 10: Wat vind je van je school? Bij schoolveiligheid worden doorgaans drie pijlers gehanteerd met betrekking tot het schoolveiligheidsbeleid. Het gaat om:
De zorg voor sociale binding; Een goede sfeer op school en het leren omgaan met elkaar is van groot belang. Als kinderen met plezier naar school gaan, ontwikkelen ze zich beter. Ze moeten zich op school veilig en op hun gemak voelen. Niet alleen binnen de muren van het schoollokaal, maar ook in de rest van het schoolgebouw en op het schoolplein.
Het planmatig en deskundig omgaan met calamiteiten; Grensoverschrijdend gedrag in het onderwijs vraagt om een specifieke aanpak, omdat het naast adequaat handelen op dat moment, ook pedagogisch handelen vereist; het is een onderdeel van een groter geheel. Elke situatie is uniek en vraagt om een op maat gesneden aanpak.
De zorg voor veilige voorzieningen. Goede afspraken over het gebruik van het schoolgebouw en diens omgeving, maar ook met het netwerk rond de school (politie, leerplicht, Jeugdzorg, GGD etc.) zijn van invloed op het veiligheidsgevoel onder leerlingen.
Wat vind je van je school?
Gemiddeld cijfer 2008-2009:
Gemiddeld cijfer 2010-2011:
Gemiddeld cijfer 2012-2013:
De sfeer op school Het omgaan met grensoverschrijdend gedrag Veilige voorzieningen
7,4 6,5
7,4 6,8
7,5 6,9
7,0
7,2
7,5
De door leerlingen gegeven uitslagen (feedback) kunnen worden gebruikt voor het bijstellen van het schoolveiligheidsbeleid.
15
Vraag 11: Gebruik van genotmiddelen (per week)
Schooljaar 2010-2011
99
Andere drugs
1
98
Gokken
21 nooit
99
XTC en/of speed
98
Hasj/wiet
12
83
Alcohol
8
Tabak 0%
1
8
91 10%
20%
30%
40%
11
11 50%
60%
70%
80%
1x > 1x, weekend > 1x , week elke dag
6
90%
100%
Schooljaar 2012-2013
Andere drugs
99
1
Gokken
98
1
XTC en/of speed
98
1
nooit
97
Hasj/wiet 84
Alcohol Tabak 0%
3 6
88 10%
20%
30%
40%
8 2
50%
60%
70%
80%
90%
2
1x > 1x, weekend > 1x , week elke dag
9 100%
16
Vraag 12: Waarom gebruik je deze middelen?
Motief:
Percentage 2010-2011:
Percentage 2012-2013:
Nieuwsgierigheid Ontspanning Meedoen met anderen Uit verveling
9,9% 24,7% 3,6% 6,2%
9% 18,6% 3,2% 7,3% NB: antwoorden was bij deze vraag niet verplicht, daarom geen 100%.
17
2.3 Conclusie
Over het algemeen voelen leerlingen zich veilig in- en rond school. Het meest veilig voelen leerlingen zich in eigen klas (94%);
Leerlingen beoordelen school door de jaren heen als daadkrachtiger;
In de daadkracht vraag scoort de 1 klas opvallend positief;
5% van de leerlingen geeft aan zich vaak tot altijd onveilig te voelen door pesten. Leerlingen worden het meest gepest om hoe ze eruit zien en om wat ze wel of niet goed kunnen;
Leerlingen uit het eerste leerjaar voelen zich het meest onveilig door de genoemde items bij vraag 5 (slachtoffervraag). Leerlingen uit het tweede leerjaar geven aan het het meest onveilig voor anderen te maken (vraag 7);
Bij vraag 8 komt naar voren dat leerlingen in grote mate hun excuses durven te maken (83%). Echter iemand aan te spreken op gedrag blijkt lastig (53%);
Met volwassenen over hun problemen praten blijft, ondanks een positieve ontwikkeling, lastig voor leerlingen;
De respectvraag scoort opvallend positief. Het meest respect hebben leerlingen voor de mentor en conciërge;
9% van de leerlingen geeft aan dagelijks te roken, 16% geeft aan wekelijks alcohol te nuttigen.
e
18
3. Aanbevelingen Uit onderzoeken van de inspectie komt naar voren dat steeds meer scholen veiligheidsbeleid hebben ontwikkeld. Echter, het ontwikkelen en vastleggen van veiligheidsbeleid alleen blijkt niet voldoende. Beleid dat op papier staat is geen garantie voor doorwerking daarvan naar personeel, ouders en vooral leerlingen. Essentieel binnen veiligheidsbeleving is de vertaling van het beleid naar de praktijk en het creëren van betrokkenheid en medeverantwoordelijkheid. Beleid vs. praktijk Veiligheidsbeleid begint bij een gezamenlijk gedragen visie op het thema veiligheid. Dit beleid wordt pas effectief als het aansluit op, en is ingebed in een helder pedagogisch klimaat. Uiteindelijk gaat het binnen veiligheidsbeleid om de consequente en duidelijke vertaling van dit beleid naar de praktijk. Zolang deze doorwerking in de praktijk tekortschiet, is niet te verwachten dat een veiligheidsbeleid een structureel karakter krijgt binnen de school en zal bijdragen aan een gunstigere veiligheidsbeleving en meer veiligheid Betrokkenheid Het creëren van betrokkenheid binnen het thema schoolveiligheid is de sleutel tot het creëren van een grotere veiligheidsbeleving. Aandacht voor het individu, op zowel sociaal als cognitief niveau, is hierbij van groot belang. Wanneer iemand zich gekend en erkend voelt is een grotere betrokkenheid (en dus inzet) te verwachten. Ook is het belangrijk betrokkenen, op verschillende niveaus, bij beleid te betrekken. Formuleer in gezamenlijkheid (directie, medewerkers, leerlingen) (gedrags)regels. Investeer in de gezamenlijke controle hierop (aanspreekcultuur). Daarnaast kan ook in gezamenlijkheid worden besproken welke maatregelen vanuit school worden genomen bij ongewenst gedrag. Zoek de samenwerking met ketenpartners (politie, gemeenten en andere relevante partijen) binnen het thema schoolveiligheid. Ieder kan binnen zijn eigen verantwoordelijkheid bijdragen aan de veiligheid in- en rond school. Medeverantwoordelijkheid Veiligheid is en blijft een noodzakelijke voorwaarde voor kwalitatief goed onderwijs. Dit vraagt inzet van een ieder. Leerlingen en medewerkers zijn medeverantwoordelijk voor de gang van zaken op school. Participatie binnen het thema veiligheid draagt bij aan het bevorderen van het verantwoordelijkheidsgevoel. Wanneer op betrokkenheid wordt geïnvesteerd door het gezamenlijk maken van beleid, kan op medeverantwoordelijkheid worden geïnvesteerd door leerlingen ook een rol te geven binnen de naleving en handhaving van de regels. Het invoeren van pleinwacht en/of Peermediation zijn vormen van participatie waarin leerlingen een directe verantwoordelijkheid krijgen. Het thema veiligheid cyclisch terug laten keren op de agenda (team/mentorles), maakt gekozen beleid minder kwetsbaar. Uiteindelijk zal regelmatig evalueren met betrokkenen de mate van verantwoordelijkheid bepalen. Veiligheidsbeleid binnen een schoolorganisatie wordt minder kwetsbaar wanneer het personeel als team optreedt en het aanspreken van elkaar (zowel op docent-leerling niveau als op docent- en leerlingniveau) als vanzelfsprekend wordt gezien.
19
Specifieke aanbevelingen
-
Gebruik de uitslag van de thermometer om met leerlingen en medewerkers in gesprek te raken over het thema veiligheid en betrek hen in de totstandkoming van beleid en de sanctionering hiervan;
-
Stem verantwoordelijkheden binnen het thema veiligheid af. Wees eenduidig in de handhaving en sanctionering van gezamenlijk afgesproken beleid en investeer in medeverantwoordelijkheid, ook onder leerlingen (aanspreekcultuur). Gezien de uitslag lijkt de mentor de aangewezen persoon om hierover met leerlingen in gesprek te geraken.
-
De positieve uitslag vraagt naar een analyse van succesfactoren. Wees als school trots en zuinig op de positieve ontwikkeling binnen schoolveiligheid. Laat veiligheid een actueel thema blijven, met een cyclische terugkeer op ieders agenda.
20
