FNV WAAIER GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN

FNV WAAIER GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN 2014

AANLEIDING EN DOEL Op 19 maart 2014 vinden er nieuwe gemeenteraads­ verkiezingen plaats. In dat kader is reeds het FNV Manifest Gemeenteraadsverkiezingen 2014 gepubliceerd. Het manifest presenteert de hoofdstandpunten van de FNV voor sociaal lokaal beleid en vormt daarmee de kern van de FNV Campagne Gemeenteraadsverkiezingen 2014. Als achtergronddocument bij het FNV Manifest presenteren we nu de FNV Waaier Gemeenteraadsverkiezingen 2014, met daarin concrete feiten en argumenten voor actieve leden die in aanloop naar en ná de verkiezingen gaan deel­ nemen aan debatten en daarbij het FNV-geluid voor sociaal lokaal beleid willen laten doorklinken. De waaier is onderverdeeld in de volgende negen thema’s: 1 WET WERK EN BIJSTAND (WWB) / BIJSTAND EN RE-INTEGRATIE 2 VERDRINGING DOOR TEWERKSTELLING MET BEHOUD VAN UITKERING 3 WET WERK EN ARBEIDSONDERSTEUNING JONGGEHANDICAPTEN (Wajong) 4 WET SOCIALE WERKVOORZIENING (WSW) 5 PARTICIPATIEWET 6 ARMOEDEBELEID EN SCHULDHULPVERLENING 7 JEUGDWERKLOOSHEID 8 WET MAATSCHAPPELIJKE ONDERSTEUNING (Wmo) 9 SOCIAAL WERKGEVERSCHAP Elk waaierblad bevat aan een zijde de FNV-standpunten uit onder meer het manifest. Aan de andere zijde(n) staan cijfers, feiten en argumenten die de standpunten onderbouwen. We wensen iedereen heel veel succes bij het uitdragen van de FNV-standpunten voor sociaal lokaal beleid.

3

4

1 WET WERK EN BIJSTAND (WWB) / BIJSTAND EN RE-INTEGRATIE FNV-STANDPUNTEN • Geef mensen met een uitkering uitzicht op een echte baan. • Kies voor de beste weg naar werk, niet voor de kortste. Kies voor zinvol maatwerk. Spits scholings-, opleidingsen re-integratietrajecten toe op de werkzoekende. • Behandel mensen met een uitkering met respect en niet als onwillige fraudeurs. Iedereen kan te maken krijgen met niets ontziende armoede.

5

1 WET WERK EN BIJSTAND (WWB) / BIJSTAND EN RE-INTEGRATIE FEITEN & ARGUMENTEN • De WWB is in 2004 van kracht geworden. Gemeenten zijn daarmee verantwoordelijk gesteld voor het verlenen van bijstand en voor de re-integratie van bijstands­ gerechtigden naar werk. • Ruim 402.000 burgers zijn voor hun levensonderhoud aangewezen op een bijstandsuitkering (bron: CBS, september 2013). Dit aantal groeit als gevolg van de huidige economische politiek. • Om de instroom in de WWB verder te beperken, is de wet per 1 januari 2012 ingrijpend aangescherpt met onder meer de tegenprestatieplicht die gemeenten kunnen invoeren. Hiertoe zijn ze dus niet verplicht. Daarnaast geldt in de WWB sinds 2012 de vier weken verplichte zoektijd naar een baan voor jongeren tussen de 18 en 27 jaar die een bijstandsuitkering aanvragen. • Per 1 januari 2013 is vervolgens de Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW-wetgeving in werking getreden. Binnen de kaders van deze wet kunnen mensen met een bijstandsuitkering getroffen worden door een sanctie die kan oplopen tot stopzetting van de uitkering voor de duur van 3 maanden. • Sinds 2013 is het bovendien mogelijk om zonder concrete aanwijzingen van fraude een huisbezoek te laten plaats­ vinden om vast te stellen of de opgegeven leefsituatie van een cliënt klopt. De uitkeringsgerechtigde heeft de plicht om actief aan een (onaangekondigd) huisbezoek mee te werken (medewerkingsverplichting). Doet degene dat niet, dan heeft dat in veel gevallen gevolgen voor de

6

>

1 WET WERK EN BIJSTAND (WWB) / BIJSTAND EN RE-INTEGRATIE >

uitkering. De FNV is van mening dat misbruik van uit­ keringen moet worden aangepakt, maar handhaving en controle wel op een correcte en respectvolle manier moeten worden uitgevoerd, waarbij rechten en plichten helder zijn vastgelegd en gecommuniceerd. • Staatssecretaris Kleinsma (SZW) heeft eind 2013 het wetsvoorstel Maatregelen WWB ingediend. Het wets­ voorstel bevat plannen die de druk op bijstandsgerech­ tigden nog verder zullen verhogen indien het voorstel wordt aangenomen. Enkele plannen uit het wetsontwerp: - Een kostendelersnorm, waardoor de bijstandsnorm per persoon lager zal worden naarmate er meer meerder­ jarige personen in een woning verblijven. - Reis- of verhuisplicht, waardoor een werkloze zich bereid moet tonen om tot drie uur per dag te reizen voor een nieuwe baan of zelfs te verhuizen als in een andere plaats wel werk is. Uitkeringsgerechtigden zijn echter geen speelbal van de overheid en dienen met respect te worden behandeld. De FNV is dan ook fel gekant tegen deze voorstellen. • Tegelijkertijd bezuinigt het rijk fors op het Participatiebudget, van waaruit ook re-integratietrajecten worden gefinancierd. Het Participatiebudget voor werk, inburgering en educatie was 995 miljoen euro in 2012 en zal worden teruggebracht naar 668 miljoen euro in 2015, terwijl van hetzelfde budget meer burgers gehol­ pen moeten worden (bron: Divosa Factsheet gevolgen Miljoenennota 2014 voor Participatiebudget, september 2013). De deelname aan re-integratietrajecten blijkt tussen 2010 en 2012 al met 28.000 personen te zijn afgenomen (bron: CBS).

7

>

1 WET WERK EN BIJSTAND (WWB) / BIJSTAND EN RE-INTEGRATIE > • De praktijk heeft uitgewezen dat deze negatieve prikkels

er enkel toe leiden dat bijstandsgerechtigden in een uit­ zichtloze situatie worden geduwd. Ze zorgen niet voor meer werkgelegenheid, betere kansen op de arbeidsmarkt of een zekere toekomst voor de uitkeringsgerechtigden, maar leiden tot verdringing, uitbuiting en intimidatie.

• De FNV staat daarentegen voor werk met voldoende zekerheid, groei en respect: gewoon goed werk met een fatsoenlijk loon. In april 2013 heeft de FNV hierover het Sociaal Akkoord afgesloten met werkgevers en het kabinet. Wij willen niet slopen maar bouwen aan een recht­ vaardige en solidaire samenleving. Er komen 35 arbeids­ marktregio’s waar arbeidsmarktbeleid uitgevoerd moet gaan worden. Gemeenten moeten vanaf nu al de samen­ werking zoeken met werkgevers en bonden, voor arbeids­ marktbeleid dat mensen kansen geeft.

8

2 VERDRINGING DOOR TEWERKSTELLING MET BEHOUD VAN UITKERING FNV-STANDPUNTEN • Steeds vaker moeten mensen met een uitkering het werk doen van betaalde krachten. Werk moet echter lonen. Stop daarom tewerkstelling met behoud van uitkering. Dit leidt tot verdringing op de arbeidsmarkt en gaat ten koste van de werkgelegenheid. Geef mensen met een uitkering uitzicht op een echte baan met een eerlijk loon. • We kennen twee vormen van werk: betaald werk of vrijwilligerswerk. Dus geen ‘verplicht vrijwilligerswerk’. • Investeer in koopkracht en echte banen, niet in het creëren van meer werkende armen. • Bied gelijk loon voor gelijk werk.

9

2 VERDRINGING DOOR TEWERKSTELLING MET BEHOUD VAN UITKERING FEITEN & ARGUMENTEN • Met de aanscherping van de WWB per 1 januari 2012 is de ‘tegenprestatie’ ingevoerd. Dit houdt in dat bijstands­ gerechtigden verplicht kunnen worden gesteld om onbeloonde werkzaamheden te verrichten, op straffe van verlaging van hun uitkering. Hiertoe zijn gemeenten echter niet wettelijk verplicht en mogen er dus voor kiezen geen tegenprestatie te vragen. • Er zijn inmiddels ruim 700.000 werklozen en maar 90.000 vacatures (bron: CBS, oktober 2013). Het ver­ plicht laten werken van uitkeringsgerechtigden zonder loon is dan ook geen oplossing voor de werkloosheid. In tegendeel, het leidt tot: - ontduiking van het wettelijk minimumloon, arbeids­ contract en de cao; - ondermijning van goede arbeidsrechten en -omstandigheden; - concurrentie op arbeidsvoorwaarden; - verdringing van reguliere arbeid. • Mensen in de bijstand worden hiermee gezien als goed­ kope arbeidskrachten, die een tegenprestatie dienen te leveren voor gebruik van hun recht op een uitkering. In werkelijkheid is het echter geen misbruik van uitkerings­ geld door bijstandsgerechtigden, maar misbruik van uitkeringsgerechtigden. Het blijkt namelijk dat diverse gemeenten miljoenen besparen door uitkeringsgerechtig­ den onbeloond in te zetten voor werk dat eerder betaald werd uitgevoerd.

10

>

2 VERDRINGING DOOR TEWERKSTELLING MET BEHOUD VAN UITKERING > • De zwartboeken “Werken in de bijstand - Allesbehalve

gewoon goed werk” en “Beter zicht op werken in de bij­ stand” van de FNV geven vele voorbeelden en bewijzen van verdringing en schrijnende gevolgen van dit dwang­ beleid. Als gemeenten bijstandsgerechtigden bijvoor­ beeld verplichten om in een park te schoffelen, loopt een hoveniersbedrijf die opdrachten mis. Doordat er minder opdrachten zijn, moeten er vervolgens mensen in dat bedrijf ontslagen worden en komen op straat te staan. Er zijn diverse voorbeelden van werklozen bekend, die vervolgens voor hun uitkering de taken moeten doen die ze voorheen in loondienst deden.

• Gemeenten geven zelf toe dat werken zonder loon tot verdringing leidt (bron: Inspectie SZW). Opgelegde bezuinigingen zijn geen excuus. Gemeenten die de tegen­ prestatieplicht hanteren om betaald werk uit te sparen, doen iets fundamenteel mis en breken werkgelegenheid af. Duizenden mensen in uiteenlopende sectoren raken hierdoor hun baan kwijt (zoals in de schoonmaak, de horeca, vervoer, winkels, catering, groenvoorziening, schilderwerk, zorg, kinderopvang, etcetera). Door het gebrek aan opdrachten, gaan ook veel ondernemers in het midden- en kleinbedrijf failliet. • Stop daarom tewerkstelling met behoud van uitkering en geef mensen met een uitkering uitzicht op een echte baan met een fatsoenlijk arbeidscontract. Ga zinloze werkverschaffing tegen. Pas re-integratietrajecten aan op de benodigdheden en kwaliteiten van het individu.

11

3 WET WERK EN ARBEIDSONDERSTEUNING JONGGEHANDICAPTEN (WAJONG) FNV-STANDPUNTEN • Herkeur Wajong’ers pas als er voldoende banen voor de doelgroep beschikbaar zijn. • Iedereen die naar vermogen werkt, heeft recht op in ieder geval het minimumloon.

13

3 WET WERK EN ARBEIDSONDERSTEUNING JONGGEHANDICAPTEN (WAJONG) FEITEN & ARGUMENTEN • De Wajong bestaat sinds 1998. Per 1 januari 2010 is de wet aangescherpt. In de nieuwe wet staat het arbeids­ vermogen van Wajong’ers centraal en zijn de keurings­ eisen aangescherpt. Het UWV is verantwoordelijk voor de uitvoering van deze wet. • Circa 240.000 (jong)gehandicapten vallen momenteel onder de wet Wajong (bron: UWV, november 2013). • De Wajong kent drie regelingen, te weten: - De werkregeling voor jongeren die met arbeidsonder­ steuning loonvormende arbeid zouden kunnen verrichten. - De studieregeling voor jonggehandicapten die stude­ ren/nog op school zitten. De studieregeling biedt geen volledige uitkering, maar 25% van het wettelijk mini­ mumloon als studietoeslag. - De uitkeringsregeling voor personen die voor 80 tot 100% arbeidsongeschikt zijn verklaard. Naar verwachting zal deze regeling gelden voor circa 100.000 personen (bron: Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid). Wie volledig en duurzaam arbeidsongeschikt is, krijgt binnen de Wajong 75% van het wettelijk minimumloon. • Vanaf 1 januari 2015 wordt de Wajong gesloten voor jongeren met een arbeidshandicap en arbeidsvermogen (zie ook pagina 21 e.v.). De jongeren die reeds onder de Wajong vallen en arbeidsvermogen hebben, verliezen dan 5% van hun uitkering.

14

>

3 WET WERK EN ARBEIDSONDERSTEUNING JONGGEHANDICAPTEN (WAJONG) > • In het Sociaal Akkoord is geregeld dat er voor deze doel­

groep 100.000 banen bijkomen tot 2026. Daarbovenop stelt de overheid zich garant voor nog eens 25.000 extra banen. Die banen zijn er echter nog niet. De FNV vindt dan ook dat Wajong’ers pas herkeurd kunnen wor­ den als er daadwerkelijk banen voor ze beschikbaar zijn. Ook moet het financieel mogelijk worden gemaakt om de nodige werkplekaanpassingen te realiseren.

15

4 WET SOCIALE WERKVOORZIENING (WSW) FNV-STANDPUNTEN • Beschut werk (dat wil zeggen: werk voor mensen die niet in staat zijn regulier te werken) moet beschikbaar blijven voor degenen die daarop zijn aangewezen. Ook na invoering van de Participatiewet. Bovendien moet er voor de werknemers die beschut werken uitzicht zijn op salarisgroei boven het wettelijk minimumloon (WML). • De sociale werkvoorziening (SW) moet een vangnet blijven voor mensen met een arbeidsbeperking. Ook voor mensen die terugkeren van detachering / begeleid werken. • De afbouw van de SW moet gekoppeld zijn aan het realise­ ren van de banen uit het Sociaal Akkoord (125.000 nieuw te creëren reguliere arbeidsplaatsen voor mensen met een arbeidsbeperking). • Er moet voldoende geld worden gereserveerd voor bege­ leiding naar en tijdens werk. • Tevens moet er voldoende arbeidsvoorwaardenruimte zijn in de Rijksbudgetten om een normale loonontwik­ keling in de cao SW mogelijk te blijven maken.

17

4 WET SOCIALE WERKVOORZIENING (WSW) FEITEN & ARGUMENTEN • De WSW is bedoeld voor mensen die door een lichamelijke, psychische en/of verstandelijke handicap geen reguliere baan kunnen vinden, maar in een aangepaste werkom­ geving wel regelmatig zouden kunnen werken. Indien aanvragers een indicatie WSW krijgen, mogen ze werken in de Sociale Werkvoorziening (SW) of begeleid werken in een regulier bedrijf. Het UWV geeft de indicaties af. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het realiseren van passende arbeidsplaatsen voor WSW’ers. • In de Sociale Werkvoorziening (SW) werken circa 100.000 mensen met een arbeidsbeperking, betaald volgens een eigen cao. • Voor het uitvoeren van de WSW krijgen gemeenten geld van het rijk. Hoewel veel SW-bedrijven grote moeite hebben om uit de rode cijfers te komen of daar uit te blijven, zet de Rijksoverheid al jaren in op een verlaging van de bijdrage per SW-medewerker. • Geld voor begeleiding staat onder druk door de krimpende budgetten. Met de komst van de Participatiewet wordt dit nog erger. Zonder begeleiding is het vinden en houden van een passende reguliere baan een utopie. • De werkgevers (VNG) zeggen door de Participatiewet geen loonruimte meer te hebben en hebben aangegeven daarom de onderhandelingen over de cao SW niet meer voort te willen zetten.

18

>

4 WET SOCIALE WERKVOORZIENING (WSW) > • Ondanks het feit dat duizenden burgers met een arbeids­ beperking bereid zijn om te werken, is er onvoldoende gemeentebudget en geen passende arbeidsplaats voor ze beschikbaar. Deze SW’ers worden vervolgens op de wachtlijst geplaatst. Op de wachtlijst staan inmiddels zo’n 20.000 mensen.

• Indien de plannen voor de Participatiewet doorgang vin­ den (zie ook pagina 21 e.v.), kunnen vanaf 1 januari 2015 geen nieuwe mensen meer instromen in de WSW. Ook de wachtlijsten worden dan opgeheven. Mensen die op de wachtlijst staan, hebben in dat geval geen recht meer op een WSW-plek. Zij komen in de Participatiewet. • Door de progressieve afbouw van de bijdrage per SW-medewerker, die in de Participatiewet is voorzien, is de verwachting dat steeds meer SW-bedrijven zullen inzetten op versnelde afbouw. Dat wil zeggen: meer SW-medewerkers naar reguliere werkgevers en minder werkgelegenheid binnen sociale werkplaatsen. De FNV is ervoor dat mensen die regulier kunnen werken, regulier gaan werken, mits er sprake is van passende arbeid en voldoende begeleiding. Als de infrastructuur wordt afgebroken, is er onvoldoende passend werk over om naar terug te keren wanneer een reguliere baan afloopt. SW’ers komen dan thuis te zitten.

19

5 WETSVOORSTEL PARTICIPATIEWET FNV-STANDPUNTEN • Werken zonder loon en de tegenprestatie dienen te stoppen. Werken hoort beloond te worden met gewoon goed loon. • Beschut werk moet in elke gemeente beschikbaar blijven voor degenen die daarop zijn aangewezen. Ook moet er voor de werknemers die beschut werken uitzicht zijn op salarisgroei boven het wettelijk minimumloon (WML). • Iedereen heeft recht op goede ondersteuning naar werk, en niet alleen de kansrijke bijstandsgerechtigden. • Iedereen die naar vermogen werkt, heeft recht op in ieder geval het minimumloon.

21

5 WETSVOORSTEL PARTICIPATIEWET FEITEN & ARGUMENTEN • Op 2 december 2013 heeft staatssecretaris Klijnsma het eerste voorstel voor de Participatiewet ingediend. Het doel van de wet is om meer mensen, ook met een arbeids­ beperking, uit een uitkering en aan het werk te krijgen. • Gemeenten zullen daardoor per 1 januari 2015 verant­ woordelijk worden voor de brede groep van de WWB en mensen met een arbeidsbeperking die niet meer een beroep kunnen doen op de Wajong of de Sociale Werkvoorziening (WSW). Deze groepen worden dan afhankelijk van de gemeente voor inkomen en onder­ steuning naar werk. • Tegelijkertijd zal invoering van de wet samengaan met een forse bezuiniging van 1,7 miljard euro (bron: Memorie van Toelichting Participatiewet). Dat baart de FNV grote zorgen. Het blijkt namelijk dat door de bezuinigingen gemeenten weer inzetten op de meest kansrijke bijstandsgerechtig­ den en op werken zonder loon. Ook bij SW-bedrijven is er steeds minder geld voor begeleiding naar een reguliere baan. Groepen met arbeidsbeperkingen dreigen hierdoor de dupe te worden. • Het rijk maximeert het aantal beschut werken plaatsen op 30.000 (landelijk) en het loon op het wettelijk minimum­ loon. Ook is niet iedere gemeente verplicht om beschut werk aan te bieden en kan eigen keuzes maken. Dit leidt tot rechtsongelijkheid en willekeur. Niet iedereen die daarop is aangewezen, zal straks beschut kunnen werken. Uiteindelijk worden de kwetsbaarste burgers tegen elkaar uitgespeeld om kansen, banen en geld.

22

6 ARMOEDEBELEID EN SCHULDHULPVERLENING FNV-STANDPUNTEN • Gemeenten krijgen tot 2015 honderd miljoen extra om de armoede te bestrijden (bron: Sociale Alliantie, september 2013). Laat de mensen die leven aan de armoedegrens niet in de kou staan. Dat zijn lang niet alleen mensen met een uitkering, maar ook mensen met een laagbetaalde baan, nul-urencontract, flexwerkers en zelfstandigen zonder personeel. Zorg dat ook deze groepen volwaardig mee kunnen doen in de maatschappij. • Geef binnen maximaal vier weken uitsluitsel op uitkerings­ aanvragen. Als aanvragers toch langer moeten wachten, moet de gemeente ze actief wijzen op het recht op een voorschot. • Heb oog voor de opeenstapeling van financiële maatrege­ len. Ontzie mensen met een laag inkomen bij het heffen van eigen bijdragen. Informeer (ook werkende) burgers over hun recht op minimavoorzieningen, zoals bijzondere bijstand en kwijtschelding van gemeentelijke belastingen. • Om te voorkomen dat mensen nog verder in de schulden komen, moeten de wachtlijsten bij de schuldhulpverlening worden aangepakt. Iemand die zich meldt voor een schuld­ hulpverleningstraject moet binnen 4 weken geholpen worden. • Behandel mensen met een uitkering met respect en niet als onwillige fraudeurs. Iedereen kan te maken krijgen met niets ontziende armoede. • Vergroot de armoede niet door mensen bij onbewuste fouten zware sancties op te leggen.

23

6 ARMOEDEBELEID EN SCHULDHULPVERLENING FEITEN & ARGUMENTEN • In 2012 moesten in totaal 1,329 miljoen mensen rond­ komen van een laag inkomen. Ruim 170.000 huishoudens hadden in datzelfde jaar ten minste vier jaar achtereen een laag inkomen, 17.000 meer dan het jaar ervoor. • De ramingen voor 2014 wijzen uit dat rond de 10% van de huishoudens met een te laag inkomen moet rond­ komen. Dat gaat om 717.000 huishoudens en 1,44 miljoen personen. • Acht op de tien huishoudens met een inkomen onder de lage-inkomensgrens (990 euro) gaven in 2012 aan onvol­ doende geld te hebben voor uitgaven op het vlak van voeding, kleding, woninginrichting en vakantie. In dat jaar had 11% van de huishoudens met een laag inkomen een achterstand in de betaling van huur of hypotheek. • Armoede komt ook voor onder werkenden. Een groot deel van deze groep bestaat uit zelfstandigen, maar daarnaast omvat de groep ook mensen met een part­ time baan en mensen die worden onderbetaald. Er waren in 2012 348.000 werkende armen, waaronder 165.000 zelfstandige ondernemers, zowel met als zonder personeel. (Bron van bovenstaande punten: CBS & SCP, Armoedesignalement 2013.) • Randvoorwaarden zijn nodig om een duurzame carrière als zelfstandige op te kunnen bouwen. Biedt daarom een aantrekkelijk leef- en werkklimaat voor ondernemers, zoals betaalbare woningen met werkruimte aan huis.

24

>

6 ARMOEDEBELEID EN SCHULDHULPVERLENING > • Eén op de drie armen is jonger dan 18 jaar. Sinds 2007

zijn er ruim 100.000 arme kinderen bijgekomen, waardoor het aantal 0-17-jarigen in armoede in 2012 opgelopen is tot 384.000 (11,4% van alle kinderen). (Bron: CBS & SCP, Armoedesignalement 2013.)

• De kloof tussen de rijkste en armste inkomensgroep groeit snel. Ook de toegenomen schulden zijn reden tot zorg; had men in 1993 twee keer zo veel schulden dan inkomen, dan ligt dat anno 2011 op 5,5 keer zo veel schulden dan inkomen (bron: Salverda e.a., september 2013). (Stapeling van) incassokosten helpen in dit kader niet mee. • De gevolgen van stijgende lasten en dalende inkomsten zijn voor deze kwetsbare groep te groot. Gemeenten moeten bevorderen dat mensen met lage inkomens gebruikmaken van de ondersteuning en kwijtschelding waar ze recht op hebben. Door hen op te sporen, actief te benaderen en te zorgen voor snelle en heldere proce­ dures kan het niet-gebruik van voorzieningen worden teruggedrongen. Gemeenten kunnen daartoe ook bestanden (laten) koppelen en voorzieningen automatisch toekennen.

25

7 JEUGDWERKLOOSHEID FNV-STANDPUNTEN • Het kabinet stelt naast de gereserveerde 50 miljoen euro, nog eens 30 miljoen extra beschikbaar voor het bestrijden van jeugdwerkloosheid. Gebruik dit extra geld daadwerkelijk voor deze doelgroep. Investeer in goed onderwijs. Zorg voor stageplaatsen en leerwerkplekken. • Ga voortijdige schooluitval tegen door het faciliteren van intensieve leerlingbegeleiding en voor- en vroegschoolse educatie. • Maak langer doorleren betaalbaar en toegankelijk als investering tegen oplopende werkloosheid. • Zorg voor een goede aansluiting tussen opleiding en arbeidsmarkt.

27

7 JEUGDWERKLOOSHEID FEITEN & ARGUMENTEN • Voortijdig schoolverlaters zijn jongeren die het onderwijs zonder startkwalificatie verlaten en nog geen 23 jaar zijn (bron: CBS). Het aantal voortijdig schoolverlaters in het schooljaar 2011-2012 betrof 36.245 (2,7%; bron: CBS StatLine). • Jongeren zonder startkwalificatie zijn sterk getroffen door de huidige crisis. In het derde kwartaal van 2013 was de werkloosheid onder deze groep 21,1%, bijna 8% hoger dan twee jaar eerder (bron: CBS). Ook onder jongeren met startkwalificatie is de werkloosheid gestegen van 8,7% naar 13,3%. • Allochtone jongeren hebben het evenzeer moeilijk. In het derde kwartaal van 2013 was 33,3% van hen werkloos. • Er is 50 miljoen euro uitgetrokken voor de aanpak van jeugdwerkloosheid. De helft hiervan wordt verspreid over de 35 arbeidsmarktregio’s, de andere 25 miljoen gaat naar het School Ex Programma 2.0. • Concrete acties uit de aanpak jeugdwerkloosheid van het kabinet betreffen: - Jongeren langer op school houden (School Ex 2.0). - De aanstelling van een ambassadeur jeugdwerkloosheid. - Extra inzet op het beschikbaar stellen van leerwerk­ banen en stages (sectorplannen). - Werkloze jongeren in een uitkering aan het werk helpen middels de tijdelijke premiekortingsregeling.

28

>

7 JEUGDWERKLOOSHEID > • In september 2013 besloot het kabinet om 30 miljoen

(afkomstig uit ESF-middelen) extra aan cofinanciering uit te trekken voor de bestrijding van jeugdwerkloosheid in de arbeidsmarktregio’s. Het is aan de centrumgemeenten van de 35 arbeidsmarktregio’s om met plannen te komen en eigen gelden beschikbaar te stellen. Oormerk dit geld daadwerkelijk voor het realiseren van effectieve voor­ zieningen voor deze doelgroep.

29

8 WET MAATSCHAPPELIJKE ONDERSTEUNING (WMO) FNV-STANDPUNTEN • Gemeenten moeten bij aanbestedingen kostendekkende tarieven voor de thuiszorg afspreken. • Burgers met een gezondheidsbeperking hebben recht op goede, betaalbare en toegankelijke zorg, ongeacht de gemeente waarin ze wonen. Zorg voor kwaliteitseisen in het contract met thuiszorgaanbieders en controleer of zij de afspraken nakomen. • Ontzie mensen met een laag inkomen bij het heffen van een eigen bijdrage. • Ken voorzieningen zo snel mogelijk en uiterlijk binnen de wettelijke beslistermijn van maximaal acht weken toe. • Mantelzorg kan alleen op basis van vrijwilligheid. De ondersteuning moet aansluiten op de behoeften van de mantelzorger.

31

8 WET MAATSCHAPPELIJKE ONDERSTEUNING (WMO) FEITEN & ARGUMENTEN • Op 1 januari 2007 is de Wet maatschappelijke onder­ steuning (Wmo) ingevoerd. De wet heeft het doel om mensen met een beperking zo lang mogelijk zelfstandig te laten participeren in de samenleving. De gemeente is verantwoordelijk voor de uitvoering van de wet. • Vanaf 2015 krijgen gemeenten op grond van de nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) meer zorgtaken erbij. Naast de huishoudelijke hulp worden gemeenten ook verantwoordelijk voor de begeleiding van ouderen, gehandicapten en psychiatrische patiënten. Hier valt ook de dagbesteding onder. • Tegelijkertijd wordt er fors bezuinigd op deze zorg en op de hulp bij het huishouden. Veel thuiszorgorganisatie en verzorgingshuizen moeten sluiten, met verregaande gevolgen voor de zorgbehoevenden en werknemers. • De gemeente kan voor hulp bij het huishouden en voor het gebruik van een hulpmiddel of voorziening een eigen bijdrage vragen. Deze eigen bijdrage vormt echter vaak een financieel probleem voor mensen met een laag inkomen, die de voorzieningen hard nodig hebben. De FNV pleit daarom voor het ontzien van mensen met een minimuminkomen bij de eigenbijdrage­ regeling. • Gemeenten kunnen in hun verordening een kortere afhandelingstermijn opnemen dan de maximale wettelijke beslistermijn van acht weken (56 kalenderdagen), zodat zorgvragers en hun naasten snel uitsluitsel kunnen krij­ gen over de aangevraagde voorziening. De FNV vindt

32

>

8 WET MAATSCHAPPELIJKE ONDERSTEUNING (WMO) >

het van belang dat zorgvragers de voorzieningen snel toegekend krijgen en juicht het hanteren van een kortere beslistermijn toe. • Het overgrote deel van de gemeenten betaalt geen eerlijke prijs voor de thuiszorg. Zowel uit het FNV onder­ zoek “Lokale Monitor Werk, Inkomen en Zorg 2012” als uit het recentere onderzoek van de Abvakabo FNV “Top 50 gemeenten en thuiszorg” blijkt dat de meerder­ heid van de deelnemende gemeenten tarieven hanteren onder de kostprijs van 24,50 euro. Pas vanaf dit bedrag kan evenwel een uurloon worden betaald dat in over­ eenstemming is met de functiebeschrijving van de huis­ houdelijke hulp. Lagere tarieven hebben dramatische gevolgen. Thuiszorgmedewerkers staan onder druk, worden ontslagen of krijgen een lager loon. Burgers ontvangen hierdoor minder zorg. Via een alfahulpconstructie kiest een deel van de gemeenten er zelfs voor om de reguliere thuiszorg te vervangen door goedkopere alfahulpen die als zelfstandigen werken, zonder sociale rechten en cao. Een constructie die de FNV nadrukkelijk afwijst. Spreek bij aanbestedingen dan ook kosten­ dekkende tarieven af. Voorkom kwaliteitsverlies, ver­ dringing en ontslagen. • Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 30% van de 65-plussers zich eenzaam voelt. Bij degenen die ouder zijn dan 85 jaar is dit 50% (bron: Memorie van Toelichting Wmo, 2015). Dit kan worden bestreden door het faciliteren van degelijke zorg en ondersteuning.

33

>

8 WET MAATSCHAPPELIJKE ONDERSTEUNING (WMO) > • Ruim 2,6 miljoen burgers in Nederland zorgen voor een

langere tijd intensief voor een ziek familielid, vriend of vriendin. Daarnaast zijn er 450.000 vrijwilligers werk­ zaam in de zorg en ondersteuning (bron: Memorie van Toelichting Wmo, 2015). De druk op mantelzorgers en vrijwilligers neemt toe door de bezuinigingen en de vergrijzing. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het bieden van ondersteuning aan deze burgers. Zie er dan ook op toe dat mantelzorg alleen op basis van vrijwillig­ heid gebeurt en sluit de ondersteuning aan op de behoefte van de mantelzorger.

34

9 SOCIAAL WERKGEVERSCHAP FNV-STANDPUNTEN • Stop geen gemeenschapsgeld in bedrijven die slecht omgaan met hun personeel. • Hanteer kwaliteitseisen waaraan bedrijven moeten voldoen om een contract te krijgen. Denk daarbij aan: naleving van de cao, overname van personeel door het bedrijf dat een nieuwe aanbesteding gegund krijgt en scholing van medewerkers. • Gebruik sociaal aanbesteden (Social Return On Investment) verantwoord en zinvol. Social Return moet deelnemers concreet uitzicht geven op een goede baan en mag niet leiden tot verlies van werkgelegenheid. • Zie erop toe dat de opdrachtnemer en diens onderaan­ nemers zich houden aan fundamentele arbeidsnormen en bij aanbesteding gestelde kwaliteitseisen. • Sluit meerjarige contracten, zodat bedrijven minder onder druk staan om met flexwerkers te werken. • Behoud binnen de decentrale overheid voldoende gekwalificeerd personeel in vaste dienst en reserveer voldoende (financiële) middelen om het huidige werk en de vele nieuwe taken uit te kunnen voeren, zodat de kwaliteit van de dienstverlening gegarandeerd kan blijven.

35

9 SOCIAAL WERKGEVERSCHAP FEITEN & ARGUMENTEN • Werk met voldoende zekerheid, groei en respect ofwel: gewoon goed werk is hard nodig, zeker nu onze samen­ leving te maken heeft met tomeloze en kortzichtige bezuinigingen. Let er als gemeente bij aanbestedingen dan ook op dat er geen race to the bottom plaatsvindt, maar zet in op kwaliteit. • Gemeenten nemen steeds vaker in aanbestedingen op dat een deel van het werk verricht moet worden door mensen die werkloos zijn of een arbeidsbeperking hebben. In potentie goed, maar kijk bij Social Return On Investment altijd naar duurzame oplossingen en gevolgen voor regulier werk. Er mag geen sprake zijn van verdringing. • Werken zonder loon neemt hand over hand toe. Te vaak moeten mensen voor hun uitkering werk doen dat vroeger gewoon betaald werd. Gemeenten moeten garanderen dat er geen banen verloren gaan, doordat mensen voor hun uitkering datzelfde werk moeten doen. Draag bij aan echte banen met een fatsoenlijk loon en arbeidscontract. • Aanbestedingen waar alleen gekeken wordt naar welke uitvoerder het goedkoopst is, leiden tot werk dat in minder tijd gedaan moet worden, onder slechtere arbeidsomstandigheden, tegen lagere lonen en met concurrentie tussen werknemers. Beoordeel aanbeste­ dingen daarom niet op de laagste prijs, maar juist op basis van kwaliteit. Zie erop toe dat werkgelegenheid, lonen, arbeidsomstandigheden (zoals werkdruk, vak­ manschap, scholing en beloning) er niet onder leiden.

36

>

9 SOCIAAL WERKGEVERSCHAP >

Regel ketenverantwoordelijkheid, waarbij de hoofd­ aannemer ook verantwoordelijk is voor het doen en laten van zijn onderaannemers. • Maak het onmogelijk om werkgeversverplichtingen en cao afspraken te ontduiken en werknemers onder te betalen via schijnconstructies of niet in dienst te houden na nieuwe aanbestedingen. Gelijk werk, gelijk loon. Voorkom verdringing en schijnzelfstandigheid. • Tot slot, willen bijna alle gemeenten bezuinigen op het ambtelijk apparaat en op de overheadkosten van perso­ neel in vaste dienst. Zo blijkt uit prognoses dat het gaat om een daling van de bezetting met 23.000 medewerkers (13%) tussen 2012 en 2017 (bron: Sectorplan Gemeenten, 2013). De bezuinigingen op personeel om te komen tot een compacte overheid staan evenwel in schril contrast met de toename van taken als gevolg van de decentrali­ saties en de noodzakelijke kwaliteitsslag die er lokaal gemaakt moet worden. Er zal dan namelijk meer werk gedaan moeten worden, met minder (vaste) mensen in dienst. Behoud als gemeente dan ook voldoende gekwa­ lificeerd personeel in vaste dienst om de kwaliteit van de dienstverlening op peil te kunnen houden. Huur geen dure externen of tijdelijke krachten in, waardoor de kennis, kunde, continuïteit en werkzekerheid verloren zullen gaan.

37

Uitgave Stichting FNV Pers Tekst FNV Lokaal Beleid Productie en eindredactie FNV Marketing en Communicatie Ontwerp en vormgeving Bataafsche Teeken Maatschappij, Rotterdam Druk Mediadam

Februari 2014

FNV WAAIER GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN 2014 Een uitgave van Lokaal FNV Zie voor meer informatie www.fnv.nl/verkiezingen