Duursche Waarden Waaier IJsselflora
Wat maakt de Duursche Waarden zo boeiend? Het natuurgebied de Duursche Waarden bestaat pas sinds 1989 in zijn huidige vorm. Toen is hier het eerste grootschalige natuurontwikkelingsproject in de uiterwaarden uitgevoerd. Doelstelling hierbij was – en is – de natuur langs de rivier meer ruimte te geven. Er werden twee geulen gegraven, waardoor er meer rivierdynamiek ontstond. Grote rivieren vervoeren zaden en plantendelen uit andere streken naar Nederland. Op zand- en kleiafzettingen in ondergelopen uiterwaarden vinden ze vruchtbare bodem. Zo groeien er door dit stroomdal, mede onder invloed van de dynamiek van de IJssel, unieke planten: stroomdalflora. De oude steenfabriek en de vele tichelgaten zorgen daarnaast voor extra natuurvariatie en vegetatie! Vooral in het voorjaar en de zomer zult u bij een ontdekkingstocht door dit gebied versteld staan van deze gevarieerde plantengroei. En elke plant heeft een eigen verhaal!
Cichorei Bloeiperiode: jul-aug Hoogte: 30-130 cm De bloemen bloeien om beurten maar één dag. Ze openen heel vroeg ’s ochtends, stoppen met geuren rond het middaguur en sluiten rond drie uur ’s middags. Een soort bloemenklok dus. Van de wortel werd in de Tweede Wereldoorlog surrogaatkoffie gemaakt. Naam: volgens een middeleeuwse legende wachtte een schone jonkvrouw met hemelsblauwe ogen zo lang op de terugkeer van haar geliefde kruisridder dat zij wortel schoot. Haar naam was Cichore. Volksnaam: zwijnensla.
Bremraap Bloeiperiode: mei-jul Hoogte: 10-60 cm Parasitaire plant. Met zuigworteltjes onttrekt hij water en voedingsstoffen aan andere planten. De bremraap produceert erg veel zaad (1 gr. zaad bevat zo’n 100.000 zaadjes) om meer kans te hebben een waardplant (gastheer) te vinden. Naam: de bremraap ontleent zijn naam aan zijn waardplant, zo is er een walstrobremraap, een distelbremraap, klavervreter etc. Bedreigde plant
Gele morgenster Bloeiperiode: mei-jul Hoogte: 20-70 cm Een heldergeel bloeiende plant die vroeg gaat slapen. De Engelse naam ‘Jack-go-to-bed-at-noon’ zegt het al. De zaden van de plant vormen grotere pluizenbollen dan de paardenbloem. Naam: de bloem lijkt op een ster, bloeit alleen ’s morgens. Tegen het middaguur sluit de bloem. Volksnaam: boksbaard (de zaadpluizen hebben lange donzige haren).
Klavervreter Bloeiperiode: jun-sep Hoogte: tot 50 cm Deze parasiet uit de bremraapfamilie heeft geen bladgroen en kan daardoor zelf geen voedsel produceren. Hij berooft klaver (waardplant) van water en voedingsstoffen; ze bloeien tegelijkertijd. Daarna wordt de klavervreter bruin en valt goed op tussen andere planten. De stoffijne zaden kunnen jaren overleven voor ze uitkomen. Naam: de plant is vernoemd naar zijn waardplant klaver. Bedreigde plant
Agrimonie Bloeiperiode: mei-jun Hoogte: 40-100 cm Deze plant werd verwerkt in de kruudwis (bosje toverkruiden) om boze heksen te verjagen. De plant werd vroeger tegen de meest uiteenlopende kwalen gebruikt en heette ook wel het ‘Heil van de hele wereld’. Volksnaam: leverkruid. De Engelse naam church steeples verwijst naar de zaden die op kerkklokjes lijken. Ze hebben weerhaakjes en worden o.a. door de grote grazers verspreid. Bedreigde plant
Groot warkruid Bloeiperiode: jun-sep Hoogte: 30-150 cm De plant heeft geen bladgroen en kan dus zelf geen voedsel produceren. Hij leeft als een parasiet en steelt met zuigworteltjes water en voedingsstoffen van brandnetels of hop (gastheer). De bladloze plant groeit aan de top en sterft aan de onderkant af met hergebruik van de voedingsstoffen. Naam: de naam verwijst naar de verwarde kale stengels. Volksnaam: duivels naaigaren.
Wolfspoot Bloeiperiode: jun-aug Hoogte: 20-100 cm Deze plant wordt nog steeds verwerkt in medicijnen tegen overmatige schildklieractiviteit en de ziekte van Graves (auto-immuunziekte). Naam: in de vorm van het blad zag men vroeger de poot van een wolf. Volksnaam: in Engeland gipsywort genoemd, een naam ontleend aan het volksgeloof dat zigeuners baby’s roofden. Zij verfden de baby’s met het zwartkleurende sap van de plant om ze voor hun eigen kinderen te laten doorgaan.
Echt walstro Bloeiperiode: jun-sep Hoogte: 15-100 cm Geel bloeiende plant met behaarde bladen (en zaden) die kruisgewijs aan de vierkante stengel zitten. Met de kleurstof uit de bloemen wordt Chesterkaas gekleurd, het geeft ook de speciale smaak aan deze kaas. In Schotland wordt de plant nog als verfstof gebruikt (rood uit wortel, geel uit bloem). Naam: de botanische naam galium is afgeleid van het Griekse gala (melk), de plant kan melk doen stremmen. Volksnaam: geel walstro.
Knoopkruid Bloeiperiode: jun-okt Hoogte: 30-120 cm Knoopkruid is familie van de korenbloem en een belangrijke voedselplant voor hommels, bijen en vlinders. De Latijnse naam centaurea komt uit de Griekse myhologie. De centaur Chirion (een wezen half paard, half mens uit de Griekse mythologie) genas zijn eigen verwonding door een pijl van Heracles met een kruid van de soort centaurea. Naam: de naam komt van de donkere ‘knoop’ onder de bloemblaadjes. Volksnaam: soldatenknoop.
Glad walstro Bloeiperiode: mei-sep Hoogte: 30-120 cm Wit bloeiende plant met bladeren die kruisgewijs aan de vierkante stengel zitten. Naam: de botanische naam galium is afgeleid van het Griekse gala (melk), de plant kan melk doen stremmen. De bladeren en zaden van deze walstro zijn glad, dus niet behaard zoals bij echt walstro. Volksnaam: wit walstro.
Wilde Bertram Bloeiperiode: jul-sep Hoogte: 30-90 cm De bloemen smaken peperachtig en kunnen vers of gedroogd in gerechten verwerkt worden. Het kauwen op de wortels werd vroeger voorgeschreven bij kiespijn en keelaandoeningen. Volksnaam: hemdenknoopje. Engelse naam: sneezewort (gemalen droog blad werd gebruikt als niespoeder).
Poelruit Bloeiperiode: jun-jul Hoogte: 40-100 cm Bijzondere plant met dikke pluimen ‘kale bloemen’. De bloemblaadjes vallen meteen af waardoor alleen meeldraden en het vruchtbeginsel overblijven. Familie van de boterbloem. Poelruit wordt in de kruidengeneeskunde als laxeermiddel gebruikt. Naam: de plant heeft zijn naam te danken aan zijn ruitvormige bladeren. Bedreigde plant
Heelblaadjes Bloeiperiode: jul-sep Hoogte: 60-90 cm Heelblaadjes levert erg veel stuifmeel, is daarom een belangrijke voedselplant voor bijen, hommels en vlinders. Het stuifmeel is donkerrood is en niet geel zoals bij de meeste planten. Naam: de plant heelt wonden. Veel geneeskrachtige planten heetten vroeger heelblaadjes. Maar deze plant heeft als enige die naam behouden. Volksnaam: vlooienkruid (de plant zou vlooien verjagen).
Wilde reseda Bloeiperiode: mei-sep Hoogte: 20-60 cm Bijzondere plant met geelgroene bloemen. Belangrijke voedselplant voor bijen. Naam: de Romeinen geloofden dat reseda zweren en ontstekingen kon genezen als daarbij de formule ‘reseda morbum’ (stuit de ziekte) werd uitgesproken.
Kaaps springzaad Bloeiperiode: jul-okt Hoogte: 50-150 cm Sprookjesachtige oranje bloeiende plant die in het moerasachtige schaduwrijke bos vlakbij de vogelkijkhut een subtiel woud heeft gevormd met het groot springzaad. Naam: bij het aanraken van rijpe zaaddozen springen de zaden meters ver weg. Engelse naam: jewelweed, touchme-not.
Gewoon guichelheil Bloeiperiode: mei-okt Hoogte: tot 60 cm Kleine plant met piepkleine oranje bloemetjes. Deze plant bloeit alleen rond het middaguur en sluit zijn bloemen als er regen op komst is. Hij werd daarom vroeger als barometer gebruikt. De Engelsen noemen de plant poorman’s-weatherglass. Naam: guichelen betekent gek maken. Vroeger werd guichelheil gebruikt als medicijn tegen zenuwziekten en hondsdolheid. Volksnaam: heil der zotten, lieveheerssteentjes.
Groot springzaad Bloeiperiode: jul-aug Hoogte: 70 cm Groeit in het bos vlakbij de Vogelhut. De citroengele bloemen bungelen aan een dun steeltje en lijken op de muts van een elfje. Dit is de enige inheemse Balsemiensoort in ons land. Naam: bij het aanraken van rijpe zaaddozen springen de zaden meters ver weg. De Latijnse naam ‘impatiens noli me tangere’ betekent ‘ongeduldig, raak me niet aan’. Volksnaam: balsemien.
Rode ganzenvoet Bloeiperiode: jul-sep Hoogte: 5-100 cm Eén van de bijzondere ganzenvoetsoorten in de Duursche Waarden, vooral te vinden op het slik aan de rand van de slenken. Het is een echte pioniersplant die in korte tijd groeit, bloeit en zaad vormt. Ganzenvoet is familie van spinazie en is rauw of gekookt te eten. Naam: de vlezige glanzende bladeren hebben de vorm van een ganzenvoet. Volksnaam: melde.
Bitterzoet Bloeiperiode: jun-sep Hoogte: ranken tot 300 cm Slingerplant aan bosranden met bijzondere bloemen en tegelijkertijd glanzende rode en groene bessen. Is familie van de aardappel en tomaat (nachtschadefamilie). Naam: de smaak van de plant verandert van bitter naar zoet door bijzondere plantenzoetstoffen. Volksnaam: dolkruid, dodebes. Let op giftig!
Grote klis Bloeiperiode: jul-sep Hoogte: 50-100 cm Naam: De forse plant heeft vruchten met weerhaakjes die blijven hangen in de vacht van o.m. de grote grazers. Zo worden de plantenzaden verspreid. Hij werd vroeger gebruikt om heksen te verjagen. Volksnaam: kleverklas. De plant is eetbaar: de wortels gekookt als schorseneren, jonge scheuten rauw in salade en bladeren gekookt als spinazie.
Cypreswolfsmelk Bloeiperiode: apr-aug Hoogte: 15-30 cm De zaden hebben een ‘mierenbroodje’: een aanhangsel dat gegeten wordt door mieren. Mieren verspreiden de zaden als ze deze naar hun nest slepen. Wolfsmelk werd gebruikt in vliegzalf wat heksen deed vliegen. Naam: wolf staat voor duivel, de plant heeft melkachtig sap, het blad lijkt op de naalden van de cipres. Volksnaam: duivelsdrek, duivelsmelk. Let op giftig!
Mariadistel Bloeiperiode: jun-aug Hoogte: 35-125 cm Deze distel is één van de belangrijkste geneeskruiden voor leveraandoeningen. Ook bevat het een medicijn tegen vergiftiging door de vliegenzwam (rood met witte stippen). Naam: volgens een legende zijn de witte vlekken op het blad ontstaan door gemorste melk van Maria bij het voeden van Jezus. Volksnaam: bonte distel. Engelse naam: blessed milk thistle.
Infocentrum IJssel Den Nul In het Infocentrum stromen natuur, water en cultuurhistorie samen! U kunt d.m.v. een expositie kennismaken met de rijke flora en fauna van de Duursche Waarden en met het culturele erfgoed uit de omgeving. In combinatie met de prachtige ligging aan het water, een ontsluiting naar de nabij gelegen Duursche Waarden via een trekpontje, de horecavoorziening, de boomgaard, een waterspeelplaats en het naastgelegen zwemwater zorgt het Infocentrum IJssel Den Nul voor een bijzondere natuurbeleving voor jong en oud! Infocentrum IJssel Den Nul Rijksstraatweg 109 8121 SR Den Nul (0570)745040 www.infocentrumijssel.nl Colofon Productontwikkeling Duursche Waarden Waaier Foto’s en tekst: Bertina Heijnens Foto Infocentrum: Gerhard Aberson Eindredactie: Julia Terpstra Vormgeving & productie: Drukkerij De Kroon
Duursche Waarden Waaier IJsselflora
