FKR studiedag 25 september 2013 Inleiding van Leonardo van Dijk (voorzitter FKR)
Grensgangers en erflaters, onderweg naar waarheid en zoekend perspectief (Sheet 1.) In de duiding “Grensgangers en Erflaters” zit de realistische visie van de Kapucijn pater Piet Leenhouwers, met kostbare belevingen en herinneringen. Kostbaar ook door het vermogen tot relativeren en wetend dat de tijd aanbreekt om verantwoording af te leggen zonder klerikale genoegzaamheid maar met een versterkend historisch bewustzijn. Aan dat streven gaat het grensganger- en erflater-zijn vooraf. Ad Leys - als hij spreekt over toekomstige bestuurbaarheid – noemt dat zo mooi “hun voltooiing”. De congregaties – leden van de KNR – zijn er niet om hun zelfs wille. De grens van hun spankracht ligt in wat ze achterlaten. Al in 1964 zei prof. Kwant, de Augustijn: “ bepaalde religieuze bestaanswijzen zullen niet altijd blijven bestaan. Het ligt voor de hand dat zij ontstaan en vergaan.” Een moreel, ethisch, sociaal, maatschappelijk en religieus evolutieproces. De KNR-leden zijn zich bewust van de overgang naar toekomst, onderweg naar waarheid. Waarheid over: - Rechten en plichten - Zekerheden en onzekerheden - Voorzieningen en Zorg - Betrouwbaarheid in vermogen - De laatste fase van bestaan De weg naar waarheid vraagt vermogen tot onderscheid én uitzuivering van overtolligheid. In het dagprogramma ziet u dat de toekomst geen herhaling is van gisteren en vandaag. (Sheet 2.) Maar de KNR-leden zijn ook Erflaters. Hun bestaansrecht eindigt wel, maar hun kennis moeten zij erf-laten. We moeten weten wat we moeten nalaten, overdragen en wat we nog moeten doen door bezielen, binden en behartigen. In het beleidsplan KNR van 2012-2015 wordt gesproken over: “coördineren door onderling samenwerking”. De KNR ervaart de afname van de bestuurs- en draagkracht van haar leden en ziet de noodzaak van verder verhelderen en ontplooien van gezamenlijke activiteiten en in een plan vorm te geven aan de inhoudelijke duidingen: Bezieling Binding en Behartiging. En zo is er een vastgesteld plan om de 13 KNR-commissies, waaronder de FKR, stap voor stap om te bouwen, in te dikken en doen indalen in drie koepels: Bezieling Binding en Beheer en Bestuur
1
(Sheet 3) Beheren en besturen kan niet zonder Binding en Bezieling. Belangenbehartiging die zich uiteindelijk niet richt op de KNR als het geheel, is niet deugdelijk. De koepel Beheer en Bestuur - waarin samenkomen COR, KAR, PIN en FKR - zal als opdracht hebben: -
advies en ondersteuning bij de afbouw van religieuze instellingen; ouderenzorg; advies en ondersteuning rond regelgeving zoals: kerkelijk recht (Codex), civiel recht (B&W), belastingrecht, regionaal recht (gemeenten en provincies) en rechtsposities; - adviseren over financiële en economische producten en de publicitaire verplichtingen daarvan; - advies over vermogensbeheer, erflaterschap en Fonds Apostolaat; - het ondersteunen van de twee andere KNR-koepels (Binding en Bezieling) Voor de koepel “Beheer en Bestuur” (= behartigen) geldt dat dit Beheer en Bestuur niet kan zonder Binding en Bezieling. Voor alle drie heb je gemeenschap nodig en dus communicatie. De FKR zal vanuit haar taak en opdracht beleidsprogramma’s moeten opstellen. Het zal daarbij rekening moeten houden met kerkelijke, sociaal-maatschappelijke, financieeleconomische en politieke ontwikkelingen. Het zal mede moeten helpen om de drie koepels vorm te geven door inbreng van gewenste competentie, door stuur- en daadkracht, door gebruik van een deskundige staf in het ondersteunen van kerntaken en het verzorgen van communicatie tussen koepels. De voorstellen en adviezen van de FKR moeten een zakelijk en structureel karakter hebben, met daarin hart en ziel, denkend vanuit het luisteren naar anderen en opmerkzaam zijn voor de gevoeligheid die anderen daarin uiten. Rationaliteit en liefde zijn niet identiek, maar wel op elkaar aangewezen. (Sheet 4) Congregaties zijn, als “zorgbestuurders” in de laatste fase. Het overdragen van spiritualiteit - bedoeld als - “heb zorg voor de ander” - wordt bepaald door ons kunnen. En voor de 80 jarigen onder ons wordt nog meer zichtbaar de sociale neergang, de werkloosheid, immigratie, desintegratie van gezin- en kerkgemeenschappen, een Europese en wereldpolitieke crisis. In een mum van tijd kunnen wij over de hele aardbol met elkaar als gemeenschappen communiceren, en nu al middels “cloud’s” “clauderen”, maar wat hebben we elkaar eigenlijk te zeggen? Het verleden is zeker, is een beeld, heeft een grote lijn. Het heden is daarentegen chaotisch, bedreigend. Misschien moeten we gewoon accepteren dat onbehagen net zo menselijk is als welbehagen. Pater Piet Leenhouders – kapucijnhoogleraar wijsbegeerte aan Radboud, in Eindhoven en in Tilburg zei: “leven is tijd winnen”. Het betekent tijd vrij maken voor dat wat ons het meest wezenlijk raakt: “het mens-zijn”; en mens-zijn gaat vooraf aan godsdienstig zijn. Een geloof zonder sociaal profiel is een bijgeloof. Dit inzicht verplicht ons orde op zaken te stellen. Het programma van vandaag doet daartoe een poging. U ziet de actualisatie van de kernpunten van de ondersteuning en
2
advisering naar de KNR-leden door het werk van de hier aanwezige economen en economische adviseurs: - aansprakelijkheid: zoals belasting, ANBI, huurheffing, rechtspositie, verzekering - zorgsystemen als AWBZ, WMO, voorzieningen levensonderhoud en levensverwachting - vermogenscontrole,- het beheren en participeren met derden (F.A. / Oikos) - energie- en begraafplaatsbeheer We hebben te maken met een fundamentele en onomkeerbare verandering in onze cultuur. Kennis en begrip van culturele erfenis zijn niet langer vanzelfsprekend omdat we langzaam worden afgesneden van de wortels. Het gaat niet alléén om feitelijke kennis, maar ook om doorleefde ervaringen. Door secularisering en de afname van de rol van de godsdienst in het dagelijks leven, worden de KNR-leden geconfronteerd met de diepgaande ontworteling. (Sheet 5) U ziet hier het programma van de zeven gastsprekers/inleiders Inge Frins en Marc van Loon informeren ons over een stroomschema; over hoe aan de hand van een schema is vast te stellen of er sprake is van een belaste prestatie; immers wie twee wegen tegelijk bewandelt, komt nergens aan. Ik neem aan dat Deloitte ons een hulpmiddel aanreikt tot het reflecteren en het stellen van wezenlijke vragen, dat het blindgangers er uithaalt en dat we zoeken naar de beste vergelijkingen en de beste ervaringsgegevens. En dat alles onder het fenomeen “betrouwbaarheid”. Groepsbeschikking ANBI Creativiteit gedijt bij variatie en dialoog. Innovaties vragen om een cultuur waarbij verschil en eigenwijsheid wordt gekoesterd. Volgzaamheid beperkt het eigen denkvermogen, wetend dat we ratio, emoties en gevoelens niet kunnen scheiden. Zo willen we precies weten wat de tussendrempel is tussen geven en nemen, tussen belangenbehartiging en verbonden willen zijn. Augustinus zegt: voor waarheid moet je onderweg zijn”. Dus Jeroen doe je best. Jeroen noemt begraven, energie, huurtoeslag en heffing: “actualiteiten”. We kennen allerlei emoties, die ons vaak in de weg zitten. Als we die door het gebruik van de argumenten - door Jeroen aangereikt - beter kunnen begrijpen en beheersen, kunnen we mogelijk iets gelukkiger worden. Het gaat om de waarde die we moeten vaststellen. Energie als belasting én als gift, een vrije voet van tien maal de WOZ, en begraafplaatsen als resultaat dat de grensganger uiteindelijk iets nalaat, de zorg van het nabestaan. Oikocredit Als wereldwijde ontwikkelingsfinancierder voor achtergestelde groepen en dus investeerders in mensen, doet Oikocredit zijn naam recht aan, wetend dat OIKOS het Grieks is voor huis, de plaats waar mensen samen leven en CREDIT van het Griekse credere: is geloven en toevertrouwen. De kenmerken in dat huis en plaats die de keuzen van Oikocredit bepalen zijn: de wereldeconomie, microcredit en sociale doelstelling. Met als kernstrategie Afrika, de agrarische sector en de uitbreiding van social performance management, en kijkend naar onze eigen ecologische voetafdrukken. We hebben thuis nodig, een Oikos; we hebben recht om daarvoor op te komen en die
3
OIKOS te verdedigen met hun 595 leden en 896 partners en 45.000 investeerders die 29 miljoen mensen bereiken met 520 miljoen €’s ontwikkelinsgfinanciering.
Het is de grootste particuliere kapitaalverstrekker in de micro-financiering. Maxima zal er blij mee zijn. En Otto Albrecht zal toelichten waarom hij tot een van die 595 leden behoort.
Joris Krenting berekent levensverwachting en hoe deze te onderhouden. Hoe levensverwachting en negatieve gedachten te vervangen door positieve, zodat half volle glazen halfvol zijn in plaats van half leeg. Is de levensverwachting - zoals gepresenteerd door Joris van het KASKI- wiskunde? Een natuurwet in de fysica? Niemand weet hoe een reeks impulsen een gedachte kan worden. Belangrijke denkmodellen en fixaties op traditionele remedies brengen op zich geen vruchtbare veranderingsethos teweeg. Daarom zullen 2 Deloitte-specialisten ingaan op onzekerheden bij het inschatten, zodat wij er nog meer van overtuigd raken dat: “niets zoveel kost als weggegooid geld”. Vermogensbegeleiding Hier gaat het om vertrouwen. Verzekeren is een duidelijk voorbeeld dat je dingen wilt regelen met voldoende vertrouwen. Risicomanagement dempt het wantrouwen, en wantrouwen besteden we het liefst uit aan de overheid of aan banken. Wist u dat bij vertrouwen het knuffelhormoon oxytocine wordt vrijgemaakt en dat uit onderzoek blijkt dat dit een hersenstof is die werkt op gebieden in ons brein waar onze sociale contacten en waarden en normen worden geregeld, dat we er vriendelijker door worden en minder geprikkeld? En wist u dat wanneer je een belegger via een neusspray kunstmatig oxytocine inspuit, hij dan meer geld geeft aan een onbekende partner, zonder de garantie dat dit geld terug komt? Gevoel en ratio komen in dat hersengebied samen; we gebruiken het ook om in te schatten of andermans wensen wel te vertrouwen zijn. Het lijkt me wijs voor de FKR dat we - zonder een uit te spreken voorkeur of stempel van de Weijgerbergen - de presentatie van Jan Verhoeven als vermogensbegeleider en zijn voorgestelde tariefstructuur, kritisch volgen en niet - zoals beleggers en banken zomaar van alles vertrouwen als we besmet worden met het knuffelhormoon oxytocine. Actualiteiten Zorg (Yvonne van Geffen) Yvonne- al uitvoerig geprezen door de voorzitter KNR in zijn terugblik 2011 (KNRbulletin 2 juni 2012) – benoemt de actualiteiten in de zorg. Als gevolg van het meer en meer grensganger worden van congregaties krijgt ouderenzorg binnen de KNR en FKR een steeds grotere verantwoordelijkheid. Enerzijds wordt dat veroorzaakt door politieke besluitvorming, anderzijds door meer en meer inzet nodig voor belangenbehartiging; met accenten op zelfbevestiging en tegelijk zich verbonden willen voelen. Relatie is dan belangrijker dan prestatie. Ongetwijfeld zal Yvonne ons nadrukkelijk wijzen op de bijeenkomst van 27 november waar uitvoerig over zorgactualisatie zal worden voorgelicht.
4
Afsluitend samenvattend Augustinus zei: Wijsheid is doorgronden wat eeuwig is Kennis is begrijpen wat tijdelijk is. Begrijpen wat tijdelijk is, wordt zichtbaar in planning zonder faalangst Congregaties en orden – en dus de KNR – hebben tradities en een historisch besef, een bewustzijn van een gezamenlijk verleden. Dit is zichtbaar in Bezieling, in Binding en in Beschermende bestuursbehartiging. Elk van de drie begrippen is steeds een nuancering van denken en doen van dat gezamenlijke bewustzijn. Tot dat bewustzijn behoort het steeds willen en moeten nadenken over het erflaterschap en hoe dat vorm te geven, wetend dat bezieling alleen betekenis krijgt door te binden en te beschermen. Ga daarbij spanning niet uit de weg, maar wees bezorgd voor de belangen van anderen. Dat vraagt saamhorigheid, compassie, “waterdrager” willen zijn in een continue wisselwerking met “buiten”. Solidariteitsherstel duurt lang, gaat niet vanzelf en vraagt offers. De FKR moet de KNR-leden ondersteunen in het “grensgangerschap ” en in het “erflater- zijn” als sociaal instituut met sociale binding, ook in de laatste fase van instituutsbestaan. Zonder perspectief valt er niets te coachen en de alternatieven voor de toekomst behoeven geen herhalingen te zijn van het heden. Rutger Kopland dichtte:
Weggaan Weggaan is iets anders dan het huis uitsluipen zacht de deur dichttrekken achter je bestaan en niet terugkeren. Je blijft iemand op wie wordt gewacht. Weggaan kun je beschrijven als een soort van blijven. Niemand wacht want je bent er nog. Niemand neemt afscheid want je gaat niet weg.
5
