1ste bach TEW
Financiële Markten 1 Samenvatting boek
Q 111
uickprinter Koningstraat 13 2000 Antwerpen www.quickprinter.be
6.00 EUR
Nieuw!!! Online samenvattingen kopen via www.quickprintershop.be
Inleiding Financiële markten 1 Inhoud H1. Directe, semi‐directe en indirecte financiering ................................................................................ 7 Inleiding ............................................................................................................................................... 7 1.1 Inventarisatie van de macro‐economische vermogensposities .................................................... 7 1.2 Financiële activa ............................................................................................................................ 8 1.2.1 Risicoprofiel ............................................................................................................................ 9 1.2.2 Liquiditeitsprofiel ................................................................................................................... 9 1.3 Financieringskanalen ................................................................................................................... 11 1.3.1 Directe financiering .............................................................................................................. 11 1.3.2 Semi‐directe financiering ..................................................................................................... 12 1.3.3 Indirecte financiering ........................................................................................................... 13 1.3.4 Schaduwbankieren ............................................................................................................... 13 1.4 Optimale organisatie van het financiële systeem ....................................................................... 14 H2 financiële markten ........................................................................................................................... 16 Inleiding ............................................................................................................................................. 16 2.1 Financiële markten en beleggers ................................................................................................ 16 2.2 Typologie van financiële markten ............................................................................................... 17 2.2.1 Primaire en secundaire financiële markten ......................................................................... 17 2.2.2 Geld‐ en kapitaalmarkten ..................................................................................................... 17 2.2.3 Beurs – en buitenbeursmarkten ........................................................................................... 17 2.2.4 Vloerhandel versus schemerhandel ..................................................................................... 18 2.2.5 Gereglementeerde versus niet‐gereglementeerde markten ............................................... 18 2.2.6 Bilaterale versus multilaterale handelsomgeving ................................................................ 19 2.2.7 Prijs‐ en ordergedreven markten ......................................................................................... 19 2.2.8 Contantmarkten versus markten voor afgeleide financiële producten ............................... 22 2.2.9 Markten voor leningen en markten voor effecten............................................................... 22 2.2.10 Nationale en internationale financiële markten ................................................................ 22 2.2.11 Open en gesloten markten ................................................................................................. 23 2.2.12 Markten met zwakke, half‐sterke en sterke marktefficiëntie ............................................ 23 2.3 Rol van financiële markten .......................................................................................................... 24 2.3.1 Prijsbepaling ......................................................................................................................... 24 1
2.3.2 Verschaffen van liquiditeit ................................................................................................... 24 2.3.3
Beperken van zoek‐ en informatiekosten ..................................................................... 24
2.3.4 Risicotransfers ...................................................................................................................... 24 H3. Financiële instellingen ..................................................................................................................... 25 3.1 De rol van financiële intermediairs ......................................................................................... 25 3.2 De financiële intermediairs ......................................................................................................... 25 3.2.1 Indeling ................................................................................................................................. 25 3.2.2 Kredietinstellingen ............................................................................................................... 26 3.2.3 Financiële instellingen .......................................................................................................... 28 3.2.4 Overige financiële ondernemingen ...................................................................................... 29 H4. De rol van de kredietinstellingen in het betalingsverkeer .............................................................. 31 4.1 Geld ............................................................................................................................................. 31 4.1.1 Chartaal geld ......................................................................................................................... 31 4.1.2 Giraal geld ............................................................................................................................. 31 4.1.3 De geldhoeveelheid .............................................................................................................. 32 4.1.4 Het proces van geldcreatie ................................................................................................... 32 4.2 Het gemeenschappelijke eurobetalingsgebied ........................................................................... 33 4.3 Betalingswijzen ............................................................................................................................ 33 4.3.1 Traditionele betalingswijzen ................................................................................................ 33 4.3.2 Moderne betalingswijzen ..................................................................................................... 35 4.3.3 Betalingsdiensten in cijfers ................................................................................................... 36 4.3.4 Achter de schermen ............................................................................................................. 36 H5. Sturing van het financiële systeem ................................................................................................. 38 5.1 Europese eenmaking ................................................................................................................... 38 5.2 Het Eurosysteem en de Europese centrale bank ........................................................................ 39 5.3 Het monetaire beleidsinstrumentarium ..................................................................................... 39 5.3.1 Reserveverplichtingen .......................................................................................................... 39 5.3.2 Open‐markt transacties ........................................................................................................ 39 5.3.3 Permanente faciliteiten ........................................................................................................ 40 5.4 Transmissiekanalen ..................................................................................................................... 40 5.5 De financiële crisis en onconventionele monetaire politiek ....................................................... 41 H6. Bescherming van het financiële systeem ........................................................................................ 41 6.1 Het beschermingssysteem en de financiële crisis van 2008‐2009: de getrokken lessen ............ 41 6.1.1 Enkele feiten ......................................................................................................................... 41 2
6.1.2 De vraag naar structurele maatregelen ............................................................................... 41 6.1.3 Alsof één crisis niet genoeg was: de Europese schuldencrisis ............................................. 41 6.2 Internationale regelgevende organisaties ................................................................................... 41 6.2.1 De Financial Stability Board .................................................................................................. 42 6.2.2 Het Basel Committee on Banking Supervision (BCBS) ......................................................... 42 6.2.3
Andere internationale standard‐setting bodies ............................................................ 42
6.3 Van een Belgische naar een Europese toezichtstructuur............................................................ 43 6.4 Bescherming tegen het falen van kredietinstellingen ................................................................. 43 6.4.1 Lender of the last resort ....................................................................................................... 43 6.4.2 Depositiegarantiestelsels ..................................................................................................... 44 6.4.3 Kapitaalvereisten .................................................................................................................. 45 6.4.4 Andere risico’s ...................................................................................................................... 49 6.5 Bescherming tegen het falen van financiële markten ................................................................. 49 6.5.1 De prospectusverplichting .................................................................................................... 49 6.5.2 Kennisgevingsverplichting .................................................................................................... 49 6.5.3 Misbruik van voorkennis ...................................................................................................... 51 6.5.4 Consumentenbescherming via MIFID .................................................................................. 51 6.6 Bescherming van het betalingssysteem ...................................................................................... 51 H8. Private segmenten op korte termijn ............................................................................................... 52 8.1 Zichtrekeningen ........................................................................................................................... 52 8.2 Van spaarboekje naar spaar(deposito)rekening ......................................................................... 53 8.2.1 De gereglementeerde spaarrekening ................................................................................... 53 8.2.2 De niet‐gereglementeerde spaarrekening ........................................................................... 54 8.2.3 Ethische spaarrekeningen .................................................................................................... 54 8.2.4 Voorhuwelijkssparen ............................................................................................................ 54 8.3 Termijnrekeningen ...................................................................................................................... 54 8.4 Slapende rekeningen ................................................................................................................... 55 H9. Schatkistcertificaten........................................................................................................................ 55 9.1 Inleiding: evolutie van de Belgische overheidsschuld ................................................................. 55 9.2 Schatkistcertificaten (treasury certificates) ................................................................................ 56 9.3 De primaire markt ....................................................................................................................... 56 9.3.1 De concurrerende ronde ...................................................................................................... 56 9.3.2 Het niet‐competitieve bod ................................................................................................... 58 9.4 De secundaire markt ................................................................................................................... 58 3
9.5 Het korps van de primary en de recognized dealers ................................................................... 58 9.6 Een alternatieve quotering .......................................................................................................... 59 H10. De markt voor andere KT‐effecten ............................................................................................... 59 10.1 Het Belgische commercial paper: thesaurie‐ en depositobewijzen .......................................... 59 10.1.1 Product ............................................................................................................................... 60 10.1.2 Markt .................................................................................................................................. 60 10.2 Schatkistbons ............................................................................................................................. 60 H11. Klassieke interbankenleningen ..................................................................................................... 61 11.1 Afbakening en ontstaan vd interbankenmarkt ......................................................................... 61 11.2 Segmenten ................................................................................................................................. 61 11.3 De interbancaire rentevoeten ................................................................................................... 62 11.3.1 De transactierenten ............................................................................................................ 62 11.3.1 De ankerrentevoeten ......................................................................................................... 63 11.4 Relatie met andere segmenten in de geldmarkt ....................................................................... 63 11.5 Bankieren zonder rente ............................................................................................................. 64 H12. Repurchase agreements (repo) .................................................................................................... 64 12.1 Productomschrijving .................................................................................................................. 64 12.2 Gebruik ...................................................................................................................................... 66 12.3 Quotering van de repo .............................................................................................................. 67 H16. Obligaties ...................................................................................................................................... 68 16.1 Obligaties: begripsafbakening ................................................................................................... 68 16.1.1 De emittent (en zijn rating) ................................................................................................ 69 16.1.2 Het bedrag van de uitgifte .................................................................................................. 70 16.1.3 De nominale rente .............................................................................................................. 70 16.1.4 De looptijd .......................................................................................................................... 73 16.1.5 De terugbetalingsprijs ........................................................................................................ 74 16.1.6 De uitgifteprijs ‐ inschrijvingsprijs ...................................................................................... 75 16.1.7 Een Smörgåsbord van nog andere obligaties ..................................................................... 76 16.2 Segmentatie vd obligatiemarkten ............................................................................................. 76 16.2.1 De markt van overheidsobligaties ...................................................................................... 77 16.2.2 De publieke emissies door bedrijven ................................................................................. 80 16.2.3 Beleggen in schuldvorderingen .......................................................................................... 81 16.2.4 De Euro‐obligatiemarkt ...................................................................................................... 84 H17. Aandelen ....................................................................................................................................... 85 4
17.1 Aandelen en hun kenmerken .................................................................................................... 85 17.1.1 Bijwonen van de algemene vergadering en stemrecht ...................................................... 86 17.1.2 Het voorkeurrecht .............................................................................................................. 86 17.1.3 Recht op dividend ............................................................................................................... 87 17.1.4 Ontvangen van eventuele bonusaandelen ........................................................................ 89 17.1.5 Recht om bijkomende aandelen te ontvangen bij een aandelensplitsing ......................... 89 17.2 Aandelen of IDR’s ...................................................................................................................... 89 17.3 Openbare uitgifte van aandelen ................................................................................................ 90 17.3.1 Motieven ............................................................................................................................ 90 17.3.2 Vormen ............................................................................................................................... 90 17.3.3 Begeleidende banken ......................................................................................................... 91 17.3.4 Prijsbepaling van nieuw uitgegeven aandelen ................................................................... 92 17.3.5 De verdeling van de aandelen ............................................................................................ 92 17.3 Cijfers ......................................................................................................................................... 93 17.4 De secundaire markt voor aandelen ......................................................................................... 93 17.4.1 Koersvorming en verhandeling op Euronext ...................................................................... 93 17.4.2 Circuit breakers Wanneer de marktprijs van een aandeel onder een bepaalde bodemkoers valt, wordt de handel gedurende een bepaalde tijd stilgelegd. Doel: .................... 93 17.4.3 De vrije markt of ‘the wild, wild west’? .............................................................................. 93 H18. Collectieve beleggingsinstrumenten ............................................................................................. 95 18.1 Begrip en voordelen .................................................................................................................. 95 18.2 Typologie van ICB’s .................................................................................................................... 95 18.2.1 Typologie op basis van de aangesproken beleggers .......................................................... 95 18.2.2 Indeling op basis van de juridische structuur ..................................................................... 96 18.2.3 Indeling op basis van de beleggingspolitiek ....................................................................... 98 18.3 Wegwijs in de ICB’s .................................................................................................................. 101 18.3.1 Transparantie ................................................................................................................... 101 18.3.2 De inventarisatiewaarde .................................................................................................. 102 18.3.3 Kwaliteitsbeoordelingen .................................................................................................. 102 18.3.4 Distributie ......................................................................................................................... 102 18.3.5 Kosten ............................................................................................................................... 103 18.3.6 Hoofdlijnen van ICB ‐ fiscaliteit ........................................................................................ 103 18.4 Een concurrent van de ICB’s: verzekeringsfondsen ............................................................... 104 18.4.1 Verzekeringen ................................................................................................................... 104 5
H20. Termijncontracten en futures ..................................................................................................... 106 20.1 Termijncontracten ................................................................................................................... 106 20.1.2 Een variantie op het termijncontract: de range forward ................................................. 107 20.1.3 De forward rate agreement ............................................................................................. 107 20.2 De futures ................................................................................................................................ 107 H21. Swaps .......................................................................................................................................... 109 H22. Opties .......................................................................................................................................... 110 22.1 Plain vanilla opties ................................................................................................................... 110 22.2 Index participation units, mini’s, ETF’s en trackers ................................................................. 112
6
H1. Directe, semi‐directe en indirecte financiering Inleiding # spelers in de macro‐economie: ‐ Gezinnen (of particulieren) ‐ Ondernemingen (of niet‐financiële vennootschappen) ‐ Overheid ‐ Buitenland Financiële vermogensposities: Gezinnen: positieve netto‐financiële vermogenspositie → financiering van bedrijven, overheid en buitenland Vermogen wordt aangehouden via diverse financiële activa (bank fungeert als ‘go‐between’) Ontstaan van financiële activa: ‐ Directe of semi‐directe financiering (via financiële markten) ‐ Indirecte financiering (via financiële instellingen) ‐ Schaduwbankieren
1.1 Inventarisatie van de macro‐economische vermogensposities Consumptie krediet Gezinnen die leningen aangaan om hun huidige consumptie boven het niveau van hun inkomen te tillen. Hypothecaire krediet Idem maar dan om een woning aan te schaffen. Totaal vermogen vd gezinnen : Financieel (roerend) vermogen Niet financieel (onroerend) vermogen ‐ Aangegane schulden = Netto vermogenspositie vd gezinnen Investeringskrediet Lening aangegaan door bedrijven om projecten te financieren. Kaskrediet Lening aangaan door bedrijven om tijdelijke kastekorten te overbruggen. Verdeling vh wereldvermogen zeer ongelijk !! wereldvermogen bevat enkel de financiële en niet‐financiele vermogens van particulieren (geen commercieel vastgoed en infrastructuur) World Built Index van EC Harris bevat hoofdzakelijk vastgoed 7
1.2 Financiële activa Financiële stromen: financiële transfers van partijen met een financieringsbehoefte naar economische agenten met een financieringstekort → economische efficiën e vergroot ‐ ‐
Fund transfer Risk transfer (risico’s worden doorgeschoven en gedeeld)
Directe en semi‐directe financiering Financiële transfers ( financiële stromen van partijen met een financieringsbehoefte naar economische agenten met een financieringstekort) op een directe wijze gerealiseerd via financiële markten. Dus een rechtstreekse financiering tussen behoevende en spaarder. Indirecte financiering Financiële transfers gerealiseerd via financiële tussenpersonen. Intercompany loan In het bedrijfsleven kan een dochteronderneming rechtstreeks van de moederonderneming lenen waardoor er binnen een multinationale onderneming een interne financiële markt ontstaat. Emittent(issuer) Uitgever van financiële activa Belegger (investor) Stelt financiële middelen ter beschikking (koopt de financiële activa) Vb. Jan gaat een lening aan bij ING o ING is de belegger o Jan is de emittent Activa Bezittingen die een bepaalde waarde hebben in het ruilproces. ‐ De waarde van reële activa (goud, wagen, schilderij, huizen,..) worden bepaald door fysische eigenschappen. ‐ Financiële activa (financial assets, financial instruments, securities) Doen een juridisch recht ontstaan op een toekomstig financieel voordeel. Financiële activa kunnen al dan niet door een effect worden vertegenwoordigd. Onder een effect verstaat men alle al dan niet verhandelbare beleggingsinstrumenten zoals aandelen, obligaties, rechten van een deelneming in een beleggingsfonds, vastgoedcertificaten en afgeleide producten. (geld en gelddeposito’s zijn evenzeer financiële activa maar worden niet al effecten erkend)
Financieel instrument/activum Elk instrument/activum dat een claim doet ontstaan op de toekomstige kasstromen. 8
Geld (cash) Worden ook beschouwd als financieel activum maar andere financiële activa zijn vanuit beleggingsstandpunt aantrekkelijker omdat zij opbrengsten genereren (aandelen, obligaties, spaarboekjes, kasbons, beleggingsfondsen,..) Financiële activa verschillen van elkaar inzake: ‐ risicoprofiel ‐ tussentijdse realiseerbaarheid (liquiditeitsprofiel) Beide aspecten bepalen in hoge mate de vergoeding die een financieel product biedt. (hoger risico en lage liquiditeitfinanciële compensatie= risicopremie en/of liquiditeitspremie)
1.2.1 Risicoprofiel Aandelen Vertegenwoordigen het risicodragend kapitaal van een onderneming. Bij de oprichting van een onderneming vertegenwoordigen zij volledig het eigen vermogen. Dus wanneer een onderneming winst boekt dan stijgt het eigen vermogen en dus ook de aandelen, wanneer de onderneming verlies boekt, dan daalt het eigen vermogen en dus ook de aandelen. Aandelen geven recht op een variabele residuele vergoeding, het dividend, deze zal enkel worden uitgekeerd als de onderneming winst realiseert. (bevoorrechte of preferent aandelen geven in geval de onderneming winst maakt recht op een vast dividend) Leningen, obligaties, kasbons,.. Financieringsbronnen die het vreemd vermogen van de behoeftige spijzen. In geval van faillissement van de ontlener zal de financier voor de verstrekkers van het eigen vermogen worden terugbetaald. Zij geven de houder gedurende een bepaalde periode recht op een vaste beperkte vergoeding, de interestvergoeding. Zij krijgen dan ook vaak de naam vastrentende effecten (fixed income securities) Risico wordt vaak gemeten aan de hand van voladiteit vd rendementen. → hoe hoger de voladiteit, hoe meer afwijkingen vh verwachte rendement en hoe meer risico Stel: activum heeft een rendement van 6% in hoogconjunctuur, 3% in normaal conjunctuur en ‐3% in laagconjunctuur ‐ gelijke kans op hoog‐ normaal‐ en laagconjunctuur ‐ verwacht (gemiddeld) rendement is 2% ‐ afwijkingen vh verwacht rendement kwadrateren en optellen (anders zouden ze elkaar opheffen) = variantie vd rendementen ‐ vierkantswortel van de variantie = standaardafwijking vh verwacht rendement ‐
1.2.2 Liquiditeitsprofiel Liquiditeit Impliceert dat een financieel activum op een willekeurig moment in de tijd snel en zonder al te veel moeite in kosten terug naar geld kan worden omgezet. Termijndeposito’s en spaarboekjes benaderen de ‘perfect moneyness’, zij worden ook quasi geld of near money genoemd. Die moeten eerst worden omgezet in geld om beschikbaar te zijn. Spaarboekje: hoge liquiditeit 9
Termijnrekening: lage liquiditeit Vermindering in liquiditeit wordt financieel gecompenseerd (hogere rentevergoeding) Negotiable orders of withdrawal (NOW) = tussenvorm: het zijn in principe termijnrekeningen maar de bank staat toe dat de houder er toch rechtstreeks betalingen van kan doen. → Betalingsinstrument (eigenschap van geld) dat tegelijk een interestvergoeding opbrengt ( eigenschap van quasi‐geld) → Reglementering (Regulation‐Q) omzeild in de VS (stelde dat zichtrekeningen geen intrest mochten opleveren ) Blue chip companies Aandelen van grote ondernemingen, worden quasi continu verhandeld. Mid‐ en small caps Aandelen van middelgrote en kleinere ondernemingen, hierin is de handel beperkter. Impliciete transactiekost Bij grote verkooporders kan er een overaanbod gecreëerd worden → neerwaartse prijsdruk Proxies voor liquiditiet Variabelen die de graad van liquiditeit van een markt proberen te benaderen. ‐ Tijdspanne die nodig is voor de verkoop vh effect tegen de volledige marktwaarde ‐ Bedrag vd bied‐laat marge (bid‐ask spread) De bid is de koers waartegen een financiële tussenpersoon het effect wil aankopen (aankoopkoers) en de klant het effect verkoopt, de ask is de koers waartegen de financiële tussenpersoon het effect wil verkopen (verkoopkoers) en waartegen de klant koopt. Het verschil tussen beiden is de bid‐ask spread. → Aankoopkoers altijd lager dan de verkoopkoers (laag kopen, hoog verkopen) Voor de klant vd financiele tussenpersoon is (de helft vd) bid‐ask spread een transactiekost → Lage bid‐ask spread: hoge liquiditeit (kan snel terug verkocht worden) ‐ Marktdiepte (market depth) Gemeten ahv een liquiditeitsratio (= verhouding tussen het handelsvolume (uitgedrukt in waarde of aantallen) gedurende een bepaalde tijdsperiode en de absolute prijsverandering.) → Geeft weer in hoeverre de markt in staat is om orders te verwerken zonder grote veranderingen in de prijs te veroorzaken ‐ Verhandelde volume (in marktwaarde of #transacties) Grootte van de onderneming gemeten ahv marktkapitalisatie (= marktwaarde ve aandeel vermenigvuldigd met het aantal uitstaande aandelen) → grote ondernemingen zijn meer liquide ‐ Free float = aantal of proportie vrij verhandelbare aandelen (bij de beursgang blijft vaak een deel vd aandelen in handen van de overheid, moedermaatschappij of familiale aandeelhouders) → Hoe groter de free float, hoe meer liquide een aandeel 10
‐
→ Verplicht aandeelhouders hun belang in de onderneming publiek te maken (free float= aantal aandelen waarvoor geen melding is gemaakt) Gemiddelde verblijftijd van een aandeel in een portefeuille Wordt berekend obv de free float (uitgedrukt in termen van marktkapitalisatie) op het verhandelde volume van een bepaald jaar. ( een ratio van 1 wil zeggen dat het 1 jaar duurt vooraleer alle vrij verhandelbare aandelen 1 keer werden verhandeld)
Belang liquiditeit: ‐ Ondernemingen met een te kleine free float en geen garantie van de liquiditeit ve aandeel → niet gegeerd voor grote beleggers ‐ Aandelen met een beurskapitalisatie van meer dan 1 miljard worden vaak genegeerd ‐ Aandelen met een gebrek aan liquiditeit worden ook vaak genegeerd ‐ Liquiditeit is een noodzakelijke voorwaarde voor het goed functioneren ve financiële markt
1.3 Financieringskanalen ‐
‐
‐
Directe en semi‐directe financiering via financiële markten Bv. Aandelen of obligaties Indirecte financiering via een financiële tussenpersoon Bv. Kredietverlening Schaduwbankieren kredietverlening buiten het traditioneel bankkanaal bv. Kredieten die oorspronkelijk door banken werden uitgegeven worden later doorverkocht aan beleggers (beleggers worden kredietverschaffers)
1.3.1 Directe financiering Financiering via een financiële markt ‐ ‐
Ouders‐ kinderen niet‐ georganiseerde informele financiële markt Moeder‐ dochteronderneming interne financiële markt binnen multinationale onderneming (intercompany loan)
Kind en dochteronderneming: emittent Ouders en moederonderneming: belegger ‐
Oprichting vennootschap (bv. Bvba)
Onderneming: emittent Aandeelhouders: belegger
11
1.3.2 Semi‐directe financiering De emissie van financiële instrumenten zoals overheidsobligaties of aandelen,.. zijn in principe vb. van directe financiering, maar omdat hierbij financiële tussenpersonen optreden die de ontlener adviseren of de uiteindelijke inzameling of fondsen praktisch realiseren spreken we over semi‐directe financiering. Financiële tussenpersoon Treedt op voor rekening van de emittent en zal hiervoor een vergoeding, een fee, krijgen. (fee business) Underwriting Klanten bijstaan bij het uitgeven van effecten, de underwriter is de tussenpersoon die vers kapitaal plaatst. Broker Verhandelt financiële activa voor rekening van een klant. (effectenmakelaar) Verschillende manieren om kopers en verkopers bij elkaar te brengen: ‐ Voice brokerage: o Telefoon als communicatiemiddel: grotere bedragen o Elektronische handelsplatformen: kleinere bedragen Dealer Verhandelt financiële activa voor eigen rekening. Zij vervullen soms de rol van liquiditeitsverschaffer of liquidity provider, wordt door de onderneming aangesteld om de koers van haar aandeel te ondersteunen en te zorgen dat er altijd transacties mogelijk zijn. Deze dealers nemen de verplichting op zich om voor een bepaald aandeel permanent bied en laat koersen te afficheren. (kan heel nuttig zijn voor minder liquide effecten). Broker‐dealer Combinatie van de 2 types bij 1 financiële tussenpersoon. Maar hierbij is wel vereist dat er een chinese wall tussen beide activiteiten staat. (= scheiding van bevoegdheden en informatieverstrekking binnen bedrijven of overheidsorganen) Business angel netwerk (netwerk voor grootinvesteerders) Wanneer de tussenpersoon geen financiële tussenpersoon is maar een business angel. Zij brengen vermogende ondernemers in contact met jonge ondernemingen. De angels kunnen dan de groeiende ondernemingen helpen door participaties in het aandelenkapitaal ( = venture capital ) en door het toestaan van leningen en geven van advies. Crowdfunding Project wordt gefinancierd dmv kleine bijdragen van vele particulieren ‐ Systeem van giften (waartegenover een beloning in natura staat bv. Cd) ‐ Gewone lening ‐ Kopen ve aandeel 12
Gelden worden vaak verzameld via een website en overgedragen naar de ondernemer wanneer het volledige bedrag verzameld is. Openbare emissie ↔ private emissie (onderscheid wat de verplichtingen vd emittent betreft) Openbare emissie: Onder toezicht van een toezichthouder, de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten, FSMA → Dient prospectus en alle reclame en berichten die verspreid worden vooraf goed te keuren Prospectus: document dat alle nodige gegevens bevat die het publiek in staat moet stellen zich een verantwoord oordeel te vormen over de voorgestelde belegging Uitzonderingen zonder prospectus: ‐ Aandelen verkocht aan personeelsleden (verkorte prospectus: document met informatie mbt aantal en aard vd aandelen + voorwaarden en redenen vh aanbod) ‐ Op Alternext, een marktsegment van de NYSE Euronext (wel offering circular, die niet door de overheid goedgekeurd dient te worden) Opm: reclamecampagne dient goedgekeurd te worden bij uitgifte van ICB’s maar niet bij obligaties Nadelen directe en semi‐directe financiering: ‐ Moral hazard: gedrag van een verzekerde wijzigt: zal zich risicovoller gedragen ‐ Informatie‐asymmetrie: verschil in kennis tussen aanvrager vd financiering en de bankier die op basis vd kredietbeoordeling een beslissing neemt
1.3.3 Indirecte financiering Financiering via een financiële tussenpersoon Deze tussenpersoon onderscheidt zich van brokers en dealers doordat zij zelf posities inneemt. Zij ontlenen in eigen naam en voor eigen rekening fondsen van de uiteindelijke beleggers, de aldus samengebrachte middelen worden op hun beurt weer uitgeleend aan uiteindelijke kredietnemers. ‐ Kredietinstellingen: ontvangen deposito’s en gebruiken deze middelen om kredieten te verlenen ‐ ICB’s (instellingen voor collectieve belegging): geven deelbewijzen uit, waarop ingetekend wordt door de uiteindelijke beleggers, de ingezamelde middelen worden belegd in (meestal) financiële activa zoals beschreven in de statuten vh fonds (waarde vd deelbewijzen schommelt in functie vd koersontwikkeling vd financiële activa) ‐ Openbaar spaarwezen
1.3.4 Schaduwbankieren Het systeem van kredietintermediatie via entiteiten en activiteiten buiten het reguliere bankwezen. Kenmerken: ‐ ‐ ‐
Transformatie van deposito’s in kredieten Looptijdtransformatie Liquiditeitstransformatie 13
Omvang wordt gemeten ahv alle financiële instellingen met uitzondering van banken, verzekeraars en pensioenfondsen. Entiteiten die bijzondere aandacht verdienen: ‐ ‐ ‐
Special purpose vehicles (worden in effectiseringstransacties gebruikt) Geldmarktfondsen Exchange traded funds (financiële ondernemingen die krediet en kredietgaranties vertrekken of die liquiditeits‐en looptijdtransformatie doen zonder een bankstatuut te hebben en verzekerings‐en herverzekeringsmaatschappijen die krediet gerelateerde producten uitgeven)
1.4 Optimale organisatie van het financiële systeem Analyse vh financieel systeem: 1) Efficiëntie vh systeem 2) Financiële stabiliteit dat het systeem met zich meebrengt 3) Mogelijkheden om via monetaire politiek op de economie in te grijpen o Efficiëntie vh systeem ‐ In welke mate slaagt een financieel systeem er in de financiële risico’s te heralloceren? Cross‐sectionele risicoherallocatie: Risico’s worden zo verdeeld dat personen meer of minder risico kunnen nemen wanneer ze dit wensen. Financiële markten bieden hierbij meer mogelijkheden dan financiële instellingen. Effecten met # risicokarakteristieken (aandelen, obligaties …) kunnen makkelijker doorverkocht worden dan leningen. Intertemporele risicoherallocatie: Risico’s kunnen gespreid worden over de tijd. Financiële instellingen bieden meer mogelijkheden tot het ontplooien van langetermijnstrategieën. ‐ In welke mate geeft een financieel systeem incentives om informatie te verwerven? Indien de financier toezicht wil uitoefenen op de ontlener om na te gaan hoe hij de middelen aanwendt (post lending moral hazard), dient hij daarvoor een kost te dragen (monitoring cost) en zich daarvoor te organiseren. De financiële instelling fungeert hier als delegated monitor. ‐ Hoe gaat het financieel systeem om met corporate governance? Managers dienen gemotiveerd te worden om groei na te streven, maar dit mag niet ontaarden in kortetermijndoelstellingen. ‐ Biedt een financieel systeem genoeg financiering voor nieuwe ideeën en industrieën? Zowel de beschikbaarheid als de termijn waarover men kan beschikken over de middelen is van belang. Zo biedt financiering via aandelen een liquiditeitsverzekering, de onderneming hoeft niet te vrezen dat ze het kapitaal zal moeten terugbetalen. 14
Glass‐steagall act De VS maakte in de jaren 30 al een desintermediatiegolf door en in de crisisjaren voerden zijn dan ook deze GS act door, hierdoor kwam een strikte scheiding tussen commercial banking (banken die enkel deposito verwerving en kredietverlening tot doel hebben) en investment banking ( banken die zich enkel bezig houden met effectentransacties, beleggingsadvies en vermogensbeheer). Om prijsconcurrentie te voorkomen werd de maximale rentevoet op spaarrekeningen en termijndeposito’s door de overheid vastgelegd. De naam van deze regelgeving was Regulation Q. Maar deze regel had een marktverstorend effect, van zodra de marktrente boven de max rente steeg, vloeiden de spaar‐ en termijnrekeningen bij de commerciële banken leeg, deze fondsen werden dan rechtstreeks belegd. Desintermediatie was het resultaat (verschuiving van indirecte naar (semi)‐directe financiering.) Universele banken Banken die zowel het commerciële bankbedrijf als het investment banking activiteiten ontplooien. (voornamelijk in Europa) 15
H2 financiële markten Inleiding Financiële markten Markten waarin fondsen getransfereerd worden tussen ont‐ en uitleners. Ze benaderen de volkomen mededinging. Bv. Euronext‐NYSE (new york stock exchange) ‐ Een heel liquide markt met veel aanbieders en vragers waarin 1 marktpartij de koersen niet of nauwelijks kan beïnvloeden. (op kleinere markten zullen institutionele beleggers wel invloed uitoefenen op de beurskoers) Marktfricties Alle belemmeringen die de volkomen concurrentie verhinderen. Vb: transactiekosten en belastingregelingen
2.1 Financiële markten en beleggers Particuliere belegger (retail investors) Individuele belegger die zelf zijn portefeuille beheert. Institutionalisering Verschuiving van private beleggers naar institutionele beleggers. (heden aan de gang) Retail (particuliere) markt Waar een bank haar deposito’s aantrekt Wholesale (professionele) markt Een bank haar financiering zoekt op de interbancaire markt Institutionele beleggers (institutional investors) ‐ ICB’s Geven deelbewijzen uit onder het grote publiek en beleggen het totaal van de ingezamelde fondsen. ‐ Pensioenfondsen Middelen gespaard om bij pensionering van de begunstigde een rente op kapitaal te kunnen uitbetalen. Het vermogen dat zo wordt uitgebouwd kan belegd worden gedurende de looptijd van de contracten. ‐ Verzekeringsmaatschappijen Beleggen geinde premies een # jaren om hun contractuele verplichtingen in de toekomst na te komen. ‐ Staatsinvesteringsfondsen (sovereign wealth funds) o Zij die inkomsten halen uit de verkoop van grondstoffen o Zij die enorme deviezenoverschotten hebben omwille van overschotten op de lopende rekening (exportsuccessen) 16
Vb: GPFG (Noorwegen) , SAMA (Saudi‐Arabië) …
2.2 Typologie van financiële markten 2.2.1 Primaire en secundaire financiële markten Primaire markt Emissiemarkt waarop financiële activa in omloop worden gebracht(zowel de uitgifte van nieuwe aandelen als van overheidsobligaties) Secundaire markt of circulatiemarkt Nadat het financieel activum geëmitteerd is, kan het verhandeld worden. Het aandeel of obligatie wordt dan op de beurs verkocht tegen de geldende marktprijs. → Goed functionerende secundaire markt van groot belang!! Des te gemakkelijker een gekocht activum kan doorverkocht worden, des te aantrekkelijker het is te participeren in de primaire markt. Hoge liquiditeit –> individuele transactie geen sterke invloed op de beurs –> lage impliciete transactiekosten Endossement Een middel om de formaliteiten bij de overdracht van financiële activa zo soepel mogelijk te houden. Dit is de overdracht van de wissel door een rugtekening. Derde markt (third market) Transacties in beursgenoteerde effecten die in de over‐the‐counter (OTC) markt verlopen Vierde markt (fourth market) Rechtstreekse handel tussen beleggers zonder tussenkomst van brokers/dealers
2.2.2 Geld‐ en kapitaalmarkten Indeling op basis vd looptijd die de instrumenten hebben bij uitgifte Geldmarkt(money market) Deze instrumenten hebben een oorspronkelijke looptijd van minder dan een jaar bij hun uitgifte. Ze hebben een enkelvoudige interest en worden gequoteerd ahv rentevoet. Kapitaalmarkt (capital market) Alle andere instrumenten. Deze worden gewaardeerd tegen een samengestelde interestvoet en gequoteerd als prijs of percentage van de nominale waarde.
2.2.3 Beurs – en buitenbeursmarkten Indeling op basis vd organisatorische structuur van financiële markten Beurs Een officieel erkende gereglementeerde markt waar vraag en aanbod samenkomen, het gereglementeerde karakter van de beurs uit zich in het bestaan van een marktreglement. De effecten die op een beurs verhandeld worden dienen eerst een notering (listing) te bekomen. 17
