Financieringsconstructies Frisse Scholen in de Praktijk Met minder geen genoegen nemen in opdracht van
1
ROC Koning Willem I College in Den Bosch
“Het Koning Willem I College heeft verschillende onderwijslocaties verkocht en onderwijsafdelingen gecentraliseerd op twee hoofdlocaties. Daardoor beschikt onze school gelukkig over een goede financiële positie”. Voor de financiering van een innovatief systeem voor warmte- en koudeopwekking in een nieuw gebouw op de locatie Vlijmenseweg in Den Bosch, kon dan ook voor het grootste deel gebruik worden gemaakt van eigen middelen. Door in combinatie met een hybride warmtepomp, ook een Energiedak toe te passen, werd bovendien succesvol een beroep gedaan op de subsidieregeling EOS DEMO.
De school
N a a m S ch o o l
ROC Koning Willem I Den Bosch
S ch o o lv o r m
Regionaal Opleidingscentrum voor Funderend beroepsonderwijs (voorheen niveau 1-2) Middelbaar Beroepsonderwijs (voorheen niveau 3-4) Volwasseneneducatie Contractonderwijs
A a n ta l l e e r l i n g e n A a n ta l
m2
BVO
13.000 Twee hoofdlocaties: Vlijmenseweg (ca. 38.500 m 2 BVO); betreft oude legerkazerne, vanaf 1994 gebouwen gerenoveerd, ca. 7 nieuwe gebouwen gerealiseerd; Onderwijsboulevard (ca. 24.627 m 2 BVO)
Nieuwbouw / verbouw
Fasegewijze verbouw/nieuwbouw; laatste nieuwe gebouw dateert van 2008
B e st u u r
College van Bestuur en Raad van Toezicht Koning Willem I College
Gemeente
Den Bosch
Betrokken adviseurs
Volantis BV (Venlo-Maastricht-Eindhoven) (energiezuinig systeem gekoppeld aan nieuwbouw 2006)
Eigenaar
ROC Koning Willem I
Op d r achtg e v e r
ROC Koning Willem I
28
Financieringsconstructies Frisse Scholen in de Praktijk
D e m a at r e g e l e n e n ( m e e r ) k o s t e n
M a at r e g e l e n
K o st e n
1. Hybride warmtepomp inclusief opstelplaats
€ 345.000
2. Energiedak
€ 130.000
3. Warmteterugwinningen
€ 600.000
4. Meet- en regelinstallatiesw
€ 235.000
5. Monitoring en optimalisering
€ 35.000
6. Onderzoek, ontwerp en begeleiding
€ 85.000 € 1.430.000
D e fi n a n c i e r i n g
D e k k i n g i n v e st e r i n g
B e d r ag
Eigen geld inzetten (gespreide betaling)
€ 877.500
Eigen geld inzetten (vooruitschuiven voorziening meerjarenonderhoud)
€ 305.500
Geld van derden gebruiken (subsidies van overheden EOS:DEMO)
€ 247.000
Totaal
€ 1.430.000
Berekende jaarlijkse besparing (vanaf 3e jaar)
Toelichting op de financiering
ca. € 180.000
Volgens Geert Jan van der Aa – manager bouw zaken – was “het College van Bestuur ook zonder subsidie bereid te investeren. Door locaties af te stoten en de huisvesting te centraliseren op twee
De totale investering voor het innovatieve installatie
grote locaties in Den Bosch heeft het Koning
concept bedroeg ruim € 1.400.000. Met het naar
Willem I College geprofiteerd van de waarde
voren schuiven van begrotingsposten vanuit het
stijging van vastgoed in de laatste decennia. Er is
meerjarenonderhoudsprogramma (in totaal ca.
sprake van een gezonde financiële situatie en dat
€ 300.000) en na subsidie van SenterNovem uit het
betekent ook dat er vanuit eigen middelen kan
EOS:DEMO programma (ca. € 250.000), bedroeg de
worden geïnvesteerd in maatregelen die het
netto-investering van de school nog ongeveer
energieverbruik verlagen of bijdragen aan
€ 875.000,00. Dit bedrag is, verspreid over twee jaar,
verbetering van het binnenklimaat en dus het
volledig uit eigen middelen betaald. Berekend is dat
comfort. De subsidie van SenterNovem voor het
de investering in circa zes jaar wordt terugverdiend.
Energiedak was daarom niet doorslaggevend, maar wel een mooi extraatje”.
7
De EOS: DEMO regeling is een subsidieregeling in het kader van het programma Energie Onderzoek Subsidie, gericht op projecten op het gebied van
duurzame energie of energiebesparing die gebruik maken van een voor Nederland nieuwe of vernieuwende technologie, een nieuw systeem of een combinatie van nieuwe en bestaande technologie, zie voor meer informatie www.senternovem.nl/eos en www.senternovem.nl/frissescholen voor een op scholen toegesneden subsidiewijzer.
29
Financieringsconstructies Frisse Scholen in de Praktijk
i n v e s t e r i n g s k o s t e n i n s ta l l at i e o n t w e r p n i e u wb o u w i n c l u si e f v e r w a c h t e b e sp a r i n g e n
M a at r e g e l e n 1. Hybride warmtepomp incl. opstelplaats
1e jaar
2e jaar
260000
85000
345000
130000
130000
2. Energiedak
3e jaar
4e jaar
5e jaar
6e jaar
7e jaar
8e jaar
T ota a l
3. Warmte terugwinningen
100000
500000
600000
4. Meet- en regelinstallaties
75000
160000
235000
15000
10000
30000
50000
5000
465000
940000
15000
10000
0
0
192000
20000
35000
5. Monitoring en optimalisering 6. Onderzoek, ontwerp en begeleiding Investering Subsidie EOS:DEMO
0
Bijdragen lange termijn onderhoudsbudget Bijdragen derden
10000
35000 85000 0
0
0 247000
305500
305500
0
Netto kosten school
465000
0 634500
–177000
–10000
–35000
0
0
0
Verwachte besparing energiekosten per jaar
94000
132000
188000
194000
200000
206000
Extra onderhoudskosten per jaar
18265
18812
19376
19957
20556
21173
118139
5665
5835
6010
6190
6375
6574
36649
70070
107353
162614
167853
173069
178253
859212
Inspectie en beheerskosten
Netto besparing per jaar
0
0
Op complexniveau wordt verwacht dat het gas verbruik afneemt met ruim 450.000 een totaal van 780.000
m3
m3
per jaar, op
(–57%). Met verrekening
877500
Daarvan neemt de warmtelevering via het Energiedak 10% voor zijn rekening, de buitenlucht en de gebouwen leveren elk 40% van de warmte.
van het extra elektriciteitsverbruik levert dit een jaarlijkse besparing van ca. € 180.000 euro op.
30
Financieringsconstructies Frisse Scholen in de Praktijk
Achtergrondinformatie Het ROC Koning Willem I College in Den Bosch
voor de toepassing van een hybride warmtepomp. Deze maakt zowel gebruik van warmte uit de buitenlucht, uit andere gebouwen op het terrein, en het Energiedak. Met dit systeem wordt niet alleen
Het Koning Willem I College in Den Bosch is sinds
een nieuw gebouw, maar ook een groot deel van de
1996 grotendeels gehuisvest op de locatie van de
andere panden op het terrein verwarmd en deels
vroegere legerkazerne aan de Vlijmenseweg te Den
gekoeld. En het comfort is aanzienlijk verbeterd, zo
Bosch. Deze locatie telt inmiddels 15 gebouwen
stelt ook het College van Bestuur vast. Tijdens de
met in totaal ca. 33.000
m2
bruto vloeroppervlak.
In 2008 is in combinatie met de nieuwbouw van
eerste serieuze warmteperiode in juni 2009 heeft het systeem de gebouwen goed gekoeld.
gebouw Z een energiezuinige warmte- en koude opwekking voor het gehele complex gerealiseerd.
Ruud Reinders van Volantis BV (Venlo-Eindhoven-
Het concept gaat uit van drie speerpunten: een
Maastricht), ontwerper van het systeem, licht toe
warmtepomp, een energiedak als directe warmtebron
dat het hart van het toegepaste systeem wordt
en maximale warmte-uitwisseling op het complex.
gevormd door een hybride warmtepomp. Deze maakt gebruik van verschillende warmtebronnen
De beweegreden: rendabel verbeteren van energieprestatie en luchtkwaliteit
waaronder een energiedak. Een energiedak bevat een stelsel van kunststof slangen direct onder de dakbedekking. Hierin stroomt vloeistof, die warmte opneemt en ergens anders weer afgeeft. Een andere warmtebron voor de warmtepomp vormt de warmteterugwinning uit andere gebouwen op het complex. Warmteterugwinning uit de serverruimte levert daarbij een belangrijke bijdrage. En tot slot wordt ook warmte uit de
Het College van Bestuur van ROC Koning Willem I
buitenlucht betrokken.
heeft zich bij het opstellen van het programma van
De warmtepomp moet die laagwaardige warmte
eisen voor dit gebouw uitgesproken voor een
omzetten in hoogwaardige warmte. Daarvoor was
energiezuinig, duurzaam en comfortabel pand.
het nodig om de regel- en besturingstechniek van
Enige randvoorwaarde daarbij was dat de te treffen
alle bestaande installaties op het complex aan te
maatregelen zich tussen een periode van vijf à
passen.
zeven jaar terug zouden terugverdienen. De eerste keuze, de toepassing van een warmtepomp met ondergrondse energieopslag om bodemtechnische redenen, bleek niet haalbaar. Daarom is gekozen
31
Financieringsconstructies Frisse Scholen in de Praktijk
En verder: ervaringen
Suggesties van het Koning
doortrekken naar
Willem I College voor
onderhoud en exploitatie
andere scholen /
Na veel aanpassingen aan bestaande installaties en
schoolbesturen
optimalisering van de inregeling is het systeem in 2009 echt operationeel. De eerste aanwijzingen zijn
1. Kijk breder dan alleen naar de enkelvoudige
dat er echt substantieel bespaard wordt op het gas
bouw- of renovatieopgave. Kijk of de totale
verbruik. Pas volgend jaar zal pas meer duidelijk
locatie of leefomgeving mogelijkheden voor
worden wat de daadwerkelijke besparing op het
opschaling bieden; hierdoor komen meer
totale energiegebruik (gas- en elektriciteits
concepten in aanmerking;
gebruik) is.
2. Laat besparingsopties en verbeteropties door deskundigen goed in beeld brengen, vergezeld
Parallel aan het ontwerpen van een systeem voor
van een goede financiële onderbouwing/terug
het nieuwe gebouw, is er voor alle bestaande
verdientijden; hiermee kan een schoolbestuur
gebouwen van het Koning Willem I onderzoek
goed onderbouwd investeringsbeslissingen
gedaan naar de kwaliteit van het binnenklimaat en
nemen;
de energieprestatie. Op basis van deze adviezen zijn
3. Let op dat er reële berekeningen gemaakt
rendabele maatregelen waaronder bijvoorbeeld
worden. Vaak komen er nog heel wat kosten bij
energiezuinige verlichting vervolgens opgenomen
(optimalisering-/inregeling, installatiekosten,
in het meerjarenonderhoudsprogramma.
energiebeheer); 4. K ijk naar subsidieregelingen (in ontwikkeling):
Rob de Vrind, duurzaamheidcoördinator binnen het
de website van SenterNovem levert al een goed
Koning Willem I College, hoopt dat de aandacht voor
overzicht. Om inzicht te krijgen in de specifieke
energiezuinigheid ook in de beheersfase verder
mogelijkheden voor het project, is het nuttig
toeneemt. “Want vooral in de exploitatie valt nog
om contact met een adviseur van SenterNovem
veel winst te behalen”. Hij is sterk voorstander van
te zoeken.
een systeem voor het op afstand monitoren en beheren van de energiestromen in de verschillende
Contactpersoon voor meer informatie
gebouwen. “Het werk is nog lang niet af, maar we
G.J. van der Aa, manager bouwzaken Koning
hebben wel een goede start gemaakt”.
Willem I College; emailadres:
[email protected]
32
