Filosofie in Frankrijk 4e jaargang Hollands Spoor: de Republiek en haar filosofie met speciale aandacht voor Spinoza (reprise wegens grote belangstelling in 2009)
Chissey-en-Morvan, France 16 t/m 21 mei 2010 Deze cursus is bedoeld voor liefhebbers van filosofie. Houdt u van lekker eten, wandelen, Romaanse kunst dan zal ook de context van de cursus u zeker aanspreken.
Docenten: mr. dr. Jaap Gruppelaar dr. Paul Juffermans Kok:
Michelle Chagnot
“Als wreedheid enig soelaas zou bieden tegen het kwaad, dan zou het kwaad allang zijn verdwenen.” D.V Coornhert “Wel doen en blij zijn.”
Ben. Spinoza
Filosofie in Frankrijk www.weetendurf.nl
[email protected]
Filosofie in Frankrijk www.weetendurf.nl
Een intensieve cursus filosofie op het Franse platteland
Hollands Spoor: de Republiek en haar filosofie met speciale aandacht voor
Spinoza
Des. Erasmus
D.V. Coornhert
H. de Groot/Grotius J. Locke
Ben. Spinoza
De laatste jaren groeit de belangstelling voor ‘vaderlandse geschiedenis’, misschien wel omdat de eigen tijd onzeker maakt en het verleden dan houvast moet bieden. Vooral onze ‘Gouden Eeuw’ boeit, de tijd van de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën. Die Republiek is een uitzondering op het Europese patroon: hier maken rijke burgers de dienst uit, de politieke macht is vergaand gedecentraliseerd, de gereformeerde kerk heeft weliswaar als publieke kerk een monopolie op openbare godsdienstuitoefening, maar al de overige godsdiensten worden - veelal tegen betaling - gedoogd. Dit beeld van een welvarende, pluriforme, tolerante, burgerlijke samenleving herinneren we ons graag. Op dit beeld is zeker het nodige af te dingen. De kwestie van de ene, ware godsdienst is en blijft een heikel punt. Er is wel degelijk repressie. De strijd om de (centralisering van de) macht is fel en ontaardt in politieke crises en burgeroorlogen. Het zijn niet de minste politici en geleerden van de ‘Gouden Eeuw’ die liever in een mildere tijd hadden geleefd, zo hard was hun lot. Toch staat de Republiek als bakermat van burgerlijke vrijheid te boek. Recentelijk is deze reputatie nog eens versterkt door Jonathan Israel in zijn Radicale Verlichting : hoe radicale Nederlandse denkers het gezicht van onze cultuur voorgoed veranderden (Franeker 2005). Opmerkelijk is vooral dat Israel de aandacht vestigt op een eigen, Nederlandse filosofische traditie. Binnen deze traditie neemt Baruch Spinoza (1632-1677) een prominente plaats is. Het thema van deze cursus knoopt aan bij de these van Jonathan Israel en de discussie daarover. Ook wij richten ons vooral op Spinoza en zijn denken over religie, ethiek en politiek, maar wij gaan tevens in op de (Nederlandse) vóórgeschiedenis van die ‘Radicale Verlichting’. Deze vóórgeschiedenis brengt Israel niet ter sprake. Enkele teksten van Spinoza, onder meer uit de Verhandeling over de verbetering van het Verstand, de Ethica en het Theologisch-Politiek Traktaat, komen uitvoerig aan bod zowel in de voordrachten als in de tekstlezing/discussie. Zo maakt u kennis met Spinozas filosofie en met zijn visie op de godsdienstige en politieke kwesties die op dat moment in de Republiek der Nederlanden een grote rol spelen: de godsdienstvrijheid, de vrijheid van denken en de voorwaarden voor een vreedzame samenleving.
In lijn met Jonathan Israel verlengen wij het Hollands Spoor door aandacht te besteden aan auteurs die in de begintijd van Nederland als zelfstandige staat en zelfs al in de tijd daarvoor rondom kwesties van religie, ethiek en politiek een specifieke manier van denken ontwikkelen. Met name de kwestie van religievrede en verdraagzaamheid verhit dan de gemoederen en dwingt voortdurend stellingname en overdenking af. Deze auteurs spreken in eerste instantie in theologische termen over een geloofskwestie. Interessant is echter dat in hun werk langzamerhand de contouren van een filosofisch taalspel en een seculiere problematiek zichtbaar worden. Illustratief voor deze ontwikkeling is het scherpe woord van Hugo de Groot: prius est bonum civem esse quam bonum christianum (om een goed christen te zijn moet je eerst een goede burger zijn). Het is onze bedoeling aan de hand van de kwestie van de
De onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt 1619
Amsterdam, die mooie stad, is gebouwd op palen ...
verdraagzaamheid deze ontwikkeling van(uit) de theologie naar de filosofie uiteen te zetten. Auteurs die aan de orde komen zijn Erasmus (ca. 1466-1536), Coornhert (1522-1590) en Grotius (1583-1645). In een intermezzo behandelen wij de tolerantieopvatting van de Engelse filosoof John Locke (1632-1704), die lange tijd in de Republiek leeft en er zijn belangrijkste werken schrijft. Ook is er aandacht voor de historische context, met name de godsdienststrijd, de motieven van de Opstand, het staatsbestel en de godsdienstpolitiek van de Republiek.
Bourgogne / Morvan / Chissey-en-Morvan De Bourgogne bezit een overvloed aan Romaanse bouwkunst, grote kerken zoals de Sainte Madeleine in Vezelay, de Saint Lazare in Autun (beide beroemd om hun kapitelen), de Saint Philibert in Tournus en de cisterciënzer abdij van Fontenay. Maar u treft ook kleinere oude kerkjes aan in dorpjes waar het altijd goed toeven is. De Bourgogne is de streek in Frankrijk die synoniem is geworden voor goed tafelen.
Als er geen lessen zijn kunt u, eventueel samen met medecursisten, uitstapjes maken naar bijvoorbeeld Vezelay, Fontenay, Autun, Beaune, Dijon, Chalon-sur-Saône of Bibracte. In een klein uurtje met de auto bent u midden in de Côte d’or waar u zowel in de grote wijnhuizen als bij wat kleinere boeren wijn kunt proeven en kopen.
Autun St. Lazare
Vézelay St. Madeleine
Montbart Abbaye de Fontenay
De cursus vindt plaats in Chissey-en-Morvan, een klein dorpje gelegen op 20 km van Autun aan het begin van het Parc Naturel de Morvan (Amsterdam-Chissey: 775 km.). De Morvan is een beschermd natuurpark, een uitgestrekt bos- en heuvelgebied en met zijn weldadige rust een uitstekende plek voor filosofie-onderwijs. Wij kunnen gebruikmaken van het salle des fêtes in de Mairie als leslokaal, bioscoop en eetgelegenheid. Wij beschikken over een volledig uitgeruste keuken. Bij de uitgebreide (warme) lunch en de diners maakt u kennis met capita selecta van de Bourgondische keuken bereid door onze zeer ervaren, Franse kok Michelle Chagnot. Natuurlijk eten we kip van de boer, salade uit de eigen tuin, allerlei quiches, paté’s, kazen en kaasjes, veel fruit en misschien wel huisgemaakte chocoladetaart. Wij zorgen ervoor dat er goede wijn op tafel staat. In de directe omgeving van ‘ons dorp’ kunt u heerlijk wandelen. In Autun (20 km.) is een prachtig zwembad. In Lucenay (2 km.) kunt u tennissen. Bij aankomst zullen wij u toeristische informatie aanreiken en tips geven voor wandelingen en excursies. Op de dagen dat het programma niet voorziet in een diner kunt u in ‘ons dorp’ in Auberge Fleuri eten of als u een uitstapje maakt onderweg. U vindt vast een tafel waar u van de Bourgondische levenskunst kunt genieten.
Paul Juffermans
(najaarscursus 2009)
Joep Dohmen, Michelle Chagnot, Jaap Gruppelaar
(zomercursus 2009)
Over de docenten Dr. Paul Juffermans (1945) is arts en filosoof. Hij promoveerde in 1982 op een proefschrift over het overheidsbeleid in de gezondheidszorg in Nederland. In 1989 begon hij aan de studie filosofie met als specialisatie godsdienstfilosofie. In 2003 promoveerde hij op een proefschrift, getiteld Drie perspectieven op religie in het denken van Spinoza. Hij publiceert over Spinoza’s filosofie en over godsdienstfilosofie in het algemeen. Hij werkt als filosofiedocent aan diverse instellingen voor Hoger Onderwijs Voor Ouderen (HOVO). Mr. dr. Jaap Gruppelaar (1958) is filosoof-historicus en jurist. Hij publiceert over filosofische vraagstukken rondom modernisering. Hij werkt als editor 16e-17e eeuw bij de Coornhert Stichting (www.coornhertstichting.nl) en als bestuursjurist (www.tekstenuitleg.info). Recente publicaties: J. Gruppelaar. J.C. Bedaux en G. Verwey (red.), Coornhert - Synode over gewetensvrijheid (Amsterdam 2008); J. Gruppelaar (red.), Coornhert - Politieke geschriften. Opstand en Religievrede (Amsterdam 2009) en J. Gruppelaar, G. Verwey (red.), D.V. Coornhert (1522-1590): polemist en vredezoeker, Amsterdam 2010. Verblijf Wij reserveren voor de deelnemers, op verzoek, kamers in het lokale hotel of in de chambres d’hôtes in of in de buurt van Chissey-en-Morvan (zie bijlage). U kunt een één- en tweepersoonskamer huren inclusief ontbijt. De kosten bedragen ± € 55,- voor een tweepersoonskamer per nacht en ± € 50,- voor een éénpersoonskamer per nacht. Aantal deelnemers Wij gaan uit van ongeveer 18 deelnemers. Cursusmateriaal U krijgt een reader toegestuurd met achtergrondinformatie (o.a. enkele hoofdstukken uit het werk van Jonathan Israel) en teksten van Spinoza en van enkele andere auteurs die worden besproken. Ook ontvangt u een leeswijzer in verband met het programmaonderdeel tekstlezing. Ter kennismaking met Spinoza kunt u lezen: Steven Nadler, Spinoza, 1999, in Ned. vertaling 2001, 2007 (5e druk) en/of H. De Dijn, Spinoza. De doornen en de roos, 2009, i.h.b. hoofdstuk 4, 6, 8. 9 en 10. Zie ook downloads: www.weetendurf.nl. Kosten U betaalt voor deze cursus € 350,-- cursusgeld (incl. 19% btw). De kosten in verband met 3 diners (+ wijn), 5 lunches, koffie/thee, versnaperingen, zaalhuur bedragen € 225,-- en worden ter plaatse afgerekend. Kosten voor deelname zijn derhalve € 575,-- Niet bij de cursusprijs inbegrepen zijn uw reiskosten, verblijfkosten, verzekeringen. De wijn bij de lunch krijgt u tegen kostprijs aangeboden.
Het laatste oordeel, Rogier van der Weyden, Hôtel-Dieu, Beaune
Aanmelding U kunt zich aanmelden door bijgevoegd aanmeldingsformulier ingevuld op te sturen naar: J. Gruppelaar, Van Twickelostraat 7, 7411 SC Deventer of door een e-mail (met aanmeldingsformulier) te sturen naar
[email protected]. Zie ook : www.weetendurf.nl. Mocht u vragen hebben, stuur dan een e-mail met uw vraag en telefoonnummer, wij nemen z.s.m. contact met u op. Wij hebben er belang bij zo vroeg mogelijk te weten of de cursus doorgang vindt. Vroege aanmelders (vóór 15 januari 2010) trakteren wij op twee mooie flessen wijn. U krijgt z.s.m. bericht of de cursus doorgang vindt. Het afgelopen jaar waren de cursussen (zie portfolio) snel volgeboekt. Ook in verband met de beperkte verblijfsmogelijkheden in de directe omgeving raden wij een vroege boeking aan. Betaling/Voorwaarden Zodra wij de betaling van het cursusgeld (€ 350,--) hebben ontvangen (rekeningnr. 1796572 van Tekst & Uitleg, Deventer, o.v.v. FiF-Spinoza 2010) bent u ingeschreven. Bij een tekort aan deelnemers krijgt u daarvan uiterlijk 16 april bericht en storten wij uw cursusgeld terug. Annulering van uw deelname is mogelijk tot 15 april tegen betaling van € 35,-- .
Via de Porte d’Arroux verlaat u Autun als u naar Chissey wilt!
Filosofie in Frankrijk www.weetendurf.nl
Hollands Spoor: de Republiek en haar filosofie met speciale aandacht voor
Spinoza Zondag 16 mei
16.30 - 17.15 Ontvangst, presentatie weekprogramma, rode en witte wijn 17.30 - 18.30 Paul Juffermans - Spinoza: aangenaam kennis te maken 19.00 diner (wijn van het huis) Maandag 17 mei
9.00 - 10.45 11.15 - 13.00 13.00 15.00 16.30 - 18.30 Dinsdag 18 mei
9.00 - 10.45 11.15 - 13.00 13.00 16.30 - 18.30 19.00 Woensdag 19 mei
9.00 - 10.45 11.15 - 13.00 13.00 15.00 16.30 - 18.30 Donderdag 20 mei
Het Land van ...? Jaap Gruppelaar - Erasmus: een radicaal pleidooi voor gematigdheid Paul Juffermans - Spinoza: ethiek als verhuiskunde Lunch Wandeling/excursie (voor de liefhebbers) Tekstlezing (Spinoza) en discussie
Het tolerantiedebat: Coornhert, Grotius en Locke Jaap Gruppelaar – Hollands Spoor: vrije godsdienst Jaap Gruppelaar - Staat en kerk, staat en kerken: godsdienstvrijheid Lunch Film* (voor de liefhebbers) Diner (wijn van het huis)
Spinoza: de vrijheid van denken Paul Juffermans - Het Theologisch-Politiek Traktaat over religie en politiek Paul Juffermans - De Ethica: Spinoza als godloze Godzoeker Lunch Wandeling/excursie (voor de liefhebbers) Tekstlezing en discussie
Paradoxen
9.00 - 10.45 Jaap Gruppelaar – De Republiek: tolerantie opleggen in een land zonder staat? 11.15 - 13.00 Paul Juffermans - Spinoza: radicale verlichter? 13.00 Lunch Vrijdag 21 mei
9.00 - 10.00 10.15 - 11.00 11.30 - 13.00 13.00 17.30 - 18.30 19.00
Conclusies, actualiteit en vragen Jaap Gruppelaar - De seculiere tijd en zijn ongenoegen Paul Juffermans – De erfenis van Spinoza Discussie aan de hand van stellingen Lunch Evaluatie Afsluitend diner en gesprek, wijn van het huis
* Bij heel slecht weer extra film in plaats van wandeling.
Hotel Fleuri (Mme Bessiere) 71540 Chissey-en-Morvan tel. (++33) (0) 3 85 82 62 05 fax. (++33) (0) 3 85 82 65 19
Hotel Le beau site 58230 Moux-en-Morvan tel. (++33) (0) 3 86 76 11 75 fax. (++33) (0) 3 86 76 15 84
Château Guidon Le Bourg, 71540 Chissey-en-Morvan tel. (++33) (0) 3 85 82 61 12 e-mail:
[email protected] website: www.chateau-guidon.com
Villa les Gilandes Mme. Janine Blokker Le Bourg, 71540 Chissey-en-Morvan tel/fax (+33) (0) 385 82 66 31
École des Sœurs Doede Vlaanderen Le Bourg 71540 Lucenay L' Évêque tel (++33) (0) 385 82 62 88 e-mail:
[email protected] website: www.kooklogies.nl
la Mortaise Jeroen & Marion Nierkens 71540 Lucenay l’Éveque tel (++33) (0) 385 82 61 86 e-mail:
[email protected] website: www.mortaise.com
Vakantiehuis ‘La Cure’ Le Bourg, 71540 Chissey-en-Morvan tel.: (++33) 385826775
[email protected] www.vakantiehuis-la-cure-morvan.nl
Vakantiehuis ‘Li Tilleul) 71540 Valouze
[email protected] www.giterental.com
Château de Vareilles Vareilles 71540 Sommant tel.: (++33) (0) 3 85 82 67 22
[email protected] www.chateaudevareilles.com
Camping Du Ternin 71540 Lucenay-l'Eveque tel: (++33) (0) 3 85 82 65 41 e-mail:
[email protected]
Of vrij kamperen?!
Hollands Spoor: De Republiek en haar filosofie met speciale aandacht voor
Filosofie in Frankrijk www.weetendurf.nl
Spinoza 16 t.e.m. 21 mei 2010 INSCHRIJFFORMULIER (u kunt meerdere personen opgeven) Naam
Adres Postcode Tel. e-mail
1. _________________________________________ 2. _________________________________________ 3. _________________________________________ 4. _________________________________________ ___________________________________________ ________ Woonplaats _______________________ ____________________ ____________________
Ik reis: per trein (TGV) en neem vanaf TGV-station Le Creusot de snelle busverbinding naar Autun en wil graag opgehaald worden in Autun (nb vooraf overleg over datum en tijdstip van aankomst) per auto per auto en wil ... personen meenemen Ik wil graag: met iemand meerijden Ik wil graag: tijdens lunch en diner vegetarisch eten Ik wil graag: 2-persoonskamer met ontbijt. Naam hotel/chambres d’hôtes (zie aanbod) ______________________ 1-persoonskamer met ontbijt Naam hotel/chambres d’hôtes (zie aanbod) ______________________ informatie over andere hotels/ vakantiehuisjes in de omgeving informatie over campings in de omgeving zelf mijn onderdak regelen (www.autun-tourisme.com; www.morvantourisme.com) Ik wil graag: met de docenten gaan tennissen in Lucenay
Ik maak € 350,- per ommegaande over op rekeningnr. 1796572 van Tekst & Uitleg, Deventer, o.v.v. FiF-Spinoza 2010. Datum: ___________ Opsturen naar:
Handtekening: J. Gruppelaar, Van Twickelostraat 7, 7411 SC Deventer of per e-mail als attachment naar:
[email protected]
