Filosofie Biogasveiligheid Eindrapport

Filosofie Biogasveiligheid Eindrapport projectnr. 263960 140274 ‐ DM67 revisie 04 maart 2014

Adviesgroep SAVE

Opdrachtgever Waterschap Hunze en Aa's Postbus 195 9640 AD Veendam datum vrijgave beschrijving revisie 04 maart 2014 Eindrapport

goedkeuring JvdS

vrijgave HJS

Colofon

Datum van uitgave: 27 maart 2014 Contactadres: Zutphenseweg 31D 7418 AH DEVENTER Postbus 321 7400 AH DEVENTER

Filosofie Biogasveiligheid ‐ Concept‐rapport Projectnr. 263960 ‐ 140274 ‐ DM67 27 maart 2014 , revisie 04

Inhoud

blz.

1

Filosofie Biogasveiligheid

2

1.1 1.2

Inleiding Rapportage

2 2

2

Uitwerking van de filosofie biogasveiligheid

3

2.1 2.2 2.3 2.3.1 2.3.2 2.4 2.4.1 2.4.2 2.4.3

Elementen met betrekking tot veiligheid Benadering van procesveiligheid Inherent veilig(er) ontwerpen Inleiding Schillen van veiligheid Explosieveiligheid Inleiding Basis, zonering en explosieveilige apparatuur: uitgangspunt is de NPR 7910‐1 Beleid met betrekking tot zonering

3 3 6 6 6 7 7 7 8

3

Toepassen veiligheidsfilosofie op een 'standaard biogas‐installatie op een RWZI 10

3.1 3.2 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4 3.2.5 3.2.6 3.3 3.3.1 3.3.2 3.3.3 3.3.4 3.3.5 3.3.6 3.3.7 3.3.8 3.3.9

Inleiding Procesveiligheid Schil 1: Basis procesregelingen Schil 2: Urgente alarmen, menselijk handmatig ingrijpen Schil 3: Instrumentele veiligheidssystemen: veilige stand Schil 4: Fysieke veiligheidssystemen Schil 5: Noodplannen Mechanische menging vs. menging door gasinblazen Explosieveiligheid Inleiding Plaats (locatie) Ventilatie capaciteit Ventilatie beschikbaarheid Soort bron Soort Zone Eisen aan personeel Eisen aan apparatuur Verdere aandachtspunten

10 10 10 14 15 17 18 18 19 19 19 19 20 20 20 21 22 22

Pagina 1 van 24 Adviesgroep SAVE


1 1.1

Filosofie Biogasveiligheid Inleiding Dit rapport beschrijft de filosofie met betrekking tot de Biogasveiligheid voor de biogasinstallaties van waterschap Hunze en Aa's. Het rapport is tot stand gekomen in samenwerking met medewerkers van het waterschap gedurende een aantal activiteiten: twee discussiebijeenkomsten/workshops over dit onderwerp aan de hand van een voorzet van Adviesgroep SAVE en Hazop studies van de biogasinstallaties van de RWZI's van Scheemda, Assen en Veendam. Met de toepassing van de filosofie willen we een aantal zaken bereiken: ‐ een voldoende niveau van procesveiligheid (mede rekening houdend met het voldoen aan de 'stand der techniek' en rekening houdend met de opmerkingen die de I‐SZW heeft gemaakt naar aanleiding van hun inspectie van een RWZI van Waterschap Groot Salland) ‐ een voldoende niveau van explosieveiligheid (uitgangspunt is om qua zonering en ontstekingsbronnen te voldoen aan de richtlijnen van de NPR 7910‐1). De opmerkingen die de I‐SZW heeft gemaakt bij de inspectie van waterschap Groot Salland hadden onder meer betrekking op: ‐ De risico‐inventarisatie o het uitvoeren van procesveiligheidsanalyses passend bij het proces en de organisatie (w.o. Hazops) o het uitvoeren van analyses en het aanbevelen van maatregelen op basis van 'Stand van de techniek', 'Stand van de wetenschap' en 'Stand van de professionele dienstverlening' o het betrekken van menselijke factoren (mens als actor) en organisatorische factoren (incl. borging daarvan) bij analyses en maatregelen ‐ Veiligheidsbeleid en maatregelen baseren op de arbeidshygiënische strategie (Elimineren, Beheersen, Accepteren) ‐ Explosieveiligheidsaspecten geheel opnieuw beoordelen en vastleggen in een explosieveiligheidsdocument ‐ De BHV ook richten op de risico's voor explosiegevaar

1.2

Rapportage De filosofie is opgenomen in dit rapport. Dit doen we in beknopte vorm, vooral op basis van de eerder gemaakte stukken en presentaties en de resultaten van de bespreking daarvan.



2 2.1

Uitwerking van de filosofie biogasveiligheid Elementen met betrekking tot veiligheid Voor het bereiken van een verantwoord niveau van veiligheid zijn een drietal elementen van belang: 1. procesveiligheid (de veiligheidaspecten van de fysisch‐chemische processen die zich in een biogasinstallatie afspelen) 2. explosieveiligheid (de veiligheidsaspecten die een rol spelen bij het mogelijk vrijkomen van biogas en de mogelijke ontsteking daarvan resulterend in een explosie) 3. het veiligheidsbeheer (het veiligheidsbeleid en de organisatorische maatregelen om onveiligheid te voorkomen en te bestrijden) In deze rapportage gaan we vooral in op de filosofie die voortkomt uit de eerste twee aspecten. Op een aantal plaatsen zullen we verwijzen naar onderwerpen die in een veiligheidsbeheersysteem moeten worden vastgelegd of uitgewerkt. De drie hiervoor genoemden elementen moeten in samenhang worden beschouwd omdat er een nauwe relatie tussen is. Het ene element beïnvloedt het andere en een fundamentele verbetering op een bepaald onderwerp kan pas bereikt worden wanneer dit in alle drie de elementen is geborgd.

Veiligheidsbeheer

Procesveiligheid

Explosieveiligheid

Figuur 2.1: Elementen in samenhang bekijken

2.2

Benadering van procesveiligheid In Nederland ‐ en ook in andere landen ‐ is het gebruikelijk om waar het de veiligheid betreft te denken in termen van de zogenoemde Vlinderdas (Eng.: Bow‐tie). De vlinderdas ziet er als volgt uit:



Figuur 2.2: Vlinderdas met betrekking tot procesveiligheid Aan de hand van de vlinderdas kan de ontwikkeling van een onveilige situatie resulterend in het vrijkomen van biogas worden beschreven. In de figuur loopt de ontwikkeling van links naar rechts: ‐ Op basis van een aantal onderliggende Basisoorzaken oorzaken (bijv. geen of een verkeerd onderhoud of beheer filosofie, niet juiste ontwerp normen, verkeerde of niet bij oplevering voldoende beproefde gebouwde installatie of installatieonderdeel) kan een door een Directe oorzaak een potentieel gevaarlijke gebeurtenis worden geïnitieerd: Initiërende gebeurtenis ‐ In een proces zijn technische en organisatorische maatregelen ingebouwd (LOD's, Lines of Defence of Verdedigingslinies) die ertoe moeten leiden dat de directe oorzaken niet ontstaan en in het geval dat tocht gebeurd ontwikkelingen die leiden tot initiërende gebeurtenissen zo snel als mogelijk worden ontdekt en nog adequate maatregelen kunnen worden genomen. ‐ Soms faalt een LOD die het daadwerkelijk falen van de omhulling van het biogas (Loss Of Containment of een LOC) veroorzaakt. ‐ Uitgaande van het falen van de omhulling en het waarnemen/detecteren kunnen er in het systeem technische en/of organisatorische maatregelen worden getroffen (LOD's) om de gevolgen van het vrijkomen van gas zoveel als mogelijk te beperken. Het denken in termen van de vlinderdas betekent dat we een aantal zaken gaan nagaan: ‐ Wat zijn oorzaken van vrijkomen? o kunnen we die identificeren (hebben we daarvoor de middelen zoals bijvoorbeeld identificatie technieken bij ontwerp, bouw, beheer en onderhoud, goede registratie en analyse van problemen in het verleden (incidenten, bijna incidenten) o kunnen we die oorzaken 1. elimineren (bijvoorbeeld door veranderingen in het proces of veranderingen in de technische installatie)? Vanuit de arbeidshygiënische strategie heeft elimineren van oorzaken duidelijk de voorkeur. 2. beheersen: voorkomen dat ze groter worden (bijvoorbeeld door detectie en inblokken van insluitsystemen) en leiden tot het daadwerkelijk vrijkomen van stof ten gevolge van een LOC. Vanuit de arbeidshygiënische strategie heeft elimineren van oorzaken duidelijk de voorkeur 3. accepteren: wanneer elimineren en beheersen niet of niet in voldoende mate lukt kan accepteren aan de orde zijn. Wanneer sprake is van geringe gevolgen in combinatie met een kleine kan, kan dit een acceptabel uitgangspunt zijn. Vanuit de arbeidshygiënische strategie komt deze keuze op de laatste plaats. ‐ Wat zijn de gevolgen van vrijkomen, hoe ontwikkelt het incident zich?



o welke gevolgscenario's zijn aan de orde. Deze verschillen mede afhankelijk van de aard van de vrijkomende stoffen (gas/vloeistof/vaste stof; brandbaar, toxisch, explosief) en de procescondities (druk, temperatuur, volume) o kunnen we de gevolgen elimineren of verkleinen? Bijvoorbeeld: Elimineren • gevaarbronnen verwijderen, intrinsiek veilig ontwerpen (bijv. geen sifons die kunnen doorslaan) • leidingwerk naar buiten; elimineren van bronnen binnenshuis, geen inpandige blootstelling van werknemers) Beheersen • voorkomen van explosieve concentraties door inblokken en door het gecontroleerd ventileren/verdunnen van wel vrijgekomen gas op een veilige locatie • het voorkomen van ontsteking van gas in het explosieve gebied (geen ontstekingsbronnen, Ex‐gecertificeerde apparatuur op relevante plaatsen) Accepteren • gasmeting en alarmering zodat duidelijk is dat bepaalde ruimten/gebieden onveilig zijn en gemeten of ontruimd moeten worden • voorkomen van drukopbouw na een eventuele ontsteking door explosieontlasting (explosiepanelen) in te bouwen op relevante plaatsen De vlinderdas ziet er dan, inclusief deze filosofie, als volgt uit:

Toename beschermingsniveau

Verkleinen kans op (groot) ongeval

Verkleinen gevolgen

Figuur 2.3: Vlinderdas inclusief maatregelen Het treffen van de 'voorkomende' en 'gevolg verkleinende' maatregelen is in de figuur aangegeven door de naar beneden wijzende groene pijlen. Die geven de gewenste ontwikkelingen aan. Een rode peil de ongewenste. Links van de knoop spreken we over 'kans‐ en hoeveelheidverkleining', rechts over 'gevolgvermindering'. Doel: het zoeken van oplossingen zoveel mogelijk links in de vlinderdas. De werkelijke toename van het beschermingsniveau ligt in het elimineren en eventueel het beheersen van oorzaken.



2.3 2.3.1

Inherent veilig(er) ontwerpen Inleiding Binnen de procestechnologie wordt zoveel als mogelijk getracht om processen te ontwerpen die inherent veilig zijn. Bijvoorbeeld door zoveel als mogelijk het gebruik van gevaarlijke stoffen (brandbaar, explosief, toxisch) te vermijden. Het vermijden is binnen een RWZI met een biogasinstallatie niet mogelijk. Immers biogas is het product waar we op uit zijn en het methaan daarin is een brandbare en binnen bepaalde grenzen van verdunning een explosief verbrandende stof. Tevens is in biogas ook vaak H2S aanwezig en dit is een giftige stof. We houden daarom in het ontwerp rekening met een paar principes. Deze zijn goed te begrijpen op basis van de 'Schillen van veiligheid'. Dit gaat uit van een aantal beveiligingsniveaus en sluit in die zin ook aan bij de vlinderdasgedachte, omdat hier ook wordt uitgegaan van het opvangen van ongewenste procesontwikkelingen zij het niet meteen, dan wel in een ontwikkelingstadium later.

2.3.2

Schillen van veiligheid In het ontwerpprincipe van de schillen van veiligheid gaan we er vanuit en maken we duidelijk dat we in het ontwerp van een proces en van een installatie uitgaan van het inbouwen van een aantal veiligheidsniveaus die bij het falen van het eerdere niveau achtereenvolgens 'actief' worden. In de volgende figuur geven we het principe van het denken in de schillen (de beveiligingsniveaus) aan. Daarna lichten we de verschillende niveaus kort toe. In het volgende hoofdstuk gaan we dit concreet invullen aan de hand van een 'Standaard biogasinstallatie' zoals we die op veel RWZI's aantreffen.

Figuur 2.4: Schillen met beveiligingsniveaus We onderscheiden de volgende niveaus: Pagina 6 van 24 Adviesgroep SAVE


1. Basisprocesregelingen. Op dit niveau vindt het procesontwerp plaats en wordt het beschreven inclusief de basisprocesregelingen die het proces onder de normale condities sturen. 2. Urgente alarmen, menselijk, handmatig ingrijpen. Er zijn allerlei oorzaken waardoor het proces onder de basisprocesregelingen 'instabiel' kan worden en handmatig moet worden bijgeregeld. Voorbeelden zijn het uitvallen van meet‐ of regelapparatuur, een fakkelstoring, het uitvallen van een pomp, het wegvallen van utilities etc. Dit hoeft niet altijd direct gevaar met zich mee te brengen, maar handmatig ingrijpen is wel nodig om het proces binnen acceptabele grenzen te houden. 3. Instrumentele veiligheid systemen. Dit zijn systemen (meet‐ en regelapparatuur) die automatisch ingrijpen (het proces zoveel als mogelijk in een veilige stand zetten) in situaties die direct en snel daarna gevaar met zich meebrengen. Voorbeelden zijn inblokken van voorraden in het geval van gasalarm, het uitschakelen van apparatuur (motoren, ketels) in het geval van een lage gasdruk in de aanvoer, het stoppen van de slibtoevoer bij een hooghoog niveau in de slibgistingtank. 4. Fysieke veiligheidsystemen. Dit zijn beveiligingen op individuele procesonderdelen die deze onderdelen beschermen in het geval van een belasting die de ontwerpcondities overschrijden. Voorbeelden zijn over‐ en onderdrukbeveiligingen op slibgistingtanks, mechanische overvulbeveiligingen, breekplaten etc. Deze onderdelen komen in werking wanneer de ontworpen en ingebouwde voorgaande schillen niet of onvoldoende hebben gefunctioneerd. 5. Noodplannen. Deze veiligheidschil komt in werking wanneer alle voorgaande schillen gefaald hebben. De noodplannen beschrijven het handelen wanneer de gevaarlijke stof daadwerkelijk naar buiten komt of snel naar buiten dreigt te komen.

2.4 2.4.1

Explosieveiligheid Inleiding Op basis van de arbeidsomstandighedenwetgeving is het waterschap verplicht een goed inzicht te hebben in de risico's voor werknemers en andere aanwezigen binnen de inrichting en deze te beheersen. De gas‐ en explosieveiligheid is daarvan een belangrijk onderdeel. De risico‐inventarisatie, de zone‐indeling maar ook de technische en organisatorische maatregelen die (de ontsteking van) explosieve atmosferen moeten voorkomen c.q. de gevolgen moeten beperken, moeten in een document, het Explosieveiligheidsdocument (EVD), worden opgenomen. De borging van de technische en organisatorische maatregelen wordt over het algemeen in een veiligheids‐ managementsysteem verwerkt. Het Explosieveiligheidsdocument moet op elk bedrijf waar met brandbare stoffen gewerkt wordt voorhanden zijn. In dit filosofiedocument gaan we zoals reeds in paragraaf 2.1 aangegeven niet in op de organisatorische maatregelen. We concentreren ons op de technische maatregelen die van invloed zijn op het ontwerp en de bediening van de installatie.

2.4.2

Basis, zonering en explosieveilige apparatuur: uitgangspunt is de NPR 7910‐1 De toets van de explosieveiligheid wordt uitgevoerd op basis van de inhoud en de filosofie van de NPR 7910‐1 / C1:2012 'Gevarenzone‐indeling met betrekking tot explosiegevaar ‐ Deel 1: Gasexplosiegevaar'. Dit is een algemeen, ook door de overheid, geaccepteerde Nederlandse praktijkrichtlijn op dit gebied gebaseerd op de relevante NEN‐normen en de Europese ATEX137‐richtlijn. De NPR‐richtlijn gaat er vanuit dat het explosiegevaar en daarmee de zonesoort van een ruimte wordt bepaald door: 1. de aard van de locatie (buitenlucht, open gebouw, gesloten gebouw) 2. de ventilatieomstandigheden (capaciteit en beschikbaarheid) 3. de klasse van de bronnen bij of in de betreffende locatie Afhankelijk van de soort zone worden er eisen gesteld aan: 1. de daar mogelijk aanwezige ontstekingsbronnen (Ex‐classificatie apparatuur) en 2. de aanwezigheid en de bescherming van personeel Pagina 7 van 24 Adviesgroep SAVE


Schematisch geven we dit in de volgende figuur aan:

Figuur 2.5: Principes van de zonering

2.4.3

Beleid met betrekking tot zonering 1. Elimineren, beheersen, accepteren Conform de arbeidshygienische strategie geldt het principe van elimineren heeft de voorkeur boven beheersen en beheersen heeft de voorkeur boven accepteren. Dit betekent dat zoveel mogelijk wordt gestreefd naar situaties ‐ waarbij geen sprake is van zonering (Elimineren) en ‐ waar toch een zone is (Beheersen) deze niet overlapt met o de aanwezigheid van werknemers (Elimineren) en o de aanwezigheid van niet voor die zonesoort geschikte apparatuur (Beheersen) o wanneer toch sprake is van de aanwezigheid van werknemers moeten deze cf. de NPR‐7910‐1 worden beschermd (Beheersen). 2. Tekortkomingen, ernst Uit de toets van de situatie op basis van de NPR 7910‐1 kunnen tekortkomingen blijken te bestaan (bijv. andere soort zone of andere zoneafmetingen, aanwezigheid van apparatuur die niet de juiste Ex classificatie). De ernst van deze tekortkomingen bepalen we aan de hand van het 'Atex risico‐ handhavingsmodel van de I‐SZW (Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de vroegere Arbeidsinspectie). Het uitgangspunt van Waterschap Hunze en Aa's is: ‐ er zijn zo weinig mogelijk ruimten aanwezig die gezoneerd zijn (1e prioriteit: Elimineren) ‐ wanneer er toch sprake moet zijn van gezoneerde ruimten is de zone soort zo veilig mogelijk (volgorde van voorkeur: Zone 2 indien niet haalbaar dan zone 1, indien niet haalbaar dan zone 0) (2e prioriteit: Beheersen: zo veilig mogelijke zone) ‐ in een gezoneerde ruimte wordt in het 'groene gebied' gewerkt. Dan is de aanwezige apparatuur in een ruimte in overeenstemming met de zone van de ruimte (Voorwaarde, voldoen aan (Arbo)wetgeving). In het kort wordt dit Handhavingsmodel als volgt aangegeven: Pagina 8 van 24 Adviesgroep SAVE


Figuur 2.6: Grafische weergave Atex risico‐handhavingsmodel I‐SZW De gevolgen van het niet voldoen aan het Handhavingsmodel zijn aangegeven in de betreffende vakken: Rode gebied: Wanneer er in het 'rode gebied' gewerkt wordt moet de leiding besluiten tot het stilleggen van de werkzaamheden totdat deze situatie is opgeheven. Indien bij een inspectie blijkt dat deze situatie aan de orde is, kan de I‐SZW tot ogenblikkelijke stillegging overgaan. Wanneer bij een arbeidsongeval blijkt dat er sprake was van werken in het rode gebied zal deze overtreding zwaar wegen in de juridische procedure. Oranje gebied: Wanneer er in het 'oranje gebied' gewerkt is dit niet acceptabel en moet de leiding besluiten tot het spoedig beëindigen van deze situatie. Tot die tijd wordt door middel van een streng regime bereikt dat zo weinig als mogelijk mensen aan de situatie worden blootgesteld. Indien bij een inspectie blijkt dat deze situatie aan de orde is, kan de Toezichthouder een 'last onder dwangsom' opleggen. De bedoeling daarvan is een overtreding binnen een aangegeven termijn ongedaan te maken of verdere overtreding of een herhaling van een overtreding te voorkomen. Indien de termijn wordt overschreden kan de dwangsom verbeurd worden verklaard. Wanneer bij een arbeidsongeval blijkt dat er sprake was van werken in het 'oranje gebied' zal deze overtreding zwaar wegen in de juridische procedure. Gele gebied: Wanneer er in het 'gele gebied' gewerkt is dit niet acceptabel en moet de leiding besluiten tot het beëindigen van deze situatie. Tot die tijd wordt door middel van een streng regime bereikt dat zo weinig als mogelijk mensen aan de situatie worden blootgesteld. Indien bij een inspectie blijkt dat deze situatie aan de orde is, kan de Toezichthouder een overtreding constateren en een termijn aangeven waarbinnen deze moet zijn opgeheven. Indien bij een hercontrole de termijn blijkt te zijn overschreden kan een boete worden opgelegd. Wanneer bij een arbeidsongeval blijkt dat er sprake was van werken in het 'gele gebied' zal deze overtreding meewegen in de juridische procedure.



3 3.1

Toepassen veiligheidsfilosofie op een 'standaard biogas‐ installatie op een RWZI Inleiding In dit hoofdstuk werken we de beginselen uit die we in het vorige hoofdstuk hebben behandeld. We beginnen met de procesveiligheid, daarna gaan we in aanvulling in op de explosieveiligheid

3.2 3.2.1

Procesveiligheid Schil 1: Basis procesregelingen Basis We bouwen de installatie en de basis voorzieningen stapsgewijs op. We doen dit aan de hand van een schematisch beeld van de installatie (zie figuur 3.1) Slibregeling (niveau)

Gasregeling (hoeveelheid) Gasregeling (druk)

Slibregeling (verblijftijd)

Figuur 3.1: Flowdiagram van een biogasinstallatie met basis procesregelingen We onderscheiden hierin de volgende stromen en regelingen: Slib ‐ de slibpomp die het slib met een bepaald debiet in de slibgistingtank (SGT) pompt. Dit debiet is afgestemd op het realiseren van de gewenste verblijftijd. ‐ de slib‐overstort waarin met het pompdebiet overstort van slib vanuit de tank in de slibafvoer plaatsvindt. De slib‐overstort is de niveauregeling van slib de SGT. Onderdeel van het systeem is een hydraulisch slibslot (U‐buis of anderszins) dat de druk in de SGT handhaaft. Biogas ‐ de gewicht op het membraan in de gashouder (of het gewicht van de klok, bij drijvende systemen) gashouder regelt de gasdruk in het systeem ‐ het niveau van de gashouder regelt de beschikbaarheid van gas voor de verbruikers of bij niet (voldoende) beschikbaarheid daarvan voor de fakkel. Intermezzo: Gashouder parallel of doorstromen? In het Flowdiagram is de gashouder 'parallel' geschakeld aan het systeem. Hij vangt de schommelingen op tussen productie en verbruik en het gas kan door de aansluitleiding heen en weer stromen.



Het is ook mogelijk de gashouder 'in serie' te schakelen met het systeem. Dan is er een ingaande leiding vanaf de SGT en een afzonderlijke uitgaande leiding naar de verbruikers. De gashouder wordt dan doorstroomd. Beide systemen zijn mogelijk, acceptabel en komen in de praktijk voor. Voorkeur ‐ Het eenvoudigst is de parallelle schakeling (elimineren: minste aantal leidingen, bij inblokken is één inblokafsluiter voldoende). Daarmee heeft de parallelle schakeling de voorkeur. ‐ Als voordeel van de serieschakeling wordt genoemd dat de praktijk leert dat in de gashouder nog een behoorlijke mate van waterdamp condenseert en dat met die schakeling al het biogas daar doorheen moet.

Proces optimalisatie Op de basisregeling vindt een aanvulling op het systeem plaats die te maken heeft met een optimalisatie (verwarmen, mengen) van het vergistingsproces (zie figuur 3.2) Slib mengen

Slib verwarmen

Figuur 3.2a: Flowdiagram van een biogasinstallatie met procesoptimalisatie (menging door gasinblazen) We onderscheiden hierin de volgende stromen en regelingen: Slib ‐ de slib‐circulatiepomp die het slib vanuit de SGT door een warmtewisselaar weer terug in de SGT pompt. Deze stroom wordt geregeld op basis van het realiseren van de gewenste slibtemperatuur in de GST. Biogas ‐ de compressor in de compressorloop zuigt biogas uit de SGT, comprimeert dat gas en perst dat via de gaslansen weer terug in de SGT. Dit leidt tot menging van het slib en daardoor een betere verdeling van temperatuur en slibmassa en daarmee een betere omzetting en minder afzetting van zware delen op de bodem van de SGT. ‐ als tweede mogelijkheid voor menging kennen we de mechanische menging door middel van een roerder die (meestal) vanaf het dak in het slib steekt en door een elektromotor wordt aangedreven. Deze mogelijkheid geven we aan in figuur 3.2b. Beide mengmogelijkheden komen voor bij Waterschap Hunze en Aa's. Aangezien veiligheidstechnisch de menging met gasinblazen onder normale omstandigheden de meeste voorzieningen vraagt gaan we daar bij de verdere uitwerking als standaard vanuit. In de slotparagraaf van 3.2 gaan we in op de vereenvoudigingen en de specifieke aandachtspunten wanneer sprake is van mechanische menging. Pagina 11 van 24 Adviesgroep SAVE


Figuur 3.2b: Flowdiagram van een biogasinstallatie met procesoptimalisatie (mechanische menging)

Water‐ en olieaflaten Het slibgistingsproces vindt plaats in een waterige oplossing bij warme omstandigheden. Dit betekent dat zich in het gevormde biogas relatief veel waterdamp bevindt. Deze waterdamp condenseert tegen de koudere delen van het systeem (de delen die kouder zijn dan de gasruimte in de SGT). Dit is overgrote deel van de installatie. Deze condensvorming en de resulterende 'droging' van het biogas is overigens ook gewenst: het vergroot de kwaliteit/de bruikbaarheid van het gas (betere verbrandingseigenschappen). Een en ander betekent dat het opvangen en aflaten van gecondenseerd water een belangrijk onderdeel van de installatie is en vaak op meerdere punten plaatsvindt. Bij compressoren met een oliebad is ook het aflaten van olie in de persleiding van de compressor van belang, anders vervuilt dit de gasleidingen en de wateraflaten daarin. Olie aflaten

Water aflaten Water aflaten

Figuur 3.3: Flowdiagram van een biogasinstallatie met water‐ en olieaflaten Het in leidingen en vaten gecondenseerde water wordt afgelaten uit het biogas. Daartoe zijn op lage delen wateraflaat punten opgenomen. Veelal lozen die door middel van een sifon constructie of een waterbak (waterslot) het water vanuit het biogassysteem naar een plek onder atmosferische druk. De hoogte in het waterslot levert de hydraulische tegendruk om het gas binnen het systeem te houden. Soms komen we ook afgesloten aftappunten tegen met een condenspot of met een kleine buffercapaciteit die periodiek handmatig worden geleegd. Pagina 12 van 24 Adviesgroep SAVE


De wateraflaten zijn in de basis een procesvoorzieningen, die niet mogen worden gebruikt als veiligheidsvoorziening om de systeemdruk binnen de perken te houden. Immers dan moeten we andere eisen stellen aan de wijze en de locatie van de lozingspunten. Veilige wateraflaat systemen In de praktijk zien we nog veel aflaatsystemen waarbij uiteindelijk bij doorslag daarvan gas ongecontroleerd op een ongewenst locatie kan plaatsvinden. Dit zijn in principe onveilige aflaatsystemen. Hierbij moet gedacht worden aan: ‐ sifons die leeg geblazen kunnen worden. Ontwerpen op basis van (statische) hydraulische drukken is niet voldoende. Door de kinetische energie en de impuls van de bewegende waterkolom (dynamisch) kan dit door voorzieningen toch worden leeggeblazen. Dat leert ook de praktijk. Vaak is er geen ruimte om tot verlenging en verbreding van de benen te kunnen komen en de uiteindelijk aflaat naar de buitenlucht te laten komen. ‐ watervaten die bij een niveauverlaging (bijv. als gevolg van verdamping, of bij door borrelen 'meesleuren' van water) ook water gaan doorlaten ‐ condenspotten die 'open' kunnen falen ‐ aftappen die handmatig moeten worden geopend en gesloten ‐ wateraflaten moeten vorstvrij zijn Qua explosieveiligheid moeten deze cf. de NPR 7910‐1 vaak als 'secundaire bron' of als kwetsbaar onderdeel ('primaire bron') worden beschouwd. Een systematisch betere oplossing (voldoende hydraulische tegendruk, geen effecten van kinetische energie en impuls, voldoende niveau buffercapaciteit om een eventueel meesleuren van lucht op te vangen) is om een water‐opvangbak met een inhoud van 1 á 2 m3 te construeren in een aan de buitenlucht grenzende kelder of put waar de wateraflaten minstens een meter diep insteken. Het daaruit overlopende condenswater kan door een vlotter geschakelde pomp naar de terreinriolering worden afgepompt. In de volgende tekening geven we dit principe schematisch aan.

Figuur 3.4: principeschema van een centrale opvang van condenswater. Slibsloten verlengen



Verleng de lengte van de U‐buis van de SGT naar de slib‐overstortbak. Deze zal dan minder snel doorslaan. Ditzelfde geldt voor een noodoverstort buis. Versnijders toepassen op de slibpompen Om verstopping van de slibafvoer als gevolg van draadvorming en kluwenvorming zoveel als mogelijk te voorkomen worden de slibpompen uitgerust met goed functionerende versnijders. Zandaflaat Indien op een RWZI zand wordt afgelaten vanuit de SGT moet dit niet te snel gebeuren, omdat er anders onderdruk in de SGT kan ontstaan (hiervoor is een werkinstructie opgesteld). Vanwege deze risico's zijn de afsluiters in slibleidingen die in het normale proces niet worden gebruikt en die tot dit risico kunnen leiden vergendeld.

3.2.2

Schil 2: Urgente alarmen, menselijk handmatig ingrijpen De basis procesregelingen kunnen verstoord of onklaar raken. Voor die gevallen zijn er een aantal metingen in het systeem ingebouwd die wanneer de meetwaarden buiten de ingestelde waarden komen een urgent alarm afgeven. Gasdetectie (?)

GST, niveau en druk

Fakkelstoring

Figuur 3.5: Flowdiagram van een biogasinstallatie met metingen voor urgente alarmen en meldingen Urgente alarmen ontstaan bij: ‐ Hoog niveau in de SGT (bijvoorbeeld: de slibafvoer zou ergens verstopt kunnen zijn waardoor slib wel wordt aangevoerd, maar niet wordt afgevoerd). Op basis van dit alarm moet de oorzaak worden nagegaan. De slibtoevoerpomp moet op basis van dit alarm gestopt worden, of anders op basis van een hoog‐hoog alarm. Het stilzetten van deze pomp heeft weinig gevolgen. Om op dit punt een betrouwbare meting te komen en de kans op dit scenario (hoog niveau in de SGT te verkleinen) is een tweede (redundante) meting nodig (twee metingen, verschillende meetprincipes). ‐ Hoog niveau in de slib‐overstortbak: indien er twee niveau metingen in de SGT plaatsvinden heeft een aanvullende hoog‐niveau meting in de overstortbak weinig direct toegevoegde waarde voor de veiligheid. Wel kan bij aanwezigheid ervan het aanspreken van een eventuele noodoverstort worden gemeten. Dan wordt een opkomend probleem in een eerder stadium ontdekt. Hier kan per locatie specifiek naar worden gekeken (bij de vergister in Veendam wordt gewerkt met een ander principe en daar is een zekere mate van fluctuatie in de overstortbak 'normaal'). Pagina 14 van 24 Adviesgroep SAVE


‐

‐

Hoge druk in de SGT. (bijvoorbeeld vanwege een blokkering in de gasafvoer, of eventueel zou de drukregeling van de gashouder defect kunnen zijn: vastzitten geleiding). Op basis van dit alarm kan de oorzaak nagegaan worden en worden verholpen. De druk mag niet zo hoog oplopen dat wateraflaten gaan doorblazen of veiligheidsventielen gaan openen. Hoog niveau in de gashouder (bijvoorbeeld vanwege het uitvallen van verbruikers en van de fakkel bijvoorbeeld door de lage kwaliteit van het gas of uitval van elektriciteit). Uitval ventilatie in een gezoneerde ruimte met geborgde ventilatie Fakkelstoring (bijvoorbeeld door het uitvallen van een waakvlam of anderszins)

‐ ‐ Bij een urgent alarm arriveert de wachtdienst (tijdens werktijd de beheerder). Die analyseert de situatie, lost de problemen op en stuurt het systeem weer in de 'normale' stand. Vaak is er wel tijd voor deze acties voordat er daadwerkelijk relevante hoeveelheden gas vrijkomt. Bij storingen in gezoneerd gebied wordt met twee personen gewerkt. Alarmen vanuit de gasdetectie: lekkage van biogas naar buiten het systeem. In principe is dit een urgent alarm, maar in de praktijk is daar in veel gevallen een automatisch ingrijpen in het systeem aan gekoppeld en valt dit alarm onder de instrumentele veiligheidssystemen (zie volgende Schil 3). Van dit laatste zijn wij uitgegaan. N.B.1: In en buiten de ruimte vindt melding plaats door middel van een geluid‐/lichtsignaal N.B.2: Bij gasalarm wordt niet zwaar Ex‐geclassificeerd elektrische apparatuur die vonken met zich meebrengen (bijvoorbeeld elektromotoren) afgeschakeld. Werkzaamheden in gezoneerde gebieden worden gestaakt. Heb goed inzicht in bereik en afstelwaarden van meetapparatuur. Het is van belang om een goed inzicht te hebben in het gehele bereik en de nauwkeurigheid daarin van de gebruikte meetapparatuur. Apparatuur die bedoeld is voor hoog‐metingen en hoog‐alarmen zou wel eens niet goed kunnen functioneren bij juist lage niveaus of drukken. Maak een duidelijk en toegankelijke lijst van de verschillende afstel waarden van de verschillende metingen. Breng deze in relatie met de veilige/onveile waarden.

3.2.3

Schil 3: Instrumentele veiligheidssystemen: veilige stand Het is mogelijk dat er niet of niet snel genoeg of niet juist op een urgent alarm wordt of niet kan worden gereageerd. Indien het dan om een gasveiligheid zaak gaat zijn er een aantal instrumentele veiligheidssystemen in de installatie ingebouwd die dan automatisch ingrijpen en de installatie naar een veilige stand sturen. Dit gaat altijd gepaard met een urgent alarm. De wachtdienst of ‐ tijdens werktijd ‐ de beheerder, kan dan in alle rust onder veilige omstandigheden een diagnose van de situatie stellen, de oorzaak proberen op te lossen en het systeem te resetten naar de normale situatie. De instrumentele veiligheidssystemen reageren snel, geven rust en overzicht: een goede basis voor het adequaat en veilig oplossen van ongewenste situaties. We geven de systemen weer in het volgende procesdiagram:



HH niveau SGT

Gasdetectie HH niveau gashouder

Gasdetectie

Figuur 3.6: Flowdiagram van een biogasinstallatie met instrumentele veiligheidssystemen Aanpassingen in de installatie Om tot het sturen in de veilige stand te komen is het conform de gedachte van de vlinderdas noodzakelijk: ‐ de gasvoorraden in de installatie onder te verdelen in insluitsystemen die afzonderlijk geïsoleerd kunnen worden ‐ de insluitsystemen te voorzien van inblokafsluiters die daadwerkelijk voor de insluiting zorgen (op de persleiding van de compressor naar de gaslansen in de SGT is geen afsluiter benodigd omdat deze leidingen ver onder het slibniveau steken en er sprake is van een hydraulisch slot). ‐ omdat in een ingesloten SGT de gasproductie door de bacteriën gewoon doorgaat moet daar een spui komen die juist kan worden opengezet om het biogas te spuien op een veilige plaats. Wanneer de gasvoorraden zijn ingeblokt kunnen alleen nog de leidinginhouden uitstromen en die hoeveelheden zijn dermate klein dat deze geen gevaar behoeven op te leveren. Vlamdovers Leidingen die alleen een gasstroom naar buiten geven (bijv. overdrukbeveiligingsleidingen die sluiten wanneer de overdruk weer beneden de insteldruk gedaald is of de spuileiding) behoeven niet met een vlamdover te zijn uitgevoerd. Leidingen waardoor ook zuurstof de tank kan instromen moeten worden uitgerust met een vlamdover (zoals bijv. die gekoppeld zijn aan de onderdrukbeveiliging) moeten wel zijn uitgerust met een vlamdover. De te installeren inblokafsluiters zijn rood aangegeven in figuur 3.6. Deze gaan bij inblokken dicht. Deze afsluiters zijn zo dicht als mogelijk gemonteerd bij de gasvoorraden omdat ze dan ook zoveel als mogelijk beveiligen in het geval van breuk in de aangesloten leidingen. De te installeren spui‐afsluiter is groen gekleurd (deze gaat juist open). Inblokken gebeurt bij daadwerkelijk vrijkomen van gas (op basis van gasdetectie) en bij situaties die duiden op een niet beheerste procestoestand die zou kunnen leiden tot het vrijkomen van gas. Het inblokken gebeurt derhalve automatisch tenminste bij: ‐ het detecteren van gas door het systeem van gasdetectie op de locatie ‐ hoog‐hoog niveau van de SGT of van de gashouder ‐ laag niveau van de SGT ‐ hoge druk in de SGT of in de gashouder ‐ laag‐laag niveau in de gashouder ‐ spanningsuitval Pagina 16 van 24 Adviesgroep SAVE


‐

handmatig: rode knop (in het geval van menselijk waargenomen storingen en bedreigende situaties die ogenblikkelijk ingrijpen vergen). De rode knop is fysiek aanwezig op het terrein en softwarematig in SCADA zodat deze ook vanaf de bedieningstafel of door de wachtdienst thuis kan worden geactiveerd.

Aanwezigheid gasdetectie Wanneer er personen aanwezig zijn in gezoneerde gebieden is er (mobiele) gasdetectie apparatuur aanwezig op de persoon. In de volgende ruimten is bewaking met vast gemonteerde permanent werkende gasdetectoren aanwezig: ‐ binnenin de gashouder, aan de bovenzijde van het membraan ‐ een gascompressor ruimte ‐ de gas‐/condensputten ‐ de AG‐ruimten waar verbruikers staan (WKK‐ruimte, CV‐ruimte) ‐ inpandige ruimten met geflensde gasvoerende leidingen ‐ andere inpandige ruimten die gezoneerd zijn ‐ de spuileiding op een gasafscheidingsvat na een condenspot in de water/‐olieafscheider in de persleiding van een gascompressor Gasdetectie aansluiten op UPS systeem Het systeem van gasdetectie is uiterst belangrijk. Het beschermd het personeel tegen daadwerkelijk gevaar en sluit de gasvoerende systemen in. Bij aanspreken is er daadwerkelijk sprake van een actuele gasontsnapping. Daarom is het van belang dat dit systeem 'altijd' werkt. Ook bij stroomuitval. Dan is de kans op onverwachte en ongewenste reacties van de biogasinstallatie duidelijk vergroot (uitvallen WKK, uitvallen ketels, uitvallen fakkel, ….). Dit betekent dat het gasdetectiesysteem inclusief de daaraan gekoppelde alarmering en automatisch ingrijpen in het systeem) op een UPS‐systeem (Uninteruptable Power Supply) moet worden aangesloten (Basis niveau van veiligheid) Apparatuur / afsluiters Fail‐Safe uitvoeren In het geval van uitval van de stuursystemen moet de apparatuur vanzelf in de veilige stand sturen. Deze moet met andere woorden fail‐safe zijn uitgevoerd (bijvoorbeeld inblokafsluiters dicht en de automatische spui‐afsluiter op de SGT open).

3.2.4

Schil 4: Fysieke veiligheidssystemen Het is mogelijk dat de eerdere veiligheidsystemen in de vorige schillen niet werken. Dit zal bij een goed ontwerp en een goede bedrijfsvoering nauwelijks voorkomen. Mocht dit toch voorkomen dan zijn de apparaten met een relevante hoeveelheid gevaarlijke stoffen (in dit geval biogas) door fysieke veiligheidssystemen beschermd tegen falen. Dit falen kan gebeuren door inwendige over‐ of onderdruk of door mechanische beschadiging doordat bijvoorbeeld een gasmembraan in de gashouder buiten zijn ontwerpbereik wordt uitgerekt. In die gevallen moet een fysiek beveiligingssysteem in werking komen die het apparaat tegen falen beschermd. Hierbij moet worden gedacht aan overdruk/onderdruk kleppen en een mechanische hoogtebeveiliging. Ok valt in deze categorie de nu nog vaak toegepaste hydraulische overdrukbeveiliging op een gashouder. Belangrijk is dat deze categorie beveiligingen als onafhankelijke systemen worden gezien. Ze mogen geen rol spelen in de eerder genoemde schillen van het veilig ontwerp. Dit is ook in overeenstemming met de filosofie van de Europese richtlijn 97/23/EG Pressure Equipment Directive (PED)1. Formeel vallen de hiergenoemde vaten daar niet onder, maar de filosofie is heel bruikbaar. 1 2.11. Veiligheidsappendages Pagina 17 van 24 Adviesgroep SAVE


3.2.5

Schil 5: Noodplannen Binnen dit kader gaan we hier nu verder niet op in. Het is de bedoeling dat het waterschap zich daadwerkelijk voorbereid op scenario's waarbij sprake is van gevaar van gasontsnappingen. In de noodplannen moeten hiervoor scenario's worden opgenomen en uitgewerkt.

3.2.6

Mechanische menging vs. menging door gasinblazen Bij Waterschap Hunze en Aa's komen drie vormen van slibmenging voor: mechanische menging door een roerder boven in de SGT, menging door gasinblazen onder overdruk door middel van tot in het slib stekende gaslansen en menging door middel van het zogenoemde Bima‐systeem. Omdat overwogen wordt de menging op de RWZI Scheemda om te bouwen van gasinblazen naar mechanisch is daarvoor een vergelijking gemaakt vanuit het gezichtspunt van biogasveiligheid.

3.2.6.1

Menging door gasinblazen Menging door gasinblazen heeft vanuit explosieveiligheid optiek als voordeel dat: ‐ er geen bewegende delen aanwezig zijn binnenin de slibgistingtank. De kans op storingen waarbij de tank geopend moet worden en contact met gevaarlijke atmosfeer noodzakelijk is, is gering. Nadeel van menging door gasinblazen is dat: ‐ er binnen de compressorloop een leidingsysteem met ook een hogere druk deel noodzakelijk is en een apparaat met bewegende delen (de compressor). Tevens hangt er mee samen dat er binnen de compressorloop wateraftappen noodzakelijk zijn, die risico's met zich mee brengen. Onderhoud is echter relatief gemakkelijk omdat de onderhoudsgevoelige delen zich op de begane grond bevinden in een omgeving waar de omstandigheden beheerst zijn.

3.2.6.2

Mechanisch mengen Mechanisch mengen heeft vanuit explosieveiligheid optiek als voordeel dat: ‐ er geen compressorloop is met de daarmee samenhangende bronnen. Die zijn geëlimineerd. Mits goed afgesloten is er op het dak van de slibgistingtank geen sprake van de introductie van nieuwe bronnen ten opzichte van de huidige situatie. Nadeel van de mechanische menging is dat: ‐ er binnen de slibgistingtank een onderhoudsgevoelig bewegend element geplaatst wordt (het mechanische deel van de menger). In het geval van storingen kan herstel alleen plaatsvinden door het openen van de slibgistingtank in het gasgedeelte. Dit is een complexe operatie die, wil het werk op een verantwoorde wijze kunnen worden uitgevoerd, inertisering van de gasruimte vereist. Dit vaak onder omstandigheden waarbij de gasproductie in de tank doorgaat. In de praktijk betekent dit dat er tegen de rand van verantwoorde omstandigheden wordt gewerkt. Het verdient aanbeveling te kiezen voor een zo betrouwbaar mogelijk systeem waarbij het hiervoor genoemde onderhoud zo weinig mogelijk behoeft plaats te vinden. Dit betekent onder meer kiezen voor een systeem met een zo groot mogelijke diameter van de menger en een zo gering mogelijke kans op verstopping of vastlopen. N.B.: Zo mogelijk dient er een voorziening te worden aangebracht waarmee de menger uit de SGT kan worden verwijderd zonder de gehele gasinhoud van de SGT behoeft te worden geïnertiseerd.

3.2.6.3

Conclusie Mits goed uitgevoerd (goed ontwerp, weinig onderhoud aan mechanische delen in de slibgistingtank) behoeft mechanische menging veiligheidstechnisch geen bezwaar op te leveren. 2.11.1. De veiligheidsappendages moeten: ‐ zodanig zijn ontworpen en vervaardigd dat zij betrouwbaar en geschikt zijn voor het beoogde gebruik en waar toepasselijk rekening houden met de eisen inzake onderhoud en beproeving van de voorzieningen; ‐ onafhankelijk van andere functies zijn tenzij hun veiligheidsfunctie niet door die andere functies beïnvloed kan worden; Pagina 18 van 24 Adviesgroep SAVE


3.3 3.3.1

Explosieveiligheid Inleiding Voor wat betreft de explosieveiligheid geldt ook de voorkeurtrits van Elimineren, Beheersen en Accepteren. We elimineren waar mogelijk, waar dit niet volledig kan willen we uitgaan van een situatie die we beheersen. We vermijden situaties die niet beheerst kunnen worden. Aan de hand van de verschillende onderwerpen die opgenomen zijn in paragraaf 2.4 gaan we in op de ontwerpprincipes die voortkomen vanuit het onderwerp Explosieveiligheid.

3.3.2

Plaats (locatie)

Potentiële bronnen in de buitenlucht De voorkeur heeft om potentiële bronnen die niet geëlimineerd kunnen worden in de buitenlucht te situeren. De ventilatieomstandigheden daar zijn zodanig dat kleinere bronnen weggeventileerde worden en geen gevaar opleveren. De volgende onderdelen hoeven niet als gevarenbron te worden beschouwd: ‐ geheel gelaste leidingen en verbindingen ‐ onderdelen ( met een inwendige druk < 0,5 bar) waarbij kan worden aangetoond dat door goed ontwerp, constructie, beproeving, beheer en onderhoud de kans op storingen (ook niet onder abnormale omstandigheden en bij storingen) verwaarloosbaar klein is2. Het aantonen van het tweede criterium is in de praktijk van het waterschap vaak lastig. Als regel zouden die onderdelen bij voorkeur naar buiten gaan.

3.3.3

Ventilatie capaciteit

Indien in gebouw: een voldoende mate van ventilatie Indien binnen een gebouw toch bronnen moeten worden gesitueerd moet daar sprake zijn van een voldoende mate van ventilatie. In termen van de NPR 7910‐1 moet er minimaal tenminste sprake zijn van "Beperkte ventilatie". Dit betekent afhankelijk van de omstandigheden een eis van een ventilatievoud van 4 of 5 maal per uur en 2 Zie voor de exacte formulering de NPR 7910‐1 paragraaf 7.5.1 Pagina 19 van 24 Adviesgroep SAVE


voldoende capaciteit om gegeven de omvang van de lekbronnen de concentratie beneden 10% LEL te houden. Dit kan via natuurlijke ventilatie of via kunstmatige ruimtelijke ventilatie worden bereikt.

3.3.4

Ventilatie beschikbaarheid Indien in gebouw kunstmatige ruimtelijke ventilatie: een voldoende mate van beschikbaarheid Indien binnen een gebouw toch bronnen moeten worden gesitueerd moet daar sprake zijn van een voldoende mate van ventilatie met een voldoende mate van beschikbaarheid. In termen van de NPR 7910‐1 moet er bij kunstmatige ruimtelijke ventilatie dan sprake zijn van minimaal "zwakke beschikbaarheid". Dit betekent dat elk ventilatiesysteem in een ruimte moet beschikken over een "rechtstreekse bewaking", die uitvallen onmiddellijk signaleert en door menselijke tussenkomst (urgent alarm) zo spoedig mogelijk wordt hersteld.

3.3.5

Soort bron

Bronnen zoveel als mogelijk beperken en zeker die van de klassen 'continu' en 'primair' Ontwerptechnisch moeten lekbronnen worden vermeden. Wanneer dit niet mogelijk is: bronnen met alleen klasse twee (secundaire bronnen) gebruiken. Dit behoudens continue bronnen die proces gerelateerd zijn (SGT, gashouder, inwendig in leidingen, slib‐overstort, nagistend slib)

3.3.6

Soort Zone

Zone: zo veilig mogelijke soort Het doel is om een zone van een zo veilig mogelijke categorie te bereiken en zoveel mogelijk op een 'veilige plaats'. Dus zoveel mogelijk buiten en dan op een locatie die in principe niet overlapt met de aanwezigheid van personen (zoals uitstroming op een hoogte boven de aanwezigheid van een persoon). Zones (in afnemende volgorde van gevaar): Zone 0: is niet te vermijden in onderdelen die gistend slib voeren (SGT, slib‐overstort en ‐ beperkt ‐ nagistend slib) en gas voeren (gashouder) Zone 1: is te vermijden in gebouwen bij goed ontworpen systeem en minstens kunstmatig ruimtelijke ventilatie met voldoende capaciteit en 'zwakke' beschikbaarheid of met natuurlijke ventilatie met tenminste een 'gematigde capaciteit'. Pagina 20 van 24 Adviesgroep SAVE


Zone 2: is niet te vermijden in gebouwen het geval van persleidingen in de compressorloop bij goed ontworpen systeem en minstens kunstmatig ruimtelijke ventilatie met voldoende capaciteit en 'zwakke' beschikbaarheid. Deze ruimten in bedrijfsgebouwen worden uitgerust met een op het volume van die ruimten aangepaste explosieontlasting (explosieluiken). Op basis van een risicoafweging behoeft de gezoneerde ruimte bovenin de gashouder niet met een explosieontlasting te worden uitgevoerd. Bij afgaan van de gasdetectie wordt daarin de (Ex‐ gecertificeerde) apparatuur uitgeschakeld. AG: (Afwijkend Gebied) is niet te vermijden in ruimten met verbrandingsapparatuur van gas (WKK ruimte, gasketelruimte, fakkel). In ruimte met AG geldt dat de ventilatie 'optimaal' moet zijn. Dit betekent een ventilatievoud van tenminste 4 maal per uur. NGG: (Niet Gevaarlijk Gebied) dit is het na te streven doel voor de ruimten binnen een gebouw.

3.3.7

Eisen aan personeel

Zone: zo veilig mogelijke soort Werkzaamheden in een gezoneerd gebied Algemeen Werkzaamheden in een gezoneerd gebied behoren alleen te worden aangevangen als is gewaarborgd dat er geen explosieve atmosfeer aanwezig is of kan ontstaan of dat er geen ontstekingsbronnen aanwezig zijn of kunnen worden gevormd. Het gebied waar werkzaamheden worden uitgevoerd is als veilig te beschouwen als de gasconcentratie lager is dan 10 % van de LEL. In gebieden met een gasconcentratie groter dan 10 % van de LEL mogen werkzaamheden niet worden aangevangen of behoren de werkzaamheden te worden gestopt. Met name een als zone 0 geclassificeerd gebied verdient extra aandacht omdat het een gebied betreft met een te hoge kans op de aanwezigheid van een explosief mengsel waardoor het betreden ervan een te hoog risico vormt op ontsteking (bijv. als gevolg van elektrostatische ontlading van kleding of ontsteking door andere oorzaken); bovendien bestaat het gevaar op verstikking. Waarborgen van de afwezigheid van explosieve atmosfeer Bij werkzaamheden in een gebied geclassificeerd als: ‐ zone 2 behoort de gasconcentratie op de werkplek regelmatig te worden gecontroleerd (10 % LEL meting). ‐ zone 1 behoort de gasconcentratie op de werkplek continu te worden gecontroleerd (10 % LEL meting). ‐ zone 0 kunnen werkzaamheden alleen worden uitgevoerd als de bron van brandbare gassen is weggenomen. Hierbij behoort de gasconcentratie op de werkplek continu te worden gecontroleerd (10 % LEL meting). Werkzaamheden met verhoogd risico (lassen, slijpen, open vuur enz.) behoren in gezoneerde gebieden slechts te worden aangevangen als vooraf tevens mogelijk risico op vrijkomen van brandbaar gas in het Pagina 21 van 24 Adviesgroep SAVE


werkgebied is vastgesteld en passende maatregelen om dit risico te verkleinen of uit te sluiten zijn genomen.

3.3.8

Eisen aan apparatuur

Zone: zo veilig mogelijke soort De apparatuur (potentiële ontstekingsbronnen) moet in overeenstemming zijn met de zone waarin deze aanwezig is. We toetsen hierbij aan het I‐SZW Handhavingsmodel. Alleen de groene vakken daarin zijn acceptabel.

Figuur 3.7: Het I‐SZW Handhavingsmodel

3.3.9

Verdere aandachtspunten ‐ ‐

Ten behoeve van inspectie en onderhoud: voorkeur voor bovengrondse leidingen Ten behoeve van het voorkomen van onnodige gasophoping en onnodige drukopbouw bij explosies: voorkeur voor situeren bronnen in buitenlucht of open gebouwen Pagina 22 van 24 Adviesgroep SAVE

Filosofie Biogasveiligheid Eindrapport

Recommend Documents