fietstocht langs urk en schokland

50 KM

Fietsroute Rondje NOP Deze fietsroute voert u langs plekken waar u stil kunt staan bij het werk van Waterschap Zuiderzeeland en uiteraard bij het mooie landschap van Flevoland. De route gaat onder meer langs het oude Urk en het voormalige eiland Schokland.

inleiding

fietstocht langs urk en schokland Rondje nop

Deze fietsroute van ongeveer 50 kilometer voert u langs een aantal plekken waar u eens stil kunt staan bij het werk van Waterschap Zuiderzeeland. En uiteraard bij het mooie landschap van Flevoland. De route leidt u onder meer langs het oude Urk en het voormalige eiland Schokland, dat verhoogd in de Noordoostpolder ligt. Veel fietsplezier!

waterschap zuiderzeeland Flevoland leeft. Er wonen, werken en recreëren elke dag vele duizenden mensen. Flora en fauna maken het landschap uniek. Dit lijkt allemaal zo vanzelfsprekend, maar dat is het niet. Als Waterschap Zuiderzeeland zijn werk niet goed zou doen, stonden de polders in korte tijd enkele meters onder water. Op het laagste punt ligt het ‘nieuwe land’ zo’n vijf meter beneden de zeespiegel. Goed waterbeheer is daarom van levensbelang. En daar komt meer bij kijken dan alleen het onderhouden van dijken. Het water in de polders moet permanent op het juiste peil blijven. En afvalwater moet worden gezuiverd zodat het niet sloten en meren vervuilt. Het klinkt misschien nog raar, maar ook in Flevoland wordt ruimte geleidelijk aan schaarser. Duizenden

3

extra woningen en vele hectares bedrijventerreinen zijn nodig. Allemaal vragen ze een stukje land. Boeren willen voldoende landbouwgrond en tegelijkertijd groeit de behoefte aan natuurgebieden en recreatie. Hoe drukker het wordt in de polder, hoe groter het belang van goed waterbeheer. Maar ook water heeft ruimte nodig. Om water de ruimte te geven die het nodig heeft, is goede samenwerking noodzakelijk. Waterschap Zuiderzeeland onderhoudt daarom nauwe banden met het Rijk, provincies, gemeenten, natuurorganisaties, maatschappelijke organisaties, belangenbehartigers en andere waterschappen. En vanzelfsprekend ook met de inwoners van Flevoland. Zo zorgt Waterschap Zuiderzeeland ervoor dat het waterbelang, naast alle andere belangen, goed wordt behartigd. Samen werken aan integraal waterbeheer voor een veilige, kwalitatief goede en aantrekkelijke leefomgeving op een open en verantwoord wijze. Dat is waar Waterschap Zuiderzeeland voor staat. Wat doet het daarvoor? Waterschap Zuiderzeeland beheert het water in de polders van Oostelijk en Zuidelijk Flevoland en de Noordoostpolder. Ook de Blokzijler Buitenlanden (gemeente Steenwijkerland) en de woonwijk Lemstervaart (gemeente Lemsterland) vallen onder het beheergebied. In totaal zo'n 150 duizend hectare land, waarop 380 duizend mensen wonen. Voor dit gehele gebied onderhoudt Waterschap Zuiderzeeland de dijken, vaarten en tochten, zorgt het dat het waterpeil op een vooraf vastgesteld niveau blijft, bewaakt het de waterkwaliteit en zuivert het afvalwater afkomstig van inwoners en bedrijven. Waterschap Zuiderzeeland is bovendien belast met de bestrijding van muskusratten, om schade aan dijken en oevers te voorkomen. Ook coördineert het de botulismebestrijding in Flevoland. Waterschap Zuiderzeeland: veiligheid, voldoende water en schoon water.

4

routebeschrijving Rondje nop



routebeschrijving

 

Afstand







± 50 km Parkeerplaats Marktplein Emmeloord.

PARKEREN

S TART

Hier vindt u ook Hotel/ Restaurant ’t Voorhuys (De Deel 20, Emmeloord) Poldertoren Emmeloord

Fiets achter de Poldertoren de Distelstraat in,

richting het gemeentehuis.

Zie ook poldertoren. (pag. 12)



 an het einde van de Distelstraat slaat u linksaf. A Steek bij het verkeerslicht de weg en vervolgens de brug over.



Sla vervolgens rechtsaf richting Tollebeek (5 km).



 a de fietsbrug over, sla rechtsaf en daarna gelijk G linksaf richting Tollebeek.



Ga bij de eerste rotonde rechtdoor.



voorbij het tankstation de Urkerweg over en Steek 



Sla bij de kruising linksaf en volg de Hannie Schaftweg. U gaat de brug over.



Ga bij de volgende rotonde rechtsaf, de Karel Doormanweg op. Volg deze weg ongeveer 3,5 km.



Sla bij de Zuidwesterringweg rechtsaf

ga het fietspad op langs de Hannie Schaftweg. U fietst met de bocht mee naar links.

6



Ga over de brug en de kruising met de Urkerweg rechtdoor. Volg de Zuidwesterringweg: Tollebeek ligt aan uw linkerhand. Ga bij het volgende kruispunt het fietspad op, dat links van de weg ligt.

De afvalwaterzuiveringsinstallatie (AWZI) van de Noordoostpolder ligt hier ongeveer een kilometer vandaan. Als u bij dit kruispunt (Tollebekerweg) rechtsaf gaat, komt u langs twee kleine gemalen die ervoor zorgen in dit laaggelegen gebied bij Tollebeek landbouw mogelijk is. Zie ook AWZI Tollebeek. (pag. 13)



Ga na ongeveer 2 km linksaf, de Staartweg op.



Ga de eerste weg rechts, de Vormtweg op.



Sla na ongeveer 2,5 km rechtsaf, de Westermeerweg op richting Lemmer.



Bij de eerstvolgende afslag linksaf, gaat u de Schapenweg op, richting de windmolens.



Ga linksaf via het fietspad de dijk op, richting Urk.





Rechts van u ligt het IJsselmeer. Zie ook dijken. (pag. 14)

Blijf het IJsselmeer volgen als u Urk in fietst en ga over de Staverskade.

U fietst langs het herdenkingsmonument (pag. 15 ) en de vuurtoren. (pag. 16)



Voorbij de Vuurtoren rijdt u de haven binnen. Ga voor de haven direct linksaf de Wijk 1 in.



Ga vervolgens de eerste straat rechts in, de Pieter

Hakvoortstraat, en dan weer de eerste straat rechts.



Na 50 m gaat u linksaf de Westhavenkade op.



De Westhavenkade loopt over in de Oosthavenkade. Zo'n 20 meter voor het einde van deze kade gaat u links naar voren de Wijk 1 in.

7



Ga aan het einde van deze weg rechtsaf, de Raadhuisstraat in.



Volg deze weg rechtdoor; hij gaat over in Het Klif.



Ga aan het einde van Het Klif linksaf, de Klifweg op.



Volg deze tot u bij een rotonde komt.



Ga bij de rotonde linksaf het fietspad op langs de Sluisweg (let op: het fietspad ligt aan de andere kant van de weg).

Na 550 m ziet u aan uw rechterhand Gemaal Vissering liggen. Zie ook gemaal vissering. (pag. 17)



Steek voorbij Gemaal Vissering de weg over en ga het fietspad over de dijk op, richting Schokkerhaven.



Blijf dit fietspad volgen; van Urk tot Schokkerhaven is ongeveer 11 km.



U gaat onder de Ketelbrug door. Zie ook ketelbrug. (pag. 19)



Volg bij Schokkerhaven de route richting Schokland.



Voorbij de haven rijdt u de woonwijk in; blijf het pad volgen.



Fiets na de woonwijk de dijk af en ga rechtsaf de Ramsweg op.



Ga na ongeveer 1 km linksaf de Palenweg op, richting Schokland.



Ga na ongeveer 1 km rechtsaf het fietspad op richting Schokland. Voor u ligt een bos.





Volg het fietspad richting de zuidpunt van Schokland. Hier liggen de resten van een kerkje. Zie ook schokland. (pag. 20)

8



Blijf het fietspad volgen. U komt nu bij de terp Zuiderbuurt, waar vroeger 15 huisjes stonden. Vervolgens komt u langs Middelbuurt, waar het kerkje nog te zien is.



Ga hierna rechtdoor de Schokkerringweg over en vervolg het fietspad richting de haven van Oud Emmeloord. U steekt ook nog de Oud Emmeloorderweg over.



Ga voorbij de haven met de bocht mee naar links en vervolgens rechtsaf richting Emmeloord.



Aan het einde van het fietspad slaat u linksaf de Vliegtuigweg op.



Ga na 400 m rechtsaf het fietspad op.



Ga aan het einde van het fietspad rechtsaf de Nagelerweg op, richting Emmeloord.



Volg deze weg alsmaar rechtdoor, tot u aan uw linkerhand de Poldertoren ziet.



Steek bij de verkeerslichten de Lange Dreef over richting De Deel. U bent weer gearriveerd bij de Poldertoren van Emmeloord, het start- en eindpunt van deze route.

9

10

bezienswaardigheden Rondje NOP

1

Poldertoren

De Poldertoren is een watertoren in het centrum van Emmeloord. De toren werd gebouwd tussen 1957 en 1959.

De Poldertoren is met zijn 70,5 meter (inclusief windvaan) het hoogste punt in de Noordoostpolder en al van ver buiten Emmeloord te zien. Mede daardoor wordt de toren wel gezien als baken en symbool van de Noordoostpolder; het is daarbij een van de hogere watertorens van Nederland. De toren heeft vier uurwerken en 48 klokken. Tegenwoordig doet de toren geen dienst meer als watertoren.

'De Poldertoren is met zijn 70,5 meter het hoogste punt in de Noordoostpolder' 12

10

AWZI Tollebeek

Aan de noordoostkant van Tollebeek ligt de afvalwaterzuiveringsinstallatie (AWZI) van Tollebeek.

Hier zuivert Waterschap Zuiderzeeland het afvalwater van de Noordoostpolder. Dit water komt via het riool en persleidingen bij de installatie. Waterschap Zuiderzeeland zuivert het water zodat het weer naar het oppervlaktewater mag stromen. In Oostelijk en Zuidelijk Flevoland heeft Waterschap Zuiderzeeland nog vier AWZI’s.

'Na zuivering kan het water weer naar het oppervlaktewater stromen' 13

15

DIJKen

De Westermeerdijk, waar u nu staat, maakt deel uit van de dijken die de Noordoostpolder beschermen tegen het water. Ze zijn in gebruik genomen toen in 1939 de Noordoostpolder werd aangelegd.

Dankzij de dijken kunnen we in Flevoland veilig wonen, werken en recreëren. Medewerkers van Waterschap Zuiderzeeland zorgen ervoor dat de dijken in een goede staat blijven. Ook ruimen ze het drijfvuil op dat na hoog water op de dijken achterblijft en repareren ze de afrasteringen en borden rond de dijken. Jaarlijks wordt de ‘stortberm’, de grote stenen aan de waterzijde, opgehoogd omdat de stenen verzakken. Het gras op dijken wordt gemaaid of door schapen kort gehouden. Daarvoor bestaan overeenkomsten met pachters uit de polders of van buitenaf. Wat niet verpacht kan worden, wordt door aannemers gemaaid. Om aan de veiligheidsnormen te blijven voldoen moeten dijken soms worden versterkt. Dit betekent in de praktijk dat de dijken dan hoger en soms ook breder gemaakt worden.

14

16

Herdenkingsmonument

Het herdenkingsmonument in Urk is in 1968 door Koningin Juliana onthuld, in nagedachtenis van de meer dan 210 Urker-vissers die tussen 1865 en 1904 in de golven zijn omgekomen.

Het kunstwerk stelt een vissersvrouw voor, die nog één keer achterom kijkt naar zee, vanwaar haar geliefde(n) had(den) moeten komen. Helaas, zwaar is de tol die het altijd gevaarlijke vissersberoep door de eeuwen heen eiste. Op de marmeren platen staan namen van hen die niet van zee terugkeerden.

‘Op de marmeren platen staan namen van hen die niet van zee terugkeerden’

15

16

Vuurtoren

De vuurtoren van Urk is 31 meter hoog. Op de top is een rood gekleurd lichtwerk geplaatst. Het licht heeft een maximaal bereik van ruim 33 kilometer.

In 1972 is de vuurtoren verbouwd en gerestaureerd. De toren bevat op de begane grond een kleine tentoonstelling over de vuurtorenwachters, hun bezigheden en bijzondere gebeurtenissen. Om het licht een draaiend effect te geven, is vroeger in de toren een gewicht geplaatst dat de vuurtorenwachter regelmatig moest ophijsen. Het langzaam wegzakkende gewicht zorgde ervoor, dat de lenzen gingen draaien rondom een stilstaande lamp. Elke vijf seconden is er een lichtstraal zichtbaar van 0,2 seconden. Alhoewel het licht later geautomatiseerd is, hangt het gewicht nog steeds in het midden van de toren.

'De toren bevat een tentoonstelling over de vuurtorenwachters en bijzondere gebeurtenissen'

16

25

Gemaal Vissering

Gemaal Vissering is één van de zeven hoofdgemalen van Waterschap Zuiderzeeland die zorgen dat het water in Flevoland op peil blijft. Vrijwel permanent zijn drie gemalen bezig om de Noordoostpolder bewoonbaar te houden.

Een polder blijft niet vanzelf droog. Neerslag, en ook water dat door de dijken heen sijpelt of uit de grond omhoog komt, moet weggepompt worden. Als dit niet gebeurt, staan binnen een week grote plassen water op het land. De bewoners van de Noordoostpolder danken hun ‘droge voeten’ aan de gemalen Buma in Lemmer, Smeenge bij Kraggenburg en Vissering op Urk. geschiedenis Noordoostpolder

Op 13 december 1940 sloot het laatste gat in de dijken rond de Noordoostpolder. Daarna begon het wegpompen van het water. Als eerste gemaal kwam Buma, bij Lemmer in bedrijf, een paar maanden later Smeenge. De bouw van Gemaal Vissering verliep moeizaam: het gemaal was pas in 1943 klaar. Dat was te laat om nog bij te dragen aan de drooglegging van de Noordoostpolder. Het gemaal is vernoemd naar mr. G. Vissering, die president > 17

Gemaal Vissering vervolg

was van de Nederlandsche Bank, voorzitter van de Zuiderzeevereniging en lid en ondervoorzitter van de Zuiderzeeraad. Gemaal Vissering, een kleine elektriciteitcentrale

Gemaal Vissering heeft drie motoren: twee draaien op gas, één op diesel. De pompen kunnen gezamenlijk 2,32 miljoen liter water per minuut de polder uitpompen. Ze kunnen in perioden dat er niet gemalen hoeft te worden, een dynamo aandrijven voor de opwekking van elektriciteit. Gemaal Vissering kan dan ook worden aangemerkt als een kleine elektriciteitcentrale, wat op zich uniek in Nederland mag worden genoemd. De opgewekte elektriciteit wordt tegen vergoeding aan het net geleverd. De warmte die vrijkomt als de motoren draaien, wordt als milieuvriendelijke restwarmte getransporteerd naar het nabijgelegen industrieterrein. Daar wordt het onder meer gebruikt voor productieprocessen en ruimteverwarming.

18

27

Ketelbrug

De Ketelbrug verbindt de Noordoostpolder en Oostelijk Flevoland met elkaar. Hij werd 15 juni 1970 in gebruik genomen. Met zijn lengte van 800 meter, behoort de Ketelbrug tot de grotere bruggen van ons land.

'De ketelbrug is 800 meter lang'

19

33

Schokland

Schokland is een ingepolderd eiland in de Noordoostpolder. In de Middeleeuwen was het veel groter dan nu en had het drie dorpjes.

Het noordelijkste dorp heette Emmeloord en op het zuidelijke deel lagen de dorpjes Middelbuurt (of Molenbuurt) en Zuidert (Zuiderbuurt). Deze werden samen ‘Ens’ genoemd. Deze naam komt waarschijnlijk van 'Endesea' wat eendenzee zou betekenen. Aan de Zuiderpunt stonden een kerk en een lichtbaken. Door zware stormen en landafslag werd het eiland steeds kleiner. Vanwege de onveilige situatie en omdat de instandhouding van het eiland te duur was, werd in 1859 op bevel van koning Willem III het gehele eiland ontruimd. Ironisch genoeg is het eiland na 1859 nauwelijks kleiner geworden en zelden door stormen bedreigd. De meeste bewoners evacueerden naar Vollenhove en het dorp Brunnepe bij Kampen, waar de Schokkerbuurt gebouwd werd. De katholieke kerk van Emmeloord werd steen voor steen afgebroken en vrijwel exact weer opgebouwd in Ommen. Met het droogvallen van de Noordoostpolder in 1942 werd het eiland volledig omgeven door land.

20

Schokland werd datzelfde jaar onderdeel van het nieuw opgerichte Openbaar Lichaam 'De Noordoostelijke Polder'. In 1962 ontstond hieruit de huidige gemeente Noordoostpolder. Van de drie dorpen is alleen de bebouwing van Middelbuurt deels bewaard gebleven. Unesco

De Unesco riep in 1995 Schokland uit tot werelderfgoed. Sinds die tijd wordt er met man en macht gewerkt aan het behoud van de cultuurhistorische, archeologische en landschappelijke waarden van het voormalige eiland. De grondsoort van Schokland is een dunne laag klei op een dikke laag veen dat een sponsachtige structuur heeft. Toen de Noordoostpolder was drooggelegd, kwam het grondwaterpeil lager te liggen. Hierdoor oxideerde het veen en werd het compacter (inklinking). Het oppervlak van het eiland is hierdoor sinds de drooglegging al zo'n anderhalve meter gezakt. Zulke inklinking is onomkeerbaar: bij vernatting van veen zet de ondergrond niet meer uit. Waterschap Zuiderzeeland heeft eraan meegewerkt dat het eiland niet verder inklinkt.

21

Emmeloord Urk

Lelystad

Dronten

Almere Zeewolde

Fietsroute Rondje NOP (± 50 km)

meer Fiets- en wandelroutes Waterschap Zuiderzeland brengt een aantal fietsen wandelroutes uit. Deze zijn te verkrijgen bij het waterschap. Zie www.zuiderzeeland.nl voor de beschikbaarheid.

22

VEILIGHEID voldoende water schoon water waterschap Zuiderzeeland

Meer weten over fiets- en wandelroutes? Kijk op www.zuiderzeeland.nl

Lindelaan 20 - 8224 KT Lelystad [email protected]

T F

(0320) 274 911 (0320) 247 919