Fietsroute Fietsroute Hasselt - Erfgoeddag 2011
3
2
Voorwoord Het thema van erfgoeddag editie 2011 is “Armoe troef”. Op deze erfgoeddag laten armen en verenigingen die armoede bestrijden hun troeven zien. Armoede is een eeuwenoud gegeven, maar we zien een opvallende trend waarbij armen uit de anonimiteit treden en vandaag meer dan ooit zelf het woord nemen. Zo zijn er de laatste jaren een aantal nieuwe verenigingen ontstaan waarin men door onderlinge solidariteit het hoofd tracht te bieden aan problemen die armoede met zich meebrengt. Tegelijkertijd blijven de meer traditionele verenigingen en initiatieven vandaag ook nog steeds broodnodig. Armoede is een universeel gegeven, dat met iedere arme een ander gezicht krijgt. Het gaat immers niet louter over financiële armoede, maar bijvoorbeeld ook over kansarmoede en sociale armoede en de onvermijdelijke impact op het leven van eenieder die ermee geconfronteerd wordt. We willen u laten proeven van de soms zeer persoonlijke kansen en drempels, die armen dagelijks ervaren. Vandaag treden armen, armoede en armoedebestrijding in de schijnwerpers en schrijven ze hun eigen verhaal. U kan wandelen en fietsen langs de plaatsen waar armen elkaar ontmoeten en waar armoede bestreden wordt. U komt langs de plaatsen in Hasselt waar vrijwilligers zich inzetten voor solidariteit en integratie, en waar ze instaan voor de basisbehoeften van “bed, bad en brood”. In Ter Hilst brengen de buurtbewoners u een voorstelling over hun leven en over wat ze belangrijk vinden. Op de Abdijsite van Herkenrode kan u kennismaken met het verhaal van Tijl van Limburg, die in 1971 een doek van Vermeer ontvreemdde uit het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel, om met het losgeld de slachtoffers van overstromingen in Bangladesh te helpen. In het minderbroederklooster, traditioneel een orde waar in armoede geleefd wordt en waar armen geholpen worden, wordt de traditie van de bedeling van de Sint-Hubertusbroodjes even opnieuw leven ingeblazen! Het wordt een dag met een zeer gevarieerd programma, waarop we hopen u te mogen begroeten!
Karolien Mondelaers Schepen van cultuur en erfgoed
Inhoudstafel 1 Minderbroedersklooster Armen en niet-armen samenbrengen in een vereniging De minderbroeders De Sint-Hubertustraditie “De Brug-Hasselt” vzw
6 6 6 9 13
2 Nationaal Jenevermuseum Hasselt Beeldvorming over armen en alcoholmisbruik in de 19de en 20ste eeuw
17
3
Volkstehuis Maagd der Armen met beeldhouwwerk Benedictus Paesmans Basisondersteuning voor armen die terug willen keren in de maatschappij
17 19 19
4 Café Anoniem — Vzw Vriendschap Solidariteit en ontmoeting
22 22
5 De Sint-Vincentiusvereniging Kuringen Bijna 140 jaar vrijwillige, maatschappelijke dienstverlening
25 25
6 Poortgebouw — Herkenrode abdij Tijl van Limburg — Een wilde weldoener
29 29
7 Klavertjevier — Vzw Vriendschap Maaltijd en ontmoeting
32 32
8 De Magneet Voorstelling: Kien!
35 35
9 + 10
Het OCMW Maatschappelijke dienstverlening voor iedereen
Colofon
36 36 39
5
4 6 E3 13 A1 3
ZO
LD
ER
SE
KIE
ZE
L
GE
13
DREEF
E3
HERKENRODE
BR
AN
GE NKERSTEENWEG
GE NKE RS TEEN W EG
RAAT
WEG
5
ST
3
RSTEEN
DE
A1
KURINGE
HER
N2
KEN
RO
DE
SIN
GE
L
ALBERTKANAAL
IN
AAT IESTR ELFD
AAT
E LIN
AN
T
TRAA T
IJK LR
AAT C
MAA ST RIC
TRAAT Rede
N
rijke
AA
rsst
HT
RT AD ST
M SO
V
ER
L GE
IN ES
PRIN
UIDEN
UID T-TR SIN
8
SINT-TR
ER
STE
SWEG
EN
WE
G
EXPRES
Het OCMW
S BI SSC
HOPS
SINGE
L
EG
UV
ER
NE
UR
EP
EN
BE
KE
RW
EG
.
ID RU
NT -T
GO EG
NW
AA T
MVA ART
9
N
EL W
EE
DI
N
CULTUREEL CENTRUM
SI IJ
SN
ST
STR AA
EW
TO
ER
TE R
CAS
AT RA
TL
C IE
UD
AU
EITSLAAN
SL .
KU N
NST
STADSO
UNI VE RSI T
r
EN
TR
FF
ES
GU
ELL
NE
C A PU
L.U.C.
PROVINCIEHUIS
RI
ST
RS HTE
BO
De Magneet
LA
JAPANSE TUIN
G
8 9 + 10
GRENSLANDHALLEN
IJN
NIN
Klavertjevier - vzw Vriendschap
DEW
OUDE LUIKERBAAN
ST
L
EE
GE
Poortgebouw - Herkenrodeabdij
7
G B OU
KO
De Sint-Vincentiusvereniging Kuringen
6
KEMPIS
NW
GS
EG
IJ
3
5
DE
M EL
KR
Café Anoniem - vzw Vriendschap
ERTS
ME
ZEFSS
EN
Volkstehuis Maagd der Armen
4
TR RS
T RA
DEM ERS
AAT HOOGSTR
TRAAT
AAT
RTSTR ALBE
GUFFENSLAAN WEL VAAR TSTR .
ER
3
A1
Nationaal Jenevermuseum Hasselt
TR
MAA
TOE KOMSTS TR.
BO
2
NS
AA
IN
OO
TORENPLEIN
STRAAT
SINT-JO
LE
7
13
Minderbroedersklooster - "De Brug-Hasselt" vzw
E3
1
ME
AT
R. ST
RS KE
ER
IJN W SC HR
ZWANESTR.
O.-L.VROUWSTR.
CELL EBRO STRA EDER SAT
DP
RKT
ER T RICHT
ING
OL
RS
T
KON
EE ST
ER ST
RU
NK
OP
T AA TR
S
G WE
PE
LADE GER R. CHEST
N RU
EN TE RS TE KS
K
VISMARK
MAAS
STRAAT
IJS ER DD BA
Z
RIDDE R
AR
EG
KAPERMOLENPARK K O NI N
GE
LAAN
TR AA T
LE
JENEVERPLEIN
AT
ID O
IE-
RID DE RS
RA
MELD
KT
FRUITMA
GROTE MARKT HAVERMARKT
2 ST
HE
L
I SA BE
AN
LA
R.
EN
ST
EN
ISS
LL
ON
BO
TH
EL
NG ESI
DEK
VEL VAN
HENDRIK
EMSSTRAAT WILL
KAPELSTRAAT
.
MAR
AA
GU
ND
EG
AT
MAAGDEN DRIES
MA
L DE SCHIER VE
N OR
NW
RA
RI PORDDER TMAN SSTR
AT
B OT ER
IDEW
RO
PP
GENK
ST
AA T
RHE
T R AAT
ER
S TR
HTE
DEMER
VOORS
N.
ST
P UT
GROENPLEIN STRAAT
TRIC
EL
IN
AAT
AA
ALDESTRA
SING
LE
EGSTR
SL
WA L
EN
HEN
TP
O RW
DIE
RD-
R AAT
LN.
SPO
STATIONSPLEIN BA MP
LOMBAA
NN
WILG
AR
.
RSTR. DEME
R V ER
US
RG
PAARDS
NO
ST
ID
BU
1
DER BROE DERSS TR.
NEU
LD
TR
MIN
R.
ENL
AM
AS
ST
LAR
RA
IN
PS
TE
VER
AT
NE
NG
D OR
RT
RA
LO
NI
AT RA ST LA
ST
KO
4
KO
VAN VELDEKE PLEIN
RS
N
MA NT ELI USST R.
EG
T BON NEFANTENSTRAA
W
O
EN
RT E
DE
IT
TE
PO
RS
10
W
GE
G OU VIL
MA
SSTRAA T
LE N
RIN
ST
I HU
MO
KU
GA
N
IV
ON TH
G
A LA EN ISS
T EGA KATTRAAT ST
WE
DR.
EN
3
LENKO I KAA
ZU
GE L DE SIN
TE
RK EN RO
RS
HE
GE
WEG
E
K AAI
KAAI
RIN
CHE ST EEN
THUIS
KEMPI SCH
SLACH
KU
7
6 1
Minderbroederklooster
Armen en niet-armen samenbrengen in een vereniging De minderbroeders In 1898 kochten de minderbroeders de kerk en het klooster in de Minderbroederstraat aan. Het complex strekt zich uit tussen de Minderbroederstraat en Molenpoort. In 1797 werd de orde opgeheven en hun goederen verkocht. De nieuwe eigenaar was Guillaume Claes-Bosch. In 1846 keerde de minderbroeders terug naar Hasselt. Zij namen hun intrek in het Kapelhuis aan de Kapelstraat. Vanaf 1853 bewoonde zij enkele huizen aan de Havermarkt. In 1645 werd gestart met de bouw van hun klooster en kerk. Twee jaar later namen de geestelijken intrek in hun klooster, dat samen met de kerk door bisschop Blavier in 1655 werd ingewijd.
Tot 1634 verbleven de Hasseltse minderbroeders in het zogenaamde Minderbroedershuys aan de Kapelstraat. In datzelfde jaar verhuisden zij naar De Pasteye, op de hoek van de Isabellastraat. Minderbroeders kiezen ervoor om — als broeders van de armen — bezitloos te leven en er helemaal te zijn voor God, heilige en behoeftige medemensen. Ze laten zich inspireren door het evangelie van Jezus Christus, zoals Franciscus dat heeft gedaan. In alle eenvoud willen ze een bijdrage leveren aan de opbouw van het Rijk van God. Broederschap en gebed zijn de pijlers van hun bestaan. In hun werk voor kerk en samenleving en binnen de orde kiezen ze steeds de zijde van de kansarmen in de samenleving. Ze bieden hulp aan mensen in nood, komen op voor gerechtigheid en vrede, en eerbiedigen de schepping. De minderbroeders of franciscanen vormen een kloosterorde, ontstaan uit de volgelingen van Franciscus van Assisi. Franciscus kwam uit Umbrië, samen met zijn metgezellen schonk hij al zijn bezittingen aan de armen om zelf in pure armoede verder te leven. In snel tempo kwamen er steeds meer volgelingen bij uit vrijwel alle werelddelen. De vrouwelijke tak, de orde der Clarissen, ontstond al rond 1212. Franciscus vormde een broederschap die niet zakelijk was, maar meer een menselijke personengemeenschap. Bij de dood van Franciscus was de broederschap in volle ontwikkeling, er ontstonden twee stromingen: de spirituele en de conventionele. De spirituele steunde vooral op het begin: zij bleven trouw aan de oorspronkelijke norm, terwijl de conventionele richting meer in ontwikkeling was en minder letterlijk volgens de regel van Franciscus leefde. De spirituele kwamen uiteindelijk ook in conflict met de kerkelijke hiërarchie. Later zijn er nog enkele scheurringen en afsplitsingen geweest. Zo zijn er nu drie takken: de minderbroeders franciscanen, de minderbroeders kapucijnen en de minderbroeders conventuelen. In Vlaanderen hebben de franciscanen elf kloosters en huizen, ondermeer in Hasselt, Sint-Truiden, Sint-Niklaas, Antwerpen, Leuven, Genk en Heusden-Zolder.
Minderbroederkerk- en klooster. Foto: Annemie America
9
8 De eerste versie van de regel van de minderbroeders, waarmee Franciscus met zijn eerste elf broeders naar Rome trok om bij de paus de goedkeuring te vragen en die ook mondeling te ontvangen, stamt uit 1209. Deze regel ontwikkelde zich verder op de kapittels (bestuurscolleges bestaande uit katholieken, verbonden aan een kathedraal of kapittelkerk) van de broeders, waar zij hun ervaringen uitwisselden en met elkaar spraken over dingen die op God betrekking hadden. De oudste editie van de regel voor de minderbroeders waarover men beschikt, staat bekend als de Regula Non Bullata en dateert uit 1221. Deze legde naar de mening van de paus te veel de nadruk op armoede en onderling broederschap. Hij stelde dan ook voor deze regel te wijzigen, waar Franciscus niet mee opgezet was. Volgens de overlevering werkte Franciscus aan een nieuwe editie in Fonte Colombo. Deze regel, de Regula Bullata, kreeg in 1223 de goedkeuring van Paus Honorius III, en zo ontstond de orde der minderbroeders.
Het Minderbroederklooster en Ludovicuszaal De Sint-Hubertustraditie Vandaag kan je hier in het minderbroederklooster komen proeven van de zogenaamde Sint-Hubertusbroodjes. Het broodje is een soort sandwich, gezoet met kaneel, die volgens de mondelinge overlevering jaarlijks op de naamdag van Sint-Hubertus (3 november) tijdens een misviering gewijd werden en daarna bedeeld door een minderbroeder.
Praktisch Er is toegang tot de kloostergang voorzien met aandacht voor de huidige werking rond armoede. Het minderbroederklooster bevindt zich in de Minderbroederstraat 19.
Wedstrijdvraag Van wanneer dateert het oudste bidprentje dat zich in de kloostergang bevindt? Foto: Sint-Hubertusbroodjes
Over het Sint-Hubertusfeest met de traditie van het Sint-Hubertusbrood, is al informatie uit onze streken terug te vinden tot 1853. Toen legde een Hasseltse priester Vannes in zijn testament vast dat er jaarlijks een misviering zou zijn op Sint-Hubertus in de Virga Jessebasiliek. De dag begon met het wijden van de Sint-Hubertusbroodjes. ’S Avonds werd in de kerk een lofrede gehouden over Sint-Hubertus, in combinatie met een
11
10 uitvoering van het stuk“La Chasse de Saint-Hubert” van Jeane Henri de Méhul door de Alexis-Pierloz kring. Dat uitdelen van broodjes bij Sint-Hubertus is een gekend gebruik in Limburg. Sint-Hubertus werd over het algemeen vereerd tegen hondsdolheid. In kerken werd op 3 november brood gewijd. Dit brood werd dan gegeten door mensen en dieren, maar in afgeleide tradities werd er ook brood bedeeld aan kinderen en armen. Na de misviering ter ere van Sint-Hubertus, vond op de meeste plaatsen een zegening plaats van paarden en honden. In noord-Limburgse steden, zoals Wiemismeer (Zutendaal) en Sint- Huibrechts-Lille, werd de traditie van Sint-Hubertus uitgebreider gevierd dan bij ons. Jagers en boswachters kwamen samen om hun heilige te vieren. Dit ging gepaard met hoorngeschal van het jachthoornkorps, een jachtmis voor jagers met tweeloop en honden, defilés te paard en een geldomhaling met jachthoorns. De buit van de laatste jachtpartij van de jagers werd ten offer neergelegd voor het altaar. In ruil hiervoor werden de jagers en hun honden gezegend met een Sint-Hubertusbroodje. Na deze viering trokken de jagers terug het woud in, de opbrengst van deze jachtpartij maakte deel uit van een tombola die dezelfde dag gehouden werd. In de namiddag toonden de jagers hun schietvaardigheden op kleiduiven. Ze sloten deze feestdag af met een feestmaal. In Sint-Huibrechts-Lille stamt de traditie reeds uit 1661. De broederschap werd door paus Alexander XI met aflaten verrijkt en de parochiekerk zou een gedeelte van de stola van Sint-Hubertus bewaren. Deze stola werd gedragen door de priester die de Sint-Hubertusmis leidde. In Zuid-Limburgse steden, zoals Tongeren en Sint-Huibrechts-Hern, werd gewacht tot de eerstvolgende zondag na 3 november om het feest van Sint-Hubertus te vieren. Ook hier werd een plechtige Sint-Hubertusmis opgedragen, gevolgd door de wijding van paarden en honden of de zegening van kinderen en het Sint-Hubertusbrood. De legende vertelt dat vereerders met hun huisdieren van heinde en verre naar de Sint-Hubertuskapel in Tongeren kwamen, voor de dieren te vrijwaren voor razernij en kwalen. Tot in de 19de eeuw bestond de gewoonte de dieren met een ijzeren voorwerp te branden, als middel tegen hondsdolheid. De dieren werden eveneens gewijd en het brood werd gezegend om
mensen en dieren tegen onheil en rampen te beschermen. De Sint-Hubertustradities namen af in de loop van de decennia. Tijdens de jaren 1960 werd Sint-Hubertus nog steeds gevierd en werd het Sint-Hubertusbrood nog steeds gegeten, maar deze gebruiken werden zeldzamer. De geïnteresseerde broodeters werden met het jaar schaarser en de reden voor het eten van het brood werd langzaamaan vergeten. Kinderen vertelden aan andere kinderen dat het brood gegeten moest worden, zo niet werden ze gestraft met “de ziekte van de grote hond”. Tijdens de jaren 1970 werd de viering van Sint-Hubertus nieuw leven ingeblazen in Sint-HuibrechtsLille. Om de traditie in ere te houden, werd een viering gehouden en trokken de jagers de velden in op zoek naar wild. Ook in de jaren 1980 werd de traditie verder gezet, hoewel dit voornamelijk in noord-Limburg, Sint-HuibrechtsHern en Tongeren gebeurde. In de jaren 1980-1990 werden in Diepenbeek Sint-Hubertusvieringen gehouden. Het betrof hier voornamelijk verschillende dressuur- en springwedstrijden voor paarden, in combinatie met een eucharistieviering met wijding van het Sint-Hubertusbrood en dieren. De heilige Hubertus zou een leerling geweest zijn van bisschop Lambertus, die stierf in 705. In datzelfde jaar werd Hubertus gewijd. Hij evangeliseerde Brabant, de Kempen en Ardennen. Hij verplaatste de bisschopszetel naar Luik. Hij ging vissen op de Maas te Nivelle sur Meuse, waar hij een zwemmer redde. Een engel kondigde zijn dood aan, waarna hij de lengte van zijn eigen graf mat. Hij stierf vijf dagen later in Tervuren en werd begraven in de Sint-Pieterskerk te Luik. In 825 werd hij overgebracht naar de Ardennen. 100 Jaar na zijn dood werd hij uitgeroepen tot patroonheilige van jagers en boswachters. Hubertus was zelf ook jager. Toen hij op een Goede Vrijdag in de uitgestrekte bossen van Freyr (Ardennen) joeg, verscheen een hert met een lichtend kruis tussen het gewei, dat hem aanraadde zijn leven te beteren. Hierop besloot Sint-hubertus als kluizenaar in het woud te gaan wonen, waar hij ingewijd werd in het genezen van (mentaal) zieken. Sint-Hubertusbeeld uit de Sint-Hubertuskerk Foto: Annemie America
13
12 De mondelinge overlevering en het testament op zich zijn geen bewijzen dat deze traditie ook in Hasselt werkelijk leefde, maar er bestaan wel wat aanwijzingen in die richting. Zo zijn er tussen de Hasseltse bakkersbond en de harmonie Alexis Pierloz steeds zeer nauwe contacten geweest. De harmonie kende een traditie om op Sint-Hubertus een viering op te luisteren en het is dan ook best mogelijk dat zij voor deze viering broodjes kregen van de bakkersbond, om uit te delen aan de armen. Bovendien luisterde de Koninklijke Harmonie Hasselt – een samensmelting van Alexis Pierloz en de Harmonie Sint-Cecilia Kuringen – tot enkele jaren geleden nog jaarlijks een misviering in de Minderbroederskerk op bij Sint-Hubertus, met dit muziekstuk op het programma.
Praktisch Misviering in de Minderbroederskerk om 11uur, opgeluisterd door de Koninklijke Harmonie Hasselt en met aansluitend de bedeling van de Sint-Hubertusbroodjes. Ook tussen 14 uur en 18 uur kan je de Sint-Hubertusbroodjes komen proeven en dit in de Ludovicuszaal van het Minderbroederklooster. Het Minderbroedersklooster bevindt zich in de Minderbroedersstraat 19.
Wedstrijdvraag Wat staat er op de Sint-Hubertusbroodjes afgebeeld die op 1 mei bedeeld worden? Bron –
Kè. rremes obbe Beek, Jef Mangelschots, Hasselt, 2004
–
HBvL 01/11/1951, 26/10/1958, 03/11/1958, 08/11/1958, 04/11/1964, 04/08/1977, 29/10/1977, 21/10/1986, 03/11/1995, 31/10/2002
Het Minderbroederklooster en Ludovicuszaal “De Brug-Hasselt” vzw In 1995 werd “De Brug-Hasselt” vzw opgericht, met als doelstelling om in Hasselt en omgeving nieuwe initiatieven te ontwikkelen die achterstelling bij minderhedengroepen trachten weg te werken. Reeds 15 jaar helpen vrijwilligers van “De Brug-Hasselt” vzw mensen die het moeilijk hebben, het niet breed hebben, eenzaam zijn en hulp nodig hebben. Gedurende deze 15 jaar heeft de vereniging niet alleen een sterk netwerk uitgebouwd, maar is ook uitgegroeid tot een vaste pijler van het lokaal sociaal beleid van Hasselt en Limburg. “De Brug-Hasselt” vzw werkt volgens zes criteria: 1. Armen verenigen zich: Armen en niet-armen samenbrengen in een vereniging, met als doel armen uit hun maatschappelijk isolement te halen en hun kansen te vergroten. In hun werking zijn ze gericht op de samenwerking met andere organisaties en instanties die zich tot kansarmen richten. 2. Armen nemen het woord: Ruimte en kansen maken zodat armen het woord kunnen nemen, met als einddoel een volwaardige gesprekspartner in de samenleving te zijn. 3. Werken aan maatschappelijke emancipatie: De armen helpen groeien om hun burgerrechten volwaardig op te nemen. De maatschappij bewust maken van de gelijkwaardigheid van armen en niet-armen. 4. Werken aan maatschappelijke structuren: De verenigingen stimuleren bij de betrokkenheid van armen bij het beleid, de evaluatie van de maatschappelijke structuren en de rechtstreekse contacten tussen de armen en de verantwoordelijken in de samenleving. 5. Dialoog en vorming: De verenigingen streven naar solidariteit
15
14 tussen de armen en de samenleving. Daarom organiseren zij vormingsactiviteiten en zoeken actief partners in de samenleving om kennis over armoede vanuit de ervaring van de armen uit te wisselen, en misverstanden, vooroordelen en uitsluitingsgedrag bloot te stellen. 6. Armen blijven zoeken: Verenigingen waar armen het woord nemen zijn open en gastvrij. Ze blijven armen actief zoeken en uit hun isolement halen. Deze criteria worden verwerkt in verschillende activiteiten. Zo is zaterdag de belangrijkste ontmoetingsdag. Mensen kunnen er genieten van een warme maaltijd en gezelschap. De tweede zaterdag van de maand wordt een spelnamiddag georganiseerd, waar de deelnemers nuttige prijzen kunnen winnen zoals poets- en huishoudproducten. De derde zaterdag van de maand komt er soms een vereniging op kennismakingsbezoek. Ze krijgen dan een powerpointvoorstelling te zien over wat de vereniging allemaal doet. Verder komen er ook zelf organisaties die toelichtingen komen geven over onderwerpen die belangrijk zijn voor de doelgroep van “De Brug-Hasselt” vzw. Het gaat hier dan bijvoorbeeld over subsidiëring, energie, rechten en plechten.
Op regelmatige basis worden ook feesten georganiseerd. Zo is het jaarlijks sinterklaasfeest telkens een groot succes, met een warm middagmaal en een bezoek van de sint. Verder kunnen leden ondermeer nog genieten van het paasfeest, het kerstfeest, de pannenkoekendag en een uitstap naar de kermis. Verder worden er, in samenwerking met Vorming Plus en Open School, cursussen en vormingen aangeboden. Dit kan gaan van computercursussen en assertiviteitscursussen tot een driedaagse vormingsactiviteit in de legerkazerne van Sint-Truiden of Houthalen-Helchteren, waar de deelnemers drie dagen leven tussen de soldaten.
Foto: "De Brug-Hasselt" vzw: computercursus
Foto: "De Brug-Hasselt" vzw: ontmoeting op zaterdag
“De Brug-Hasselt” vzw begon met een kleine subsidie van de stad Hasselt. Ze vergaderden in een zaaltje van het lokaal van de paters van het Heilig Hart. Ongeveer 13 jaar geleden zijn ze verhuisd naar het Minderbroedersklooster. Momenteel zetelen ze in een gebouw in de Pieter Corbeelstraat te Hasselt. Van 5 leden zijn ze uitgegroeid naar ongeveer 165 gezinnen, waar regelmatig nog nieuwe mensen bijkomen. De vereniging telt eveneens 40 tot 45 vrijwilligers die wekelijks mee instaan voor het goede verloop van “De Brug-Hasselt” vzw. Deze vrijwilligers worden éénmaal per jaar in de bloemetjes gezet met een vrijwilligersweekend, als dank voor hun inzet bij de vereniging.
17
16 2
Nationaal Jenevermuseum Hasselt Beeldvorming over armen en alcoholmisbruik in de 19de en 20ste eeuw
Foto: "De Brug-Hasselt" vzw: daguitstap
“De Brug-Hasselt” vzw werd recent erkend als ‘categorie 2’– organisatie. Van een ‘categorie 2’– organisatie wordt verwacht dat zij de kleinere plaatselijke verenigingen bij de hand neemt om prille kiemen van armencontacten te helpen uitgroeien tot volwaardige verenigingen. Door deze erkenning gaat de vereniging binnenkort een gevestigde instelling worden.
Praktisch De tentoonstelling over de geschiedenis van “De Brug – Hasselt” vzw zal doorlopend open tussen 10 en 18 uur. Het Minderbroedersklooster bevindt zich in de Minderbroederstraat 19.
Wedstrijdvraag Wie is Frieda Claesen?
Alcoholmisbruik is een probleem van alle tijden, maar leidde vooral in de 19de en 20ste eeuw ook tot armoede. Aan het einde van de 19de en bij het begin van de 20ste eeuw gingen verschillende matigheidsbonden hevig tekeer. Ze hanteerden hierbij heel verschillende media waarin op een vaak nogal belerende manier gewaarschuwd werd voor de gevaren van alcohol. Betuttelende teksten in tijdschriften en afschrikwekkende beelden op affiches, volkskalenders, postkaarten, enz. dienden om de boodschap over te brengen. Vandaag zijn de toon, de accenten en de aanpak voor anti-alcoholcampagnes totaal anders. Affiches met opschriften als “L’alcool tue” en “Dronkenschap veroorzaakt ellende en vroegtijdige dood” laten niets aan de verbeelding over. Kalenders als “De Volkskalender” en “Calendrier du Travailleur” geven duidelijk weer op wie het anti-alcoholoffensief in hoofdzaak gericht was. Naar aanleiding van de Erfgoeddag exposeert het Nationaal Jenever– museum enkele van zijn anti-alcoholaffiches in het proeflokaal.
Praktisch Er wordt een selectie gemaakt uit de huidige collectie rond armoede en drankmisbruik. Deze selectie wordt tentoongesteld. De tentoonstelling zal
Bron
doorlopend open zijn tussen 10 en 18 uur.
– De kracht van “De Brug – Hasselt” vzw, “De Brug – Hasselt” vzw, Hasselt, 2009–2010 –
Hasselt intra muros, Guido Caluwaerts, Hasselt, 1989 (Hasel)
–
Wikipedia ‘Minderbroeders’, geraadpleegd op 20–07–2010 (Hasel)
Het museum bevindt zich in de Witte Nonnenstraat 19.
Wedstrijdvraag Wie schilderde de affiche met het opschrift “N’abusez pas de l’alcool’?
19
18
Volkstehuis Maagd der Armen met beeldhouwwerk Benedictus Paesmans 3
Basisondersteuning voor armen die terug willen keren in de maatschappij Jaarlijks vragen ongeveer 100 thuislozen een kamer, een minderheid voor één nacht, maar de meesten voor enkele weken tot zelfs meerdere maanden. De meeste aanvragen komen uit Limburg, maar ook de provincies Brabant, Antwerpen en Luik zijn vertegenwoordigd. Voor de opvang van deze gasten zijn 30 kamers ter beschikking. Officieel mogen de gasten maximum negen maanden logeren in het Volkstehuis, maar soms is het zeer moeilijk om mensen binnen deze periode te integreren. Een 10-tal kamers worden daarom bezet door zogenaamde ‘langblijvers’. Zij die geen kant uitkunnen, mogen blijven.
Foto: Volkstehuis Maagd der Armen.
Het restaurant bekleedt een sociale functie en verstrekt occasioneel maaltijden (ongeveer 6500 per jaar) aan familie van de thuislozen, buitenstaanders, minderbedeelden, maar ook aan de “Vrienden van het Volkstehuis” sympathisanten en weldoeners die samen met de thuislozen een middagmaal komen nuttigen. Een cafetaria biedt de mogelijkheid aan de gasten om tegen lage prijzen iets te verbruiken. Buitenstaanders, toevallige bezoekers en deelnemers aan vergaderingen consumeren graag een glaasje mee en maken zo dat de thuislozen zich niet voelen als uitgestotenen uit de maatschappij. De gasten kunnen genieten van begeleiding, met als doelstelling dat zij
21
20 op korte of lange termijn kunnen terugkeren naar de maatschappij. Om de gasten met geld te leren omgaan, krijgen ze twee keer per week zakgeld, om te vermijden dat alles in één keer uitgegeven wordt. Het Volkstehuis brengt ook heel wat psychiatrische patiënten onder. Er bestaat een goede uitwisseling tussen Rekem, Munsterbilzen, Sancta Maria en Tienen.
het huis een bronzen buste. De buste werd gecreëerd door Luc Steegen, in opdracht van de serviceclub Kiwanis. Het beeld, gemaakt naar aanleiding van het 45 jarig bestaan van het Volkstehuis, werd op 7 september 1991 ingehuldigd aan de Kempische Kaai.
Een gekend textielmagazijn schenkt regelmatig (niet-verkochte) solden artikelen. Particuliere weldoeners brengen nog bruikbare kledij, ondergoed en schoenen. De thuislozen maken jaarlijks ongeveer 85 maal gebruik van het klerenaanbod. Behoeftigen uit de stad komen kledij afhalen. Dit volkstehuis werd opgericht door Benedictus Paesmans, een priesterleraar van het Sint-Jozefscollege, voor het opvangen van mensen met alcoholproblemen. Sinds het oprichten van het Volkstehuis, is dit initiatief een toevluchtsoord geweest voor meer dan 5000 mensen en werden ruim 650 000 middagmalen opgediend.
Foto: Volkstehuis - Benedictus Paesmans
Praktisch De tentoonstelling over de geschiedenis van het Volkstehuis en Benedictus Paesmans zal doorlopend open zijn tussen 10 en 18 uur. Er is de mogelijkheid tot het nuttigen van een maaltijd in het cafetaria. Dit middagmaal zal doorgaan tussen 11.30 en 13.30 uur. Reserveren is verplicht en kan bij
[email protected].
Benedictus Paesmans, ook bekend als de Keep, werd geboren in Kozen op 20 september 1900. Op 19 april 1925 werd hij in Leuven tot priester gewijd. Van 1928 tot 1966 bracht hij als leraar van het Sint-Jozefscollege duizenden jongeren de geheimen van de natuurkunde bij. Daarnaast was hij ook een van de pioniers in de armen- en verslaafdenzorg in Limburg. Via Caritas opende hij de ogen van jonge mensen voor de armoede en de ellende van de minstbedeelden. Van 1932 tot 1957 was hij nationaal proost van Caritas Catholica Belgica. Ook richtte hij Broederhulp, en na de oorlog het Marialegioen op. Boven dit alles zal zijn naam verbonden blijven met de AA-beweging in Limburg. Zijn strijd tegen het alcoholisme liep uit op ontelbare initiatieven en realisaties, waarvan nu nog vele getuigen achterblijven, zoals het Volkstehuis, het Centrum voor Alcohol- en andere Drugproblemen (CAD) en de Limburgse school voor Jeugd- en Volksmuziek. Paesmans overleed in Hasselt op 1 maart 1989. Als oprichter en bezieler van het Volkstehuis waarbij hij tal van sociale, culturele en pastorale initiatieven in het leven riep, kreeg hij als waardering aan de overzijde van
Het Volkstehuis bevindt zich op de Kempische Kaai 11.
Wedstrijdvraag Welke bekende wielrenner spendeerde een nacht in het Volkstehuis? Bron –
Benedictus Paesmans en het Volkstehuis, Hasseltse toeristische gidsen, Francis
de Lauré, 2009.
– De groene boulevard, Kathleen Bessemans, Guido Caluwaerts, Bart De Keyser, Frans Horemans, Michel Ilsen, Lieve Pollet, Lu Quintiens, Tine Rock, Jean-Pierre Swerts, Ann Vandeput, 2004, blz. 25 (Hasel). –
HBvL 05/09/1991
–
Professor Paesmans, Louis Craenen, Hasselt, 1996.
23
22 buurtwerking waar iedereen welkom is. Er gaat veel aandacht binnen dit initiatief naar mensen die het financieel moeilijk hebben, maar de deur staat net zo groot open voor anderen. Op deze manier wordt de solidariteit tussen mensen bevorderd.
Café Anoniem - Vzw Vriendschap Solidariteit en ontmoeting 4
Café Anoniem - Vzw Vriendschap Café Anoniem is een buurthuis. De koffie wordt geleverd door Oxfam Wereldwinkels. Naast eenvoudige snacks zoals broodjes, soep en croque monsieur, is er ook spaghetti en een warme dagschotel te verkrijgen. Je kan er zelfs eten à la carte. Het eten is gezond en wordt iedere dag vers bereid. De prijzen van consumpties bedragen minder dan de helft van de prijzen in een gewoon café. Bezoekers dienen in het bezit te zijn van een lidkaart van de vereniging. Deze kan ter plaatse worden verkregen tegen een vrijwillige bijdrage. Verder beschikt Café Anoniem over een speelzaal met biljart en tafelvoetbalspel. Deze ruimte is tevens de enige zone waar er gerookt mag worden.
Foto: Café Anoniem
Café Anoniem werkt enkel met vrijwilligers. De totale groep vrijwilligers bestaat uit een 50tal mensen, met een vaste kern van 15. Er is enkel een conciërge die een ondersteunende rol heeft ten opzichte van het vrijwilligerswerk. Café Anoniem werd geopend op 1 maart 1994, in het gebouw waar vroeger de oude stadsschrijnwerkerij gevestigd was. Het heeft ongeveer een jaar geduurd om deze vroegere schrijnwerkerij om te bouwen tot de ontmoetingsplaats van vandaag. Dit alles met de hulp van vrijwilligers van de Bouworde en tal van andere verenigingen en particulieren, die wel sympathie hadden voor het idee. De naam ‘Café Anoniem’, moest op de eerste plaats de drempel laag gouden voor de klanten. Een café kent iedereen, maar bij sommige bevolkingsgroepen komt café over als iets oneerbaars. Anoniem verwijst naar de situatie van de grote groep kansarmen, die onzichtbaar leven. Café Anoniem wil precies deze mensen een naam geven en laten meetellen.
Foto: Café Anoniem
Café anoniem is een huiskamer- en integratieproject, dat diverse nationaliteiten met verschillende culturele achtergronden wil samenbrengen. Mensen vinden hier vriendschap, kunnen met elkaar praten en de krant lezen. Café Anoniem is een initiatief van vzw Vriendschap. De redenen waarom vzw Vriendschap Café Anoniem opende zijn tegelijkertijd eenvoudig en ambitieus, namelijk: een ontmoetingsplaats zijn voor mensen buiten het normale commerciële circuit en thuislozen. De heer Walter Mommen wou een plaats creëren voor thuislozen, om samen te komen voor een tasje koffie. Ondertussen is Café Anoniem uitgegroeid tot een heuse
Vzw Vriendschap is een vrijwilligersorganisatie die plaatselijk de solidariteit tussen mensen wil bevorderen, over de grenzen van inkomen, sociale afkomst, godsdienst en nationaliteit heen. Vzw Vriendschap richt zich tot iedereen die een verbondenheid voelt met mensen die aan de rand van de samenleving leven. Concreet gebeurt dit ondermeer in het ontmoetings–
25
24 centrum ‘Café Anoniem’, meubeldienst ‘De Draaideur’, wassalon ‘De Zeepbel’, ontmoetingsruimte ‘Klavertjevier’ en informatiecentrum ‘Periscoop’. Meubeldienst ‘De Draaideur’ helpt mensen met een krap budget bij hun verhuizing. Vrijwilligers halen tweedehands meubilair op en stellen het aan goedkope prijzen ter beschikking aan mensen die, omwille van een bepaalde crisissituatie dringend nood hebben aan meubilair. De meubeldienst werd een tweede belangrijk werkterrein van café Anoniem. Er was een duidelijke nood aan goedkoop tweedehands meubilair, en café Anoniem heeft nu een ruimte ter beschikking voor het opslaan en te koop aanbieden van meubilair. Elk artikel dat te koop wordt aangeboden heeft 2 prijskaartjes: een hoge prijs voor ‘gewone’ kopers en een lage prijs (1/3 van de hoge prijs) voor de kopers die het echt nodig hebben. Om deze laatste groep te onderscheiden werken ze met een systeem van doorverwijzingsformulieren. Deze formulieren worden op voorhand overgemaakt aan het OCMW, centra voor welzijnswerk en aan parochiepriesters. Wanneer deze organisaties een koper willen doorverwijzen naar de meubeldienst van café Anoniem, vullen ze dit formulier in. Wanneer kopers niet contant kunnen betalen, wordt een koopakte opgesteld en mogen ze op termijn afbetalen. De Zeepbel is een ruimte met sanitaire voorzieningen, bestaande uit een badkamer en een klein wassalon met wasmachine, droogkast, droog zwierder en strijkgelegenheid. Mensen met een bescheiden inkomen die thuis niet over deze voorzieningen beschikken, kunnen er gebruik van maken tegen een kleine vergoeding.
De Sint-Vincentiusvereniging Kuringen 5
Bijna 140 jaar vrijwillige, maatschappelijke dienstverlening De Sint-Vincentiusvereniging van Kuringen is één van de oudste in Vlaanderen en oudste organisatie van de Sint-Gertrudisparochie. De vereniging in Kuringen werd opgericht in 1872 en houdt zich bezig met armenzorg. Al meer dan 165 jaar staat de vereniging ten dienste van de minder bedeelden. Het doel is om hulp te verlenen aan personen of groepen bij wie een menswaardig bestaan in de verdrukking dreigt te komen en waar overheden en instanties geen of nog geen hulp verlenen. Mensen die tussen de mazen van het welzijn- of voorzieningennet vallen, daar richt de Sint-Vincentiusvereniging zich naar. Op dit moment biedt een team van een 17-tal vrijwilligers morele en financiële hulp aan noodlijdende families van de parochie. De voedselbank vormt hierbij een grote hulp. De armen van vandaag schamen zich dikwijls voor hun armoede. De conferenties van Sint-Vincentius proberen de armen te vinden, hen te ontdekken. Dat gebeurt allemaal heel discreet, want discreet werken is een van de opdrachten die ze van hun beschermheilige hebben meegekregen. Als de noodlijdende is opgespoord, wordt hij/zij opgezocht en geholpen. De Sint-Vincentiusvereniging werkt anoniem, je zult van hen nooit horen dat ‘die of die’ wordt geholpen. De Sint-Vincentius vereniging gaat ervan uit dat de mensen, die op hulp kunnen rekenen, nooit vernederd mogen worden. De mensen worden bijvoorbeeld geholpen met
Klavertjevier en de Periscoop zullen later besproken worden. (Zie p.32)
Praktisch Café Anoniem zal doorlopend open zijn van 10 tot 18 uur. Café Anoniem bevindt zich in de Mouterijstraat 6-8 te Hasselt.
Wedstrijdvraag Hoe noemen de cafégangers hun favoriete plek buiten aan Café Anoniem?
Foto: Sint-Vincentiusvereniging
27
26 geschenkbonnen, waarmee ze allerlei dingen mee kunnen kopen (behalve alcohol) zoals kledij. Vooral ‘contacten’ worden door de Sint-Vincentiusvereniging hoog in het vaandel gevoerd: eenzamen en armen worden bezocht en opgebeurd. Niet alleen mensen met financiële problemen hebben recht op hulp, ook mensen met morele problemen, zoals eenzaamheid. Zo kan het dus gebeuren dat iemand met weinig contacten een radio of televisietoestel krijgt, zodat hij/zij tenminste de voeling met de rest van de wereld niet verliest. Tijdens de kerstperiode zet de Sint-Vincentiusvereniging zich onder andere in om kerstpakketten te maken. Sinds een twaalftal jaren krijgen de geholpen gezinnen een kerstmaaltijd aangeboden door serviceclub Herckenrode en de vrijwilligers bezorgen deze aan de mensen. Het geld om voedsel of andere levensnoodzakelijke dingen aan de kopen, haalt de Sint-Vincentiusvereniging uit collectes, schenkingen, financiële tussenkomsten van Juniperus en diverse initiatieven. Niet enkel tijdens de kerstperiode, maar één keer per maand worden eveneens voedselpakketten ter beschikking gesteld. Ook deze pakketten worden verzameld via de voedselbank. De Sint-Vincentiusvereniging speelt, indien nodig, ook de rol van tussenpersoon: zo wordt voor materiële zaken dikwijls verwezen naar organisaties die net op dat vlak kunnen helpen. De weg naar juridische bijstand, naar het OCMW of de sociale dienst, loopt voor veel noodlijdenden langs de vereniging.
Foto: Annemie America
De Sint-Vincentiusvereniging kent een bewogen verleden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bood de vereniging hulp aan de weggevoerden, door hen te voorzien van eetwaren en vooral tabak.
Tijdens de bombardementen van het voorjaar van 1944, richtte de vereniging een plaatselijk steuncomité op voor de geteisterden. Er gebeurde, met de hulp van jeugdgroepen, omhalingen voor geld, kleding en etenswaren. De eerste hulp kwam van de middenstanders, die 10 000 frank gaven. Aan de zwaarst getroffenen werden sommen gegeven van 500, 1000 en 1500 frank. Verder werd er hulp geboden aan zieken, aan grote gezinnen, bij een sterfgeval of werkonbekwaamheid. In 1990, toen de Sint-Vincentiusvereniging in Limburg vrijwel was doodgebloed, werden er 150 behoeftige families gesteund met in totaal 1 miljoen frank. Op dat ogenblik werd het voorzitterschap van de vereniging overgenomen door Hubert de Schaetzen van Brienen. Onder zijn impuls werden nieuwe wegen ingeslagen, waardoor de organisatie een opvallende bloeiperiode tegemoet ging.
De Vincentiusverenigingen werden gesticht door Frédéric Ozanam in 1833. Antoine Frédéric Ozanam werd geboren op 23 april 1813 in Milaan. Hij was de jongste van vijf kinderen. Zijn familie was afkomstig van Lyon en keerde in 1815 terug naar Frankrijk. De 18-jarige Frédéric ging aan de Sorbonne rechten en letteren studeren. Het was in de Franse hoofdstad dat hij, met vijf medestudenten, de eerste ‘liefdadigheidsconferentie’ (later de Sint-Vincentiusvereniging a Paulo) oprichtte, naar analogie van de ‘Conférences d’Histoire’ waarin de kerk verweten werd de zijde van de machtigen en rijken der aarde te kiezen. Ozanam pleitte: “Laten wij aan de slag gaan, laten we ervoor zorgen dat onze daden overeenstemmen met
29
28 6 ons geloof.” In oktober 1840 bracht Ozanam een bezoek aan België, wat een indirecte aanleiding was tot het stichten van de Sint-Vincentiusvereniging in ons land. Het was zijn droom om een netwerk van naastenliefde rondom de wereld te spannen. Van 1841 tot 1852 zou Ozanam zelf aan de Sorbonne doceren. Na zijn ontslag om gezondheidsredenen, stierf hij op 8 september 1853 in Marseille. Op 22 augustus 1997 werd Frédéric Ozanam zalig verklaard door paus Johannes-Paulus II.
Praktisch De tentoonstelling over de geschiedenis van de Sint-Vincentiusvereniging
Poortgebouw - Herkenrode abdij
Tijl van Limburg – Een wilde weldoener De Regel van Benedictus, opgesteld omstreeks 529, staat stil bij hoe gasten ontvangen moeten worden. Het uitgangspunt is dat alle gasten ontvangen moeten worden als Christus zelf. De overste en de broeders moeten hem tegemoet komen met de meest liefdevolle voorkomendheid. Vooral aan het opnemen van armen en vreemdelingen moet men de grootste zorg besteden omdat men in hen Christus meer in het bijzonder ontvangt, want het ontzag dat de rijken inboezemen, leidt vanzelf wel tot eerbetoon. Vooral het uitdelen van het erfdeel van Christus, voedsel en andere benodigdheden zoals kleding, is een belangrijke missie voor de hele abdijgemeente.
Kuringen zal doorlopend open zijn tussen 10 en 18 uur. Er zijn rondleidingen
Wanneer een gast aan de poort van de cisterciënzerabdij aanklopte, antwoordde de portier met Deo Gratias, opende de poort en groette met Benedictus. Hierna kon de portier in de streektaal vragen wat de passant wenste. De gasten werden ontvangen in een ruime ontvangstzaal, waar ook, naar alle waarschijnlijkheid een broodbedeling voor de armen werd georganiseerd. Vooral tijdens de jaren van oorlog en hongersnood kwamen honderden armen en noodlijdenden zich hier aanmelden om wat brood, soep, schoeisel en kleding te bedelen.
om 13, 14, 15, 16 en 17 uur. Voor deze rondleidingen schrijf je je best in:
[email protected]. Er zijn telkens maximaal 25 plaatsen. De Sint-Vincentiusvereniging bevindt zich in ’t Gebaar’, in de Crutzenstraat 54 te Kuringen.
Wedstrijdvraag Wat is het criterium voor de Sint-Vincentiusvereniging om speelgoed aan te nemen? Bron –
HBvL 23–11–1993, blz. 6. HBvL 14–10–1995, blz. 9. HBvL 15–04–1997, blz. 10. HBvL 13–11–1997, blz. 7.
–
Kerk en Leven 29–09–2010, blz. 11.
–
Kuringen Sint-Jansheide Schimpen Tuilt Stokrooie / Warm aanbevolen, Jef Berx, Jozef Jamers, Fernand Vervoort, Sylvain Wijnants, Maurice Reymen, Jacqueline Vanderlinden, Hasselt, 2004, blz. 88 (Hasel)
–
http://en.wikipedia.org/wiki/Fr%C3%A9d%C3%A9ric_Ozanam, geraadpleegd op 24–02–2011
–
http://www.oocities.com/ronyverhulst/frederic-ozanam.htm, geraadpleegd op 24–02–2011
Foto: vzw Herkenrode
Ze deden dit uit naam van de christelijke caritas. Het gastenkwartier is dicht bij de poort gelegen, zodat de bezoekersstroom in de rest van het domein gecontroleerd kon worden. In de poortkapel werd ook soms begraven, aangezien dit oorspronkelijk niet toegelaten was in de abdijkerk.
31
30
De documentaire “Tijl van Limburg – Een wilde weldoener” reconstrueert hoe Mario Roymans in 1971 het land op zijn kop zette om geld in te zamelen voor de hongersnood in Bangladesh. Hij stal het doek ‘De Liefdesbrief’ van Vermeer en vroeg er losgeld voor. Tijdens de weken die volgden hield hij onder het pseudoniem ‘Tijl van Limburg’ het hele land in de ban met zijn bizarre eis voor losgeld. Na een achtervolging verdween hij onder de grote poort van de Herkenrodeabdij, waar hij uiteindelijk gevat werd.
Cover van het boek dat in 2010 verscheen
Praktisch De vertoningen van de documentaire zijn om 10 uur, 13 uur en 15.30 uur.
Bron
Aansluitend op de laatste vertoning, geven Stijn Meuris en Sue Somers een
–
Monasterium Herkenrode 2, Guido Caluwaerts, Theo Coun, Sylvain De Bleeckere,
lezing over de gebeurtenissen. De vertoningen zullen plaatshebben
Jo Luyten, Rombout Nijssen, Caroline Vandegehuchte, Herman Van Meer,
in het Poortgebouw op de Abdijsite Herkenrode, Herkenrodeabdij 4, te Hasselt.
Harry Vanroyen, Tony Waegeman, Marc Willems, Hasselt, 2010.
Voor de vertoningen schrijf je je best in:
–
http://www.herkenrode.be/pagina.php?id=21360#restauratie, geraadpleegd op 01– 03– 2011
[email protected]. Er zijn 100 plaatsen per vertoning.
Wedstrijdvraag Waarvoor werd het gebouw waar Tijl van Limburg werd gevat, vroeger gebruikt?
33
32 7
Klavertjevier - Vzw Vriendschap
Maaltijd en ontmoeting Een ander initiatief van vzw Vriendschap is Klavertjevier. Klavertjevier is een buurtrestaurant in Runkst, waar men 5 dagen per week een warme maaltijd kan gebruiken. Dagelijks zijn er meer dan 100 mensen te gast. Iedereen is er welkom, vooral de mensen uit de buurt. Naast eten is de maaltijd ook een moment voor ontmoeting. Na de maaltijd is er nog ruimte voor een gesprek, om de krant te lezen of voor een tasje koffie. Klavertjevier beschikt tevens over een vergader- en activiteitenruimte die gebruikt kan worden door diverse groepen, en over een documentatiecentrum, op die manier tracht Klavertjevier zijn rol als buurtwerking waar te maken.
eten. Warme maaltijden zijn te verkrijgen tussen 11.30 en 14uur. Vanaf 10 uur kan men er terecht voor wat gezelligheid bij een tas koffie, en om 16u sluit Klavertjevier. De prijzen zijn afgestemd op bescheiden inkomens. Ze bedragen ongeveer de helft van de prijzen elders. Reserveren kan er niet: iedereen zal gewoon mee aanschuiven aan tafel. Bezoekers dienen in het bezit te zijn van een lidkaart van vzw Vriendschap, ter plaatse te verkrijgen.
Foto: Klavertjevier - vzw Vriendschap
Klavertjevier werd geopend op 9 maart 1999. Toen kon men er een volledige maaltijd krijgen voor 145 frank (ongeveer 3,5 euro), met soep, hoofdgerecht en dessert. Momenteel betaal je 4,75 euro voor een volledige warme maaltijd.
Klavertjevier is een buurtwerking. Groepen uit de buurt kunnen beschikken over de vergader- en activiteitenruimte. Op de tweede verdieping bevindt zich het armoedesecretariaat en documentatiecentrum ‘Periscoop’. Periscoop is een informatiecentrum over armoede en maatschappelijke uitsluiting. Dit centrum is het resultaat van een actieve samenwerking tussen vzw Vriendschap en de ATD-medestandersgroep Limburg. Het documentatiecentrum bevat informatie over de internationale ATD, Vierde Wereldbeweging in het algemeen en Tapori, het onderwijsproject van de vierde wereldbeweging, in het bijzonder. Periscoop is open op elke woensdagnamiddag tussen 14u en 16u.
Van maandag tot vrijdag kan men in Klavertjevier een verse en ter plaatse bereide warme maaltijd met soep, hoofdgerecht en dessert gebruiken. Elke dag is er ook de mogelijkheid om een portie spaghetti te
Het restaurant is ontstaan uit het buurtcafé Café Anoniem, met het bijhorende wassalon De Zeepbel, en is een initiatief van vzw Vriendschap. (Zie p. 22)
Foto: Klavertjevier - vzw Vriendschap
35
34 Praktisch De tentoonstelling over de geschiedenis van Klavertjevier zal doorlopend open zijn tussen 10 en 18 uur. Auteur Guy Didelez geeft uitleg bij zijn boek ‘Ik ben iemand/niemand’. Daarin vertelt hij de waargebeurde geschiedenis van Emilie, over haar turbulente school- en liefdesleven en over een leven in generatiearmoede in onze welvaartsmaatschappij. Didelez laat zien hoe hij zijn beeld over armoede had heeft moeten bijstellen door zijn contacten met mensen in armoede. De lezing gaat door om 11 uur. Je schrijft je hiervoor best in:
[email protected]. Er zijn maximaal 60 plaatsen.
8
De Magneet
Voorstelling: Kien! Kien! is een locatievoorstelling voor Erfgoeddag, gespeeld door de wijkbewoners van de Hasseltse wijk Ter Hilst. Niets is wat het lijkt in deze interactieve voorstelling waarin je als publiek deelneemt aan een heuse kienmiddag. Je wordt op een aparte manier meegenomen in de leefwereld van de bewoners van deze wijk en hun visies op armoede en rijkdom.
Klavertjevier bevindt zich in de Fonteinstraat 69-71.
Wedstrijdvraag Hoeveel kost een lidkaart bij Klavertjevier?
Foto: Inge Huybrechts
Praktisch Het ontmoetingscentrum zal doorlopend open zijn tussen 10 en 18 uur. Er zal een toneelvoorstelling uitgevoerd worden rond getuigenissen van armen. De opvoering wordt gespeeld door de plaatselijke bewoners. De voorstelling zal uitgevoerd worden om 15 uur. Je schrijft je hiervoor best in:
[email protected] of 0470 17 36 12. Er zijn maximaal 100 plaatsen. De Magneet bevindt zich in de Brigandstraat 1 in Ter Hilst. Deze locatie is ook bereikbaar met een pendelbus.
Wedstrijdvraag Waarover ging het vorige toneelstuk dat de buurtbewoners in elkaar staken?
37
36 9 + 10
Het OCMW
Maatschappelijke dienstverlening voor iedereen De organieke wet van 8 juli 1976 geeft elke persoon recht op maatschappelijke dienstverlening. Deze maatschappelijke dienstverlening gaat van preventie, sociale, sociaalbegeleidende en maatschappelijke hulpverlenende zorg tot het klinisch verzorgen van zieken, langdurige zieken en bejaarden. De Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn hebben tot opdracht deze dienstverlening te verzekeren. Deze brede opdracht betekent voor het OCMW dat het zich permanent moet aanpassen aan veranderende en nieuwe maatschappelijke uitdagingen. Het OCMW moet dit lokaal vertalen in een takenpakket. Het OCMW houdt zich allang niet enkel meer bezig met louter materiële en financiële ondersteuning, maar ook met sociale, juridische en psychologische begeleiding van de cliënt. In het streven om iedereen het recht op een menswaardig bestaan te garanderen, staan de medewerkers klaar om naar een passende oplossing te zoeken voor ieder specifiek probleem. Een kwalitatieve dienstverlening voor alle inwoners is en blijft immers de voornaamste doelstelling.
Armenzorg kent een lange geschiedenis. Sinds 1 april 1977 vervangen de Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW) de Commissies van Openbare Onderstand (COO). Pas in 1895 kwam er aanleiding tot een initiatief van de centrale overheid. Een Koninklijke Commissie voor de Onderstand diende de bestaande toestand te onderzoeken en voorstellen te formuleren om hieraan wat te veranderen. De bevindingen van deze Commissie leidden in 1920 tot een eerste wetsvoorstel. Op 10 maart 1925 is de eerste wet op de onderstand een feit. Een commissie voor Openbare Onderstand (COO) werd opgericht in elke gemeente met als doel: – nood van de behoeftigen leningen langs financiële bijstand – met preventieve maatregelen behoeftigheid tegen gaan – noodzakelijke medische verzorging verzekeren, zorg over verlaten kinderen en wezen Vroeger lag bij de toenmalige COO’s, de Commissies van Openbare Onderstand, beter gekend als “den armen”, de klemtoon nog op de materiële dienstverlening. Zorgen dat iedereen eten, drinken en een bed had, was het belangrijkste. Voor het OCMW opgericht werd op 1 april 1977, was er vanaf 10 maart 1925 de Commissie van Openbare Onderstand (COO). Eerst waren er de Twaalfmannen, die Tafel van den Heyligen Geest of Armentafel vormden. Dit was het eerste armenbestuur, reeds opgericht in de 13de eeuw. Vóór de oprichting van de Twaalfmannen was de armenzorg het monopolie van de kerk. Armen konden terecht bij gasthuizen of losse initiatieven.
Foto: Annemie America
De Twaalfmannen werden gekozen onder de aanzienlijkste en deugdzaamste burgers van de stad. Zij stonden onder eed en mochten deze erepost niet weigeren. De laatste verordening in verband met de Armentafel, gegeven door prins-bisschop Joris-Lodewijk van Bergen, dateert van 23 juni 1733. Hierin staat bepaald dat op weigering van het ambt een boete stond van 50 gulden Brabants, dat de Twaalfmannen alles kosteloos moesten doen en dat zij elke zondag na het lof in de Kamer van de Heilige Geest op het stadhuis moesten vergaderen, onder het
39
38 voorzitterschap van de voorganger, die gedurende een maand presideerde. Tot en met de 11de eeuw was de armenzorg het monopolie van de kerk. De rijken gaven geld aan kerkelijke instellingen en kregen zo de zekerheid sneller in de hemel te komen. De armen waren de bemiddelaars tussen wereld en God. Geven aan de armen was geven aan God. Abdijen en priesters gaven eten en onderdak aan de armen. De Bisschopstafel van Luik was er de eerste vorm van in het Land van Luik. De benaming Tafel van de Heilige Geest stamt af van de Lekenbroederschap van den Heilige Geest, een instelling die in de tweede helft van de 12de eeuw werd opgericht om de nood van de armen te lenigen. Instellingen opgericht om de identificatie, selectie en controle van de armen uit te voeren: “Kamers van de huisarmen”. Alleen de plaatselijke bevolking kon hierop beroep doen.
Colofon Deze publicatie/brochure werd samengesteld door de Erfgoedcel Hasselt naar aanleiding van Erfgoeddag 2011, in samenwerking met Met bijdragen van / auterus Inge Huybrechts, Davy Jacobs, Tine Rock, Anke Souvereyns Fotografie Annemie America, Café Anoniem – vzw Vriendschap, “De Brug-Hasselt” vzw, vzw Herkenrode, Klavertjevier – vzw Vriendschap, Nationaal Jenevermuseum Hasselt, Sint-Vincentiusvereniging Kuringen, Volkstehuis “Maagd der Armen”. Coördinatie Hanne Indekeu, Tine Rock, Anke Souvereyns
Praktisch Het OCMW plaatst aan de gebouwen waar het OCMW zelf of voorlopers van het OCMW ooit gevestigd waren, borden met een historische omkadering.
Vormgeving Drukkerij Leën Druk Drukkerij Leën Oplage 1000 Wettelijk depotnummer D/2011/12.542/3
Wedstrijdvraag
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opge-
Wanneer werd het huidige OCMW opgericht?
slagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen
Bron
of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de
–
Hasselt intra muros, Guido Caluwaerts, Hasselt, 1989, blz. 125, 188-189 (Hasel)
–
http://www.ocmwherentals.be/main.asp?lan=16&typ=190, geraadpleegd op 16-02-2011
uitgever. Bij het achterhalen van de auteursrechten van de illustraties is met grote zorgvuldigheid te werk gegaan. Als er niettemin onvolkomenheden zouden worden geconstateerd, dan zal de uitgever daarvan graag op de hoogte worden gesteld. V.U. Hilde Claes, burgemeester, Groenplein 1, 3500 Hasselt
40
