Fietsroute - 43 km
Fietsen langs de Limes Van Alphen a/d Rijn naar Bodegraven
Fietsen langs de Limes - Van Alphen a/d Rijn naar Bodegraven
Over deze fietsroute Deze fietsroutes (43 km) neemt u mee langs de Limes, de voor malige grens van het Romeinse rijk. Langs deze grens, die ruwweg de loop van de Oude Rijn volgt, bevonden zich Romeinse forten en wachttorens en vond handel en interactie plaats. De route start in Alphen aan den Rijn, het Romeinse Albaniana en gaat via Zwammerdam (Nigrum Pullum) naar Bodegraven. Hier verlaat u de Limes om via de Reeuwijkse Plassen en Boskoop terug te fietsen naar het beginpunt. Onderweg kunt u een bezoek brengen aan Fort Wierickerschans. Dit 17e eeuws verdedigings werk maakte onderdeel uit van de Oude Hollandse Waterlinie. In dit boekje vindt u een overzichtskaart van de route met daarbij een uitgebreide routebeschrijving. Bij de routebeschrijving en achter in dit boekje zijn enkele tips toegevoegd die u tijdens het fietsen mogelijk van pas komen.
Met eigen vervoer Deze route start vanaf het NS station in Alphen aan den Rijn. Als u met de auto komt, kunt u de route ook oppakken vanaf één van de op de kaart aangegeven parkeerplaatsen.
Leve de Limes Deze fietsroute maakt deel uit van een serie van drie fietsroutes die in het kader van het themajaar ‘Leve de Limes’ (2009) zijn uitgegeven door provincie Zuid-Holland. Voor meer informatie over het themajaar ‘Leve de Limes’ en de verschillende activiteiten die in dit kader zijn georganiseerd, kunt u terecht op www.zuid-holland.com/limes. Veel fietsplezier!
3
Fietsen langs de Limes - Van Alphen a/d Rijn naar Bodegraven
1. Albaniana
Routebeschrijving START: STATION ALPHEN AAN DEN RIJN Onder het huidige centrum van Alphen aan den Rijn lag het Romeinse grensfort Albaniana. Het fort deed dienst van circa 41 tot 270 na Christus. In de beginjaren was het een geïsoleerde buitenpost van hout en aarde. Later werd het in steen herbouwd. De Romeinse vondsten in Alphen aan den Rijn zijn van internationaal belang
vanwege hun uitstekende staat van conservering. Zo zijn er meer dan 800 munten gevonden uit de regerings periodes van diverse Romeinse keizers. Aan uw linkerhand, op het Rijnplein, zijn verschillende munten in het straatwerk van het plein verwerkt. Op de daken vindt u kunstobjecten die verwijzen naar de Romeinse tijd.
1
Steek het Stationsplein over en ga direct linksaf het fietspad op.
2
Bij rotonde rechtsaf, richting centrum (Castellumstraat).
3
Na de kerk rechts (Julianastraat). N.B.: Gaat u hier rechtdoor, over de brug, dan vindt u aan uw linkerhand op de kade een reconstructie van een Romeinse inscriptie. 1. ALBANIANA
Na verschillende mislukte pogingen van de Romeinen om de Lage Landen helemaal te veroveren, trokken ze zich in 47 na Christus terug achter de Oude Rijn. De Oude Rijn werd daarmee de natuurlijke noordgrens van het Romeinse Rijk. Deze natuurlijke grens (de Limes) werd versterkt met forten en wachttorens.
Behalve een militaire zone was de Limes ook een handelsroute. Langs de Oude Rijn ontstond een uitwisseling van culturen tussen de Romeinse soldaten en hun gezinnen met de inheemse bevolking.
4
Weg volgen voor ca. 1,5 km (Prins Hendrikstraat, Gouwsluisweg).
5
Voor doodlopende straat rechtsaf, fietstunnel door.
6
Direct rechtsaf fietspad nemen, in scherpe bocht rechtsaf slaan en hefbrug oversteken.
7
Na brug rechts aanhouden, richting Zwammerdam.
8
Onder fietstunnel door en rechtdoor aanhouden voor ca. 3,5 km. U fietst nu parallel aan de Oude Rijn. 2. OUDE RIJN
2. Oude Rijn
9
Routebeschrijving
4
In Zwammerdam bij 2e rotonde rechtsaf richting De Bruggen.
Routebeschrijving
5
Fietsen langs de Limes - Van Alphen a/d Rijn naar Bodegraven
3. Nigrum Pullum
Op minder dan vijf kilometer afstand van Albaniana, in het huidige plaatsje Zwammerdam, lag het grensfort Nigrum Pullum. De naam betekent ‘zwarte aarde’ en verwijst naar de donkere veengrond die hier ligt. Op de plek waar Nigrum Pullum lag, ziet u in het gras een reconstructie van de contouren van dit fort. De locatie van Nigrum
10
Pullum, dicht bij de Rijnoever en bij verschillende waterlopen, maakte scheepvaart mogelijk. Tussen 1971 en 1974 zijn in hier dan ook zes schepen opgegraven. Drie van deze schepen waren visserskano’s van uitgeholde eikenstammen. De andere drie waren militaire transportschepen met een platte bodem van meer dan 20 m lang.
Eerste weg rechts, terrein van Ipse de Bruggen oprijden. 3. NIGRUM PULLUM (Rechtdoor aanhouden tot aan Overslagplein. Rechts achter op plein Achterweg in. Aan uw rechterhand, in het gras, ziet u een impressie van de contouren van Nigrum Pullum. Zelfde weg terugfietsen tot aan rotonde).
11
Bij rotonde rechtsaf, richting Bodegraven, weg volgen voor ca. 2,5 km.
12
Bij grote kruising rechtdoor aanhouden, Bodegraven in. 4. BURGUS
Burgus is Romeins voor mini-castellum, of mini-fort. Bij de Willemstraat in het huidige Bodegraven is een poort gebouw met twee wachttorens gevonden. Uit deze vondst valt op te maken dat hier waarschijnlijk een mini-castellum heeft gelegen. Andere vondsten, zoals de helm die u op de foto ziet, lijken dat te bevestigen.
De grootte van het castellum bij Bodegraven had te maken met het feit dat de Romeinen hier destijds niet direct aanvallen van de vijand verwachtten.
13
Bij molen rechtdoor aanhouden, eenrichtingsweg in.
14
Einde winkelstraat linksaf (Brugstraat).
15
Voor de brug rechts (Rijnkade). Gaat over in fietspad langs de Oude Rijn.
16
Fietspad volgen voor ca 2 km. 5. FORT WIERICKERSCHANS
4. Burgus bij Bodegraven
Routebeschrijving
6
17
Bij ANWB paal rechtsaf, richting Driebruggen.
18
Linksaf en 1e weg rechts (Weiweg).
19
Na tunnel onder spoor rechtdoor aanhouden.
20
In Driebruggen rechtsaf, fietspad op richting Reeuwijkse Plassen.
Routebeschrijving
7
Fietsen langs de Limes - Van Alphen a/d Rijn naar Bodegraven
5. Fort Wierickerschans
Ook aan de Limes, vindt u Fort Wierickerschans. Dit 17e eeuwse verdedigingswerk maakte deel uit van de Oude Hollandse Waterlinie. Het idee van de Waterlinie was om bij een dreigende aanval van vijandelijke Franse troepen een strook land onder water te zetten om zo de opmars van de vijand tegen te houden. In 1673 werd Fort Wierickerschans gebouwd, als versterking van de zwakke schakel tussen de wateren Enkele en Dubbele Wiericke. Met de bouw van het fort kreeg de Oude Hollandse Waterlinie een meer permanent karakter.
plaats voor depots en magazijnen. Later werden er meer arsenalen, bunkers en opslagruimten bijgebouwd. In 1997 verloor Fort Wierickerschans definitief zijn militaire status. Het werd overgedragen aan Staatsbosbeheer, die er in het ‘Arsenaal 1830’ een bezoekerscentrum vestigde. In dit bezoekerscentrum ziet u de geschiedenis van de Wierickerschans en het Nationaal landschap Groene Hart. Open: apr t/m okt di t/m zo 12.00 - 16.00 uur, nov t/m mrt za en zo 12.00 - 16.00 uur.
Na 1815 verloor de Wierickerschans haar functie als verdedigingswerk omdat de Oude Hollandse Waterlinie werd vervangen door de meer oostelijk gelegen Nieuwe Hollandse Waterlinie. Fort Wierickerschans werd een opslagplaats voor oorlogsmateriaal. De oorspronkelijke 17e eeuwse bebouwing maakte grotendeels
21
Bij kruispunt rechtsaf (Nieuwenbroeksedijk).
22
Rechtdoor aanhouden, gaat over in Hortemansdijk.
23
Haakse bocht naar links volgen en eerste weg rechtsaf (’s-Gravenbroekseweg). TIP 1: REEUWIJKSE PLASSEN
24
Bij stoplicht rechtsaf (Raadhuisweg).
25
Fietspad volgen tot rotonde en linksaf slaan (Oudeweg).
26
Onder snelweg door en weg volgen richting Tempel.
27
In het dorp Tempel rechtsaf, richting Boskoop (Zijdeweg).
28
Bij einde bebouwde kom linksaf (richting Boskoop) en borden LF4b volgen. TIP 2: BOOMKWEKERIJMUSEUM, BOSKOOP
Routebeschrijving
10
29
Borden LF4b aanhouden tot over het spoor.
30
Na spoor 1e weg rechtsaf nemen, richting Alphen aan den Rijn (Compierekade).
31
In bocht fietspad richting Alphen aan den Rijn volgen.
32
Bij kruising rechtsaf, richting Archeon (Rietveldsepad).
33
Onder snelweg door en rechtdoor aanhouden.
Routebeschrijving
11
Fietsen langs de Limes - Van Alphen a/d Rijn naar Bodegraven
6. ARCHEON
Tips TIP 1
Einde weg links.
35
In bocht, weg oversteken en fietspad naar rechts nemen.
36
Fietspad, ter hoogte van het treinstation, volgen naar het station. EINDE FIETSROUTE
Reeuwijkse Plassen De Reeuwijkse Plassen zijn dertien plassen tussen Bodegraven en Gouda met een totale oppervlakte van circa 735 hectare. De plassen zijn van elkaar gescheiden door smalle weggetjes waarover u prima kunt fietsen en wandelen. De plassen hebben allemaal een rechthoekige vorm. De oorsprong hiervan ligt in de vroegere verkaveling van de veengronden.
TIP 2
34
Boomkwekerijmuseum In het Boomkwekerijmuseum kunt u de ontwikkeling van de boomkwekerij vanaf de Middeleeuwen tot de moderne sierteelt volgen. Het museum bestaat uit verschillende gebouwen en een museumkwekerij. Hier kunt u planten en struiken rassen zien van meer dan honderd jaar oud.
Routebeschrijving
12
In archeologisch themapark Archeon beleeft u de Romeinse tijd in de nagebouwde Romeinse stad Trajectum ad Rhenum. Ervaar hoe de Romeinen vroeger leefden door een bezoek te brengen aan de Romeinse herberg, de kleurige mozaïek-werkplaats of de stevige pottenbakkerswoning. In de arena ziet u de Romeinen in actie
tijdens een gladiatorengevecht. Behalve de Romeinse Tijd vindt u in het Archeon ook gebouwen en activiteiten met betrekking tot de Prehistorie en de Middeleeuwen. Open: apr t/m okt dagelijks 10.00 - 17.00 uur.
6. Archeon Routebeschrijving
13
Onderweg Fietsverhuur & Fietsenmakers Oldenburger Tweewielers Station Alphen aan den Rijn Stationsplein 4a, Alphen aan den Rijn T 0172 491 400 Rijwielspeciaalzaak Bodegraven Station Bodegraven Prins Hendrikstraat 31, Bodegraven T 0172 612 405 Nomen Tweewielers Raadhuisweg 29-31, Reeuwijk T 0182 396 334 Nomen Tweewielers Goudserijweg 81, Boskoop T 0172 215 689
Horeca Restaurant Paviljoen ’t Reeuwijkse Hout Reeuwijkse Houtwal 4, Reeuwijk T 0182 300 818 Verder is er volop horeca aanwezig in Alphen aan den Rijn, Bodegraven en Boskoop.
Musea & Bezienswaardigheden Archeon Archeonlaan 1, Alphen aan den Rijn T 0172 447 744 Open: apr t/m okt dagelijks 10.00 - 17.00 uur
Colofon
In het Archeon beleeft u de Romeinse Tijd, de Prehistorie en de Middeleeuwen.
Deze fietsroute is uitgegeven in opdracht van provincie Zuid-Holland.
Avifauna Vogelpark & Rondvaarten Hoorn 65, Alphen aan den Rijn T 0172 487 575 Open: Vogelpark dagelijks 9.00 - 18.00 uur Rondvaarten over de Oude Rijn op reservering. Fort Wierickerschans Zuidzijde 132, Bodegraven T 0172 611 366 Openingstijden Bezoekerscentrum Groene Hart Centrum: apr t/m okt di t/m zo 12.00 - 16.00 uur, nov t/m mrt za en zo 12.00 - 16.00 uur Boomkwekerijmuseum Reijerskoop 54, Boskoop T 0172 217 756 Open: di t/m vr 13.30 - 16.30 uur, za 12.00 - 16.00 uur Hier vindt u informatie over de geschiedenis van de boomkwekerij.
Kijk voor meer informatie over fietsroutes en bezienswaardigheden in Zuid-Holland op www.zuid-holland.com. Redactie Zuid-Hollands Bureau voor Toerisme Beeldmateriaal Zuid-Hollands Bureau voor Toerisme, provincie Zuid-Holland, Rijksmuseum van Oudheden, Archeon, Programmabureau de Limes, Kraan Management en Programmabureau Groene Hart Kaart Mijs cartografie en vormgeving Vormgeving Ontwerpwerk, Den Haag Druk OBT b.v. 092019 © april 2009 De inhoud van deze routefolder is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Het Zuid-Hollands Bureau voor Toerisme aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor de juistheid en volledigheid van de vermelde gegevens.
Streekmuseum Oudheidkamer Reeuwijk Oudeweg 3, Reeuwijk T 0182 393 773 Open: apr t/m nov za 10.00 - 17.00 uur, zo 13.00 - 17.00 uur Hier vindt u informatie over de Reeuwijkse Plassen.
Onderweg
Uitgever Zuid-Hollands Bureau voor Toerisme Postbus 3267, 2601 DG Delft T 015 251 23 30 E
[email protected] I www.zhbt.nl
14
Ontdek het leven langs de Limes! De Limes is de grens van het Romeinse Rijk. De Limes, uitgesproken als Lie-mes, bestond uit een militaire zone opgebouwd uit een weg, forten, wachttorens en nederzettingen. Langs de grens ontstond een belangrijke transportroute en vond uitwisseling van culturen plaats tussen de Germanen uit het noorden en de rijke beschaving die was opgerukt uit Rome. Nu is de Limes het grootste archeo logische monument van Nederland. Slechts delen ervan zijn zichtbaar. Vaak is de Limes echter opgegaan in het landschap zoals we dat nu kennen.
Toch is er langs de Limes genoeg te beleven. Wandel of fiets op het pad waar de Romeinen hebben gelopen, bekijk de kunstzinnige verwijzingen in het landschap, leer meer over ons Romeins verleden in één van de musea of bezoek het Fort Wierickerschans dat in 1673 op de Limes is gebouwd. rovincie Zuid-Holland
Hillegom
Oosterduinse Meer
Holend r ec h t
Noordwijkerhout
kel Win
Lisse
Kijk op www.levedelimes.nl voor alle activiteiten van het themajaar 2009.
ver Wa
ch tka na
al
Westeinderplassen
stel Am
Vinkeveensche
e Dr
Plassen
Katwijk Kager
Plassen
Kro Langeraarsche
ij
re c
d
Braassemermeer
Leiden
eM mm
Plassen
ht
emeentegrens
Am stel
Leiderdorp
Valkenburgse Meer
Geer
Alphen a/d Rijn Nieuwkoopsche Plassen
Zegerplas
Me
ovinciegrens
ije
De Vlietlanden
emeentenaam
Ou d
Den Haag
ebouwd gebied
eR
Zoetermeerse Plas
ijn
Ou de Rijn
Bodegraven
edrijfsterrein Zoetermeer
astuinbouw
nelweg
Reeuwijksche
Monster
Gouda
De Rotte
oorgaande weg 's-Gravenzande Naaldwijk
ovinciale weg
Plassen
l llandsche IJsse Ho
Rottemeren
Delft
09_1044/2 Vlis
t
De Lier
Zevenhuizer Plas
Schipluiden
Capelle a/d IJssel
Maasland Oostvoornse Meer
Kralingsche Plas
Rotterdam
Maassluis Schiedam
Oostvoorne Brielle
Rozenburg
IJss e
Nieuwerkerk a/d IJssel
we
Vlaardingen Nieuwe Maas
Pernis Heijplaat
l
Schoonhoven
ndsche
Ni eu
W at Ca er land we g ka na al
Ameide
Bergambacht
Ho lla
Hoek van Holland
Nieuwpoort Meerke
Krimpen a/d IJssel
Lek
Krimpen a/d Lek Slikkerveer
NieuwLekkerland
