Gebouwd in stijl. Fietsen langs bouwstijlen uit de vorige eeuw

Gebouwd in stijl Fietsen langs bouwstijlen uit de vorige eeuw

Inleiding Anno 2007 neemt de waardering voor de monumenten uit de 20ste eeuw toe. De architectuur en stedenbouw uit de periode 1900-1965 worden nu gezien als een belangrijke en vernieuwende ontwikkeling in de Nederlandse architectuurgeschiedenis. De Open Monumentendag van 2007, op zondag 9 september, heeft als thema Moderne Monumenten. Daarmee staan de monumenten van de 20ste eeuw centraal, meer in het bijzonder uit de periode 1900-1965. Een periode waarin er veel en op interessante wijze is gebouwd en waarin de Nederlandse architectuur een nieuw, modern aanzien kreeg. Bouwstijlen die bij deze Open Monumentendag aan bod zullen komen zijn onder andere Amsterdamse School, Het Nieuwe Bouwen, Traditionalisme en Wederopbouw. Vooral de architect H.P. Berlage had grote invloed op deze moderne bouwstijlen. Met zijn rationele benadering van architectuur, met heldere constructie en eerlijk materiaalgebruik maakte hij de weg vrij voor de bijzondere vormen

Colofon

in baksteen van de Amsterdamse School en daarnaast voor de rechte lijnen en moderne bouwmaterialen als staal en beton van Het Nieuwe Bouwen, of

Gemeente Velsen 2007 © (herzien in 2014)

Functionalisme. Beide bouwstijlen komen in deze periode voor, naast het

Tekst en route

Monumentenzorg gemeente Velsen, i.s.m. Stichting Santpoort

Traditionalisme, met – als reactie op Het Nieuwe Bouwen - een hang naar het

Foto’s

Monumentenzorg gemeente Velsen

verleden, met name naar de middeleeuwen.

Ludo Heijnens (GEO Informatie & Statistiek)

Voorbeelden van Amsterdamse School zijn veelvuldig in Velsen te vinden,

Lay-out

Claudia Hofman

zoals aan de Driehuizerkerkweg in Driehuis. Ook van Het Nieuwe Bouwen

Omslag

Plein 1945 IJmuiden

zijn voorbeelden te vinden in de gemeente, zoals de villa Syrinx aan de Harddraverslaan in Santpoort-Zuid en van het Traditionalisme de dorpskerk aan

2

3

Inleiding Burg. Enschedélaan in Santpoort-Noord en een woning aan de Wenckebachstraat in Velsen-Noord. Typerend voor de 20ste eeuw is een grootschalige manier van bouwen, die te maken heeft met de grote trek naar de steden als gevolg van de industrialisatie aan het eind van de 19de eeuw. Daarbij speelde de Woningwet uit 1901 een grote rol. Op grond van deze wet werden uitbreidingsplannen verplicht gesteld, overheidssubsidies toegekend en het toezicht op de kwaliteit van de woningen door de overheid vergroot. In IJmuiden is de woonwijk rond de Tuinderstraat hier een mooi voorbeeld van.

Bouwstijlen

Het thema Moderne Monumenten laat zich niet alleen vertalen door het grote aantal aan bouwwerken met bijbehorende bouwstijlen, maar ook door een

Hieronder volgt een beschrijving van bouwstijlen uit de vorige eeuw. Het onder-

veelheid aan typen gebouwen die zijn verrezen. Naast tal van woningen,

staande overzicht geeft geen volledig beeld, maar behandelt alleen die stijlen die in de gemeente Velsen voorkomen.

bebouwing kenmerkend voor de 20ste eeuw, zoals industriële gebouwen,

Hollandse Neorenaissance (1875-1915)

kantoorgebouwen, schoolgebouwen en winkels.

Vanaf 1875 liet men zich steeds meer inspireren door de bouwkunst van de -

Gouden Eeuw, de Hollandse Renaissance. Niet geheel toevallig viel deze

route langs diverse moderne monumenten uitgezet. Op Open Monumenten-

hernieuwde interesse voor deze bouwstijl samen met een periode van

dag, zondag 9 september 2007, zullen verschillende van de beschreven pan-

economische bloei als gevolg van de industrialisatie en die men ervoer als

den voor het publiek worden opengesteld. Nadere bijzonderheden hierover

een ‘tweede Gouden Eeuw’.

vindt u te zijner tijd in de plaatselijke media.

Kenmerkend voor de Hollandse Neorenaissance zijn trap- en topgevels, klassieke details als zuilen, obelisken en diamantkoppen - soms van echt natuur-

We hopen dat u veel plezier beleeft aan deze informatieve route.

steen, maar vaak ook in gips - en versieringen van hekken en muurankers.

Jugendstil (1985-1915) en Art Deco (1920-1930) Rond de eeuwwisseling, toen het geloof in de vooruitgang en de toekomst groot was, voldeden de historische stijlen niet meer en ontstond er een echt nieuwe stijl, in Nederland Jugendstil of Art Nouveau genoemd. Hierin werd de natuur als voorbeeld genomen en waren sierlijke motieven zoals door elkaar gevlochten plantenstengels en woekerende klimop populair. Art Deco was een reactie op Jugendstil. De vormgeving is strak en eenvoudig; lange, dunne vormen, gebogen oppervlakten en geometrische vormen. 4

5

Bouwstijlen

Bouwstijlen

Rationalisme (1900-1920)

Traditionalisme (1925-1960)

Tegelijk met de internationaal georiënteerde Jugendstil, ontwikkelde zich een

Bij het Traditionalisme werden de normen en waarden uit het verleden

meer Nederlandse stijl: het Rationalisme. Nauw verbonden met deze bouw-

opnieuw geïnterpreteerd en verwerkt. Als een reactie op de modernistische

stijl is de architect H.P. Berlage. Zijn Koopmansbeurs (Beurs van Berlage)

architectuur van het Functionalisme stonden niet de strakke lijnen en het

in Amsterdam uit 1903 vormt een keerpunt in de Nederlandse architectuur-

platte dak, maar de baksteenbouw en de hoogopgaande kappen centraal. De

geschiedenis. Berlage streefde naar vernieuwing van de bouwkunst op grond

stijl wordt ook wel de Delftse School genoemd.

van een rationele vormentaal, met een eerlijk gebruik van bouwmaterialen.

Bij de kerkenbouw werd de vroegmiddeleeuwse architectuur als uitgangs-

Constructieve onderdelen moesten niet meer ‘verstopt’ worden achter andere

punt genomen, voor de woningbouw werd inspiratie gezocht in de platteland-

materialen. Baksteen moest eruit zien als baksteen en niet bedekt worden

sarchitectuur in baksteen. Er was een hang naar een geïdealiseerd dorps-

met een pleisterlaag of glazuur.

verleden, naar een geborgenheid in de traditionele waarden. Tijdens en na de Tweede Wereldoorlog overheerste deze stijl bij de wederopbouw van ons

Amsterdamse School (1910-1930)

land buiten de grote steden.

Na 1910 ontstond er in Amsterdam een expressieve baksteenarchitectuur. De nadruk lag niet meer op de constructie en de plattegrond, zoals bij het Ra-

Wederopbouw (1945-1965)

tionalisme, maar op een plastisch vormgegeven buitenkant. De indeling en

Na de Tweede Wereldoorlog begon het herstel aan wegen, havens en in-

de constructie dienden zich aan te passen aan de uiterlijke vorm. Baksteen,

dustrie; daarna volgde de woningbouw. De Nederlandse regering zag zich

dakpannen, smeedwerk en beeldhouwwerk vormen de ingrediënten van deze

gesteld voor de taak ‘volksvijand nummer één’, de woningnood, te bestrijden.

stijl.

Omdat er te weinig geschoolde vaklieden waren, zocht men de oplossing in

Uitbundig metselwerk langs schoorstenen, daklijsten, kozijnen en vooral de

standaardelementen en systeembouw. Vooral in de jaren ’60 verrezen op

vormgeving van de hoeken moesten de gevels reliëf geven. Ook de accenten die gegeven werden bij de deuren, portieken en doorgangen zijn opvallend

de naoorlogse periode is te beschouwen als een belangrijke ontwikkeling in

voor het werk van de Amsterdamse School.

de Nederlandse architectuurgeschiedenis. Het was een periode van vernieuwing op het gebied van architectuur door nieuwe materialen en werkwijzen.

Het Nieuwe Bouwen (1915-1960)

Het stedenbouwkundig ontwerp kenmerkte zich door nieuwe verkaveling-

Het Nieuwe Bouwen, ook wel Functionalisme genoemd, betekende een

patronen, nieuwe wijkopbouw en een steeds belangrijkere rol van het verkeer

duidelijke breuk met het verleden. De toepassing van nieuwe bouwmaterialen

als ordeningsprincipe.

als staal, beton en geprefabriceerde panelen zorgde voor een nieuwe vormentaal. Voor de aanhangers van deze stijl was ruimte, licht en lucht het credo. Beton en staal boden de mogelijkheid ijle constructies te ontwerpen met veel binnenruimte. Bovendien konden dankzij de beschikbaarheid van stalen kozijnen grote raamvlakken gecreëerd worden waardoor veel licht naar binnen kon vallen. Versieringen werden geheel afgezworen en baksteen werd bij voorkeur onder een neutrale pleisterlaag verstopt.

6

7

bouwen uitbreidingsplan van IJmuiden (1947) van Dudok. Hij beschouwde het plein als het toekomstige centrum van het gemeentedeel, met naast een stadhuis woningen, cafés en winkels. Behalve het ontwerp voor dit stadhuis en de woonhuizen met winkels aan Plein 1945, maakte Dudok tussen 1953 en 1965 ook ontwerpen voor een hotel en een schouwburg aan dit plein. Deze ontwerpen zijn echter nooit uitgevoerd.

Fietsroute

Ga over het plein naar de Lange Nieuwstraat en sla rechtsaf 2. Lange Nieuwstraat De belangrijkste ingreep van Dudok was de projectie van een oost-west

staat u uiteraard volkomen vrij om op elk ander punt van de route te begin-

lopende hoofdstraat die alle delen van IJmuiden met elkaar verbond: de

nen. De in de beschrijving gebruikte aanduidingen GM, PM en RM staat voor respectievelijk gemeentelijk monument, provinciaal monument en rijksmonument. De totale lengte van de route is 35 km.

Tweede Wereldoorlog en de Wederopbouw Aan de groei van IJmuiden kwam in 1940 een abrupt einde. Gedurende de

De oorspronkelijke hoofdingang van het stadhuis aan Plein 1945 vormt het

Duitse bezetting was een belangrijk deel van de gemeente onderdeel van

beginpunt van de route.

de Atlantikwall, de Duitse verdedigingslinie langs de Europese kust. Velsen, door de haven van IJmuiden een kwetsbare plek in de linie, werd veranderd

1. Stadhuis: Plein 1945 [GM]

in een ‘Festung’, bestaande uit bunkers, tankgrachten en -muren. Voor de aanleg van deze bouwwerken en het realiseren van schootsvelden weden

Velsen te ontwerpen. Het oude raadhuis staat dan nog in Oud-Velsen en is

honderden woningen door de bezetter gesloopt.

te klein. Het raadhuis moest de kroon worden op het wederopbouwplan voor

De gevolgen van de Tweede Wereldoorlog waren enorm. Maar liefst 37 procent

IJmuiden. Door verschillende oorzaken wordt uiteindelijk pas in september

van de woningen in Velsen ging tijdens de bezetting verloren. Daarom werd

1962 goedkeuring gegeven aan het plan en op 15 november 1962 wordt de

in 1947 een nieuw wederopbouw- en uitbreidingsplan ontworpen door de

eerste paal geslagen.

architecten W.M. Dudok, W. van Tijen en H.A. Maaskant.

Het gebouw is rond een binnenplaats gesitueerd. Dudok greep de opdracht

Zo divers als de vooroorlogse bebouwing in IJmuiden is, zo homogeen is de

aan om een modern, zakelijk en representatief openbaar gebouw te ontwer-

naoorlogse architectuur. De bebouwing uit de wederopbouw vertoont uiterlijk

pen, waarin de ver naar voren geplaatste raadzaal de macht van het gezag

veel verwantschap en geeft het stedenbouwkundig plan van Dudok een grote

symboliseert. Toren en binnenplaats grijpen terug op de modern-klassieke

mate van uniformiteit.

Italiaanse openbare gebouwen. Het ontwerp is kenmerkend voor het sobere

Dudok, aangesteld als supervisor van zijn eigen stedenbouwkundige plan,

naoorlogse werk van de architect, waarin monumentaliteit en zakelijkheid

heeft veel invloed uitgeoefend op het stadsbeeld van IJmuiden. Volgens hem

met elkaar zijn gecombineerd.

dienden architectonische ontwerpen een geïntegreerd onderdeel te vormen

Het stadhuis is gelegen aan het Plein 1945, onderdeel van het wederop-

van het stedenbouwkundige plan.

8

9

Fietsroute - Gebouwd in Stijl

Fietsroute - Gebouwd in Stijl Fiets de Kennemerlaan uit. Aan het eind voor de rotonde bevindt zich links 4. Herenhuis: Kennemerlaan 2 [GM] Dit herenhuis is gebouwd in 1915 en samen met nummer 2b als één geheel ontworpen. Het huis heeft een asymmetrische hoofdvorm, kenmerkend voor de op de Engelse villabouw geïnspireerde Nederlandse villa’s uit de vroege 20ste eeuw. Het is onder andere gedecoreerd met hardstenen en terracotta ornamenten met verwijzingen naar de visserij en de scheepvaart. De ornamenten zijn stilistisch verwant aan de Art Nouveau. Deze rijke detaillering uitgevoerd in relatief kostbare materialen is uniek voor IJmuiden. Op de rotonde rechtdoor de Julianabrug over

Lange Nieuwstraat. Deze hoofdstraat eindigde aan het Moerberg- en Gijzenveltplantsoen, de belangrijkste groenstrook in IJmuiden. Met deze groenstrook

5. Julianabrug [GM]

legde Dudok een verbinding tussen de voor recreatie bestemde Heeren-

In 1930 bouwde de N.V. Algemene Beton Compagnie ‘s-Gravenhage de hui-

duinen in het zuiden en het Noordzeekanaal in het noorden.

dige Julianabrug ter vervanging van de brug die in 1907 was aangelegd. De opstand van de Julianabrug is een karakteristiek en voor de gemeente

Ten westen van de groenstrook moest een tamelijke zelfstandige wijk ont-

Velsen uniek stijlzuiver voorbeeld van straatmeubilair in de stijl van de Amster-

staan, voornamelijk georiënteerd op de visserij-industrie in het havengebied:

damse School.

Duinwijk. Aan de oostzijde projecteerde Dudok het nieuwe centrum van de gemeente, gevarieerder van bevolkingssamenstelling en met de belangrijkste

Na de brug linksaf Koningin Wilhelminakade.

bestuurlijke en culturele instellingen. In verband met het representatieve karakter van de hoofdstraat werden aan de Lange Nieuwstraat woningen uit de hogere huurklasse geprojecteerd. Fiets door, tweede weg rechtsaf Marktplein. Met de bocht mee naar links, Kennemerlaan 3. Wijkgebouw: Kennemerlaan 143 [GM] Dit hoekpand is in 1929 ontworpen door architect J.C. Cramer als wijkgebouw voor de afdeling Velsen van het Witte Kruis. De architectuur van het wijkgebouw is vrij massief en vormt, met de plastisch verwerkte rode handvormsteen en de zware expressieve bouwvormen, een voorbeeld van de late Amsterdamse Schoolstijl. 10

11



6. Woning: Koningin Wilhelminakade 169 / Kadestraat 6 rd [GM]

10. Thalia: Breesaapstraat 52 Het gebouw heeft tot 1907 als oud-katholieke kerk met pastorie dienst gedaan.

de voorgevel, de belangrijkste gevel aan de Koningin Wilhelminakade, heeft

Na diverse gebruikers wordt het pand in 1919 een uitgaansgelegenheid: het

het huis Jugendstil-kenmerken, zoals de ingangspartij aan de Kadestraat en

Thalia Theater. De voorgevel werd een voor die tijd moderne, gepleisterde Art

in sommige lateien (draagsteen boven de ramen) incisies met Jugendstil-

Deco-achtige blikvanger, waarin de geleding van de kerk nog duidelijk is te

motiefen.

herkennen.

Tweede straat rechtsaf Cronjéstraat. Op de hoek rechts

Rechtdoor, eerste straat rechtsaf Visseringstraat. Fiets deze uit tot het Sluisplein. Steek de sluis over Zuidersluisweg. Vervolgens Middensluisweg. U rijdt

7. Woning: Cronjéstraat 9

nu op de Noordersluis af

In 1908 gebouwd als werkplaats, in 1922 tot woning verbouwd. Vooral de zwaar uitgemetselde gevellijst van de art deco-achtige voorgevel is opval-

11. Noordersluis [GM]

lend.

De Noordersluis is tussen 1919 en 1929 gebouwd. De unieke afmetingen (lengte 400 meter, breedte 45 meter en diepte 15 meter en daarmee de

Op de hoek links de

grootste sluis ter wereld) en de uitvoering hebben de bouw in nationale en 8. Engelmunduskerk: Koningin Wilhelmina-

internationale belangstelling doen staan. De gebouwen en de bijbehorende

kade 117-119

werken, zoals onder andere sein- en lichtmasten, schuilhuisjes en urinoirs,

De oud-katholieke kerk met pastorie is ge-

zijn als een totaalconcept ontworpen door ir. J. Emmen. Alle elementen zijn

bouwd in 1907 als vervanger van het oudere

uitgevoerd in gewapend beton, afgewerkt met een dunne laag spuitbeton. De

kerkje aan de Breesaapstraat (Thalia). De

architectuur van de objecten sluit aan op de functionalistische stroming van

architectuur valt onder het Rationalisme met

de Nieuwe Zakelijkheid en worden gekenmerkt door de combinatie van mas-

kenmerken die geïnspireerd zijn op de Amster-

sieve, betonnen muurvlakken met glasvlakken in stalen kozijnen met liggende

damse Beurs van Berlage. Aan het einde van de Cronjéstraat linksaf Bloemstraat. Deze gaat over in de Neptunusstraat. Aan de overkant ligt 9. Hotel/restaurant Augusta: Oranjestraat 94 [GM] In 1907 verrees op deze hoek een complex van hotel-café-restaurant en (winkel)huizen. Het gebouw wordt gekenmerkt door Jugendstil-elementen. Reachtsaf Oranjestraat, eerste links Breesaapstraat. Voorbij de eerste straat links ziet u 12

13



roedenverdeling. Belangrijkste karakteristiek is het vlakken- en lijnenspel met

paste materialen en kleuren versterken dit effect: roodbruine tegels met

een sterk horizontaal accent, waarbij de gebouwen vooral rechthoekig zijn.

witte metalen ramen, die in het gevelvlak zijn geplaatst. De zijgevels bij

In de Tweede Wereldoorlog zijn de sluis en een aantal van de gebouwen

de poort hebben een lichte natuurstenen bekleding, en het licht gebogen

zwaar beschadigd, waardoor het centrale bedieningsgebouw moest worden

dak was oorspronkelijk met koper bedekt. De gladde gevel moest tevens

gesloopt. Met de herbouw van de sluis heeft men getracht de oorspronkelijke

bescherming bieden tegen de door rook en gassen vervuilde atmosfeer rond-

eenheid van het complex te herstellen, hoewel gedeeltelijk in andere vorm.

om de Hoogovens.

De architect van deze nieuwbouw was wederom Emmen.

Pas bij latere uitbreiding is boven de entree van de directievleugel aan de rechterzijde van het voorplein een bronzen beeldengroep geplaatst. Deze

Vervolg de route over de sluizen, Noordersluisweg. Deze helemaal vervol-

symboliseert, overeenkomstig Dudoks bedoelingen, de harmonie van het

gen, eerste weg links Staalhavenweg. Aan het einde oversteken en linksaf

hoofd- en handwerk van Hoogovens.

Wenckebachtstraat, richting 12. Kantoorgebouw: Wenckebachtstraat 1 [RM] Administratiegebouw van Koninklijke Nederlandse Hoogovens en Staal

13. Woning: Wenckebachstraat 138-140

fabrieken (nu Tata Steel), tussen 1948 en 1951 gebouwd naar een ontwerp

Een dubbele beambtenwoning met garages, in 1928 gebouwd in opdracht

van architect W.M. Dudok. Het gebouw werd meerdere malen uitgebreid vol-

van de Hoogovens. Het ontwerp werd geleverd door architect A.H. Rood.

gens plannen van Dudok.

Het pand en de bijbehorende garages dragen stijlkenmerken van de Amster-

Het administratiegebouw is karakteristiek voor het naoorlogse werk van

damse School. De oorspronkelijke detaillering is redelijk bewaard gebleven.

de architect, waarin monumentaliteit en zakelijkheid zijn gecombineerd. De staalconstructie waarmee het gehele gebouw is geconstrueerd wordt

Links aan de overkant van de weg ligt het

grotendeels aan het oog onttrokken door vlakke, zorgvuldig gedetailleer-

14. Opleidingscentrum: Rooswijkweg 61

de gevels, die de plastische werking van de poort accentueren. De toege-

Het Opleidingscentrum Hoogovens, in 1966 gebouwd naar een ontwerp van

Wenckebachstraat 138140

14

15



de Amsterdamse architect A. Bodon. Het opleidingscentrum is een voorbeeld

Schulpen en De Gilde

van zakelijke na-oorlogse architectuur die stoelt op het modernisme van voor

In 1947 werd voor de gemeente een heel nieuw wederopbouw- en uitbrei-

de Tweede Wereldoorlog. Karakteristiek is de wijze waarop de functies in

dingsplan ontworpen door de architecten W.M. Dudok en W. van Tijen en

afzonderlijke bouwlichamen zijn uitgedrukt en de toepassing van materialen.

H.A. Maaskant.

Het gebouw bestaat uit een staalconstructie, ingevuld met grote glaspartijen

Van Tijen ontwierp het basisplan voor heel Velsen en het deelplan Vel-

en panelen van kunststof.

sen-Noord. Goede huisvesting voor de werknemers in de industrie, dat stond architect W. van Tijen met Velsen-Noord voor ogen. Aangenaam wonen be-

Links aan de overkant van de weg ligt

tekende voor Van Tijen wonen volgens de wijkgedachte. Hij projecteerde in Velsen-Noord twee nieuwe, moderne wijken: Schulpen en De Gilde, van

15. Woning: Wenckebachstraat 142

elkaar gescheiden door de spoorlijn. Hij koos voor eengezinswoningen in

Vrijstaande voormalige hoofdambtenaarswoning, in 1923 gebouwd in opdracht

halfopen bebouwing en voor etagebouw, met veel eigen voorzieningen en

van de Hoogovens. Het ontwerp werd geleverd door de architect A.H. Rood.

een overdaad aan groenstroken en recreatieterreinen. De wijk Schulpen,

Het pand is bewoond geweest door verschillende directeuren van het staal-

rechts van de spoorlijn, werd bijna geheel volgens plan uitgevoerd, van De

bedrijf. Veel andere villa’s in deze omgeving werden in de jaren ‘60 en ‘70

Gilde (de wijk aan uw linkerhand) werd alleen het plein - de Breesaperhof - en

gesloopt ten behoeve van de uitbreiding van het PEN (nu NUON). Het betreft

de bijbehorende winkels gerealiseerd.

een voorbeeld van Traditionalisme. In hoofdvorm grijpt het ontwerp terug op het 18de-eeuwse herenhuis. Uitwerking en detaillering zoals het siermetsel-

De weg vervolgen, de spoorwegovergang over, Pontweg oversteken en eer-

werk zijn kenmerkend voor de jaren ‘30.

ste linksaf Stratingplantsoen, links aanhouden

Rechtsaf de Grote Hout- of Koningsweg

18. Woningen: Stratingplantsoen 2-80 De portiekwoningen met schuren werden in opdracht van de Hoogovens ont-

16. Woningen: Grote Hout- of Koningsweg 187-189, [GM]

worpen door architect P.H.N. Briët. Zij staan aan de belangrijkste groenstrook

Een vrijstaand blokje met twee arbeiderswoningen, in schaal en hoofdvorm

uit het wederopbouwplan voor Velsen-Noord van architect W. van Tijen,

afgeleid van de laat 19de-eeuwse architectuur zoals die vaak werd toege-

gesitueerd op de middenas van de vroegere formele tuin van Watervliet.

past in de in deze periode sterk opkomende volkswijken. De woonhuizen zijn,

Stilistisch zijn de portiekwoningen verwant aan de architectuur van de Delftse

net als nummer 185, gebouwd in een periode dat de industrialisatie aan de

School, herkenbaar aan de traditionele vormgeving en de keuze voor tradi-

noordzijde van het Noordzeekanaal sterk in opkomst was.

tionele bouwmaterialen. De huidige nieuwbouw is van architect R. Gelders.

17. Woning: Grote Hout- of Koningsweg 185 [GM]

Tweede linksaf Wardenaarstraat, rechtsaf Melklaan, eerste rechtsaf Ir. Krij-

In 1913 gebouwd door J. Amse. Met zijn aan de 19de-eeuwse agrarische

gerstraat, linksaf Stratingplantsoen, linksaf Van Rijswijkstraat.

bouwtraditie ontleende stijl refereert het woonhuis aan het landelijke karakter van Wijkeroog voor de vestiging van de industrie. Kenmerkend voor deze

19. Woonbuurt: Wardenaarstraat en omgeving

bouwtraditie zijn de gebroken kap, de overstek en het karakteris¬tieke sier-

Woonbuurt met 103 woningen (Wardenaarstraat, Ir. Krijgerlaan, Melklaan) in

spant.

1948 in opdracht van de Hoogovens gebouwd naar een ontwerp van P.H.N.

16

17



Briët. Stilistisch zijn de woningen verwant aan de traditionele architectuur van

ontwerp van de architect G.H. Holt. In architectenkringen werd het ontwerp

de Delftse School. De detaillering is redelijk bewaard gebleven. Hier en daar

als baanbrekend beschouwd. Het leidde tot de aanstelling van Holt als profes-

zijn de karakteristieke diagonale roeden in de bovenlichten boven de deuren

sor aan de Technische Hogeschool in Delft. De buurt vormt een besloten

bewaard gebleven (Ir. Krijgerstraat 1, Wardenaarstraat 10, 15, 16 en 22).

woongebied, opgezet volgend de wijkgedachte. Na een renovatie in 1984 is veel van de oorspronkelijke detaillering verloren gegaan.

Op de Melklaan rechtsaf en deze volgen tot de Wijkerstraatweg, rechtsaf. Eerste linksaf Schoonoortstraat, rechtsaf Meerweidenlaan, eerste linksaf 20. Woningen: Wijkerstraatweg 166-174 [GM]

Geelvinckstraat, rechtsaf Melklaan, rechtsaf Wijkeroogstraat, met de bocht

Vijf arbeiderswoningen, in 1923 gebouwd naar ontwerp van architect Ch. Bar-

naar rechts Heirweg. Linksaf Wijkerstraatweg.

tels die ook elders in de gemeente verschillende huizen heeft gebouwd. De woningen dragen stijlken¬merken van de Amsterdamse School, een stijl die

22. Kerk: Wijkerstraatweg 55 [RM]

Bartels veel hanteerde. De woningen stammen uit de tijd dat het toenmalige

Op een ruim perceel tussen de Wijkerstraatweg en de Grote Hout- of Konings-

Wijkeroog als gemeentedeel volop in ontwikkeling was. Anders dan in bij-

weg gesitueerde rooms-katholieke kerk gewijd aan Sint Joseph. Deze geori-

voorbeeld IJmuiden is de architectuur uit de jaren ‘20 en ‘30 in Velsen-Noord

enteerde basiliek met toren op het zuidwesten werd in twee fasen gebouwd

betrekkelijk rijk. Mogelijk hangt dit samen met de gemeentelijke intentie om

naar ontwerp van architect J. Stuijt. Met de eerste steenlegging op 19 maart

juist in Velsen-Noord een fraaie woongemeenschap te realiseren.

1908 (het feest van St. Joseph) werd begonnen aan de bouw van koor, dwarsschip, eerste schiptravee en sacristie. De tweede bouwfase vond plaats in

Linksaf Watervlietstraat, rechtsaf Ladderbeekstraat. Aan het eind linksaf Heir-

1927-1928. De architectuur van de kerk grijpt terug op de vroegchristelijke

weg

basilica. In het interieur zijn tussen 1917 en 1919 door de kunstschilder Albert Loots muurschilderingen aangebracht in het koor en de zijbeuk.

21. Woonbuurt: Heirweg en omgeving Woonbuurt van 166 woningen en een wijkgebouw, in 1949 gebouwd naar een

Tweemaal rechtsaf Grote Hout- of Koningsweg (rondje om de kerk), rechts schuin aan de overkant 23. Schoolgebouw: Pieter Janszstraat 5-9 In 1932 gebouwd naar een ontwerp van de Amsterdamse architect F.B. Kantzen, inmiddels in gebruik als (bedrijfs)woning. Het gebouw draagt stijlkenmerken van de Amsterdamse School. In de topgevel aan de Pieter Janszstraat bevindt zich nog een ladderraam uit de bouwtijd. Fiets terug, rechtsaf.

18

Wijkerstraatweg

24. Woningen: Grote Hout- of Koningsweg 24-30

166

Twee vrijstaande blokjes dubbele woonhuizen, in 1921 gebouwd door 19


Fietsroute - Gebouwd in Stijl Linksaf Stratingplantsoen, linksaf Dijckmanstraat. Dijckmanstraat vervolgen tot Grote Hout- of Koningsweg, rechtsaf Pontweg linksaf naar de pont. Neem de pont naar Velsen-Zuid. linksaf Dr. Kuyperlaan, rechtsaf De Savornin Lohmanlaan, linksaf Thorbeckelaan, rechtsaf Van Tuyllweg.

Villapark Velserbeek Ladderraam

In 1918 verkochten de Van Tuylls hun buitenplaats Velserbeek aan C. Alberts

Pieter Jansz-

en P.N. Kluft. Deze ondernemers maakten een plan voor de bouw van woningen

straat 5-9

en een fabriek op de buitenplaats. De gemeente reageerde met een bouwen kapverbod. Vervolgens kocht de gemeente de buitenplaats in 1924 aan,

J. Ruyssenaars. Stilistisch zijn de dubbele woonhuizen verwant aan de lan-

en richtte 34 hectare van Velserbeek in als openbaar park. De resterende 51

delijke architectuur die in de jaren ‘20 van de vorige eeuw voor tuinwijken niet

hectare kreeg een bestemming als villapark, ontworpen door de gemeentelijke

ongebruikelijk was.

dienst Openbare Werken. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog was villapark Velserbeek nog niet volgebouwd. Een groot deel van de villa’s en

Rechtsaf Smidt van Gelderstraat, linksaf Van Diepenstraat, linksaf Van Kal-

woonhuizen stamt dan ook van na deze periode.

karstraat, rechtsaf Bornstraat. 25. Woonbuurt: Bornstraat en omgeving

26. Woning: Van Tuyllweg 21 [GM]

Deze buurt is in 1949 gebouwd naar een ontwerp van de architecten A. Staal

Vrijstaande woning met garage, in 1929 gebouwd naar een ontwerp van

en S. van Woerden uit Amsterdam. Opdrachtgever was de r.-k. Woningbouw-

architect A.M.J. Sevenhuysen uit Haarlem. De woning draagt stijlkenmerken

vereniging te Velsen. De woningen zijn typerend voor het na-oorlogse werk

van de Amsterdamse School, heeft een rieten kap met vier opmerkelijke

van Staal en Van Woerden, waarin historiserende elementen aan de sobere

verticaal langs de gevel doorlopende dakschilden. Kenmerkend zijn voorts de

wederopbouwarchitectuuur zijn toegevoegd.

ingangpartij, het vele glas-in-lood en het houtwerk aan de gevel.

Het Van Saelenplantsoen vormt het middelpunt. De buurt is gerenoveerd,

Vervolg de Van Tuyllweg, linksaf de Ver Loren Van Themaatlaan.

waarbij de oorspronkelijke houten deuren en kozijnen zijn vervangen door kunststof deuren en kozijnen. Tijdens de renovatie verdwenen aan het Van

27. Villa: Ver Loren Van Themaatlaan 5 [GM]

Saelenplantsoen ook enkele van de beeldbepalende ingangspartijen met

Een villa uit 1957. Kenmerkend is de sobere hoofdvorm van het woonhuis,

siermetselwerk en betonkolommen. Twee van deze ingangspartijen zijn

die niet ongebruikelijk is voor villabouw uit de jaren vijftig. Het woonhuis

behouden gebleven. Erboven zijn gevelstenen aangebracht met de inscriptie

onderscheidt zich echter door het bijzondere materiaalgebruik; de villa is op-

ANNO 1949 (nrs.1 t/m 4).

getrokken uit Ytong B2 bouwstenen en het dak bestaat uit Ytong dakplaten. De vormgeving is terughoudend, uitgezonderd de karakteristieke ingangs-

20

21


Fietsroute - Gebouwd in Stijl School heeft één bouwlaag onder een karakteristiek en hoog, gebroken tentdak met bijna verticale onderschilden. Het dak is in overstek met een brede bakgoot. Rechts van de tweekantige erker zit de nog originele voordeur. 31. Woning: Driehuizerkerkweg 25-31 Twee vrijwel identieke dubbele woonhuizen van wederom H. de Vries. De architectuur vormt een overgangsfase tussen de Amsterdamse School en de zogenaamde landhuisstijl van de late jaren ‘20 uit de vorige eeuw. De twee symmetrisch ingedeelde bouwblokken worden gekenmerkt door een hoog opgaande, gebroken rieten zadeldak met wolfeinden en met aan de voorVan Tuyllweg 21

gevel een iets naar voren komende geveltop onder een dwarskap. Ook hier is de raamindeling gaaf bewaard gebleven.

partij met timpaan. Het huis is gaaf bewaard gebleven. Naderhand is de gevel gesaust.

32. Woning: Driehuizerkerkweg 12 [GM] Het vrijstaand woonhuis ‘De Huif” uit 1922 dankt zijn naam aan de karak-

Rechtsaf Driehuizerkerkweg.

teristieke vorm van het dak. Bartels tekende voor het ontwerp. De meeste vensters van dit huis in de Amsterdamse Schoolstijl bezitten nog de originele

28. Woning: Driehuizerkerkweg 17

roedeverdeling met één horizontale roede boven en één onderaan het raam.

Dit woonhuis uit 1925 heeft één bouwlaag onder een rieten zadeldak met wolf-

Ook de oorspronkelijke voordeur is behouden gebleven. Het iets gedraaid

einde. Beide dakschilden zijn voorzien van een rieten steekkapje, eveneens

staande huis heeft één bouwlaag onder een schilddak met een wel zeer mar-

met wolfeind, boven een uitbouwtje. De gevels zijn in later tijd wit gesaust.

kante vorm. De dakschilden boven de voor- en achtergevel (de woning is

De stijl van het huis is duidelijk verwant aan die van de Amsterdamse School.

noord-zuid gericht) zijn nagenoeg verticaal geplaatst.



Een landhuisje uit 1921 naar ontwerp van de Velsense bouwkundige H. de

Ook de woning met de naam ‘Bonaventura’ is in 1921 gebouwd naar ontwerp

Vries, dat grote gelijkenis vertoont met het pand aan de Burg. Enschedélaan

van Bartels. Het huis in de stijl van de Amsterdamse School wordt getypeerd

42 te Santpoort van dezelfde bouwkundige. De raamindelingen zijn nog gaaf,

door een ongelijk rieten zadeldak met aan de zuidkant een gebroken dak-

mede daardoor heeft het huis het oorspronkelijke aanzicht goed behouden,

schild en aan de noordkant een steekkapje. De voor- en achtergevel zijn voor

ondanks het feit dat de gevels naderhand zijn gesaust.

de bovenste helft met gepotdekselde houten delen gedekt. Het metselwerk is na de bouwtijd gesaust.

30. Woning: Driehuizerkerkweg 4 [GM] Een vrijstaand woonhuis dat aannemer W. van Heijst in 1921 voor zichzelf

34. Woning: Driehuizerkerkweg 18 [GM]

heeft gebouwd en waarvan het ontwerp afkomstig is van de landelijk beken-

Een vrijstaand woonhuis, ‘Elly’s huisje’, genoemd naar de dochter van de

de architect Ch. Bartels uit Driehuis. Het huis in de stijl van de Amsterdamse

opdrachtgever H.J. Zeeman, directeur van de Ambachtsschool te IJmuiden.

22

23


Fietsroute - Gebouwd in Stijl Het pand is vrijwel geheel intact, met uitzondering van de niet oorspronkelijke roedeverdeling van de vensters. Een paar jaar geleden heeft de woning nog een ingrijpende restauratie ondergaan. Het huis heeft één bouwlaag onder een gebogen rieten schilddak

in overstek met een verticaal dakschild boven de voorgevel. Dit dakschild

Schoolgebouw Driehuizerkerkweg

Driehuizerkerkweg en Waterlandweg

heeft onderaan in het midden een uitsparing met een opmerkelijk gevormde decoratieve beschieting bestaande uit gebogen, gepotdekselde houten

37. Schoolgebouw: Driehuizerkerkweg 34 [GM]

delen.

Het oudste deel van de Jan Campertschool dateert uit 1949. Vanwege het nijpend tekort aan schoolgebouwen heeft de gemeente indertijd gekozen


voor een houten, snel te bouwen school, waarvan de onderdelen uit Fin-

Dit woonhuis ‘De Kluis’ heeft Bartels naar eigen ontwerp in 1920 voor zichzelf

land werden geïmporteerd. Ook elders in de gemeente verrezen dergelijke

laten bouwen. Het huis had aanvankelijk één bouwlaag onder een plat dak

‘Finse scholen’. Sinds een uitslaande brand in 2007 in het buurthuis aan de

maar werd binnen twee jaar na de oplevering door Bartels gedeeltelijk met

Terrasweg in Santpoort is de Jan Campertschool de enige, nog resterende

een bouwlaag verhoogd. Later is deze verdieping met gepotdekselde delen

in zijn soort binnen Velsen. Ook de toekomst van deze school lijkt inmiddels

en voor een deel met verticaal geplaatste rabatdelen bekleed.

bezegeld vanwege bestaande sloopplannen. De oudste vleugel is opgetrok-

Van de meeste ramen is in de loop van de tijd de oorspronkelijke roedever-

dak. De detaillering is vanaf de bouwtijd gaaf bewaard gebleven. Op het dak

deling verwijderd. Het pand komt qua hoofdvorm sterk overeen met het pand

bevindt zich een houten klokkenstoel.

-

aan de Zeeweg 325 te IJmuiden, dat Bartels in 1921 ontwierp. Aan weerskanten van de entree bevindt zich een uit de muur gemetselde,

38. Woningen: Driehuizerkerkweg 57-59 en Waterlandweg 2-4 [GM]

halfronde bloembak. De voordeur is niet meer origineel.

Vier oorspronkelijk vrijwel gelijke, vrijstaande huizen uit 1920 naar ontwerp van Bartels. De woningen vormen met elkaar een representatief ensemble

36. Woning: Driehuizerkerkweg 22 [GM]

van stijlzuivere Amsterdamse School-villa’s. De huizen zijn gebouwd op een

Dit vrijstaande huis uit 1922 is van de landelijk niet onbekende architect

vierkante plattegrond met aan een van de twee zijgevels een trapezium-

A.M.J. Sevenhuijsen. Opdrachtgever was de Velsense amateur-historicus en

vormige uitbouw. De plattegronden zijn paarsgewijs aan elkaar gespiegeld.

archeoloog J.J. Calkoen. De detaillering van de villa is zeer gaaf bewaard

De huizen hebben twee bouwlagen onder een plat dak in overstek. Oorspron-

gebleven, met voor de Amsterdamse Schoolstijl kenmerkende horizontale

kelijk was de (trapeziumvormige) uitbouw één bouwlaag hoog met op de

roedeverdeling in de ramen.

verdieping een balkon. Tegenwoordig is alleen op nummer 59 het dakterras

De woning bestaat uit één bouwlaag onder een gebogen rieten zadeldak.

intact gebleven en is bij de andere huizen de uitbouw twee bouwlagen hoog

Aan de voorzijde wordt deze kap half conisch beëindigd.

opgetrokken.

24

25


Aan het eind de rontonde voor driekwart volgen, linksaf Van den Vondellaan


1900 op deze plek herbouwd. De schuur is zwart-gecarbolineumd als bescherming tegen weer en wind. Als bouwtype zijn deze schuren in

39. Dubbel woning: Van den Vondellaan 35 en P.C. Hooftlaan 30

Noord-Holland zeldzaam geworden, omdat door machinale droging deze

Deze dubbele hoekwoning uit 1934 toont een complexe hoofdvorm en een

droogschuren overbodig zijn geworden.

gedeeltelijk een verdieping lager doorgetrokken. Aan de westgevel bevindt

Aan het einde rechtsaf, tot aan het stoplicht bij de Santpoortse Dreef.

zich een fraaie reeks glas-in-lood vensters, behorende bij het trapportaal.

Oversteken en rechtdoor Nickeriestraat. Rechtsaf J.M.van Nassaulaan, tweede straat links Stuyvesantstraat.

Van den Vondellaan vervolgen, wordt Hagelingerweg. Na het viaduct eerste weg linksaf Biezenweg. Even voorbij tuincentrum Groenrijk is links.

42. Antillenstraat / Bonairestraat Om het centrum van Santpoort-Noord is als het ware een schil gelegd van

40. Boerderij: Biezenweg 66

naoorlogse bebouwing. De Bonairestraat en omgeving geven een typisch

Deze wit geschilderde boerderij is een van de nog weinig herkenbare

functionalistisch bouwen weer; het lijken allemaal eengezinswoningen, maar

nood-boerderijen. Deze werden vlak na de Tweede Wereldoorlog gebouwd

velen zijn als dubbel woonhuis (boven en beneden) gebouwd; de zogenaam-

om zo snel mogelijk de landbouw en veeteelt weer op gang te krijgen. De

de duplexwoning. Dit is te herkennen aan het grotere raam op de eerste

boerderijen waren tijdelijk bedoeld, maar door de woningnood en ligging zijn

verdieping boven de deur. Een groot raam geeft aan dat daar de keuken is,

de meesten blijven staan en verbouwd. Dit exemplaar verkeert nog redelijk in

een klein raam geeft de badkamer aan. Door de tijd heen zijn steeds meer

oorspronkelijke staat.

van deze woningen omgezet in eengezinswoningen.

Rechtsaf Spekkenwegje. Een stukje verder op de weg ziet u links achter u

Antillenstraat oversteken en rechtdoor Bonairestraat. Deze gaat over in de Surinamestraat. Bij het plantsoen tweemaal rechtsaf naar

41. Bollenschuur: Biezenweg ong. Deze houten bollenschuur stond aanvankelijk in Overveen en werd rond 26

27



43. Woning: Overbildtweg 5-7 [GM]

45. Woning: Hoofdstraat 185 [GM]

Een dubbele arbeiderswoning uit 1901, in stijl van de 19de eeuw gebouwd.

Deze woning uit 1906 (zie geveltop met rozetanker) is oorspronkelijk bestemd

Aan de achterkant een aangekapt gedeelte. Ondanks de eenvoudige stijl

geweest als hulppostkantoor. Links in de voorgevel is de dichtgemetselde

van de huizen werd langs de dakranden toch een versiering in de vorm van

brievenbus nog te zien.

geschulpte windveren aangebracht. Kenmerkend is dat de toegangen zich in

De ingang zit in het midden; er is duidelijk een accentverschil gegeven aan

de zijgevels bevinden.

het werken het woongedeelte. Let ook op de speelse dakkapellen en de bijzondere rode geglazuurde kruisdakpannen.

Overbildtweg uitrijden, Hagelingerweg oversteken. Rechtdoor Hyacinthenstraat

Vervolg de weg, tweede rechts Vlugthovenstraat

44. Hyacinthenstraat / Tulpenstraat

46. Woning: Vlugthovenstraat 11 [GM]

Een wijkje uit 1925 met de poort in het midden. De woningen op zich zijn

Deze woning is eveneens uit 1906. Deze van oorsprong dubbele arbeiders-

ondergeschikt aan het totaalbeeld van het complex, dat een voorbeeld is van

woning (verbouwd in 1971) is met de kromming van de weg mee gebouwd.

de Amsterdamse School.

Deze omgeving is het oudste deel van het dorp en de weg vormde samen

De oorspronkelijke roedeverdeling in de ramen is achterwege gebleven bij de

met de Middenduinerweg en de Brederoodseweg de verbinding tussen het

renovatie in 1980. Verderop komt u in Gladiolenstraat /Anemonenstraat. Dit is

dorp en het kasteel van Brederode.

ook een arbeiderswijkje maar meer in de traditionele stijl gebouwd.

De gevels zijn later wit gesausd. Let op de uitgemetselde band boven de

Eerste links Tulpenstraat. Burg. Weertsplantsoen oversteken, rechtdoor Crocusstraat en Gladiolenstraat.

Vervolg de weg, rechts aanhouden, Kerkweg volgen

Aan het einde linksaf Anemonenstraat en met de bocht naar rechts Hoofdstraat.

47. Woningen: Kerkweg 10-12 en Kerkweg 9-11 [GM] Twee dubbele arbeiderswoningen uit 1903, gebouwd in de rooilijn van het voormalige Kerkvoetpad naar Driehuis. Sinds het bouwjaar heet de weg Kerkweg. Ten opzichte van de overstaande woningen hebben de woningen op nummers 9 en 11 (ook uit 1903) meer allure door onder andere bredere raampartijen. ven de ramen een segmentboog met gekleurd metsel mozaïek in het teruglig-

De woningen hebben een ingang met portiek wat voor die tijd heel bijzonder was. De gootlijst wordt gedragen door besneden houten gootklossen met

28

29



48. Woning: Kerkweg 48a [GM]

Aan het einde linksaf Middenduinerweg. Tweede rechts (Y-splitsing) Pasto-

Een vrijstaand achterhuis uit 1900, gebouwd op het erf van de panden Kerk-

rieweg. Aan het einde rechtsaf Burg. Enschedélaan.

weg 44 en 48. De voorgevel is op de Kerkweg georiënteerd. Het huis staat op een kavel die doorloopt tot aan de Narcissenstraat. Vanaf die straat heb je

50. Kerk: Burg. Enschedélaan 67

een mooi zicht op het pand. Het huis is een representatief voorbeeld van een

De dorpskerk, zoals hij in Santpoort wordt genoemd, is in 1917 ingewijd. Op

vrijstaand achterhuis in Velsen, geheel gestoeld op de 19de-eeuwse bouw-

deze plaats heeft al eens een kerk gestaan uit 1844. Deze is in 1916 afge-

traditie en compleet met de oorspronkelijke detaillering.

brand. De huidige kerk is gemaakt in archaïstische bouwstijl, die refereert aan de kerken uit de Romaanse tijd. Het ontwerp is gemaakt door de Bloemen-

Een stukje terug, eerste rechtsaf Burg.Enschedélaan. Vijfsprong oversteken,

daalse architecten J.Mulder en J.A. van Asdonk. Evenals bij de Naaldkerk

eerste rechts Frans Netscherlaan.

heeft dit zaalkerkje een met leien gedekt zadeldak en aan de voorzijde een vierkante toren in de centrale as en een vrij hoog opgetrokken gevel met

49. Kerk: Frans Netscherlaan 12

baksteenvlechting. De spits is echter een tentdak eveneens met leien bedekt.

De eerste steen van de zogeheten Naaldkerk werd gelegd op 4 april 1932

Qua architectuur is hier sprake van Traditionalisme.

waarmee de kerk dit jaar haar 75-jarig bestaan viert. De architect was J. Bekkers. De kerk moest volgens overheidsvoorschrift minstens op een afstand

Iets terug en linksaf Molenstraat

van 200 meter van de, inmiddels gesloopte, gereformeerde kerk worden gebouwd. De afstand van 170 meter werd door de gereformeerde kerk geaccep-

51. Molenstraat

teerd met de wens dat er een vriendschappelijke verhouding zou ontstaan.

De Molenstraat is in 1905 op particulier initiatief aangelegd als eerste plan-

De kapconstructie bestaat uit een laag doorgetrokken zadeldak over het schip

matige uitbreiding van het voormalige buurtschap Santpoort. Tussen 1905

met steile steekkappen boven de

en 1911 zijn er herenhuizen en kleine villa’s aan deze straat en langs de

smalle zijbeuken en het dwars-

Wüstelaan aan de toegang van de Molenstraat gebouwd, die qua bouwstijl

schip. Aan de voorzijde boven de

nauw op elkaar aansluiten.

entree een vierkante toren gedekt

De herenhuizen vertolken met elkaar de laatste fase van Nederlandse villa-

door een smalle naaldspits.

bouw, geïnspireerd op de Engelse landhuisbouw rond 1870, waarbij schilder-

De voorgevel is ten gevolge van

achtigheid en visuele aansluiting op de omringende natuur nagestreefd is.

de kapconstructie hoog opgemet-

Deze landhuisbouw kom je hier veel tegen. Door de haakse bocht en de situ-

seld gelijkend op de kerk aan de

ering van de huizen heeft deze straat een geheel eigen en besloten karakter.

Burg. Enschedélaan.

30

Samen met de gotische raam-

De woningen op nummers 12-17 en 19-21 hebben leuke details; in het pleis-

vormen zou dit kunnen duiden

terwerk ziet u uitgespaarde ontlastingsbogen van oranje verblendsteen. De

op een traditionele architectuur,

term is afkomstig van het Duitse woord “verblenden” (blinderen) en werd

maar het overdadige metselwerk

oorspronkelijk gebruikt als gevelsteen (voorwerker), die de lelijke erachter

roept ook associaties op met de

liggende stenen moest verbergen. Later is de term overgenomen voor de

Amsterdamse School.

gladde strengpersstenen. 31


Fietsroute - Gebouwd in Stijl Daniëlslaan. Over de spoorlijn, linksaf Van Dalenlaan en rechtsaf Bloemendaalsestraatweg 54. Woningen: Bloemendaalsestraatweg 74-78 [GM] Drie arbeiderswoningen uit 1913, gelegen op de terugliggende 17de-eeuwse rooilijn van de Bloemendaalsestraatweg. Vermoedelijk was hier een overslagplaats ten behoeve van de blekerijen aan het einde van de 18de eeuw. Het aan de Bloemendaalsestraatweg lopende gedeelte van de Jan Gijzenvaart is aan het begin van de 20ste eeuw in fasen gedempt. De woningen zijn door het r.-k. Burgerlijk Armbestuur als huurwoningen gebouwd in de nabloei van de Hollandse neorenaissancestijl. De voorzijde heeft een symmetrisch totaalbeeld, gekenmerkt door twee naar voren springende gevelvlakken

Aan het einde staan links en rechts van de straat

met getrapte top. Deze gevels lijken op die van de Hoofdstraat 185 en de afgeschuinde bovenverdieping is te vergelijken met de woningen aan de

52. Woningen: Wüstelaan 87-93 [GM]

Molenstraat. Vooral de gaafheid van de panden en de stijl zijn bijzonder zeld-

Deze woningen zijn in 1905 gebouwd als afsluiting van en toegang tot de

zaam geworden.

Molenstraat. De woningen aan deze straat sluiten qua architectuur sterk aan bij deze vier villa’s.

Even verder in de knik rechtsaf (stukje Bloemendaal) Alberdinck Thijmlaan. Aan het einde klein stukje naar links en meteen naar rechts Vinkenbaan

Rechtsaf Wüstelaan. Direct na het restaurant ‘Boschbeek’ het eerste bospad rechts en eerste verharde weg links Harddraverslaan. Direct aan de linker

55. Villa: Vinkenbaan 50 [GM]

kant treft u

Dit op een duintop gebouwde pand, villa ‘Transmare’ uit 1910 is van architect G.J.P. Beccari en gebouwd in opdracht van een Exploitatiemaatschappij van

53. Villa: Harddraverslaan 60 [PM]

Onroerende Goederen. Deze Bloemendaalse maatschappij heeft verschil-

De ligging van de villa Syrinx is ingebed in de natuurlijke geaccidenteerdheid

lende villaparken in de omgeving gebouwd.

van het terrein. Hoewel de woning als zeer modern wordt ervaren, is hij reeds

Het pand is gebouwd in typische Hollandse sobere baksteenstijl, voorzien

in 1960 gebouwd onder architectuur van G. Rietveld. De villa valt onder de

van een eenvoudige doch consequent toegepaste detaillering. De straatgevel

stroming Het Nieuwe Bouwen. Kenmerkend voor de architect is de wijze van

is eigenlijk de achtergevel. De ingang zit aan de achterzijde van de woning.

opdeling van de gevelvlakken, het gebruik van groenblauwe baksteen voor sommige muurgedeelten en de toepassing van pasteltinten. De constructie

56. Villa: Vinkenbaan 22 [GM]

rust op stalen balken. Samen met het pand Vinkenbaan 14 is dit pand toon-

Ook dit pand is in opdracht van voornoemde exploitatiemaatschappij in 1912

aangevend voor de moderne architectuur in Santpoort. pand heeft twee schuin op het middendeel geplaatste zijvleugels en biedt daarLinksaf Clarionlaan, rechtsaf Wustelaan. Aan het einde links Wijnoldy 32

mee de gelegenheid om zoveel mogelijk kamers aan de zonkant te situeren. 33



In de traditie van de Engelse landhuisbouwstijl hebben de ontwerpers J. Mulder

59. Woning: Duin- en Kruidbergerweg 74 [RM]

en J. A. van Asdonk ernaar gestreefd de villa een schilderachtig aanzicht te

De chauffeurswoning, in 1910 in opdracht van J.T. Cremer, gebouwd naar

geven. Vanwege de terugspringende markante ligging van de woning op het

ontwerp van de Haarlemse architect G. Meppelink. Het huis heeft een asym-

bosperceel is ook hier nog duidelijk de structuur van het oude duinterrein te

metrische gevelopstand onder een samengesteld dak met besneden goot-

herkennen.

klossen. In de voorgevel een portiek met een rondboog. De vensters bestaan uit tamelijk smalle, gekoppelde ramen en bovenlichten met kleine roede-

57. Woning: Vinkenbaan 16-18 [GM]

verdeling.

Een vrijstaande dubbel woonhuis, gebouwd in 1911 volgens een streng symmetrisch opgezet plan. Het huis is gebouwd in de nabloei van de Hollandse

Bij de driesprong rechtsaf Kennemergaardeweg, vóór de spoorbaan linksaf

neorenaissancestijl, waarin Engelse invloeden herkenbaar zijn, zoals de

en kort daarop weer linksaf Duin en Kruidbergerweg

hoofdvorm, kleur stenen, en de kleine roedeverdeling. De situering betrekkelijk dicht op de weg levert een belangrijke bijdrage aan het gedifferentieerde

60. Kennemergaarde: Duin- en Kruidbergerweg 51-73

beeld van de Vinkenbaan.

Kennemergaarde, eveneens gebouwd in opdracht van J.T. Cremer voor zijn zoon. Architecten waren vader en zonen Van Nieukerken. Een typisch voor-

58. Woning: Vinkenbaan 14 [RM]

beeld van Hollandse neorenaissance stijl.

Dit pand uit 1911 is de eerste woning in Nederland gemaakt van gietbeton. Op de gevelwanden zijn de moeten van de bekisting nog te zien. Het pand is

Aan het einde van de weg rechtsaf Duin en Kruidbergerweg vervolgen en na

een esthetisch ontwerp van architect H.P. Berlage, die gezien moet worden

ca. 200 meter is de ingang van

als een van de grondleggers van de moderne architectuur. 61. Landgoed: Duin- en Kruidbergerweg 60 [RM] Linksaf Duinweg, aan het einde

Het huis Duin en Kruidberg is in 1907-1909 gebouwd in neorenaissance-

rechtsaf Brederoodseweg. Aan het

stijl. Opdrachtgever was J.T. Cremer, onder meer president van de Delimaat-

einde linksaf Willem de Zwijgerlaan

schappij (tabakshandel), het ontwerp is van de eerder vermelde architecten

en linksaf Middenduinerweg. Bij de driesprong rechtsaf Duin en Kruidbergerweg. Het eerste huis aan de linkerhand is

Duin en Vinkenbaan 14

34

Kruidberg

35



Van Nieukerken. Het interieur is rijk gedecoreerd in verschillende stijlen. De landschapsarchitect Leonard Springer heeft de tuinen ontworpen en de parkaanleg georganiseerd. In 1961 kocht de A.B.N. het huis met de bijgebouwen en de omliggende gronden. Thans is het een internationaal congres- en ontvangcentrum en er een groot aantal gastenkamers als bijna ‘onzichtbare’ vleugel aangebouwd. De resterende gronden zijn sinds 1975 in handen van de Vereniging tot behoud van Natuurmonumenten. De bijgebouwen zijn eveneens in neorenaissancestijl opgetrokken. Vervolg de Duin en Kruidbergerweg. Aan het einde voor de spoorwegovergang is 62. Crematorium Westerveld: Duin- en Kruidbergerweg 2 [RM]

naamde impluvium. Dit gedeelte wordt gesierd door een hoge, slanke toren met bovenop een gestileerde urn op een stoel geplaatst, symbool voor leven

In 1906 kreeg architect M. Poel uit Hilversum de opdracht om voor de be-

en dood. Dudok ontwierp bovendien bijpassende urnen die nog steeds in

staande begraafplaats Westerveld, gelegen op de voormalige buitenplaats

gebruik zijn.

van die naam, een crematorium te ontwerpen. De bouw van het crematorium betekende een belangrijke primeur voor Nederland omdat er in die dagen

Door het toenemend aantal crematies voldeed binnen korte tijd ook de oude aula niet langer. Met gevolg dat in 1937 een nieuwe aula naar ontwerp van

in 1913 voltooid. De architectuur van het gebouw vertoont kenmerken van

Dudok werd gerealiseerd. Deze aula is door middel van een langgerekt en

Rationalisme van de architect Berlage. Het opvallende bouwwerk is gelegen

lager bouwblok verbonden aan het bestaande complex. Ook deze verbinding

op een natuurlijke duintop. De boven alles uitstijgende centrale aula wordt ge-

fungeert als columbarium. Het interieur van de aula is zeer zakelijk en sober

dekt door een spitse koepel met vensters vlak onder de top. Recentelijk (2004)

gehouden. Opvallend is de bijzondere lichtval van deze ruimte en de sterke

is tijdens een grootschalige restauratie de oude dakbedekking bestaande

beleving van de omringende natuur dankzij de glazen zuidgevel.

uit singels vervangen door natuurstenen leien overeenkomstig het oorspronkelijke ontwerp. Onder de aula bevindt zich het columbarium, waar de kost-

Een jaar later (1938) ontwierp Dudok tenslotte een vrijstaand, open columba-

bare marmeren en bronzen urnen in schappen opgesteld staan.

rium. Deze bestaat uit twee op elkaar staande gedeelten onder een speels segmentvormig dak in overstek. In 1952 is dit columbarium in een enigszins

Al spoedig was uitbreiding van het columbarium noodzakelijk. De bekende

afwijkende stijl uitgebreid, waardoor de opzet van het oorspronkelijke ont-

architect W.M. Dudok werd met dit werk belast. Dit nieuwe columbarium uit

werp deels verloren ging.

1926 bestaat uit een open hof met aan weerskanten een urnengalerij. Aan de noordzijde van de hof bevindt zich een wat hoger gelegen, halfrond gebouw

De Duin- en Kruidbergerweg vervolgen, na de spoorwegovergang rechtsaf

met een binnen- en buitengalerij en in het midden een eveneens halfronde

Driehuizerkerkweg

binnenplaats. Deze binnenplaats is voorzien van een waterbassin, het zoge36

37



63. Missiehuis: Driehuizerkerkweg 123 [GM] Dit kolossale gebouw werd in 1924 ontworpen in opdracht van de Missionarissen van het Heilig Hart die in Tilburg hun hoofdvestiging hadden. Het gebouw diende lange tijd als seminarie met internaat en daarna als onderkomen voor de Sociaal Medische Dienst van de Koninklijke Marine. De baksteendecoraties van de gevels, de golvend besneden boeidelen, de plastische vormgeving van het dak en van de ingangspartij en de ornamentering van de brede voordeur wijzen op beïnvloeding van de Amsterdamse School. Vier jaar na de oplevering van het hoofdgebouw werd aan de achterzijde

Ontvanggebouw Driehuizerkerkweg

Villa Kriemhilda

een kapel gerealiseerd, beide ontwerpen zijn van de hand architect F.C. de Beer. De kapel is gedurende de Tweede Wereldoorlog door de Duitse

65. Villa: Kriemhildestraat 2

bezetters als wapenopslag ingericht. Tijdens de eerste dagen na de

Villa Kriemhilda is in 1904 gebouwd in opdracht van de Engelse baronesse

bevrijding is de kapel gebruikt als wapenopslag in verband met de ont-

Van Tuyll van Serooskerken als vervangen woonruimte voor de buitenplaats

wapening van de Duitse troepen. Vandaag de dag is de kapel als sport-

Schoonenberg. Het huis is genoemd naar het zeewaardige jacht van haar

zaal in gebruik. Aan de westkant van het pand stond oorspronkelijk een

vader, die als waterbouwkundige werkzaam is geweest bij de aanleg van het

toren die in 1945 voor het grootste gedeelte door de Duitsers is afgebroken

Noordzeekanaal. Het ontwerp is gemaakt door de architecten J. Stuyt en J.

ten behoeve van een beter schootsveld.

Cuypers. De villa Kriemhilda is een vroeg voorbeeld van moderne (Engelse) landschapsstijl. Vanaf 1961 fungeerde de villa als ambtswoning voor de toen-

Driehuizerkerkweg vervolgen, aan het eind linksaf Wolff en Dekenlaan. Na

malige burgemeester van Velsen, die daar tot zijn overlijden in 1968 heeft

circa 100 meter linksaf via het terrein van Velserduin, linksaf Nicolaas Beet-

gewoond. Na een periode van leegstand is de villa in de jaren 1989 en 1990

slaan. Bij kruising rechtsaf Driehuizerkerkweg

gekraakt geweest om zodoende een dreigende sloop te voorkomen. Thans wordt de villa weer bewoond. Kriemhilda is gebouwd op een stuk grond dat

64. Ontvanggebouw: Driehuizerkerkweg 138 [RM]

tot het landgoed Schoonenberg behoorde.

Het voormalige ontvanggebouw van het crematorium Westerveld bevatte

Het exterieur van de villa is door de jaren heen vrijwel onaangetast gebleven.

-

Boven de erker aan de entreezijde van de villa bevindt zich een uitgebouwde

plex werd in 1940 opgeleverd naar ontwerp van Dudok. Het modern aan-

topgevel met een houten, bruin geschilderd vakwerkpatroon. De vakken zijn

doende gebouw is thans in gebruik als kantoor annex tandheelkundig labora-

opgevuld met een ruig gepleisterde laag die het metselwerk verhult.

torium. De architectuur wordt gekenmerkt door een sterk horizontale geleding met verticale accenten in de vorm van enkele smalle en hoge ijzeren vensters

Aan het eind Waterloolaan oversteken, linksaf richting IJmuiden. Zo’n kleine

en een kolommenreeks. De gevels zijn naderhand wit gesaust.

100 meter na de spoorwegovergang eerste straat links (Zeeweg) oversteken,

Driehuizerkerkweg afrijden tot aan boerderij Westerveld. Linksaf De Genestetlaan, deze helemaal volgen. Aan het eind bij T-splitsing linksaf Valerius-

66. Begraafplaats Duinhof: Slingerduinlaan 4 [GM]

laan rechtsaf Kriemhildestraat

De aula van Duinhof is een van de ontwerpen van Dudok die tot op heden

38

39


Fietsroute - Gebouwd in Stijl vitlaan, Merellaan, en delen van de Lijsterlaan en Nachtegaallaan) een klein villapark met middenstandwoningen, ontworpen door Ch. Bartels. De woningen,stilistisch verwant aan de Amsterdamse Schoolstijl, zijn vrij gesitueerd in een ruim opgezette buurt. Op het plantsoen rechtdoor Meeuwenlaan. Aan het einde linksaf, Cederstraat. Tweede rechtsaf, Dennenstraat. Aan het einde 68. Bejaardenwoningen: Esdoornstraat 9-45 [GM] Het complex van 19 bejaardenwoningen is in 1930 gebouwd in opdracht van de Woningstichting Velsen. De woningen zijn in twee stroken gegroepeerd

nog puntgaaf is gebleven. Het gebouw ziet er nagenoeg hetzelfde uit als na

die aan twee zijden een gemeenschappelijk grasveld omsluiten. Hierdoor

de oplevering in 1961, inclusief het meubilair.

heeft het complex een enigszins besloten karakter, verwant aan het tradi-

Dudok ontwierp voor Duinhof de drie geschakelde gebouwen in een ‘U’-vorm

tionele hofje, een sinds de Middeleeuwen bekende vorm van ouderenhuis-

voor Duinhof. Het belangrijkste gebouw is de aula met lessenaarsdak, die

vesting. Daarnaast staat aan de Esdoornstraat een blok met twee woningen.

een opvallende vooruitspringende luifel heeft. De drie gebouwen ademen de

Het is voor Velsen een uniek voorbeeld van karakteristieke architectuur uit

sfeer van een verstilde kloosterhof. De architectuur van Duinhof sloot aan

de jaren ‘30 van de 20ste eeuw die zeer sterk teruggrijpt op de eeuwenoude

bij de gedachten over dood en begraven die in de jaren’50 en ’60 gangbaar

Hollandse bouwtraditie, maar die door de opzet van het complex en de

waren. Openlijke rouw gold als ongepast, het verlies moest ‘waardig’ gedra-

detaillering van de woningen een zeer eigentijds karakter heeft.

gen worden. Men benaderde de dood ‘zakelijk’ en bij die mentaliteit sloot Dudok met zijn zakelijke, onderkoelde en ordelijke architectuur aan. Het

Sla linksaf Esdoornstraat, aan het einde linksaf, Zeeweg. Eerste straat links

ontwerp is hiermee kenmerkend voor het naoorlogse werk van de architect,

Velserduinweg, tweede rechts, Cypressenstraat. Aan het einde Tuinderstraat

waarin monumentaliteit en zakelijkheid met elkaar zijn gecombineerd.

oversteken, Popelstraat

Dudok ging er vanuit dat de aanwezigen de natuur als rustgevend, troostend en helend ervaren. Daarom bevat Duinhof veel grote ramen waardoor de

69. Woonbuurt: Eikenstraat en omgeving

nabestaanden de omringende natuur kunnen waarnemen.

De invloed van de Woningwet manifesteerde zich in IJmuiden in de woningbouw voor het eerst in 1914. In dit jaar ontwierpen de landelijk bekende

Terug naar de Zeeweg. Op de Zeeweg linksaf, eerste straat rechts, Kievit-

architecten P. Vorkink en J. Wormser uit Amsterdam een complex arbeiders-

laan.

woningen voor Woningbouwvereniging Velsen. Het complex werd tussen 1915 en 1925 in twee fasen ontworpen en gebouwd

67. Woonbuurt: Kievitlaan en omgeving

aan en om de Eikenstraat (Tuindersstraat, Popelstraat, Zandersstraat). Het

In de Vogelwijk ontstond in het midden van de jaren ’20 een voor IJmuiden

is in IJmuiden het eerste complex dat in opdracht van een woningbouw-

heel nieuw type stedenbouw: het villapark. In 1926 bouwde de aannemer Willem van Heijst uit Driehuis in het zuidelijke deel van de Vogelwijk (o.a. Kie40

maakt het ontwerp bijzonder. Het woningbouwcomplex is ook het eerste in 41



IJmuiden waarin architectuur en stedenbouw hand in hand gaan. Vorkink en Wormser ontwierpen niet alleen de woningen, maar ook de opzet van het

overstek kenmerkend voor de traditionele architectuur uit de late jaren twintig

buurtje. Ze gingen daarbij uit van de tuinwijk, naar het van oorsprong Engelse

van de 20ste eeuw.

idee om arbeiders te huisvesten in goede woningen en in een aantrekkelijke leefomgeving. Ze rangschikten de woningen rond twee min of meer besloten

Linksaf Briniostraat, bij kruispunt oversteken en linksaf De Noostraat, richting

gemeenschappelijke pleinen en gaven de woningen een landelijk aanzicht.

stadhuis. Volg de bocht naar links en ga de eerste weg rechts Plein 1945. U bent weer terug bij het beginpunt.

Eerste rechts Eikenstraat, aan het einde links Tuindersstraat Eerste rechts Willemsbeekweg. Deze uitrijden, Zeeweg oversteken en Willemsbeekweg vervolgen. Aan het einde links Heidestraat, met de bocht mee naar rechts P.J. Troelstraweg. Aan het einde staat rechts 70. Schoolgebouw: Briniostraat 14-16 [GM] De voormalige Rijks Hogere Burger School van Velsen, het huidige Vellesan College, is in 1926 gebouwd naar een ontwerp van architect C.L.M. Robbers. Het oorspronkelijke complex bestaat uit een hoofdgebouw met leslokalen en een bijgebouw met een gymnastieklokaal, een conciërgewoning en een over-

Stilistisch vormt de voormalige RHBS een mengeling van drie stijlen. Het hoofdgebouw is stilistisch verwant aan het classicistisch traditionalisme. De ingangspartij met de expressieve toren, is geheel uitgevoerd in de stijl van de Amsterdamse School. De conciërgewoning, het gymnastieklokaal en de

42

43

44

Gebouwd in stijl. Fietsen langs bouwstijlen uit de vorige eeuw

Recommend Documents