Fenegriek & rozemarijn een dynamisch duo Jeroen Schreuder (rechts) is al meer dan 25 jaar werkzaam als orthomoleculair
Jeroen Schreuder en Sebastiaan Turksma
natuurgeneeskundig therapeut. Hij heeft succesvol de Master in klinische Psycho-
Trigonella foenum-graecum – Fenegriek
Neuro-Immunologie
Jeroen
Fenegriek (Trigonella foenum-graecum) is een kruid dat gebruikt wordt in Aziatische, Afrikaanse en Euro-
Schreuder heeft een praktijk in Baarn
pese landen. Het blad, de wortel en de zaden worden als groente geconsumeerd. Aan fenegriek worden vele
en Weert en is bestuurslid van de NWP.
medicinale eigenschappen toegedicht. Het heeft antidiabetische effecten, is werkzaam bij flatulentie, dysen-
(
[email protected])
terie, diarree, dyspepsie, chronische hoest en een vergrote milt en lever [1]. Als men geen fytotherapeutisch
gevolgd.
extract gebruikt is een consumptie van 100 gram per dag nodig voor een positief effect op de menselijke Sebastiaan Turksma (links) is werkzaam
gezondheid [8]. Fenegriek bevat diverse flavonoïden en andere inhoudsstoffen (zie kader).
als klinisch PNI-therapeut in de praktijk van Jeroen Schreuder. Hij heeft succesvol
Diabetes
de Master in klinische Psycho-Neuro-
Fenegriek werkt hypoglycemisch (zie afbeelding 1) en moduleert de insulinesecretie. Betrokken mechanismen:
Immunologie gevolgd.
1. Insulinotropisch effect waarvoor het aminozuur 4-hydroxyleucine verantwoordelijk is [11].
(www.voeljemens.nl)
2. insulinomimetisch effect [9,10]. 3. remming van de intestinale glucosidase-activiteit en de intestinale glucose-opname. Verantwoordelijk daarvoor zijn diosgeninen en trigonelline [12,13]. 4. regenererend effect op de bètacellen in de eilandjes van Langerhans 5. activatie van Insuline Receptor-b waardoor adipocyten en hepatocyten glucose opnemen [14,15,16]. 6. vermindering van insulineresistentie door verhoging van de redoxstatus van de cellen met een toename van cellulaire anti-oxidanten als glutathion en SOD [7,16,17]. De polyfenolen in fenegriek zijn waarschijnlijk verantwoordelijk voor de sterke antioxidatieve capaciteit [3]. 7. herstel Na/K-ATP-ase-activiteit via vermindering van vrije-radicalenproductie [12,13]. Furastanol bevordert de voedselconsumptie en induceert hypocholesterolemie bij diabetische ratten. Daarnaast kan het verminderen van de vrije radicalenproductie leiden tot het herstel van de Na/K-ATP-ase-activiteit
Leverprotectie Het hypoglycemisch effect van fenegriek vermindert ook de verschijn-
zijn receptor in de lever gemoduleerd [8]. In geactiveerde hepatische
selen van leververvetting [18]. Bij obese ratten vermindert fenegriek de
cellen remt quercetine, evenals naringenine, de expressie en de signa-
hoeveelheid triglyceriden in de lever en wordt het cholesterolgehalte
leringswegen van TGF-bèta en resulteert dit in een antifibrotisch effect.
genormaliseerd. Daarnaast reduceert fenegriek het plasma-TNF-alfa-
Fenegriek normaliseert hierdoor lipidengehaltes en collageeneigen-
gehalte en wordt de expressie van het pro-inflammatoire TNF-alfa en
schappen [19].
INHOUDSTOFFEN VAN FENEGRIEK De zaden bestaan voor 23 tot 26% uit eiwit, 6-7% uit vet en 58% uit koolhydraten, waarvan 25% vezel is. Het belangrijkste vezel in fenegriek is galactomannan [2]. Verschillende flavonoïden worden er gevonden in fenegriek, te weten vitexine, tricine, naringinine, quercetine, tricine-7-O-bèta-D-glucopyranoside, N,N-dicarbazyl, glycerol monopalmitaat, stearinezuur, beta-sitosteryl glucopyranoside, ethylalpha-D-glucopyranoside, D-3-O-methyl-chiroinositol en sucrose. Ook bevindt er zich gallinezuur, o-coumarinezuur, p-coumarinezuur, rutine, caffeïnezuur, diosgenine en trigonelline in de plant [3,4,5]. Fenegriek bevat daarnaast per 100 gram: 101 mg ascorbinezuur, 158 mg tanninezuur, 217 mg catechol, bètacaroteen, vitamine K en choline [6,7]. 40
Van Nature nr. 14 - 2009
FYTOTHERAPIE
Anticarcinogene activiteit Fenegriek heeft anticarcinogene activiteit. De werking is waarschijnlijk te danken aan de flavonoïden die aanwezig zijn in de plant [20]. Veel van de genproducten die betrokken zijn bij het overleven van een cel (bcl-2, bcl-xl en IAP) worden verminderd. Tevens wordt via remming van cycline D1 de celcyclus van tumorcellen vertraagd. Ook versterkt diosgenine de apoptotische effecten van TNF-alfa en chemotherapeutische middelen doordat het de werking van NF-kB onderdrukt. Diosgenine remt de door TNF-alfa veroorzaakte invasie van tumorcellen, hetgeen correleert met een vermindering van matrix-metallopeptidase-9 (MMP-9) en COX-2 [2,22]. In-vitro zijn gunstige effecten bereikt bij darmkanker- en borstkankercellen [23,24].
Antiosteoporotisch effect De differentiatie van monocyten naar osteoclasten wordt geremd door fenegriek en zo heeft het anti-osteoporotische eigenschappen. Diosgenine remt namelijk de door RANKL (receptor-activated nuclear factorkappaB ligand) veroorzaakte osteoclastogenese [21]. Verder verhoogt fenegriek de groeihormoonsecretie [25].
Analgetica
Foto's: links Rosmarinus officinalis (rozemarijn) en rechts Trigonella foenum-graecum
Onderzoek bij ratten toont bij zowel de tail flick – als tijdens beide fases
(fenegriek).
van de formalinetest een pijndempend effect (zie Van Nature nr. 12, pag. 16) . Het analgetische effect wordt gedeeltelijk door het spinale
Rosmarinus officinalis – Rozemarijn
serotonerge systeem veroorzaakt. Daarnaast is het mogelijk dat fene-
Rozemarijn bevat de etherische oliën eucalyptol, kamfer en in het
griek zijn werking uitoefent via purinerge receptoren. Aangezien
bijzonder borneol dat verantwoordelijk is voor de antispasmodische
naloxon geen invloed had op de pijnperceptie is het waarschijnlijk dat
activiteit. De naalden bevatten verder tocoferolen, carotenoïden en
fenegriek niet werkt via het opiaatsysteem [26,27].
ascorbinezuur. De flavonoïden in rozemarijn zijn diosmetine, diosmine, luteoline, hesperidine, cirsimaritine, genkwanine en apigenine; fenolen als caffeïne- en rosmarinezuur en terpenoïden als carnosol, rosmanol, oleanoline – en ursolinezuur. De interessantste fenolen zijn
Extract van fenegriekzaden
carnosinezuur en sommige derivaten als carnosol, rosmanol, isorosmanol en dimethylisorosmanol. Deze inhoudsstoffen zijn tot nu toe alleen gevonden in rozemarijn en salie [28,29].
Adipocyten
Lever
Rozemarijn heeft sterke hypoglycemische – en antihyperglycemische
IR-bèta
eigenschappen. Deze eigenschappen werken via meerdere werkings
mechanismen die zowel binnen als buiten de pancreas liggen. Het
IRS-1
extract remt de lipidenperoxidatie en activeert de anti-oxidatieve
enzymen SOD en catalase bij diabetes. Het remt de vorming van AGE's
PI3-K
(advanced glycation end products) en kan als adjuvans ingezet worden
Akt
PKC
Glucosetransport
Glucose-opname
IR-bèta= insulinereceptor-bèta IRS-1 = insulinereceptor-substraat-1 PI3-K = fosfoinositide-3-kinase
Diabetes
Akt = PKB = proteïnekinase-B PKC = proteïnekinase-C
ter preventie en behandeling van diabetische -, cardiovasculaire - en neurodegeneratieve aandoeningen [30]. Wanneer rozemarijn langdurig geconsumeerd wordt en het minimaal 0,5% van het dieet beslaat dan onderdrukt het significant thrombus vorming in vivo. Een ongewenst bijverschijnsel van verschillende anticoagulantia is dat het vaak vergezeld gaat met bloedingen. Dit treedt niet op bij rozemarijn [31]. >>
HET Afbeelding 1. Fenegriek verbetert de glucose-opname [14, bewerkt].
DOSSIER Van Nature nr. 14 - 2009
41
c-glutamyl cysteine ligase (c-GCL) onder en zij bieden celbescherming
Anticarcinogene activiteit
door de intracellulaire redoxstatus te reguleren. Het antioxidant-respon-
Rozemarijn heeft antiproliferatieve activiteit in verschillende humane
sive element (ARE) neemt een centrale plaats in bij de inductie van
tumorcellijnen en heeft een sterke anti-oxidatieve activiteit. Het
deze enzymen. Een sleutelrol speelt de Keap1/Nrf2-weg. Keap1 is een
remt NO en vermindert de IL-1bèta en COX-2 mRNA-expressie [32].
regulatorproteïne en Nrf2 is een transcriptiefactor die zich met ARE
Wanneer rozemarijn tijdens verschillende carcinogene fasen gegeven
verbind. Keap1 zorgt voor het afbreken van Nrf2. Dit systeem wordt
wordt, vermindert het niet alleen de carcinogene activiteit van DMBA
'verstoord' wanneer elektrofielen zich verbinden met Keap1 om zo
(7,12-Dimethylbenz(a)anthracene), maar moduleert het ook het effect
een adduct te vormen. Hierdoor wordt Nrf2 gestabiliseerd en getrans
van de promotor. Het beschermende effect van rozemarijn wordt
loceerd richting de celnucleus om zich met ARE te verbinden en zo
weerspiegeld in minder papilloma’s en een reductie van het tumor-
wordt de transcriptie van fase-2-genen gestimuleerd.
gewicht en grootte wanneer dit vergeleken wordt met een dierlijke
Neuroprotectieve electrofiele bestanddelen kunnen in twee grote
controlegroep. Dit beschermende effect wordt toegedicht aan zijn
groepen worden onderverdeeld:
anti-oxidatieve eigenschappen. Het moduleert het glutathionniveau en
1. catecholen
remt de lipidenperoxidatie in de lever en het bloed [33]. Van carnosine
2. enonen
zuur en carnosol is bekend dat ze in staat zijn om de activiteit van glutathionperoxidase te verhogen [34]. Carnosinezuur remt de door
Deze twee verschillende typen bestanddelen hebben verschillende
aflatoxine-geïnduceerde toxiciteit [35]. Daarnaast kan carnosol de door
eigenschappen. Enonen, zoals curcumine en de dienonachtige neurite
12-O-tetradecanoylphorbol-13-acetate (TPA) veroorzaakte ontstekings-
outgrowth-promoting prostaglandin (NEPP11), zijn zelf elektrofiel.
en promotiefase van tumoren remmen [36].
Catecholen zijn niet elektrofiel, maar worden elektrofiel door een
Rozemarijnextract onderdrukt iNOS en remt de invasieve eigen-
oxidatieve omzetting naar een quinon waarna ze hun neuroprotectieve
schappen van melanomen. Deze resultaten wijzen er op dat rozemarijn
werking krijgen. Catecholen functioneren dus als een prodrug. Een
een belangrijke rol kan spelen in het verminderen van het metastase-
ander wezenlijk verschil tussen catecholen en enonen is hun versprei-
rende gedrag van maligne kankercellen.
ding in neuronale weefsels. Catecholen werken met name in astrocyten
Het werkingsmechanisme is gebaseerd op een direct remmend effect
en beschermen neuronen op een paracriene manier. Enonen accu-
van ursolinezuur op de interactie van ZIP/P62 -PKC-delta. Deze
muleren in neuronen en hebben een directe beschermende werking.
enzyminteractie representeert een pro-inflammatoire expressie van
Carnosinezuur is zo’n catechol en maakt ongeveer 5% uit van het droog-
zowel IL-1bèta als TNF-alfa. Ursolinezuur remt deze ontstekingsreac-
gewicht van rozemarijnbladen [40]. Carnosinezuur induceert 4 van de
ties en verminderd verder de MMP-9-activiteit en -expressie. Dit werd
5 fase-2-enzymen. Deze fase-2-enzymen verbeteren de redoxstatus van
veroorzaakt doordat NF-kB geblokkeerd werd [22,37]. Rozemarijn
neuronen en zo wordt het antioxidatieve systeem verbeterd [41].
verhoogt de gevoeligheid van leukemiecellen voor vitamine D. Roze-
Carnosinezuur heeft zowel directe als paracriene neuroprotectieve
marijn in combinatie met vitamine D maakt leukemiecellen gevoeliger
effecten. Het heeft een lage potentiële toxiciteit, omdat de omzetting
voor de werking van vitamine D. Samen met de verbeterde Intracellu-
van een ‘prodrug’ naar een elektrofiel plaatsvindt bij het oxidatieve
laire redoxcondities bevordert dit de celdifferentiatie bij leukemie [38].
insult en er een effectieve penetratie plaatsvindt in hersenweefsel [40].
In muizen verhoogt rozemarijn tevens de ontgifting en uitscheiding
Carnosinezuur verhoogt de expressie van het enzym tyrosinehydroxy-
van oestrogeenmetabolieten [39].
lase en remt de expressie van caspase-3, -12 en JNK in dopaminerge cellen waardoor deze bescherming genieten en de synthese van dopa-
Neuronale protectie
mine gestimuleerd wordt. Activatie van caspase-3 is namelijk een essen-
Oxidatieve stress speelt een bepalende rol bij neurodegeneratieve
tiële stap bij de apoptosis van dopaminerge neuronen [42,43].
aandoeningen. Deze stress kan gebruikt worden om pro-elektrofiele
Rozemarijn heeft in proefdieronderzoek zowel in de ‘forced swimming
substanties te activeren op de plaats waar het nodig is. Deze benade-
test’ als de ‘tail suspension test’ een antidepressieve werking laten
ring biedt een nieuwe oplossing in de behandeling van neurodegenera-
zien die vergelijkbaar is met fluoxetine. Het antidepressieve effect is
tieve aandoeningen. Bepaalde inhoudsstoffen die geen anti-oxidatieve
afhankelijk van zijn interactie met het serotonerge (5-HT1A-, 5-HT2A-
activiteit bezitten kunnen transcriptioneel anti-oxidatieve enzymen
en 5-HT3-receptoren), noradrenerge (alfa-1-receptoren) en het dopa-
induceren om zo neuroprotectie te geven. Zulke elektrofiele bestand-
minerge (D1- en D2-receptoren) systeem [44].
delen hebben een voordeel boven anti-oxidatieve moleculen, omdat hun werking langer doorgaat en wordt versterkt door transcriptie
Analgetica
signaleringswegen.
Na een vier en acht weken durende behandeling met drie maal daags
Elektrofielen induceren de expressie van verschillende anti-oxidatieve
440 mg rozemarijn trad er een significante vermindering op in pijn-
enzymen die fase-2-enzymen worden genoemd. Hier vallen heme
scores bij patiënten met osteo-arthritis. Dit resultaat is vergelijkbaar
oxygenase-1 (HO-1), NADPH quinone oxidoreductase 1 (NQO1) en
met de resultaten die gevonden worden bij andere veel gebruikte analgetica als naproxen (500 mg/dag) of celecoxib (400 mg/dag). Deze formule was niet effectief tegen fibromyalgie [45].
42
Van Nature nr. 14 - 2009
FYTOTHERAPIE
Rozemarijn werkt als analgeticum zowel op perifeer als centraal niveau. Omdat rozemarijn ontwenningsverschijnselen vermindert die veroorzaakt worden door morfine-onthouding zou de werking van rozemarijn
Referenties
kunnen wijzen op een betrokkenheid van het opiaatsysteem. Bekend is
1. Dixit P, Ghaskadbi S, Mohan H, et al. Antioxidant Properties of Germinated Fenug-
dat rozemarijn via het GABA-erge systeem zijn invloed uitoefent en dat het remmend effect van benzodiazepine op de morfine-afhankelijkheid via de invloed op GABA-a-receptoren verklaard wordt [29]. Rozemarijn in de vorm van aromatherapie kan pijnverlichtend werken via een sensorische- en affectieve ervaring. Affectiviteit als integrale
reek Seeds; Phytother. Res. 2005;19,977–983 2. Kruse Fæste C, Namork E, Lindvik H. Allergenicity and antigenicity of fenugreek (Trigonella foenum-graecum) proteins in foods; J Allergy Clin Immunol 2009;123:187-94 3. Kaviarasan S, Vijayalakshmi K, Anuradha CV. Polyphenol-Rich Extract of Fenugreek Seeds Protect Erythrocytes from Oxidative Damage; Plant Foods for Human Nutrition 2004;59:143–147
component van de pijnervaring is goed beschreven [46]. Ook bevor-
4. Kaviarasan S, Sundarapandiyan R, Anuradha CV; Protective action of fenugreek (Tri-
dert de geur van rozemarijn bij hoge concentraties de 'free radical
gonella foenum graecum) seed polyphenols against alcohol-induced protein and lipid
scavenging activity' (= FRSA) [47]. De anti-inflammatoire activiteit van de etherische olie van rozemarijn kan veroorzaakt worden door de aanwezigheid van terpenen (myrcene 24.6%; 1,8-cineol 19.8%) [48].
damage in rat liver; Cell Biol Toxicol 2008;24:391–400 5. Kaviarasan S, Ramamurty N, Gunasekaran P,et al. Fenugreek (trigonella foenum graecum) seed extract prevents ethanol-induced toxicity and apoptosis in chang liver cells. Alcohol & Alcoholism Vol. 41, no. 3, 2006;pp. 267–273
Carnosinezuur en carnosol onderdrukken 5-LO-productie door een directe interventie op enzymactiviteit, door Ca2+-homeostasis-
6. Gupta S, Prakash J. Studies on Indian Green Leafy Vegetables for Their Antioxidant
antagonisme en een vermindering van ROS-productie en HLE-vrijzet-
7. Annida B, Stanely Mainzen Prince P. Supplementation of Fenugreek Leaves Reduces
ting (human leucocyte elastase) [49]. Rosmarinezuur vermindert de expressie van COX-2, vermindert AP-1-activatie en antagoneert ERK1/2activatie [50]. <<
Activity; Plant Foods Hum Nutr 2008; DOI 10.1007/s11130-008-0096-6 Oxidative Stress in Streptozotocin-Induced Diabetic Rats; J Med Food 8 (3) 2005;382– 385 8. Raju J, Bird RP. Alleviation of hepatic steatosis accompanied by modulation of plasma and liver TNF-a levels by Trigonella foenum graecum (fenugreek) seeds in Zucker obese (fa/fa) rats; International Journal of Obesity 2006;30, 1298–1307 9. Gad MZ, El-Sawalhi MM, Ismail MF, et al. Biochemical study of the anti-diabetic action of the Egyptian plants Fenugreek and Balanites; Molecular and Cellular Bioche-
Casus Vorig jaar maart zag ik een 48-jarige patiënt (1.88 m) met een bloedruk van 150/95, een gewicht van 110 kilo en een nuchtere glucosewaarde van 7.8 mmol/l; een typisch geval van metabool syndroom.
mistry 2006;281:173–183 10. Hannan JMA, Ali L, Rokeya B, et al. Soluble dietary fibre fraction of Trigonella foenum-graecum (fenugreek) seed improves glucose homeostasis in animal models of type 1 and type 2 diabetes by delaying carbohydrate digestion and absorption, and enhancing insulin action; British Journal of Nutrition 2007;97,514–521 11. Haeri MR, Izaddoost M, Ardekani MRS, et al. The Effect of Fenugreek 4-Hydroxyisoleucine on Liver Function Biomarkers and Glucose in Diabetic and Fructose-fed Rats;
Na overleg met de huisarts was besloten om eerst het overgewicht aan te pakken onder begeleiding van een sportfysiotherapeut en een orthomoleculair therapeut (dit laatste op vraag van de patiënt). In overleg met de fysiotherapeut hebben we een nuchter bewegingsprogramma samengesteld, en de voeding teruggebracht naar een paleodieet. Daarnaast heb ik een combinatie ingezet van Trigonella foenum-graecum met Rosmarinus officinalus, oftewel fenegriekzaad met rozemarijn. Dit preparaat (dosering 4 maal daags 15 druppels) pakt de prediabetische status aan en vermindert een eventuele hepatische steatose. Na drie maanden was patiënt afgevallen tot 96,5 kg, de bloeddruk gedaald tot 120/75, en de nuchtere glucosewaarde gedaald naar 4.9 mmol/l. Dit tot volle tevreden-
Phytother. Res. 23, 2009;61-64 12. Siddiqui MR, Taha A, Moorthy K, et al. Amelioration of altered antioxidant status and membrane linked functions by vanadium and Trigonella in alloxan diabetic rat brains; J. Biosci. 30(4), Sept 2005;483–490 13. Thakran S, Siddiqui MR, Baquer NZ. Trigonella foenum graecum seed powder protects against histopathological abnormalities in tissues of diabetic rats; Molecular and Cellular Biochemistry 2004;266:151-159 14. Vijayakumar MV, Singh S, Chhipa RR, et al. The hypoglycaemic activity of fenugreek seed extract is mediated through the stimulation of an insulin signalling pathway; British Journal of Pharmacology 2005;146, 41–48 15. Slivka D, Cuddy J, Hailes W, et al. Glycogen resynthesis and exercise performance with the addition of fenugreek extract (4-hydroxyisoleucine) to post-exercise carbohydrate feeding; Amino Acids 2008;35: 439–444 16. Dixit PP, Devasagayam TPA, Ghaskadbin S. Formulated antidiabetic preparation Syndrex® has a strong antioxidant activity; European Journal of Pharmacology 581,2008;216–225
heid van de patiënt, en natuurlijk ook van al zijn behandelaars.
17. Suganthi R, Rajamani S, Ravichandran MK, et al. Effect of Food Seasoning Spices Mix-
De therapie hebben we ongewijzigd voortgezet, alleen de dose-
ture on Biomarkers of Oxidative Stress in Tissues of Fructose-Fed Insulin-Resistant
ring van de druppels verlaagd naar 3 maal daags 10 druppels. Afgelopen maand heb ik patiënt gezien. Hij weegt nu al een half jaar 86 kg, zijn bloeddruk blijft stabiel evenals zijn bloedglucosespiegel. Hij heeft geen waarden meer gehad boven de 5 mmol/l. Alle suppletie is drie maanden terug gestaakt, alleen
Rats; J Med Food 10 (1) 2007;149–153 18. Annida B, Prince PSM. Supplementation of Fenugreek Leaves Lower Lipid Profile in Streptozotocin-Induced Diabetic Rats; J Med Food 7 (2) 2004;153–156 19. Kaviarasan S, Viswanathan P, Anuradha CV. Fenugreek seed (Trigonella foenum graecum) polyphenols inhibit ethanol-induced collagen and lipid accumulation in rat liver; Cell Biol Toxicol 2007;23:373–383
zijn leef-, eet- en beweegwijze zet de patiënt onveranderd voort.
HET
DOSSIER Van Nature nr. 14 - 2009
43
20. Amin A, Alkaabi A, Al-Falasi S, et al; Chemopreventive activities of Trigonella
pound, protects neurons both in vitro and in vivo through activation of the Keap1/
29,2005;687e694
Nrf2 pathway via S-alkylation of targeted cysteines on Keap1; J Neurochem. 2008
21. Shishodia S, Aggarwal BB. Diosgenin inhibits osteoclastogenesis, invasion, and proliferation through the downregulation of Akt, IjB kinase activation and NF-kB-regulated gene expression; Oncogene 2006;25,1463–1473 22. Huang HC, Huang CY, Lin-Shiau SY, et al. Ursolic acid inhibits IL-1beta or TNF-alfainduced C6 glioma invasion through suppressing the association ZIP/p62 with PKC and downregulating the MMP-9 expression; Mol Carcinog. 2008 Oct 30 23. Raju J, Patlolla JMR, Swamy MV, et al. Diosgenin, a Steroid Saponin of Trigonella foenum graecum (Fenugreek), Inhibits Azoxymethane-Induced Aberrant Crypt Foci Formation in F344 Rats and Induces Apoptosis in HT-29 Human Colon Cancer Cells; Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 2004;13(8) 24. Sebastian KS, Thampan RV. Differential effects of soybean and fenugreek extracts on the growth of MCF-7 cells; Chemico-Biological Interactions 170 2007;135-143 25. Shim SH Lee EJ, Kim JS, et al. Rat Growth-Hormone Release Stimulators from Fenugreek Seeds; Chemistry & Biodiversity, 2008; vol. 5 26. Parvizpur A, Ahmadiani A, Kamalinejad M. Spinal serotonergic system is partially involved in antinociception induced by Trigonella foenum-graecum (TFG) leaf extract; Journal of Ethnopharmacology 2004;95,13–17 27. Parvizpur A, Ahmadiani A, Kamalinejad M. Probable role of spinal purinoceptors in the analgesic effect of Trigonella foenum (TFG) leaves extract; Journal of Ethnopharmacology 2006;104,108–112 28. Sanjust P, Mocci G, Zucca P, et al. Mediterranean shrubs as potential antioxidant sources; Natural Product Research 2008; vol. 22, no. 8, 689–708 29. González-Trujano ME, Peña EI, Martínez AL, et al. Evaluation of the antinociceptive effect of Rosmarinus officinalis L. using three different experimental models in rodents; Journal of Ethnopharmacology 2007;111, 476–482 30. Hsieh CL, Peng CH, Chyau CC, et al. Low-Density Lipoprotein, Collagen, and
Feb;104(4):1116-31 41. Takahashi T, Tabuchi T, Tamaki Y, et al; Carnosic acid and carnosol inhibit adipocyte differentiation in mouse 3T3-L1 cells through induction of phase2 enzymes and activation of glutathione metabolism; Biochemical and Biophysical Research Communications 2009;382,549-554 42. Park JA, Kim S, Lee SY, et al. Beneficial efects of carnosic acid on dieldrin-induced dopaminergic neuronal cell death; NeuroReport 2008;19:1301-1304 43. Kim SJ, Kim JS, Cho HS, et al. Carnosol, a component of rosemary (Rosmarinus officinalis L.) protects nigral dopaminergic neuronal cells; NeuroReport 2006;17:1729-1733 44. Lukaczer D, Darland G, Tripp M, et al. A Pilot Trial Evaluating Meta050, a Proprietary Combination of Reduced Iso-Alpha Acids, Rosemary Extract and Oleanolic Acid in Patients with Arthritis and Fibromyalgia; Phytother. Res. 2005;19, 864–869 45. Machado DG, Bettio LEB, Cunha MP, et al. Antidepressant-like effect of the extract of Rosmarinus officinalis in mice: Involvement of the monoaminergic system; Progress in Neuro-Psychopharmacology & Biological Psychiatry 2009;33,642–650 46. Gedney JJ, Glover TL, Fillingim RB. Sensory and Affective Pain Discrimination After Inhalation of Essential Oils; Psychosomatic Medicine 2004;66,599–606 47. Atsumi T, Tonosaki K. Smelling lavender and rosemary increases free radical scavenging activity and decreases cortisol level in saliva; Psychiatry Research 2007;150,89–96 48. Takaki I, Bersani-Amado LE, Vendruscolo A, et al. Anti-Inflammatory and Antinociceptive Effects of Rosmarinus officinalis L. Essential Oil in Experimental Animal Models; J Med Food 2008;11(4),741-746 49. Poeckel D, Greiner C, Verhoff M, et al. Carnosic acid and carnosol potently inhibit human 5-lipoxygenase and suppress pro-inflammatory responses of stimulated human polymorphonuclear leukocytes; biochemical pharmacology 2008;7,691-97 50. Scheckel KA, Degner SC, Romagnolo DF. Rosmarinic Acid Antagonizes Activator
Thrombin Models Reveal that Rosemarinus officinalis L. Exhibits Potent Antiglycative
Protein-1–Dependent Activation of Cyclooxygenase-2 Expression in Human Cancer
Effects. J. Agric. Food Chem. 2007;55,2884-2891
and Nonmalignant Cell Lines; J. Nutr. 2008;138: 2098-2105.
31. Naemura A, Ura M, Yamashita T, et al. Long-term intake of rosemary and common thyme herbs inhibits experimental thrombosis without prolongation of bleeding time; Thrombosis Research 2008;122,517–522 32. Cheung S, Tai J. Anti-proliferative and antioxidant properties of rosemary Rosmarinus officinalis. Oncology Reports 2007;17,1525-1531 33. Sancheti G, Goyal PK. Effect of Rosmarinus officinalis in Modulating 7,12-Dimethylbenz(a)anthracene induced Skin Tumorigenesis in Mice; Phytother. 2006; res. 20,981–986 34. Wijeratne SSK, Cuppett SL. Potential of Rosemary (Rosemarinus officinalis L.) Diterpenes in Preventing Lipid Hydroperoxide-Mediated Oxidative Stress in Caco-2 Cells; J. Agric. Food Chem. 2007;55 (4),1193-1199 35. Costa S, Utan A, Speroni E, et al. Carnosic acid from rosemary extracts: a potential chemoprotective agent against aflatoxin B1. An in vitro study. J. Appl. Toxicol. 2007; 27:152-159 36. Nakatani N. Phenolic antioxidants from herbs and spices. BioFactors 2000;13,141–146 37. Pérez-Fons J, Aranda FJ, Guillén J, et al. Rosemary (Rosmarinus officinalis) diterpenes affect lipid polymorphism and fluidity in phospholipid membranes; Archives of Biochemistry and Biophysics 2006;453,224–236 38. Shabtay A, Sharabani H, Barvish Z, et al. Synergistic Antileukemic Activity of Carnosic Acid-Rich Rosemary Extract and the 19-nor Gemini Vitamin D Analogue in a Mouse Model of Systemic Acute Myeloid Leukemia; Oncology 2008;75:203-214 39. Greenlee H, Atkinson C, Stanczyk FZ, et al. A Pilot and Feasibility Study on the Effects of Naturopathic Botanical and Dietary Interventions on Sex Steroid Hormone Metabolism in Premenopausal Women. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 2007;16(8):1601–9
44
40. Satoh T, Kosaka K, Itoh K, et al. Carnosic acid, a catechol-type electrophilic com-
foenum graecum (Fenugreek) against breast cancer; Cell Biology International
Van Nature nr. 14 - 2009
