fairtrade NOORD-ZUID fair trade educatief aanbod

brugge.be/fairtrade

NOORD-ZUID

fair trade educatief aanbod 2014-2015

VOORWOORD Voorwoord.........................................................................3

Beste directie en leerkracht

Fair Trade: van boer tot bord............................................4

Sinds 2008 is Brugge trotse eigenaar van de titel Fair Trade Stad. Dit houdt in dat het Brugse stadsbestuur, bedrijven, horecazaken, winkels en scholen samen de kaart van eerlijke handel trekken. Er wordt meer dan ooit bewust gekozen voor producten van eerlijke handel in het dagelijks verbruik. Van een fairtradegerecht op restaurant of eerlijke koffie op het werk tot een wereldwinkeltje op school. Elk van deze acties draagt bij tot een betere toekomst van de boer en zijn gemeenschap in het Zuiden.

Wat is Fair Trade?...................................................................... 4 Hoe herken je een fairtradeproduct?........................................ 4 Waar koop je fairtradeproducten?............................................. 5 Bestellen en leveren ................................................................. 5

Fair Trade School..............................................................6

Wat is een Fair Trade School? .................................................. 6 Hoe de titel aanvragen / verlengen?......................................... 7

In actie met Fair Trade .....................................................8

Week van de Fair Trade (1-11 oktober 2014) ........................... 8 World Fair Trade Day ................................................................ 9

Fair Trade educatie......................................................... 10

Workshops Oxfam Wereldwinkel Brugge ............................... 10 Educatief materiaal ................................................................ 12 Recht uit jouw praktijk............................................................. 12

Collega’s overtuigen....................................................... 14

Pedagogische studiedag ......................................................... 15 Fair Trade leerkrachtenlunch ................................................ 15

Brugge telt intussen 23 fairtradescholen die elk op hun manier bijdragen aan het fairtradeverhaal. In deze brochure geven we jullie alvast nog meer inspiratie om ook komend schooljaar in de klas en op school eerlijke handel in de kijker te zetten. Alvast veel (lees)plezier. Met vriendelijke groet Dirk De fauw Schepen voor Noord-Zuidbeleid

Ondersteuning................................................................ 16

via Stad Brugge........................................................................ 16 via Kleur Bekennen.................................................................. 17

Interessante links........................................................... 18 Formulier ‘Aanvraag titel Fair Trade School’................. 19 Formulier ‘Herbevestiging titel Fair Trade School’........ 21 Colofon............................................................................ 23

2

3

FAIR TRADE: VAN BOER TOT BORD waar koop je fairtradeproducten?

bestellen en leveren

In alle supermarkten, Oxfam Wereldwinkels en natuurvoedingszaken vind je producten met Max Havelaarlabel. Uiteraard is het aanbod in de ene winkel al iets uitgebreider dan de andere. Op www.fairtradebizz.be vind je bij ‘scholen en universiteiten’ een volledig overzicht van alle fairtradeproducten en –leveranciers.

Geen zin om zelf naar de winkel te rijden of heb je grote hoeveelheden nodig? Plaats je bestelling bij Oxfam Wereldwinkel Brugge en zij leveren op school. Als je tijdig reserveert, kan je er ook terecht voor koffiemachines en –tassen voor de organisatie van je fairtradeontbijt of Koffiestopactie. Je kan de grootverbruikcentrale ‘Cash & Carry’ een bezoek brengen met je klas én een vorming volgen rond eerlijke handel (zie pagina’s 10-11). Meer info: www.oxfambrugge.be

tips wat is fair trade?

hoe herken je een fairtradeproduct?

Fairtrade helpt boeren en arbeiders in het Zuiden een betere plek te verwerven in de handelsketen, zodat ze kunnen leven van hun werk en kunnen investeren in een duurzame toekomst voor de ganse gemeenschap. Fairtradeproducten worden gemaakt met respect voor mens en milieu. Fairtrade is zowel een keurmerk als een wereldwijde beweging.

Wanneer je op een product het Max Havelaarlogo ziet staan, dan weet je dat het een fairtradeproduct is. Max Havelaar is het onafhankelijk keurmerk voor eerlijke handel.

een fairtradeproduct is herkenbaar aan dit logo 4

In álle winkels kan je fairtradekoffie kopen. Benieuwd welke jij en je collega’s het lekkerste vinden? Houd een blind coffeetasting en doe de test!

Nieuwe sportuniformen nodig of t-shirts met het schoollogo? Zoek op www.fairtradebizz.be > scholen en universiteiten op het trefwoord ‘textiel’ en je vindt alle firma’s die fairtrade t-shirts leveren.

Is je collega jarig, ziek of gaat hij/zij op pensioen? Zeg het met een goedgevulde fairtradegeschenkenmand. Te vinden in de plaatselijke Oxfam Wereldwinkel. 5

FAIR TRADE SCHOOL WAT IS EEN FAIR TRADE SCHOOL? Een Fair Trade School moet voldoen aan 3 criteria: 1. 2. 3.

de hele school onderneemt tenminste 1 actie in het kader van Fair Trade de school koopt op regelmatige basis fairtradeproducten en lokale landbouwproducten aan voor leerlingen en leerkrachten de school communiceert hierover op haar website, in nieuwsbrieven,... naar ouders en leerlingen,...

In Brugge zijn er 23 Fair Trade Scholen die eerlijke handel een warm hart toedragen. Wil jouw school ook Fair Trade School worden? Meer info is terug te vinden op www.brugge.be/fairtrade, klik verder naar scholen. A

De Ganzenveer

C

E

G

Heeft jouw school nog geen Fair Trade School-vlag? Vraag ze gratis aan via [email protected].

D

F B

HOE DE TITEL AANVRAGEN / VERLENGEN? Vraag de titel Fair Trade School aan door ons het aanvraagformulier op pagina 19 terug te sturen. Fair Trade Scholen kunnen hun titel verlengen door het formulier op pagina 21 terug te sturen voor 19 september 2014.

6

A. Sint-Jozefsinstituut - Handel & Toerisme B. Hemelsdaele Humaniora C. Atheneum Vijverhof D. Sint-Andreaslyceum Sint-Kruis E. Hotel- en Toerismeschool Spermalie F. Vrije School Haverlo G. KI Spermalie

7

IN ACTIE MET FAIR TRADE Eerlijke handel wordt elk jaar in de kijker gezet tijdens de Week van de Fair Trade en de internationale dag van de Fair Trade. Ook Brugge doet mee en zet alvast dit aanbod in de kijker:

WEEK VAN DE FAIR TRADE (1-11 oktober 2014) Fairtradeplacemats Doen jullie een ontbijt- of lunchactie tijdens de Week van de Fair Trade? Bestel dan vliegensvlug de mooie, informatieve placemats! Om jullie actie kracht bij te zetten, kan je ook nog vlaggen, banners en ander promotiemateriaal ontlenen in de NoordZuiddienst. Meer info hierover vind je op pagina 16. Praktisch • de placemats zijn gratis te verkijgen zolang de voorraad strekt, met een maximum van 500 per school • bestel voor 19 september: [email protected] of t 050 44 82 44

WORLD FAIR TRADE DAY

Ben je al een fan van Fair Trade? Surf naar www.brugge.be/fairtrade en klik op ‘registreer je als Fair Trade Fan’. DOEN!

Out je als Fair Trade Fan Bestel voor 19 september de FAIR TRADE FAN-poster (A0formaat) en organiseer een originele fairtradefotoshoot. Neem een selfie en deel ze met ons via www.facebook.com/ noordzuiddienststadbrugge. Of bezorg ons jullie origineelste plaatjes op een cd-rom. Wie weet ben jij onze ultieme fairtradefan en win je jouw foto op groot formaat! Praktisch • doelgroep: basis- en secundair onderwijs • per school kan je maximum 3 posters bestellen door een mail te sturen naar [email protected] of t 050 44 82 44 • bezorg ons de foto’s voor 29 oktober 2014 • deze wedstrijd is enkel geldig bij deelname van minstens 3 scholen Workshops Zie pagina’s 10-11.

8

In mei vieren we World Fair Trade Day. Traditiegetrouw vindt dan ook de jaarlijkse wedstrijd Fair Trade @ Schoolaward plaats. Fair Trade @ School (8 mei 2014) Na Sint-Jozefhumaniora in 2012, sleepte Hotel- en Toerismeschool Spermalie in 2014 de Fair Trade @ Schoolaward van Oxfam Wereldwinkels in de wacht. Ze kregen de prijs toegekend voor de organisatie van een TMF Stressfactorfestival in ware fairtradestyle! Hebben jullie ook een unieke groot- of kleinschalige actie rond eerlijke handel? Neem dan zeker deel aan Fair Trade @ School in 2015! Wie weet is jouw school dit jaar ook bij de gelukkigen. Alle info op: www.fairtradeday.be Picknick & Kookbattle (8 mei 2014) Je kan met je school (klas) ook deelnemen aan de Fair Trade Scholenpicknick in het Astridpark. Studenten dienen wel zelf hun picknick mee te brengen. Iedereen krijgt 1 gratis fairtradedrankje aangeboden. Gezelligheid troef! Voor de gelegenheid bieden we in het Astridpark een exclusieve kookbattle aan. Studenten (16+) uit verschillende scholen kunnen er tegen elkaar battlen. Het team dat het meest smaakvolle en mooiste fairtradegerecht kan presenteren gaat met een mooie prijs naar school terug. Zowel de picknick als de kookbattle vinden plaats op vrijdag 8 mei van 12 tot 14 uur in het Astridpark. Alle Brugse scholen zijn welkom. Inschrijven en info: www.brugge.be/fairtrade (vanaf 15 september online) 9

FAIR TRADE EDUCATIE workshops oxfam wereldwinkel brugge Fair Trade Mand Een mand gevuld met lekkers uit de hele wereld. Aan elk product in de mand hangt een andere opdracht: een zoekopdracht op de computer of in de winkel, een gezelschapsspel of quizje, een doe-opdracht of een filmpje bekijken,... Kortom, een heel gevarieerde mand waarbij je spelenderwijs meer te weten komt over eerlijke handel. Praktisch • doelgroep: 3de graad basisonderwijs en buitengewoon onderwijs • minimum aantal leerlingen: 10 • maximum aantal leerlingen: 26 • prijs: gratis • locatie: Oxfam Wereldwinkel - Cash & Carry Sint- Andries, Diksmuidse Heerweg 102, 8200 Brugge of op school • vervoersonkosten: € 0,3349 / km (indien de workshop op school plaatsvindt) • duur workshop: 2 uur • proevertje gewenst: € 1 / persoon • reserveren: [email protected] of t 050 33 11 68

GRATIS aanbod tijdens de Week van de Fair Trade

Tijdens de Week van de Fair Trade (1 tot 11 oktober 2014) wordt er een korte kooksessie gekoppeld aan de workshop waardoor de hele klas kan smullen. • data en tijdstip: 1 t.e.m. 3 oktober en 6 t.e.m. 10 oktober tussen 9u en 17u. De datum en uur bepaalt de school zelf • Schrijf je klas voor 19 september in door een mail te sturen naar [email protected] of t 050 44 82 44

Bezoek de Oxfam Werelwinkel Rondleiding in de winkel en uitleg rond eerlijke handel. De jongeren krijgen opdrachten, aangepast aan hun niveau, die hen inzicht geven in de werking van Oxfam Wereldwinkel. Praktisch • doelgroep: 1e, 2e en 3e graad secundair onderwijs • minimum aantal leerlingen: 8 • maximum aantal leerlingen: 20 • prijs: gratis • locatie: Oxfam Wereldwinkel - Cash & Carry Sint- Andries, Diksmuidse Heerweg 102, 8200 Brugge • duur workshop: 2 uur • proevertje gewenst: € 1 / persoon • reserveren: [email protected] of t 050 33 11 68

Fair Trade en duurzaamheid Workshop over de duurzaamheid bij eerlijke handel.

Eerlijke handel - begeleid spel Leer spelenderwijs meer over Oxfam Wereldwinkels en eerlijke handel. Wat is eerlijk? Welke producten zijn eerlijk? Wie heeft baat bij eerlijke handel? Dit is een actieve workshop vol leuke opdrachten en spelletjes. Praktisch • doelgroep: 1e en 2e graad basisonderwijs • minimum aantal leerlingen: 10 • maximum aantal leerlingen: 26 • prijs: gratis • locatie: Oxfam Wereldwinkel - Cash & Carry Sint- Andries, Diksmuidse Heerweg 102, 8200 Brugge of op school • vervoersonkosten: € 0,3349 / km (indien de workshop op school plaatsvindt) • duur workshop: 2 uur • proevertje gewenst: € 1 / persoon • reserveren: [email protected] of t 050 33 11 68

Praktisch • doelgroep: 3de graad secundair onderwijs • minimum aantal leerlingen: 8 • maximum aantal leerlingen: 20 • prijs: gratis • locatie: Oxfam Wereldwinkel - Cash & Carry Sint- Andries, Diksmuidse Heerweg 102, 8200 Brugge of op school • vervoersonkosten: € 0,3349 / km (indien de workshop op school plaatsvindt) • duur workshop: 1 à 2 uur • proevertje gewenst: € 1 / persoon • reserveren: [email protected] of t 050 33 11 68 de workshops op deze pagina’s zijn een organisatie van

10

11

educatief materiaal

recht uit jouw praktijk

Mediatheek Noord-Zuiddienst In de mediatheek van de Noord-Zuiddienst vind je een schat aan informatie over eerlijke handel: lespakketten, spelen, boeken en dvd’s voor alle leeftijden. Naast eerlijke handel vind je ook educatief materiaal terug rond de Millenniumdoelstellingen, mensenrechten, diversiteit,... In ruil voor een kleine waarborg kan je het materiaal 14 kalenderdagen gratis ontlenen. Bij teruggave van het materiaal krijg je de waarborg terugbetaald. Voor het ontlenen van een educatieve koffer betaal je, per kalenderweek, een huurprijs. Kom eens langs en maak kennis met de mediatheek. Of raadpleeg de online catalogus op www.colibris.be/ noordzuiddienst.

De tijd dat eerlijke handel enkel aan bod kwam in de lessen economie of godsdienst is lang voorbij. Ook in de lessen aardrijkskunde, Nederlands, Frans, wiskunde, muziek,… kan Fair Trade aan bod komen. Veel leerkrachten werkten zelf al een les, spel of methodiek uit rond eerlijke handel. Zo heeft Sint-Andreasinstituut een ‘Fair Trade Carrousel’-spel ontwikkeld en creëerde Immaculata Instituut een volledige fairtradeprojectmap onder de noemer ‘Eerlijk is heerlijk’. Heb je zelf ook iets educatiefs uitgewerkt rond Fair Trade en wil je het graag delen? Stuur het naar ons door en we nemen het met plezier op in onze mediatheek.

D

B A

C

A. Sint-Andreaslyceum Sint-Kruis C. Sint-Leocollege

12

B. Sint-Jozefsinstituut Humaniora D. Immaculata Instituut

13

COLLEGA’S OVERTUIGEN PEDAGOGISCHE STUDIEDAG

FAIR TRADE LEERKRACHTENLUNCH

Jullie school heeft de titel Fair Trade School al of zou er graag een krijgen, maar je hebt het gevoel dat er nog teveel onwetendheid is over Fair Trade bij je collega’s?

Benieuwd naar hoe leerkrachten in andere scholen met Fair Trade aan de slag gaan en welke (nieuwe) educatieve materialen/ acties er bestaan?

Maak van Fair Trade hét thema op je pedagogische studiedag. Oxfam Wereldwinkel, Kleur Bekennen en de NoordZuiddienst komen graag naar je toe met een mand vol nuttige informatie en handige tips om gans jouw team op de fairtradekar te krijgen. Koppel er een Fair Trade proeverij aan en de pedagogische studiedag zal je zeker smaken!

Kom dan naar de Fair trade Leerkrachtenlunch (datum nog niet gekend)! Wil je hiervoor een uitnodiging ontvangen? Bezorg ons je gegevens via [email protected].

Contacteer ons voor meer info: [email protected] of t 050 44 82 44.

wist je

Dat bananen (45%), suiker (25%), chocolade (14%) en koffie (15%) de populairste producten zijn?

Dat meer dan 90% van de fairtradeproducten per boot worden geïmporteerd?

Dat er meer dan 3.000 producten met het Max Havelaar-label aanwezig zijn op de Belgische markt?

bron: befair.be

14

15

ONDERSTEUNING Organiseer je één of meerdere acties rond Fair Trade? Misschien krijg je dan een extra duwtje in de rug.

via stad brugge

via kleur bekennen

Financiële ondersteuning De Noord-Zuiddienst wil jouw school stimuleren om rond Noord-Zuidthema’s activiteiten te organiseren. Je kan hiervoor rekenen op een subsidie.

Promotionele ondersteuning Alle promotiemateriaal kan ontleend worden in de Noord-Zuiddienst. Mail naar [email protected] om materiaal te reserveren.

Organiseert je school binnenkort een actiedag, tentoonstelling, workshop,... rond eerlijke handel? Dan komt deze activiteit in aanmerking voor een Noord-Zuidsubsidie.

•

Je kan tot 75% van alle onkosten terugkrijgen, met een maximum van 250 euro. Let wel, we moeten je aanvraag minstens 3 maand voor de activiteit plaatsvindt ontvangen.

infoborden • - 10 borden (5 thema’s) - 75 x 75 cm - waarborg: € 10

Fair Trade garandeert de producent een

minimumprijs.

Fair Trade Memoryspel - memoryspel - 150 x 150 cm (2 metalen frames) - waarborg: € 50

Fair Trade = d@ ?

w@

Fair Trade = d@ ?

Met een eerlijk loon kunnen de boeren zelf goed leven.

w@ fairtradepremie.

Deze premie kunnen de

Fair Trade koopt alleen van

producenten besteden aan:

producenten die in

menswaardige omstandigheden

geen kinderarbeid is geen gedwongen arbeid geen discriminatie werknemers zich mogen organiseren in vakbonden

© Tineke D’haese

Vraag het aanvraagformulier en reglement aan via [email protected] of download ze via www.brugge.be/noordzuiddienst > subsidies > subsidie Noord-Zuidactiviteit.

1 duurzame investeringen 2 gezondheidszorg 3 infrastructuur 4 scholing

eerlijke prijs + fairtradepremie = Fair Trade

Fair Trade heeft aandacht voor

duurzame ecologische ontwikkeling: DidierD’haese Gentilhomme ©©Tineke

zegt ‘nee’ tegen genetisch gemanipuleerde

respect voor mens + respect voor milieu = Fair Trade

organismen gaat duurzaam om met natuurlijke bronnen gebruikt geen pesticiden

• FAIR TRADE FAN-affiches • Fair Trade tekstballon • - A3-formaat: om te bewerken - gebruik de tekstballon om - A0-formaat: fotoshoot een leuke fairtradeslagzin - gratis op te schrijven - gratis FAIRTRADE-FAN

WANTED A LIFETIME REWARD

16

Doelgroep Kleur Bekennen trekt de doelgroep terug open. Waar ze zich de voorgaande jaren enkel richtten tot de 10-18 jarigen, gaan ze vanaf september een focus leggen op de 12-18 jarigen, met een opening naar de 3-12 jarigen. Dit heeft vooral gevolgen voor het basisonderwijs: Kleur Bekennen Kids komt te vervallen.

werken. Een werkplek waar

1 2 3 4

Bovenop de eerlijke prijs betaalt Fair Trade een

vlag Fair Trade School • - 75 x 200 cm - gratis

Kleur Bekennen start in september 2014 met een nieuw programma voor de komende vijf schooljaren. Het schooljaar 2014-2015 is een overgangsjaar waarin het nieuwe programma verder wordt geoperationaliseerd.

Ik kies voor Fairtradekoffie !

placemats - enkel verkrijgbaar tijdens de Week van de Fair Trade - max. 500 stuks per school - bestellen voor 19 september 2014

Financiële ondersteuning De huidige subsidieregels voor mondiale projecten en wereldburgertrajecten verdwijnen. Kleur Bekennen gaat werken met projectoproepen, dit is de enige manier om nog een financiële impuls te ontvangen. De criteria voor het meedoen aan de eerste projectoproep (schooljaar ‘14-’15) zijn in grote lijnen gelijk aan die van het vroegere wereldburgertraject. De eerste projectoproep ging eind augustus 2014 van start. Die zal betrekking hebben op het 2e en 3e trimester. Voor het 1e trimester zal er volgend schooljaar dus uitzonderlijk geen financiële ondersteuning zijn. Je kan deelnemen aan de eerste oproep tot en met 31 oktober. Alle info is terug te vinden op www.kleurbekennen.be, klik verder naar Aan de slag met je klas > doe mee aan onze projectoproep. Of contacteer de educatief medewerker, Valentien Goethals, via [email protected] of t 051 26 50 51. 17

INTERESSANTE LINKS

AANVRAAG TITEL FAIR TRADE SCHOOL naam school .............................................................................................................................................................................. contactpersoon ......................................................................................................................................................................... adres ......................................................................................................................................................................................... pc + gemeente .......................................................................................................................................................................... telefoon ..................................................................................... fax ..................................................................................... e-mail ........................................................................................................................................................................................

INFORMATIE OVER FAIR TRADE-CAMPAGNES

INFORMATIE OVER educatief fairtrademateriaal

www.brugge.be/fairtrade www.fairtradegemeenten.be www.fairtradeday.be www.befair.be

www.colibris.be/noordzuiddienst www.oft.be/scholen www.kleurbekennen.be www.vredeseilanden.be/scholen www.maya.be

CRITERIUM 1 Welke acties worden ondernomen in kader van Fair Trade op jouw school?

CRITERIUM 3 Hoe communiceert jouw school over Fair Trade en/of de acties in kader van Fair Trade?

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

CRITERIUM 2 Welke fairtrade- en lokale landbouwproducten worden door de school aangekocht en voor welke gelegenheden? ............................................................................................

Bezorg ons het formulier terug via post

Noord-Zuiddienst (Fair Trade School) Oostmeers 105 8000 Brugge

............................................................................................

e-mail

[email protected]

............................................................................................

fax

050 34 61 99

............................................................................................ ............................................................................................

18

19

HERBEVESTIGING TITEL FAIR TRADE SCHOOL verklaring op eer | schooljaar 2013-2014 Ondergetekende, ........................................................................ verklaart hierbij dat de school:

 ten minste één actie heeft ondernomen in kader van Fair Trade (criterium 1)  fairtrade- en lokale landbouwproducten heeft aangekocht voor leerlingen en leerkrachten (criterium 2)  over Fair Trade heeft gecommuniceerd via website, nieuwsbrief,... naar ouders en leerlingen,... (criterium 3)  een foto van een fairtrade-actie of -activiteit aan de Noord-Zuiddienst bezorgt

CRITERIUM 1 Beschrijving van de ondernomen actie(s): ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................

CRITERIUM 3 Beschrijving van de communicatiemiddelen (bijv.: nieuwsbrief, affiche, vorming, intranet,...) ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................

CRITERIUM 2 Beschrijving van de aangekocht fairtrade- en lokale landbouwproducten:

school

voor permanent gebruik: ...................................................

adres

contactpersoon

............................................................................................ ............................................................................................

telefoon

voor gelegenheden: ...........................................................

e-mail

............................................................................................ ............................................................................................

20

website school handtekening + datum

Bezorg ons het formulier terug via post Noord-Zuiddienst (Fair Trade School) - Oostmeers 105 - 8000 Brugge e-mail [email protected] | fax 050 34 61 99

21

COLOFON Uitgifte Deze brochure is opgemaakt in juli 2014. Samenstelling Noord-Zuiddienst Eindredactie en layout Noord-Zuiddienst Druk Print & Mediapartner - Brugge Verantwoordelijke uitgever J. Coens, stadssecretaris | Burg 12 | 8000 Brugge Afbeeldingen Stadsfotograaf Noord-Zuiddienst Microsoft Office Oxfam Wereldwinkels Scholen Diana Rotsaert Oxfam Wereldwinkel Brugge Stockvault Pixabay Photoxpress Max Havelaar Nederland Frederic Raevens

22

p. 3 p. 5 - 10 - 14 p. 5 p. 5 - 15 p. 6 - 7 - 9 - 12 - 13 p. 8 p. 11 p. 13 p. 15 - 16 p. 15 p. 18 p. 20 - 22

23

Stad Brugge Noord-Zuiddienst Oostmeers 105, 8000 Brugge t 050 44 82 44 f 050 34 61 99 [email protected] www.brugge.be/noordzuiddienst www.facebook.com/noordzuiddienststadbrugge Openingsuren maandag tot en met vrijdag 9 uur tot 12 uur & 14 uur tot 17 uur