Factsheet 1 WAAROM EEN INVESTERINGSPLAN VOOR DE EU? Als gevolg van de wereldwijde economische en financiële crisis heeft de EU met een laag investeringsniveau te kampen. Alleen met gezamenlijke gecoördineerde inspanningen kunnen we deze neerwaartse trend ombuigen en een vaste koers naar economisch herstel uitzetten.
Hoe is de huidige investeringssituatie? Uit de meest recente economische prognoses van de Europese Commissie blijkt dat als gevolg van de geringe investeringen het herstel van de economische crisis in de EU zwak is. Voor de eurozone geldt dit des te meer. Terwijl het bruto binnenlands product (bbp) en de particuliere consumptie in het tweede kwartaal van 2014 min of meer op hetzelfde peil stonden als in 2007, waren de cijfers voor de totale investeringen zo’n 15% lager dan in 2007. In sommige lidstaten is het investeringspeil nog sterker gedaald. Reële bruto investeringen in vaste activa per lidstaat Index 2007=100 Lidstaten met het ernstigste investeringsverlies Griekenland, Ierland, Italië, Portugal, Spanje
Enkele andere lidstaten België, Duitsland, Finland, Nederland, Verenigd Koninkrijk
Minder diepe double dip (m.u.v. Verenigd Koninkrijk)
Langdurige diepe recessie
Ten opzichte van de piek van 2007 zijn de investeringen met ca. 430 miljard EUR teruggevallen. 75% van de terugval komt voor rekening van vijf lidstaten (Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Griekenland, Italië en Spanje). Dat is het gevolg van de omvang van hun economie, de enorme daling van de investeringen, of beide. Reële bruto investeringen in vaste activa EU-28, prijzen van 2013, miljard EUR
Aandeel in totale terugval per land EU-28, percentages*
Aandeel in totale terugval per sector EU-26, percentages*
Machines en uitrusting (32%) en overige (−9%)
Onroerend goed: m.u.v. woningen
Onroerend goed: woningen
Het aandeel van investeringen in het bbp bedroeg in 2013 19,3%, zo’n 2 procentpunten onder het langjarig gemiddelde (boom-bustjaren niet meegerekend). Dit betekent dat de huidige investeringsniveaus in de EU 230 tot 370 miljard EUR onder de historische norm liggen. Reële bruto investeringen in vaste activa – waargenomen trend t.o.v. “houdbaar” niveau EU-28, prijzen van 2013, miljard EUR Kloof 2013 t.o.v. houdbaar niveau “Houdbaar” niveau brutoinvesteringen in vaste activa bij investeringsvolume van 21-22%
Waarom zijn geringe investeringen een probleem? Op de korte termijn vertragen zwakke investeringen het economisch herstel. Het herstel in de EU lijkt te stagneren, vergeleken met zowel de andere grote economieën als de vorige recessie in Europa (1993–1997). Reëel bbp per hoofd van de bevolking – Europese Unie en VSIndex 2007=100 Eurozone (13 landen) Herstel van vorige recessie, 1993–97* VS EU-28 Eurozone (18 landen) Cumulatief inkomstenverlies 1 700 EUR/bbp per hoofd van de bevolking**
De terugval van het bbp in de periode 2007–2013 is voor het grootste deel te wijten aan het teruglopen van de investeringen. Om het tempo van de investeringen in de VS te kunnen bijhouden, had de EU in 2012–2013 540 miljard EUR meer moeten investeren. Op de langere termijn zijn de zwakke investeringen funest voor de groei en het concurrentievermogen. De
zwakke investeringen in de EU hebben een aanzienlijk effect op de kapitaalvoorraad, waardoor Europa’s groeipotentieel, productiviteit, arbeidsparticipatie en werkgelegenheid worden aangetast.
Waarom trekken de investeringen niet aan? De belangrijkste factor waardoor de investeringen zwak blijven, is het geringe vertrouwen bij investeerders. Deze onzekerheid vindt haar oorzaak in de geringe verwachtingen van de vraag naar goederen en diensten, de versnippering van de financiële markten en een risicodragende capaciteit die onvoldoende is om als katalysator voor investeringen te fungeren. De onzekerheid over de economische en politieke ontwikkelingen en de nog steeds hoge schuldenlast in sommige sectoren van de economie van de EU, en de gevolgen daarvan voor het kredietrisico, hebben de toegang tot krediet in de door de crisis het zwaarst getroffen EU-lidstaten bemoeilijkt. Dat geldt met name voor de meer riskante langlopende financieringsprojecten, midcapondernemingen en kmo’s. De risicodragende capaciteit van het systeem wordt beperkt door de geringe begrotingsspeelruimte in combinatie met beperkte bancaire financiering. In deze context kunnen de openbare middelen het best worden ingezet om de risicodragende capaciteit te vergroten en zo de investeringen weer op gang te brengen.
Waarom wordt niet gewoon de EU-begroting verhoogd? Meer geld beschikbaar stellen via de EU-begroting is geen panacee. Bovendien is er de politieke realiteit dat de EU-begroting relatief klein is (180 miljard EUR per jaar, dat wil zeggen ca. 1% van het bni van de EU) en het resultaat is van complexe onderhandelingen tussen de EU-instellingen. De EU-begroting moet binnen de huidige marges een rol spelen als katalysator voor particuliere investeringen, maar die rol moet worden aangevuld met andere financieringsbronnen en aanpassing van de regelgeving om een geschikt investeringsklimaat tot stand te brengen. “Geld scheppen” of nieuwe schulden creëren verhelpt het probleem niet. Financiële instellingen en ondernemingen beschikken momenteel over ruim voldoende liquiditeit (in tegenstelling tot 2011), maar het probleem is dat deze liquiditeit niet productief wordt ingezet. Het investeringsplan moet dit verhelpen, wat op verschillende fronten tegelijk actie vereist.
Wat is de oplossing? Er zijn voldoende middelen beschikbaar, maar die moeten in de hele EU worden ingezet om investeringen te ondersteunen. Er is niet één simpel antwoord, we hebben geen groeiknop waarop we kunnen drukken en er is geen pasklare oplossing. De door de Commissie voorgestelde aanpak rust op drie pijlers: structurele hervormingen om Europa op een nieuwe groeikoers te zetten; verantwoorde begrotingsvoering om de overheidsfinanciën weer gezond te maken en financiële stabiliteit te verzekeren, en investeringen om groei snel op gang te brengen en het tempo erin te houden.
Prioriteiten voor het economisch beleid: drie pijlers
Het investeringsplan voor Europa stoelt op drie elkaar versterkende onderdelen: ten eerste worden bronnen van investeringsfinanciering aangeboord om de komende drie jaar ten minste 315 miljard EUR aan extra financiering te kunnen inzetten en worden de overheidsmiddelen beter benut om particuliere investeerders aan te trekken. Ten tweede moet ervoor worden gezorgd dat deze extra financiering tot groei bijdraagt op een voor elke sector en geografisch gebied aangepaste manier. En ten derde worden maatregelen getroffen om het investeringsklimaat in Europa te verbeteren en zo vervolgeffecten teweeg te brengen. Een investeringsplan voor Europa: drie onderdelen
MOBILISEREN VAN INVESTERINGSFINANCIERING
Impuls voor strategische investeringen Betere toegang tot investeringsgeld voor kmo/mkb en midcapbedrijven Strategisch gebruik van EU-begroting Flexibiliteit binnen het stabiliteits- en groeipact voor lidstaten die aan het nieuwe Europees Fonds voor strategische investeringen deelnemen Beter gebruik van de Europese structuur- en investeringsfondsen
MIDDELEN MOETEN REËLE ECONOMIE BEREIKEN
Voorbereiding en selectie projectpijplijn Technische ondersteuning op alle niveaus Intensieve samenwerking tussen nationale stimuleringsbanken en de EIB Follow-up op algemeen, Europees, nationaal en regionaal niveau, inclusief voorlichting
BETER INVESTERINGSKLIMAAT
Voorspelbare en kwalitatieve wetgeving Kwaliteit van nationale uitgaven, belastingsystemen en overheidsadministratie Nieuwe bronnen voor langetermijnfinanciering van de economie Niet-financiële, wettelijke drempels wegnemen in sleutelsectoren van de interne markt
Het investeringsplan voor Europa heeft drie doelstellingen: een extra stimulans bieden voor het herstel in de EU en de daling van het investeringspeil keren, vastberaden actie ondernemen om aan de langetermijnbehoeften van onze economie te kunnen voldoen door het concurrentievermogen op strategische gebieden te boosten, en de Europese dimensie van kennis, menselijk kapitaal en fysieke infrastructuur versterken en de verbindingen verzekeren die voor onze eengemaakte markt onmisbaar zijn.
Volgens de ramingen van de Europese Commissie kan het investeringsplan de komende drie jaar 330 tot 410 miljard EUR extra opleveren voor het bbp van de EU en 1 tot 1,3 miljoen banen creëren.
