:-:tfii {
ï^.'i*'
í
--l
d
!È:
Y=_:
-:-
:F--
Kades zijn de afge open jaren veelvuldig in het
beide ncidenten geen persoonlijke ongelukken
incidenten. De Gilt heeÍt daarom met een aanta
nreuws geweest. Een triest hoogtepunt was
voorgedaan, maar dat gevaar bestaat natuurlilk
colLega-ingenieurs van onder andere Fugro en
daarbl Utrecht, waar in 2013 aan de Bernuurde
terdege. Zeker als er brjvoorbeeld monumentale
G
Weerd een kademuur instortte. De gemeente
bomen worden meegesleurd die op deze oude
rontmij het
SB R/C U
R-handboek Einnen stede
Itt
;
=
gaf later zelf als oorzaak van het voorval het
kades staan. ln Cobouw van januar 2014 wordt
kademuren gepresenteerd, dat onder andere handvatten geeft om de restlevensduur van kac::
wegspoelen van zand onder en achter de
Jarlt de Gijt van het ingenieursbureau van de
te berekenen.
kade. Eerder stortte in Arnhem een deel van
gerneente Rotterdam en de TU Delft aangehaald,
de Rijnkade
in
Ook hier was wegspoelend
zand de boosdoener. Gelukkig hebben zich bij
34:
die stelt dat het aantal voorval en dat de pers niet haalt een veelvoud is van bovenstaande twee
Een belangrijk probleem bij hlstorische kademu-
Vriendenbrug. De oude kademuur is, zoals alle historische kades, gemetseld op een houten vloer, die op houten heipalen rust. Waarom
lVeijer legt uit wat het wettelijk kader is voc' := populatie zeldzame planten. Deze soorten zln
ls
sinds 2002 beschermd door artikel 8 en art ke
niet duidelijk, maar de ongeveer vilf centimeter
1
dikke houten vloer met daaronder de zoge-
populatie staat voorop en bij een bouwkundige
3 van de Flora- en faunawet. Behoud van de
naamde onderslagbalken bleek na inspectie te
ingreep is het doel om zodanige condities te cre-
zijn aangetast door paalrot en de muur dreigde
eren dat de populatie in staat is terug te keren.
te verzakken. Theoretisch was berekend dat de kade binnen vijf jaar zou bezwijken.
van regenwater door de waterdichte stalen kade-
Omdat bil de nieuwe kadeconstructie het inzijgen
wand in de constructie wordt verhinderd, moest hier een oplossing voor gevonden worden. Een extra probleem daarbij vormden de plata-
'Er werd gewerkt en geheid
nen op de kademuur. Voor de omwonenden en Rotterdamse actiegroepen zoals de Bomenridders
vanaf pontons op het water.
bestond er geen twijfel. deze bomen moesten behouden blijven.
Dit om overlast voor
Wat ook behouden moest blilven, waren de bijzondere varensoorten die op de oude muur
omwonenden zo veel
groeiden. Uit een ecologisch rapport bleek
dat het vooral om de tongvaren en de zwartsteelvaren ging. Stadsecoloog Marijn Meijer van Rotterdam doceert: 'Deze soorten zijn
mogelijk te beperken'
in
Nederland typische stadssoorten. de zwartsteel vooral in de vier grote steden, de tongvaren wat algemener. Anders dan wat
Je
op het eerste
I
De nieuwe kade wordt gevormd door ruim drie
meter hoge dikke stalen damwandplanken, die
gezicht zou denken, halen deze varens het beetle
gemonteerd zitten tussen 1B meter lange sta-
water dat ze nodig hebben niet door capillaire werking uit de gracht, maar uit regenwater dat
len buispalen. Boven op de damwanden en de
op de kade valt en door het metselwerk heen
gestort. Deze sloof en de stalen wand geven de
zi)gt.'
kademuur de benodigde constructieve waarde.
Meiler laat de soorten zien. Bij de opstart van het
prefab betonnen schorten mee qestort, die
project zijn de meeste varens uit de oude muur gehaald en in een speciekuip geplaatst, waar ze
vormen. Onderaan op de schort bevindt zich een
buispalen wordt in het werk een betonnen sloof
ln de slooÍ wordt meteen de verankering van uiteindelijk de zichtzijde van de nieuwe kade
hun tijd uitzitten tot ze weer worden uitgeplant jn de nieuwe kade. Het ziet wat lullig zo'n spe-
voet, waarop in het werk een muurtje gemetseld
ciekuip, maar volgens Meijer voldoet het prima.
Op deze schorten moeten de RotteÍdamse
wordt dat het uiterlijk van de kademuur bepaalt.
t+á l!. 3.
-"j
*,,,\*.i
.en is dat deze niet alleen puur Íunctioneel een grens tussen water en weg bepalen, maar er ook
gewoon goed uit moeten zien. Daarnaast zijn
.;:+
ook nog de plek waar monumentale
ceeldbepalende bomen te vinden ziln en is de ecologie van sommige kades zeer bijzonder. Deze laatste aspecten speelden mee tijdens de .enovatie van zowel de Linker als de Rechter Rottekade, tussen de Noorderbrug en de
www.srad-en-gro*n.nt
|
35
&
I e
Noordplein
| \- :,!'
;,,. -.'7'
,/
c?. 33Oh
nPjl"?'
,.'
z í6\zi \ oqa.
.
345rn
soort
.J'';
cie rnr:riel nnet
ICJ(J .-*i .ti)l
:i,.
C: .
ii-
zLrL
eÍ'iich.rer,
Lt
ll-IOCC;:
roerc 5-tstraat
hr-.,1r
sneile:' de
voelen
4
:,'.
é
dus ook het substraat, hangt in het water. Op die
manier kan capillaire opstilging plaatsvtnden en
een blzonder BVB substraat. ln samenwerking
er voldoende water voor de varens beschikbaar.
met Adviesbureau Groenemorgen heeÍt BVB dit
Overigens wordt de constructie van een met sub-
straat gevulde spouw slechts aan éen zilde van de
van de gemeente Rotterdam speciaal voor dit
Rotte toegepast. Aan de andere kant werden ten
prolect ontwikkeld. Maatwerk dus. Een belangrljk
tijde van de evaluatie geen varens aangetroÍÍen.
dat het materiaal voldoende
Overigens bleek
dat
aatste tijdens een inspectie-
capillaire stijghoogte kon realiseren. De combi-
rondje dat ik met Meijer en Koeilers maakte
natre van substraat en metselwerk zorgt voor de
mee te vallen. Ook daar zitten op de oude muur
luiste groeiplaatsomstandigheden voor de groei
die
qg6
"
'r
is
substraat op verzoek van het ingenieursbureau
*
:i,iil
qi ., =i
ongeveer 10 centinreter, d e gevuld wordt met
ln
rr. "'
'L-A
van de bilzondere varens. Het voorhangschort, en
:#Íiï
1
\r
de gemetselde gevel zrt een spouwmuur van
z--
36
,
varens in de toekomst hun plekle vinden. Achter
u tgangspunt was
varens er zrch ïiruis zirlien
'.
/Á'
''-''-.>:..
i-,;';relier
'ffi2,
k*
o
.:-:/ ,4
o_.Y\ 9; "\-"4 :-"
Deschermde
3eq* ï\--dl -*,'c t d'.'\,
\á.'*
A"sï{ ."2't\ ,r:"27.\ 2l\
Muurvègatate
-
weL
ten tijde van het inspectierondie nog te
t#
A
t].::lï.. Su
bstraatlaag
Oude gemetselde kademuur -ri -!\
Bestaande houten
funderingsvioer
'-: ,-i i.-;
,-.
i)',)
'r:
-
Bestrati ng
: en
is achïer de stalen damwand, her en der
wat
.aTens.
-eL substtaal wddrvoor gel
ozer
s, ;s
ol
een
.antal redenen blzonder. Allereerst hebben Joeri :aas van BVB Substrates en Werner Hendrlks van Àdviesbureau Groenemorgen uitgebreide proeven
genomen om een substraat te kunnen samenstel-
een aantal prefab p aten d e ziln gemaakt van het
de
i1m, ruim achter het metselwerk
len met een capillaire opstilg ng van minimaal
substraat en
een meter. Daarnaast mag het substraat n et
geschoven. Van deze platen weet.le 200 procent
doorcomposteren oÍ inklrnken. Die laatste voor waarde s opgelost door het substraat te mengen met een li.1m, d e opdroogt en als het ware een geheel vormt met de muur nadat het s aangebracht. A s extra r sicobuffer z jn tildens de bouw
zeker
-
en onderzoek heeft dat aanqetoond dat
de capiLlaire werking gewaarborgd blilÍt. Deze substraatplaten
zln rnet een onder inge
afstand van 0,6 m in de spouw gep aatst. Om goed contact met het metselwerk te krilgen, en daarmee goed vochttransport, is de ruimte tussen de substraatplaten opgevuld met losgestort
substraaï. Het blijÍt een experiment, geven Edwin Koeilers van het Rotterdams ngen eursbureau,
Werner Hendriks en ioeri Faas vo mond g toe. Maar wel een experiment waar goed over
is
nagedacht en waardoor de groeiplaatsomstandigheden voor de bilzondere varens aanzienlijk verbeterd worden.
Behalve op bovenstaande w jze worden de Rotterdamse varens ook nog op een andere
manier verle d om de Rottekade te veToveren a s woonplek. Door het cement zit een f ract e organische stoÍ gemengd De voeg ligt dieper dan norTnaa en is extra ruw, zodat er z ch gemak
kelilk sporen en dus planten op kunnen hechten. Daarnaast s geen ke harde Portland cement
gebruikt, maar een ouderwetse kalkmorte cement. Dat deze mortel puur constructief mlnder
37
t
I l
A \
s*i
-. " ) _:{ '' i\* :' ',,,I \'r, ',' .'i
È
{i
{,{}r
t, 'f; t ,i'
,*
ii\
\
;t
.
,.!t# ""*:,,:i*,-il'
,'1,,
pontons op het water.' Dat wil niet zegger
c..
er geen overlast was. Dat zou onmogelilk
jn
een werk van deze omvang, maar er ziln Koeilers
\;J
z
-
o
_
aldus
- geen klachten geweest over gelu ds-
overl ast.
'bd:
'*./w Y-*
'Behoud van de soort staat
voorop en bij een bouwkundige ingreep is het doel om zodanige condities te creëren
dat de populatie in staat
is
terug te keren' De contractvorm waarmee Rotterdam op de
markt is gegaan, wordt door Koeijers omschreven als een traditioneel RAW-bestek, Íeitelilk dus niks
bilzonders. Rotterdam heeft wel geluk gehad met de aanbesteding. Kort na de aanbesteding ging de aannemer die het werk gegund zou krijgen failliet. Van Noordenne uit N gtevegt, die
# el
de tweede prijs had ingediend, kreeg daarmee
automatisch het werk gegund Koeilers is wel blij met deze aanneTner. Niet iedere aannemer heeft de feeling om op een qoede manier met het ecologische aspect van dit werk om te gaan. Koeijers
lacht: 'lk hou het in de gaten, maar de varens krijgen op tild water. Er is zelfs een gieter op het werk aanweziq.'
e* q#- ,"{
.rerk ls en snelLer zal degenereren, is niet erg.
hoogstandle dat in Rotterdam is gebruikt. De
Sterker nog. hoe sneller de mortel met een hoge
meter lange buispa en, die eigenlilk het construc-
cH zal uitlogen door het vee zuurdere substraat :rachter, hoe sneller de varens er zich thuis zullen .oelen. Daarnaast geidt dat het metseLwerk op
tieve hart vormen van de kade, konden op deze plek onder de bomen nooit in één keer gehe d
:e voorhangschorten geen constructieve functie
u
-reer heeÍt, maar puur esthetisch
is.
'1
B
worden. Er is daarom gekozen voor rnwendig heien, waarbij iedere keer een nieuw buisstuk op het al geplaatste stuk werd ge ast, en de pa en dus in segmenten werden opgebouwd.
Edwin Koeijers: 'Belangrijk extra voordeel hierbij
fe
technrek van voorhangpane en met sub-
straatspouw is lang niet het enige technische
s dat de overlast voor bewoners veel minder
was. Daarnaast werd er qewerkt en qeheid vanaf
Stuur of twitter dit artikel door! Scan of ga naar. www.stad-en-q roen. nl/artike
.
asp? td=41
-4523
rrl',rrl.,l,rtJ ',',,1',,,
,,, | 39
