EXTRA OGEN EN OREN VOOR EEN VEILIGER GEVOEL

EXTRA OGEN EN OREN VOOR EEN VEILIGER GEVOEL

Student:

Lisanne van der Linden

Studentnummer:

331767

Thema:

Lokaal veiligheidsbeleid

Begeleider:

Dr. A. van Sluis

Datum:

5 juli 2012

Bachelorproject Bestuurskunde Faculteit der Sociale Wetenschappen Erasmus Universiteit Rotterdam Aantal woorden: 8.575

Hoofdstuk: Samenvatting

Een onderzoek naar het effect van de inzet van City Stewards op het veiligheidsgevoel van burgers en stakeholders in de gemeente Barendrecht.

0

Samenvatting Onderwerp van dit onderzoek is de inzet en het functioneren van de City Stewards in de gemeente Barendrecht. In april 2012 is een traject gestart met 15 jongeren. De City Stewards treden op als gastheren en –vrouwen van de gemeente. Ze houden toezicht, voorzien de burgers van informatie en signaleren zaken die zij doorgeven aan de politie en de gemeente. Naar aanleiding hiervan is de volgende hoofdvraag geformuleerd: Draagt de inzet en het functioneren van City Stewards door de stichting City Steward in de gemeente Barendrecht bij aan het realiseren van de Barendrechtse collegedoelstelling ‘het verder verbeteren van het veiligheidsgevoel onder burgers’? Gesteld kan worden dat de City Stewards in Barendrecht bijdragen aan de collegedoelstelling, maar dat dit maar voor een gedeelte van de burgers geldt. Wanneer de City Stewards actief zijn op straat, wordt dat door diverse burgers en stakeholders ervaren als een positieve bijdrage aan het veiligheidsgevoel. Dit kan worden verklaard, omdat zij het veiligheidsgevoel zowel op positieve factoren (toezicht houden) als op negatieve factoren (weren van overlast) actief zijn (Boers, van Steden, & Boutellier, 2008). Een deel van de burgers en stakeholders heeft de City Stewards de afgelopen drie maanden echter nog niet aan het werk gezien. Oorzaak hiervan is de wisselende aanwezigheid en de verschillende doelstellingen van de stichting City Steward en de gemeente Barendrecht. Het belangrijkste doel van de stichting is het leiden van jongeren naar baanperspectief, waar het actief zijn als City Steward slechts een onderdeel van is. De gemeente wil met de inzet van de City Stewards echter het veiligheidsgevoel verhogen. Doordat de Stewards niet constant en structureel als Steward actief zijn, is het verhogen van het veiligheidsgevoel niet voor elke burger mogelijk. Op de momenten dat de Stewards echter wel aanwezig zijn, wordt dat echter wel overwegend positief ervaren.

Pagina 1

Inhoudsopgave Samenvatting ........................................................................................................................................ 1 1.

2.

3.

Inleiding......................................................................................................................................... 4 1.1.

Aanleiding ................................................................................................................................................................. 4

1.2.

Probleemstelling ..................................................................................................................................................... 4

1.3.

Wetenschappelijke relevantie ............................................................................................................................ 5

1.4.

Maatschappelijke relevantie ............................................................................................................................... 5

1.5.

Leeswijzer .................................................................................................................................................................. 5

Context .......................................................................................................................................... 6 2.1.

‘Meer blauw op straat’ .......................................................................................................................................... 6

2.2.

City Stewards ........................................................................................................................................................... 6

Theorie ........................................................................................................................................... 7 3.1.

Veiligheidsbeleving ............................................................................................................................................... 7

Figuur 3.1: Onderdelen van (on)veiligheidsgevoelens ............................................................................................. 8 Figuur 3.2: Factoren die de veiligheidsbeleving beïnvloeden .................................................................................... 8 3.2.

Gevolgen van (on)veiligheidsgevoelens ........................................................................................................ 8

3.3.

Beïnvloeden van (on)veiligheidsgevoelens ................................................................................................... 9

Figuur 3.3: Strategieën die de veiligheidsbeleving beïnvloeden .............................................................................. 9

4.

5.

3.4.

City Stewards ........................................................................................................................................................... 9

3.5.

Samenhang ............................................................................................................................................................. 10

Methodologie..............................................................................................................................11 4.1.

Operationalisering ............................................................................................................................................... 11

4.2.

Onderzoeksmethoden ........................................................................................................................................ 11

4.3.

Betrouwbaarheid en validiteit .......................................................................................................................... 11

Resultaten ....................................................................................................................................13 5.1.

Selectie, werving en opleiding City Stewards ............................................................................................ 13

5.2.

Objectieve veiligheid ........................................................................................................................................... 14

Tabel 5.1: Overzicht objectieve veiligheidscijfers Barendrecht en omgeving. ................................................... 14 5.3.

Subjectieve veiligheid ......................................................................................................................................... 15

5.4.

Uitgaansgelegenheden ...................................................................................................................................... 15

5.5.

Ervaringen ............................................................................................................................................................... 16

Figuur 5.1: Kaart van Barendrecht. In de groen omrande gebieden zijn City Stewards actief. .................... 17 6.

Analyse ........................................................................................................................................18 6.1.

Beïnvloeden van de objectieve veiligheid ................................................................................................... 18 Pagina 2

7.

6.2.

Beïnvloeden van het veiligheidsgevoel ........................................................................................................ 18

6.3.

Verschillende doelen ........................................................................................................................................... 19

6.4.

Ervaringen ............................................................................................................................................................... 20

6.5.

Toezicht.................................................................................................................................................................... 20

Conclusie en aanbevelingen .......................................................................................................21 7.1.

Conclusies deelvragen ........................................................................................................................................ 21

7.2.

Conclusie hoofdvraag ......................................................................................................................................... 22

7.3.

Aanbevelingen....................................................................................................................................................... 22

7.4.

Kritische reflectie .................................................................................................................................................. 23

Literatuurlijst .......................................................................................................................................24 Bijlage 1 – Overzicht respondenten, beleidsdocumenten en onderzoeken ....................................26 Bijlage 2 – Operationalisatie ..............................................................................................................27 Bijlage 3 – Checklist interviews ..........................................................................................................28

Pagina 3

1. Inleiding 1.1.

Aanleiding

‘Veiligheid is al lang geen zaak meer van gemeente, politie en justitie, maar raakt de gehele gemeenschap’. De gemeente Barendrecht geeft in haar collegeprogramma een trend van de afgelopen jaren weer (Gemeente Barendrecht, 2010). Wanneer op lokaal niveau naar het veiligheidsbeleid wordt gekeken, ligt de verantwoordelijkheid bij gemeenten. Een veilige samenleving ontstaat niet vanzelf en daardoor werken gemeenten samen met allerlei partners. Daarbij heeft zij vaak een regierol en stuurt andere partijen aan. Uit een onderzoek van Pröper e.a. naar deze regiefunctie blijkt dat dit niet altijd overal even vlekkeloos verloopt (2004, p. 138). Naar aanleiding van dit onderzoek publiceerde het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties een handreiking voor gemeenten en werd het Kernbeleid Veiligheidsbeleid gepresenteerd met allerlei praktische tips (VNG, 2012). Kortom, het veiligheidsbeleid op gemeentelijk niveau heeft de laatste jaren relatief veel aandacht gekregen. Mogelijk dat dit de oorzaak vormde voor de gemeente Barendrecht om het eerste van de vijf thema’s van het collegeprogramma te wijden aan dit onderwerp (Gemeente Barendrecht, 2010). Zij heeft zich als doel gesteld om in 2014 een sociaal en fysiek veilige gemeente te zijn, waarin inwoners zich veilig voelen. Daarbij zijn een aantal subdoelen gesteld (Ibid.): -

Het verder verbeteren van het veiligheidsgevoel onder inwoners;

-

Het terugdringen van criminaliteit;

-

Het verminderen van hinder en overlast door (hang)jongeren.

Als gevolg hiervan verscheen in datzelfde jaar het actieplan ‘Meer Blauw op straat’ met daarin een aantal concrete projecten (Gemeente Barendrecht, 2010a). Eén van die projecten, het inzetten van City Stewards, is in april 2012 gestart (City Steward, 2012). Het project laat zien dat de gemeente Barendrecht zich op verschillende manieren en gebieden actief met lokaal veiligheidsbeleid bezig houdt.

1.2.

Probleemstelling

Door City Stewards als gastheren en –vrouwen te laten optreden, wil de gemeente werken aan de drie gestelde subdoelen om een sociaal en fysiek veilig gemeente te zijn. De gemeente vindt het van belang dat ook de inwoners zich veilig voelen. Deze wens vormt de focus van dit onderzoek. De doelstelling is dan ook als volgt: Verklaren of de inzet en het functioneren van City Stewards door de stichting City Steward in de gemeente Barendrecht bijdraagt aan het realiseren van de collegedoelstelling ‘het verder verbeteren van het veiligheidsgevoel onder burgers’. Deze doelstelling is omgezet in een hoofdvraag die als rode draad door het onderzoek loopt: Draagt de inzet en het functioneren van City Stewards door de stichting City Steward in de gemeente Barendrecht bij aan het realiseren van de Barendrechtse collegedoelstelling ‘het verder verbeteren van het veiligheidsgevoel onder burgers’? Om deze hoofdvraag zo volledig mogelijk te kunnen beantwoorden, zijn een aantal deelvragen opgesteld. 1.

Hoe worden City Stewards in de gemeente Barendrecht geselecteerd en opgeleid?

2.

Welke taken voeren City Stewards uit? Pagina 4

3.

Welke rol heeft de gemeente bij de inzet van de City Stewards?

4.

Hoe ervaren de burgers in de gemeente Barendrecht de veiligheid in het dorp?

5.

Wat zijn de eerste ervaringen van burgers en stakeholders met de inzet van City Stewards?

1.3.

Wetenschappelijke relevantie

In dit onderzoek staan twee zaken centraal, namelijk de inzet van City Stewards en het veiligheidsgevoel van burgers. Of het onderzoek bijdraagt aan de wetenschappelijke relevantie is moeilijk vast te stellen. Het onderzoek richt zich namelijk op één specifieke situatie. Mogelijk kan het gedeelte dat zich specifiek richt op het veiligheidsgevoel van burgers aanknopingspunten geven voor verder onderzoek. In hoeverre kan men het veiligheidsgevoel beïnvloeden? Wanneer dit mogelijk is, zal verder onderzoek op dit gebied moeten uitwijzen hoe de beïnvloeding plaatsvindt en in welke richting dit gebeurt.

1.4.

Maatschappelijke relevantie

Het onderzoek richt zich op de Barendrechtse situatie waarin de City Stewards worden opgeleid en zullen opereren. In Rotterdam zijn sinds 2009 City Stewards actief (City Steward, 2012a). De Rotterdamse partners waarderen de inzet van deze City Stewards positief (Gemeente Rotterdam, 2011). De situatie in Barendrecht verschilt echter van die van het centrum van Rotterdam. Mogelijk kan dit onderzoek uitwijzen of met de inzet van City Stewards wordt voldaan aan de doelstelling van de gemeente Barendrecht. Het project bevindt zich nog in een beginstadium; de City Stewards zijn sinds begin april 2012 begonnen met hun opleiding. Interessant om te onderzoeken is het feit of de City Stewards kunnen voldoen aan de doelstelling van de gemeente. Is het doel van de gemeente reëel en kunnen de City Stewards hier aan voldoen? Het onderzoek kan deze vragen mogelijk beantwoorden en is hierdoor maatschappelijk relevant.

1.5.

Leeswijzer

Het verslag is opgebouwd uit zeven hoofdstukken. In hoofdstuk 1 komt de centrale vraag naar voren. Hoofdstuk 2 vermeldt de context van de City Stewards en het beleid van de gemeente Barendrecht. Vervolgens volgt in hoofdstuk 3 een theoretisch kader waarin de theorie wordt uiteengezet die als basis dient voor het onderzoek. De manier waarop het onderzoek is uitgevoerd is het onderwerp van hoofdstuk 4. De resultaten van het onderzoek worden geanalyseerd in hoofdstuk 5. Daarna volgt een koppeling van de theorie en de gevonden zaken in de praktijk in hoofdstuk 6. Het geheel wordt vervolgens afgesloten met hoofdstuk 7 waarin de conclusies en aanbevelingen aan bod komen.

Pagina 5

2. Context 2.1.

‘Meer blauw op straat’

Het nieuw aangetreden college had in 2010 extra aandacht voor veiligheid in het collegeprogramma. Preventieve en repressieve maatregelen moeten de criminaliteit en overlast terugdringen en daarnaast het veiligheidsgevoel verbeteren. De gemeente speelt de rol van regisseur in de aansturing van diverse projecten. Daarbij is het actieplan ‘Meer blauw op straat’ geschreven, waarin verschillende concrete projecten aan bod komen. Voorbeelden hiervan zijn de inzet van straatcoaches, buurtbemiddelaars en City Stewards. Naast de beschrijving van de rol van de gemeente, komt ook de rol van de burger aan bod. Deze krijgt in het actieplan meer verantwoordelijkheid. Ook wordt samenwerking gezocht met maatschappelijke partners (Gemeente Barendrecht, 2010a). Het is de gemeente die als verbinder tussen al deze partijen wil optreden (Gemeente Barendrecht, 2010). In het collegeprogramma zijn een aantal doelstellingen op het veiligheidsgebied opgesteld. Eén daarvan is het verder verbeteren van het veiligheidsgevoel van de inwoners. In 2010 kwam uit de veiligheidsmonitor naar voren dat 18% van de inwoners zich wel eens onveilig voelt in de eigen buurt (Politie Rotterdam Rijnmond, 2010). In 2014 moet dat percentage zijn teruggelopen naar 15%.

2.2.

City Stewards

Om deze doelstelling te behalen worden verschillende sturingselementen ingezet. Eén onderdeel uit het actieplan ‘Meer blauw op straat’ vormt de inzet van City Stewards. Zij worden opgeleid door de stichting City Steward Rotterdam. Aan jongeren die geen startkwalificatie of werk hebben, wordt een speciaal traject aangeboden. Ook mensen met een uitkering vormen een onderdeel van de doelgroep. De stichting heeft als doel om deze mensen weer perspectief op de arbeidsmarkt te geven. Hiervoor worden scholing en begeleiding op maat ingezet tijdens een programma dat tussen de 8 en 13 weken duurt. Het programma bestaat uit trainingen in een trainingscentrum, maar ook inkijkstages bij bedrijven en praktijkstages bij evenementen (City Steward, 2012). Kerntaken van de City Stewards zijn: verstrekken van informatie, verkeer regelen, het publiek in goede banen leiden, ongewenst gedrag signaleren, mensen aanspreken, collega’s en hulpdiensten informeren bij calamiteiten en tot slot gastheer/-vrouw zijn voor het publiek. Het is van belang dat een City Steward zelfvertrouwen heeft, service verleend, sociaal en communicatief vaardig is, kennis heeft van de regio en bereid is tot samenwerking. Alleen dan kan hij of zij uiteindelijk uitstromen naar de evenementenwereld, de beveiligingsbranche of andere reguliere werkgevers (Ibid.).

Pagina 6

3. Theorie Het onderwerp veiligheidsgevoelens (‘fear of crime') was in de jaren ’80 iets waar veel onderzoek naar werd gedaan. Hoewel sommige theorieën zijn verouderd, zijn bepaalde theorieën nog steeds actueel. Daarnaast wordt aandacht geschonken aan de beleidsmatige kant van veiligheid. Het veiligheidsbeleid wordt uitgevoerd op straat. Waar loopt men tegenaan? De theorieën vormen een theoretische bril voor het vervolg van het onderzoek.

3.1.

Veiligheidsbeleving

Het meten van de veiligheidsbeleving is lastig. Veiligheidsgevoelens zijn voornamelijk gebaseerd op opvattingen over misdaad en niet op ervaringen (Jackson, 2004, p. 948). De Raad voor het Openbaar Bestuur maakt onderscheid tussen een objectieve en een subjectieve veiligheidsbeleving. Bij de eerste gaat het om cijfers van het CBS waarin wordt vastgesteld hoe vaak burgers slachtoffer zijn geworden van bepaalde vormen van criminaliteit. Bij subjectieve veiligheidsbeleving ligt de nadruk op bedreigingen en overtredingen. Vaak worden deze bedreigingen ervaren in de leef- en woonsituatie (Elfers & Jong, 2004, p. 11). Subjectieve veiligheid heeft in dit onderzoek de volgende definitie: “Iemand voelt zich in zijn woon- en leefsituatie niet door misdrijven, overtredingen en ernstige overlast bedreigd” (Ibid., p. 12). Zo kan een situatie ontstaan waarbij sprake is van een objectieve veiligheid in de wijk. Dat wil zeggen dat er relatief weinig daadwerkelijke slachtoffers zijn van vormen van criminaliteit. Daarnaast kan men in datzelfde gebied zich niet subjectief veilig voelen, waardoor men niet in staat is te gaan en staan waar men wil. Zo is Nederland een relatief veilig land (Raad voor het openbaar bestuur, 2011, p. 15), toch voelde 25,2% zich wel eens onveilig in 2011, waarvan 17.2% zich onveilig voelde in zijn eigen buurt (Centraal Bureau voor de Statistiek, 2012, p. 47). De vraag rijst waar deze onveiligheidsgevoelens vandaan komen? Internationaal onderzoek naar ‘fear of crime’ laat verschillende oorzaken zien. Volgens Garfalo bestaan vijf categorieën van factoren die een bijdrage leveren aan het ontstaan van onveiligheidsgevoelens (1981, p. 952). Hoewel zijn artikel relatief oud is, ondersteunen ook recente onderzoeken zijn bevindingen. 1.

Persoonlijkheid; hier staan de angstgevoelens van individuen centraal. Het gaat om een onderdeel van het karakter waarbij men geneigd is om in sommige situaties angstig te reageren (Gabriel & Greve, 2003).

2.

Kwetsbaarheid; de mate waarin mensen zichzelf beoordelen en inschatten of ze kans hebben om slachtoffer te worden van criminaliteit. Ook kijkt men naar het feit of iets aan risico’s is te veranderen (Hale, 1996). Hoe hoger de inschatting van de kwetsbaarheid, hoe sterker de angstgevoelens.

3.

De inrichting van de openbare ruimte; bepaalde gebieden worden overdag niet als onveilig ervaren (omdat door gebruik veel mensen aanwezig zijn), maar ’s avonds wil men er liever niet verblijven (Wilcox Rountree, Quisenberry, & Jones, 2003).

4.

Persoonlijke ervaringen met misdaad en slachtofferschap; uit onderzoek blijkt dat mensen hun kans om slachtoffer te worden hoger inschatten, naarmate zij al een keer eerder slachtoffer zijn geweest. Hier gaat het om directe slachtofferervaringen. Ook kan men indirect met slachtofferschap te maken krijgen, bijvoorbeeld via de media of in de sociale kring. Als een slachtoffer relatief dichtbij staat en men zich met deze persoon kan identificeren, heeft dan zijn invloed op onveiligheidsgevoelens (Chiricos, Eschholz, & Gertz, 1997). Pagina 7

5.

Overlast en criminaliteit in een gebied; wanneer wordt ervaren dat de buurt verloederd, dan voelt men zich relatief onveiliger. Daarnaast heeft verloedering een directe invloed op criminaliteit (Elchardus & Smits, 2002).

Oppelaar en Wittebrood vatten al deze verschillende oorzaken samen in drie thema’s (2006, p. 42). Allereerst is sprake van een individuele context. Hierin spelen slachtofferervaringen, kwetsbaarheid en de persoonlijkheid. Een laag daarbuiten ligt de situationele context. Hier gaat het om de inrichting van publieke ruimten, verloedering en de daadwerkelijke criminaliteit. De buitenste laag is de sociaalculturele context. Van belang zijn de media, internationale ontwikkelingen en sociale verhoudingen. Deze drie lagen liggen dichtbij elkaar, waardoor ze elkaar beïnvloeden. Dit is te zien in figuur 3.1.

Individuele context

Situationele context

Sociaalculturele context

Figuur 3.1: Onderdelen van (on)veiligheidsgevoelens In het onderzoek van Boers, Van Steden en Boutellier uit 2008 wordt daarnaast nog onderscheid gemaakt tussen positieve en negatieve factoren (2008, p. 39). In figuur 3.2 zijn ze terug te vinden. De negatieve factoren zijn: criminaliteit, overlast en slachtofferervaring. De positieve factoren bevatten: zelfredzaamheid, leefbaarheid en vertrouwen in de buurt. Beiden dragen substantieel mee aan het verklaren van het veiligheidsgevoel. De negatieve factoren hebben echter meer invloed. Om de veiligheidsbeleving te verklaren, zijn beide factoren (zowel positief als negatief) wel nodig. Zo blijkt dat criminaliteit en overlast in combinatie met het vertrouwen in de buurt relatief het meeste effect hebben op de veiligheidsbeleving. Positieve factoren

Negatieve factoren

-

Zelfredzaamheid

-

Criminaliteit

-

Leefbaarheid

-

Overlast

-

Vertrouwen in de buurt

-

Slachtofferervaring

Figuur 3.2: Factoren die de veiligheidsbeleving beïnvloeden

3.2.

Gevolgen van (on)veiligheidsgevoelens

Nu duidelijk is waar onveiligheidsgevoelens vandaan komen, rijst de vraag wat de gevolgen van deze gevoelens zijn. Deze gevolgen kunnen spelen op persoonlijk niveau, maar ook op het niveau van de gehele maatschappij. De individuele gevolgen blijven buiten beschouwing, omdat zij in dit onderzoek geen rol spelen. De maatschappelijke gevolgen zijn echter wel van belang. Zo hebben deze gevoelens ten eerste gevolgen voor de plaatselijke economie en economische aantrekkelijkheid. Wanneer veel subjectieve onveiligheid wordt ervaren, trekken welvarende mensen weg. Mensen die zich in dat gebied gaan vestigen, zijn over het algemeen minder welvarend (Bervoets & van der Torre, 2009). De aantrekkingskracht op bedrijven en winkeliers daalt en een slechte reputatie trekt criminelen aan. Pagina 8

Ook vindt minder sociale controle plaats, waardoor minder collectieve acties tegen criminaliteit plaatsvinden. Mensen gaan elkaar wantrouwen. Wanneer de gevoelens van subjectieve onveiligheid en criminaliteit elkaar versterken kan zelfs maatschappelijke onrust ontstaan (Hoek, et al., 2007). Onveiligheidsgevoelens kunnen dus grote gevolgen hebben voor de maatschappij.

3.3.

Beïnvloeden van (on)veiligheidsgevoelens

Om het veiligheidsgevoel te kunnen beïnvloeden, moet dus zowel op de positieve als op de negatieve factoren worden gelet. Het alleen aanpakken van criminaliteit heeft slechts een beperkte invloed. Het is ook van belang dat iemand zich thuis voelt in een buurt. Hoe meer iemand zich thuis voelt, hoe meer hij zich veilig voelt (Boers, van Steden, & Boutellier, 2008). Het beïnvloeden van veiligheidsgevoelens kan via drie pijlers gebeuren, zoals is samengevat in figuur 3.3. De eerste pijler richt zich op het aanpakken van de fysieke verloedering. De omgeving wordt zo aangepast dat deze voor criminele relatief onaantrekkelijk wordt. Door bijvoorbeeld verlichting aan te brengen hebben mensen minder angst voor criminaliteit, blijkt uit onderzoek (Vrij & Winkel, 1991). Ten tweede moet overlast gevende jeugd worden geweerd. Voorbeelden uit de praktijk zijn gebiedsverboden, een avondklok, een verbod op alcohol en het inzetten van mosquito’s. Bij de laatste variant worden alleen hoge tonen die jongeren kunnen horen afgespeeld. Een andere mogelijkheid is het verplaatsen van de jongeren. Jongeren Ontmoetingsplekken (JOP) worden daar geplaatst waar anderen zo weinig mogelijk overlast ervaren. Ten derde gaat het om het beïnvloeden van criminaliteit, de objectieve veiligheid. Volgens het Sociaal Cultureel Planbureau kunnen daarin drie strategieën worden gevolgd (2008, p. 29). Allereerst gaat het om rechtshandhaving. Het opsporen, vervolgen en berechten van crimineel gedrag. Ten tweede gaat het om gelegenheidsbeperking. Hier ligt de nadruk op het voorkomen van crimineel gedrag door het beschermen van (toekomstige) slachtoffers door bijvoorbeeld cameratoezicht, City Stewards en toegangscontroles. Tot slot speelt ondersteuning en hulpverlening een rol. Crimineel gedrag kan worden voorkomen door straatcoaches en sociale-vaardigheidstrainingen. Deze maatregelen leggen de nadruk op preventie. Door het voorkomen van criminele zaken, gaan mensen zich veiliger voelen. Ook hier wordt de combinatie gebruikt van negatieve en positieve factoren die eerder uit het onderzoek van Boers e.a. naar voren kwamen.

Aanpassen omgeving

Weren overlast gevende jeugd

Beïnvloeden objectieve veiligheid

• Aanpakken fysieke verloedering • Mensen zich thuis laten voelen

• Gebiedsverbod • Avondklok • Verbod alcohol • Mosquito's

• Rechtshandhaving • Gelegenheidsbeperking • Ondersteuning & hulpverlening

Figuur 3.3: Strategieën die de veiligheidsbeleving beïnvloeden

3.4.

City Stewards

Twee van bovenstaande strategieën (het weren van overlast gevende jeugd en het beïnvloeden van objectieve veiligheid) kunnen gevolgd worden door City Stewards. Welke rol nemen ze dan op zich? City Stewards kunnen worden omschreven als street-level bureaucrats.

Pagina 9

Lipsky introduceerde deze term in 1980, maar zijn theorie is nog altijd actueel. Hij stelt dat beleid niet wordt gevormd in de top, maar op de werkvloer. Daar waar ambtenaren contact hebben met de burger, komt beleid tot zijn recht (Lipsky, 1980). Het zijn deze ambtenaren die de schakel vormen tussen de burger en de overheid. Het werk van deze ambtenaren wordt gekenmerkt door een bepaalde mate van beleidsvrijheid. Hierdoor kan een discrepantie ontstaan tussen het beleid dat vooraf wordt opgesteld en hoe het wordt uitgevoerd. Lipsky benoemt daarvoor vijf verschillende oorzaken. 1.

Beperkt aantal middelen; ambtenaren gaan selectief te werk omdat met de gegeven middelen niet alle doelen kunnen worden bereikt (Lipsky, 1980, p. 30).

2.

Meer aanbod, meer vraag, maar onvoldoende middelen; bij de groei van het aanbod groeit de vraag mee. Hierdoor zijn meer middelen nodig, maar deze zijn niet altijd beschikbaar. De ambtenaar moet dan een selectie maken van de middelen (Lipsky, 1980, p. 33).

3.

De opgestelde doelen zijn vaak tegenstrijdig en vaag; bij de uitvoering komt de ambtenaar deze onduidelijkheden tegen. Hierdoor maakt hij een persoonlijke vertaalslag. (Lipsky, 1980, p. 40).

4.

Prestatiemetingen zijn lastig; ook street-level bureaucrats krijgen doelstellingen mee. Over het algemeen zijn deze relatief moeilijk te meten, waardoor beleidsvrijheid ontstaat (Lipsky, 1980, p. 52).

5.

De burger kan niet voor een andere overheid kiezen; doordat de burger als het ware vastzit aan de overheid. Dit geeft een machtspositie aan de ambtenaar die zich vertaalt in beleidsvrijheid. (Lipsky, 1980, p. 54).

3.5.

Samenhang

In bovenstaande theorie is de veelzijdigheid van veiligheid naar voren gekomen. Allereerst ging het over de veiligheidsbeleving. De definiëring van het begrip en de facetten waar de beleving uit bestaat. Vervolgens kwamen de maatschappelijke gevolgen van onveiligheidsgevoelens aan bod. Daarnaast zijn verschillende maatregelen en strategieën genoemd waarmee veiligheidsgevoelens zijn te beïnvloeden. Tot slot werd nadruk gelegd op de beleidsmatige kant. Het beleid wordt uitgevoerd door ambtenaren op straat, zogenaamde street-level bureaucrats. Deze bijzondere ambtenaren hebben een relatief grote mate van beleidsvrijheid. Door deze vrijheid wordt het beleid gevormd. Zo ook het veiligheidsbeleid van de gemeente Barendrecht.

Pagina 10

4. Methodologie In het voorgaande hoofdstuk zijn een aantal theorieën naar voren gekomen die als ‘bril’ tijdens het onderzoek worden gebruikt. Om de koppeling tussen de theorie en de praktijk te maken, zijn methoden van onderzoek nodig die in dit hoofdstuk nader worden toegelicht.

4.1.

Operationalisering

Om de verschillende concepten uit het onderzoek meetbaar te maken zijn ze geoperationaliseerd. Een nadere uitwerking van de operationalisatie is terug te vinden in bijlage 2: 1.

Objectieve veiligheid;

2.

Subjectieve veiligheid;

3.

Oorzaken onveiligheidsgevoelens;

4.

Uitingsvormen veiligheidsgevoelens;

5.

Strategie om veiligheidsgevoelens te beïnvloeden;

6.

Rol van de gemeente;

7.

Rol van City Stewards.

4.2.

Onderzoeksmethoden

Om de onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden, is in dit onderzoek gebruik gemaakt van meerdere methoden. Allereerst zijn interviews worden gehouden met betrokken actoren van de gemeente Barendrecht en de stichting City Steward. Daarbij is gebruik gemaakt van de semigestructureerde interviews (Van Thiel, 2007). Vooraf zijn enkele vragen opgesteld, maar ook is ruimte gelaten om aanvullende vragen te stellen. Daarnaast zijn burgers op straat en bij uitgaansgelegenheden geïnterviewd. Een derde groep respondenten vormt een aantal stakeholders uit het gebied waarin de City Stewards actief zijn. Een checklist van de interviews per respondent is te vinden in de bijlage 3. Daarnaast heeft een inhoudsanalyse plaats gevonden van beleidsdocumenten en eerdere onderzoeken van de gemeente Barendrecht en de Politie Rotterdam-Rijnmond naar de veiligheid en de veiligheidsbeleving. Daarnaast is een onderzoek van de Erasmus Universiteit Rotterdam naar de inzet van de Rotterdamse City Stewards gebruikt. Resultaten uit deze onderzoeken dienden als aanvullend onderzoeksmateriaal. Een overzicht van de respondenten, beleidsdocumenten en onderzoeken is te vinden in bijlage 1.

4.3.

Betrouwbaarheid en validiteit

Het onderzoek dat is uitgevoerd heeft een kwalitatieve aard. Hierbij bestaat een relatief groot risico voor subjectiviteit. De betrouwbaarheid, maar ook de validiteit van het onderzoek komt zo in gevaar. Om dit te voorkomen zijn een aantal maatregelen getroffen die zorgen voor triangulatie. Allereerst zijn tijdens het onderzoek meerdere onderzoeksmethoden gebruikt. Zo zijn interviews gehouden, beleidsdocumenten geanalyseerd en de uitkomsten uit twee onderzoeken over veiligheid gebruikt. De interviews en de twee onderzoeken dienen als basis. Aanvullende (beleids-)documenten zijn gebruikt om de data uit de interviews te controleren, in een context te plaatsen en daar waar mogelijk aan te vullen. Ten tweede zijn voor de interviews respondenten gekozen die uit meerdere lagen van het proces rond de inzet van de City Stewards in Barendrecht betrokken waren. Zo is één van de respondenten directeur bij de stichting City Steward. Ook wordt een begeleider van de City Stewards geïnterviewd. Pagina 11

Daarnaast zijn stakeholders en burgers op straat bronnen van informatie. Op die manier ontstaat een zo volledig mogelijk beeld van de gemaakte keuzes en de redenen daartoe. Ook kunnen zo uitspraken van de verschillende respondenten met elkaar worden vergeleken. Ten derde is gebruik gemaakt van twee verschillende onderzoeken over veiligheidsbeleving in Barendrecht die hebben plaatsgevonden in (ongeveer) hetzelfde gebied en met dezelfde onderzoeksvraag. Doordat deze onderzoeken op hetzelfde tijdstip hebben plaatsgevonden (tijdens 2011) kunnen de resultaten worden vergeleken. Ook vormt een onderzoek naar het functioneren van de Rotterdamse City Stewards een belangrijke bron voor dit onderzoek. Hoewel de omgeving anders is, zijn de training en begeleiding hetzelfde.

Pagina 12

5. Resultaten In dit hoofdstuk zijn de resultaten van de inhoudsanalyses en interviews thematisch terug te vinden.

5.1.

Selectie, werving en opleiding City Stewards

De stichting City Steward is zijn activiteiten gestart in Rotterdam. Een project met twee ROC’s in Rotterdam stond aan het begin van de huidige aanpak. Deze aanpak wordt ook in Barendrecht ingezet. Hoewel de achterliggende problematiek bij jongeren in Barendrecht minder groot is dan in Rotterdam, volgen beiden dezelfde modules. Voordat een project met City Stewards daadwerkelijk van start kan gaan, zijn jongeren nodig die de training willen volgen. De nadruk op willen is groot, want motivatie is het belangrijkste component om deel te mogen nemen aan de training. Zoals de directeur van de stichting aangaf: “Aan een dood paard kun je niet trekken. Dat schiet niet op.” De jongeren worden op verschillende manieren geworven. Allereerst kan dat worden gedaan door de gemeente. In Barendrecht werd eerst gezocht binnen de overlast gevende groep jongeren naar schoolverzuimers of jongeren zonder baan. Het idee was om deze groep een traject aan te bieden waarin ze vervolgens de (eigen) overlast gevende groep konden aanspreken. Toen de groep nauwkeurige werd bekeken, bleek dat de jongeren allemaal naar school gingen of een baan hadden. Om die reden verschoof de focus naar alle jongeren die niet naar school gingen, geen baan hadden of moeilijk een baan konden vinden. De kaartenbakken van de afdeling die over de leerplicht gaat en Sociale Zaken & Werkgelegenheid werden geraadpleegd. Vervolgens is een startbijeenkomst georganiseerd, waar een grote groep jongeren naartoe is gekomen. Deze groep is voorgesteld aan de stichting City Steward. Zij hebben vervolgens gesprekken gevoerd. Uiteindelijk is hier een groep van 15 personen uit komen rollen tussen de 18 en 40 jaar. Over het algemeen wordt de leeftijdscategorie 18 tot en met 30 gehanteerd. Zolang mensen gemotiveerd zijn, kunnen ze deelnemen aan het programma. Hierdoor wordt de leeftijdsgrens niet altijd even streng gehanteerd. In Barendrecht heeft de gemeente een relatief grote rol gespeeld bij het werven van jongeren. Andere wegen om jongeren te werven zijn de ‘kaartenbakken’ van de wijkagent, het CWV, UWV en het jongerenwerk. Een laatste manier is de straat. De stichting merkt dat vooral op straat hun aanwezigheid een versterkend effect heeft op de werving van jongeren. Ze komen meteen in contact komen met de praktijk van het traject. Nadat jongeren zijn geselecteerd, kunnen zij beginnen aan de opleiding. Deze opleiding duurt drie maanden en bestaat uit een aantal vaste modules: sollicitatietraining, fouilleertraining, EHBO, BedrijfsHulpVerlening, VCA (Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist Aannemers), basisinstructie steward en sociale vaardigheden (Van Sluis & Van Rossum, 2011). Naast de technische vaardigheden is ook aandacht voor de mentale kant van de jongeren. Zo wordt nadruk gelegd op het feit dat op tijd komen belangrijk is. De begeleider van de stewards ondersteunde dit met een mooi voorbeeld. “Als je te laat komt, dan bel ik je. En als je echt een keer te laat bent, dan bel ik je de volgende ochtend om half 7 uit je bed. En dan blijf ik net zolang aan de telefoon totdat je onder de douche staat. “ Tijdens de training zijn de jongeren overdag, ’s avonds als in het weekend actief als City Steward op verschillende locaties in Barendrecht. Eerst verzamelen de jongeren zich op een centrale plek, daarna gaan zij de straat op. Naast dat bij winkeliers contact kan worden gelegd met de toekomstige Pagina 13

werkgever, kan ook gelijk de angel uit situaties worden gehaald die mogelijk de verkeerde kant op gaan. Een vergelijking met beveilings- en politiemensen laat een duidelijk verschil met de City Stewards zien. Vaak staat de politie afwachtend toe te kijken. Van de City Stewards wordt verwacht dat zij op mensen afstappen. Het nemen van initiatief en verantwoordelijkheid op straat is van belang omdat de Stewards niet dezelfde bevoegdheden hebben als beveiligers en politiemensen. Zij mogen hetzelfde als iedere andere burger. Echter met de certificaten en trainingen in hun rugzak kunnen zij mogelijk het verschil maken in situaties waar het om veiligheid gaat. Het doel is om de jongeren uiteindelijk te laten uitstromen naar de reguliere arbeidsmarkt. Het lopen in de openbare ruimte is slechts een onderdeel van de training. Als zij worden ingezet als steward is dat mooi meegenomen, maar het vormt geen hoofddoel. De verschillende certificaten, trainingen en inkijkstages moeten ervoor zorgen dat de jongeren ontdekken welke plek op de arbeidsmarkt zij leuk vinden. Om deze plek te bereiken wordt geholpen met het opstellen van een CV. Het solliciteren, moeten de jongeren zelf doen.

5.2.

Objectieve veiligheid

Zoals al in de theorie naar voren kwam heeft de veiligheidsbeleving te maken met de objectieve veiligheid, dat wil zeggen de mate waarin burgers slachtoffer zijn geworden of meldingen hebben gedaan van bepaalde vormen van criminaliteit. In Barendrecht hebben de afgelopen jaren verschillende onderzoeken plaatsgevonden, waarbij de cijfers naar boven zijn gekomen (Politie Rotterdam Rijnmond, 2012). Deze cijfers worden overzichtelijk gepresenteerd in tabel 5.1. Wanneer de cijfers worden bekeken, valt een aantal zaken op. Barendrecht scoort op de gebieden geweld, inbraak, diefstal en overlast van jongeren relatief hoog in vergelijking met de rest van de regio. Vandalisme en drank- en drugsoverlast komen voor, maar relatief weinig in vergelijking met de rest van de regio. Verder zijn het aantal aangiften op alle gebieden afgenomen ten opzichte van 2011 (Ibid.).

Geweldsincidenten Woninginbraak Diefstal motorvoertuigen Diefstal fietsen Vernieling Drank- en drugsoverlast

Overlast jongeren

Aantal aangiften per 1.000 inwoners 2011

Aantal aangiften per 1.000 inwoners 2009

Aantal aangiften per 1.000 inwoners in Rotterdam in 2011

Positie van Barendrecht in de regio

3,4 9,3 7,3

4,8 12,5 15,9

10,1 13,6 12,6

Hoog Hoog Hoog

6,3 4,0 0,3

10,8 9,0 0,4

7,4 6,2 1,2

Hoog Laag Laag

Aantal % dat overlast ervoer in 2011 15,5

Aantal % dat overlast ervoer in 2009 19,8

Aantal % dat overlast ervoer in Rotterdam in 2011 18,8

Positie van Barendrecht in de regio Hoog

Tabel 5.1: Overzicht objectieve veiligheidscijfers Barendrecht en omgeving.

Pagina 14

5.3.

Subjectieve veiligheid

Zoals al in de theorie te lezen viel, gaat subjectieve veiligheid vooral over gevoel. Deze gevoelens hebben te maken met de eigen buurt, maar ook met uitgaansgelegenheden. Hiernaar is onderzoek gedaan door middel van een burgeronderzoek (Gemeente Barendrecht, 2011). Het grootste gedeelte van de inwoners van Barendrecht is tevreden met de eigen buurt en geeft die een 8. Toch voelt 25% die zich wel eens onveilig in de eigen buurt, waarvan 9% zich vaak onveilig voelt. Deze onveiligheidsgevoelens kunnen op verschillende manieren worden geuit. 16% durft soms niet meer over straat. 26% durft ’s avonds soms de deur niet meer open te doen. 12% loopt om en 21% voelt zich soms niet op zijn gemak in de wijk. Ruim drie kwart van de mensen doen/durven deze zaken maar zelden. De veiligheid in de eigen buurt wordt gewaardeerd met een 7,2 gemiddeld en de leefbaarheid met een 7,3. Wanneer echter gevraagd wordt wat de gemeente als eerste moet oppakken noemt 45% van de Barendrechters de veiligheid (Ibid.).

5.4.

Uitgaansgelegenheden

In december 2011 is onderzoek gedaan naar de veiligheid bij uitgaansgelegenheden in Barendrecht. Zowel bij bewoners die in de buurt van uitgaansgelegenheden wonen als bij de bezoekers van uitgaansgelegenheden zelf is een enquête uitgezet. Resultaten die van belang zijn voor dit onderzoek worden hieronder kort uiteengezet.

Bewonersenquête Bijna de helft van de bewoners (46%) rondom het uitgaansgebied heeft de vragenlijst ingevuld (Epskamp & Graaf, 2011, p. 9). Daarvan ondervindt 80% overlast. Op de vraag wanneer die overlast dan plaatsvind, antwoordt 90% op vrijdag en zaterdag. Meestal tussen 0.00 en 4.00 uur, waarbij het hoogtepunt tussen 0.00 en 2.00 uur ligt (78%). De aard van de overlast is voornamelijk geluidsoverlast door bijvoorbeeld schreeuwen of zingen op straat (83%). Daarnaast ervaren de buurtbewoners vervuiling, vernieling en wildplassen. Bedreiging komt maar zeer weinig voor (2%). Wanneer overlast wordt ervaren, doet 49% een melding bij de politie. Opvallend is dat 40% geen melding doet. De grootste reden daarvoor is dat de overlast niet als ernstig genoeg wordt ervaren, maar er is ook een groep mensen die denkt dat melden geen zin heeft. Op de vraag wie verantwoordelijk is voor het terugdringen van de overlast wordt zeer uiteenlopend geantwoord. 32% antwoordt dat de gemeente met een oplossing moet komen, kort daarop volgen de ouders met 28%, de politie is de derde in de rij met 23% en hekkensluiter vormt de horeca met 10%.

Uitgaanspubliek De enquête bij het uitgaanspubliek is op verschillende locaties door 224 mensen ingevuld op 4 verschillende weekenddagen (Epskamp & Graaf, 2011, p. 15). Van deze groep komt 35% iedere week op één van deze uitgaanslocaties. Op de vraag of zij zich wel eens onveilig hebben gevoeld de afgelopen drie maanden op straat of bij de uitgaanslocatie binnen antwoord respectievelijk 81% en 91% ontkennend. Van de (kleine) groep mensen die zich wel eens onveilig heeft gevoeld de afgelopen 3 maanden, gebeurde dat bij 15% tussen de 1 en 3 keer op straat en bij 8% tussen de 1 en 3 keer bij de uitgaansgelegenheid binnen. Wanneer gevraagd werd naar deze onveiligheidsgevoelens werden voor ‘op straat’ de volgende redenen aangevoerd: hangjongeren, een agressieve sfeer, drugsgebruik of een vechtpartij. In de uitgaansgelegenheid zelf werden jongerengroepen, een agressieve sfeer en vechtpartijen als redenen Pagina 15

uitgevoerd. 91% van de respondenten vindt dat je over het algemeen veilig kunt uitgaan in Barendrecht. Wanneer wordt gevraagd of er nog verbeterpunten te noemen zijn wordt ‘meer toezicht door politie/beveiliging’ als eerste genoemd. Als tweede spreekt men over meer cameratoezicht. Op de vraag of men tevreden is met de mate van toezicht, zegt 57% dat het voldoende is. 23% van de mensen vindt dat er te weinig toezicht plaatsvindt. Onder deze groep bevinden zich voornamelijk de mensen die zich de afgelopen 3 maanden wel eens onveilig hebben gevoeld (Ibid.).

5.5.

Ervaringen

Uit interviews met de stichting City Steward, de gemeente Barendrecht, stakeholders en burgers zijn verschillende ervaringen met de inzet van de Stewards in Barendrecht naar voren gekomen.

Stichting City Steward De stichting geeft aan dat de ervaringen op straat overwegend positief zijn. Burgers zouden steeds meer aan hun aanwezigheid wennen en laten dan ook positieve geluiden horen. Dit heeft zijn effect op de Stewards die hierdoor voelen dat ze gewaardeerd worden en hierdoor gemotiveerd en met wat meer zelfvertrouwen over straat lopen.

Gemeente Barendrecht Ook de gemeente geeft aan dat de ervaringen positief zijn. Zij zien de Stewards vooral als opvulling van de gaten die Buitengewone Opsporing Ambtenaren (BOA’s) en politie achterlaten. Ook heerst het gevoel dat zij bijdragen aan het veiligheidsgevoel.

Stakeholders De groep stakeholders bestaat uit een gevarieerde groep vanuit de delen van Barendrecht waar de City Stewards actief zijn. Het gaat om het centrum (het winkelgebied), het oude dorp (een gebied met uitgaansmogelijkheden) als Carnisselande (de Vinex-wijk

van Barendrecht met een eigen

winkelcentrum.) In figuur 5.1 op de volgende pagina worden de gebieden weergegeven. Uit de interviews blijkt dat respondenten uit alle drie de gebieden de veiligheid positief ervaren. Alleen respondenten uit het oude dorp ervaren rond sluitingstijd van de horeca op vrijdagavond overlast. Wanneer wordt gevraagd naar de City Stewards blijkt dat alleen de respondenten uit het centrum van Barendrecht ze heeft gezien. Hier is men dan ook van mening dat de inzet nodig is en dat de City Stewards het veiligheidsgevoel van Barendrecht verhogen. De ervaringen zijn overwegend positief van zowel de winkeliers als het winkelend publiek. Naast de City Stewards worden ook relatief vaak andere toezichthouders gesignaleerd. Respondenten uit zowel het oude Dorp als Carnisselande hebben de City Stewards (nog) niet gezien. Op de vraag of de inzet van City Stewards nodig is en zij het veiligheidsgevoel verhogen, kunnen zij dan ook geen antwoord geven. Wel geeft een respondent uit het oude dorp aan dat het lijkt alsof de gemeente Barendrecht zich terugtrekt en ook de politie tekortschiet. Beide geven aan dat andere toezichthouders in het gebied wel worden gezien.

Burgers Van de groep burgers die is ondervraagd heeft ongeveer een derde de City Stewards wel eens gezien. De plekken waar ze gesignaleerd zijn liggen in het centrum en op de markt. Hoewel twee derde van de ondervraagden de Stewards (nog) niet heeft gezien, bestaat een redelijk goed beeld van wat de taken Pagina 16

van de Stewards zijn. Bijna elke respondent geeft aan dat de City Stewards toezicht houden. Sommige specificeren dat naar jongeren die overlast geven, het signaleren van vandalisme en mensen helpen met vragen. Bijna elke ondervraagde vindt dat de City Stewards het veiligheidsgevoel verhogen. Op de vraag of er genoeg toezicht is, wordt verdeeld geantwoord. Een derde antwoord van wel, een derde vindt van niet en de rest weet het niet. Tot zover de resultaten van het onderzoek. De gegevens zullen verder worden geanalyseerd in het volgende hoofdstuk.

Figuur 5.1: Kaart van Barendrecht. In de groen omrande gebieden zijn City Stewards actief.

Pagina 17

6. Analyse In het vorige hoofdstuk zijn de resultaten van eerder gehouden onderzoeken, maar ook van de interviews naar voren gekomen. In dit hoofdstuk worden deze resultaten gekoppeld aan de theorie.

6.1.

Beïnvloeden van de objectieve veiligheid

Bervoets en Van der Torre hebben met hun onderzoek laten zien wat de gevolgen kunnen zijn van onveiligheidsgevoelens (2009, p. 53). Een slechte reputatie van een gebied trekt criminelen aan, waardoor de hoofddoelstelling (een veilige, schone en hele gemeente) in het gevaar komt. Burgers voelen zich niet veilig en de doelstelling van 15% zal dan niet worden gehaald (Gemeente Barendrecht, 2010). Met deze gevolgen in het achterhoofd heeft de gemeente speciaal aandacht geschonken aan het veiligheidsbeleid. De respondenten geven echter nog een aantal andere antwoorden op de vraag waarom de gemeente aan het veiligheidsgevoel wil werken. De stichting City Steward benadrukte dat het de verantwoordelijkheid van de gemeente is om naar het welbehagen van de burger te kijken. Het welbehagen van de burger is onderdeel van de individuele context (Oppelaar & Wittebrood, 2006). Wanneer het de veiligheid wordt becijferd met een voldoende, is het voor het bestuur van belang dat het een voldoende blijft. Daarnaast wordt naar de regio gekeken. Barendrecht is sinds een aantal jaren flink gegroeid en ligt het dorp dichtbij Rotterdam met al haar stadse problematieken. (Gemeente Barendrecht, 2010b). De stichting wees op het gevaar van het overwaaien van problemen. Hier gaat het om de sociaal-culturele context (Ibid.) Blijvende aandacht voor de problematieken moeten ervoor zorgen dat men niet wordt ingehaald door de ontwikkelingen in de praktijk. Onderdeel hiervan is het bekijken van de resultaten van de veiligheidsrapportage van de politie en het inzetten van projecten. Deze projecten worden ingezet in de situationele context (Ibid.). De gemeente houdt zich voornamelijk bezig met het beïnvloeden van de situationele context door de City Stewards daar in te zetten waar overlast wordt ervaren. Op die manier kan indirect invloed uitgeoefend worden op de individuele context van meerdere burgers. De City Stewards houden toezicht en zorgen voor ondersteuning door zaken te melden bij de politie en gemeente. Deze rol komt overeen met de derde strategie van het Cultureel Planbureau, namelijk het beïnvloeden van de objectieve veiligheid. Door hun aanwezigheid ondersteunen ze de politie, kunnen ze hulp verlenen aan burgers als die erom vragen en beperken ze de gelegenheid van hangjongeren. Een ander onderdeel van deze derde pijler, rechtshandhaving, is voor de Stewards relatief lastig te realiseren. Zij hebben immers geen bevoegdheden. Op de andere twee onderdelen (gelegenheidsbeperking en ondersteuning en hulpverlening) zijn zij wel actief. Op die manier kunnen zij de objectieve veiligheidscijfers beïnvloeden.

6.2.

Beïnvloeden van het veiligheidsgevoel

Naast dat de City Stewards hun invloed kunnen uitoefenen op de objectieve veiligheidscijfers, kunnen zij ook hun invloed laten gelden op het veiligheidsgevoel. De eerste gedachte was om de Stewards via het beperken van jeugdoverlast aan het veiligheidsgevoel te laten werken. De gemeente heeft namelijk het vermoeden dat een deel van deze gevoelens worden bepaald door overlast van jongeren. In Barendrecht wordt een tegenstelling tussen jong en oud ervaren. Hoe deze puzzel precies in elkaar zit is nog onduidelijk, maar dat jong en oud elkaar niet altijd even goed verdragen is bekend. Toen na onderzoek bleek dat de beoogde groep jongeren niet voor de training in aanmerking kwam, verschoof Pagina 18

ook de focus van de gemeente. Het voornaamste doel met de inzet van de City Stewards werd nu het verhogen van het veiligheidsgevoel en secundair het verminderen van overlast van hangjongeren. Door extra toezicht in de openbare ruimte en bij evenementen zouden mensen zich veiliger moeten voelen. Deze gedachte wordt ondersteund vanuit de theorie van Boers, Van Steden en Boutellier (2008, p. 36). Zij splitsen het beïnvloeden van veiligheidsgevoelens uit in positieve en negatieve factoren. City Stewards houden zich onder andere bezig met het weren van overlast gevende jeugd. Ook kunnen zij door het houden van toezicht criminaliteit voorkomen. Beiden vormen een onderdeel van de negatieve factoren. De positieve factor zelfredzaamheid is individueel. Dit kan door de City Stewards niet worden beïnvloed, omdat dit deels met de persoonlijkheid van mensen te maken heeft. De andere positieve factoren (leefbaarheid en vertrouwen in de wijk) kunnen de Stewards indirect wel beïnvloeden. Wanneer zij signaleren dat prullenbakken vol zijn of de straatverlichting defect is, melden zij dit aan de gemeente. Het zijn zaken die de leefbaarheid van een wijk bedreigen. Wanneer burgers vervolgens signaleren dat deze zaken worden opgepakt, gaat hun vertrouwen in de buurt omhoog. Naast hun signalerende taak, houden de Stewards ook toezicht. Het beïnvloeden van de leefbaarheid is een positieve factor, terwijl het verminderen van overlast een negatieve factor is. Uit onderzoek blijkt dat het verminderen van overlast in combinatie met het verhogen van het vertrouwen in de buurt relatief het meeste effect hebben op de veiligheidsbeleving (Boers, van Steden, & Boutellier, 2008). Dit is juist wat gebeurt met de inzet van de City Stewards. Wanneer mensen zien dat jongeren worden aangesproken verhoogt dit ook hun veiligheidsgevoel. Dat de City Stewards hieraan bijdragen blijkt uit een voorbeeld uit de praktijk. “Terwijl de City Stewards rondliepen bij Carnisse Veste (een winkelcentrum) zagen zij een jongen een flesje op de grond gooien, naast de prullenbak. Zij spreken vervolgens de jongen aan op zijn gedrag. Het loopt uit op een discussie, maar de jongen gooit het flesje toch in de prullenbak. Drie burgers die stonden toe te kijken, beginnen spontaan te applaudisseren.”

6.3.

Verschillende doelen

Het voorbeeld hierboven laat het effect van de aanwezigheid van de City Stewards zien. Een jongen ruimt zijn rommel op en verschillende burgers nemen dit waar. Het beïnvloedt leefbaarheid, een positieve factor die het veiligheidsgevoel beïnvloedt

(Boers, van Steden, & Boutellier, 2008). Het

voorbeeld laat echter ook de doelstelling van de stichting City Steward zien. Deze doelstelling wijkt af van die van de gemeente. De stichting wil mensen die op afstand staan van de arbeidsmarkt of zijn uitgevallen via een training terug leiden naar werk. Het lopen in de openbare ruimte hoort bij de training, maar het werken aan het veiligheidsgevoel vormt geen hoofddoel. De gemeente Barendrecht wil met de City Stewards specifiek aan de veiligheid werken. Het praktijkvoorbeeld van hierboven werd door één van de begeleiders aangehaald om te laten zien welke vooruitgang de deelnemers hebben gemaakt. Ze zijn zelfverzekerder en durven mensen aan te spreken op hun gedrag. Door de verschillende trainingen weten ze hoe ze dat op een succesvolle manier moeten doen. Hetzelfde voorbeeld zou echter ook door de gemeente aangehaald kunnen worden om te laten zien welk effect het optreden van de City Stewards heeft op burgers. De stewards worden dus ingezet met twee verschillende doelen. Pagina 19

De gemeente Barendrecht streeft een doel na voor de gehele gemeente (het verhogen van het veiligheidsgevoel), waarbij de City Stewards als instrumenten worden ingezet. Hoewel de inwoners van Barendrecht geen organisatie zijn, komt deze doelstelling redelijk overeen met de ‘organizational goals’ waarover Lipsky spreekt (1980, p. 41). Het college wil namelijk een doel voor de hele gemeente bereiken. De stichting richt zich voornamelijk op het individu. Het gaat erom dat de jongeren uiteindelijk werk vinden. Lipsky heeft het over client centered goals (Ibid.). Deze verschillende doelstellingen hebben zijn invloed op de ervaringen rond City Stewards.

6.4.

Ervaringen

Burgers en stakeholders ervaren de inzet van de City Stewards als wisselend, terwijl de stichting en de gemeente het alleen over de positieve effecten hebben. Alleen de stakeholders uit het centrum van Barendrecht geven aan dat de Stewards regelmatig worden gesignaleerd en dat hun inzet het gebied veiliger maakt. Zowel winkelend publiek als de ondernemers voelen zich veiliger. Burgers die de City Stewards hebben gezien, zagen hen dan ook voornamelijk in het centrum van Barendrecht. Stakeholders uit andere gebieden waar de City Stewards rondlopen hebben de Stewards (nog) niet gezien. Zij kunnen dan ook geen goed beeld geven van het feit of de Stewards het veiligheidsgevoel beïnvloeden. Een oorzaak voor deze ervaringen is de wisselende inzet van de City Stewards als gevolg van de verschillende doelen, één van de kenmerken van street-level bureaucrats van Lipsky. De vijftien Stewards worden niet structureel ingezet. In verband met hun training is hier niet altijd de tijd voor, waardoor zij selectief te werk gaan. Deze selectieve werkwijze kan worden verklaar aan de hand van Lipsky’s theorie over de beperkte middelen en het grote aanbod (1980, pp. 30-33). De vraag naar waar de Stewards kunnen worden ingezet is groot. De middelen (de Stewards zelf) beschikken echter niet over de mogelijkheid om overal structureel ingezet te worden. Zij volgen namelijk ook nog diverse cursussen om deelcertificaten te kunnen behalen. Hierdoor moeten keuzes worden gemaakt.

6.5.

Toezicht

In een onderzoek naar de veiligheid bij uitgaansgelegenheden in Barendrecht geeft een groot deel van de respondenten aan dat meer toezicht nodig is (Epskamp & Graaf, 2011). De respondenten die voor dit onderzoek zijn ondervraagd laten geen eenduidig beeld zien over toezicht. Ongeveer een derde vindt dat te weinig toezicht wordt gehouden. Sommige respondenten geven aan dat er nooit teveel toezicht kan zijn. De verschillende meningen over toezicht zijn te verklaren, doordat veiligheid verschillend wordt ervaren. Garfalo heeft laten zien dat subjectieve veiligheid wordt beïnvloedt door vijf factoren. Sommige personen hebben een karakter waarbij angstgevoelens meer centraal staan. Zij zullen eerder vragen om meer toezicht (Gabriel & Greve, 2003). Het gaat hier om de kenmerken persoonlijkheid en kwetsbaarheid van Garfalo. Deze onderdelen van de individuele context van mensen zijn lastig te beïnvloeden, waardoor altijd een deel zal blijven vragen om meer toezicht. De inrichting van de openbare ruimte en overlast in een gebied (twee andere punten van Garfalo) kunnen de Stewards echter wel beïnvloeden. Door hun aanwezigheid kunnen zij zaken signaleren en doorgeven aan de gemeente. Wanneer die deze zaken aanpakt, verhoogt dit de leefbaarheid van een gebied en wordt minder overlast ervaren. Op die manier wordt het veiligheidsgevoel van mensen verhoogd. Zo wordt daarnaast aan zowel de positieve als negatieve factoren gewerkt, wat zorgt voor een veiliger gevoel (Boers, van Steden, & Boutellier, 2008). Pagina 20

7. Conclusie en aanbevelingen Het onderzoek heeft tot doel om te verklaren of de inzet en het functioneren van de City Stewards van de Stichting City Steward bijdragen aan het verder verbeteren van het veiligheidsgevoel van burgers. Om aan deze doelstelling te kunnen voldoen zijn interviews afgenomen met verschillende respondenten en zijn een aantal onderzoeken en beleidsdocumenten geraadpleegd om antwoord te kunnen geven op de volgende hoofdvraag: Draagt de inzet en het functioneren van City Stewards door de stichting City Steward in de gemeente Barendrecht bij aan het realiseren van de Barendrechtse collegedoelstelling ‘het verder verbeteren van het veiligheidsgevoel onder burgers’? In dit hoofdstuk zal deze vraag worden beantwoord, door eerst kort de conclusies van de deelvragen te beantwoorden. Daarna volgen een aantal aanbevelingen. Het hoofdstuk wordt afgesloten met een kritische reflectie.

7.1.

Conclusies deelvragen

De City Stewards worden sinds april 2012 ingezet in Barendrecht naar aanleiding van het actieplan ‘Meer blauw op straat’. Dit actieplan is het gevolg van een doel dat de gemeente Barendrecht zich gesteld heeft. In 2014 mag maximaal 15% van de burgers zich weleens onveilig voelen in de eigen buurt. Om deze doelstelling te bereiken worden onder andere City Stewards ingezet. De werving, selectie, opleiding en training van de Stewards (onderwerp van deelvraag 1 en 2) vindt plaats in drie maanden. De vijftien City Stewards in Barendrecht zijn aangedragen door de gemeente Barendrecht. Doormiddel van een training worden zij klaargestoomd voor de arbeidsmarkt, het uiteindelijke doel voor de stichting. Onderdeel van die training zijn verschillende cursussen voor het behalen van certificaten, maar ook inkijkstages bij bedrijven en het rondlopen in de publieke ruimte. Hierdoor leren zij verschillende vaardigheden, zoals het omgaan met mensenmassa’s. Ook wordt gewerkt aan de mentale kant van de jongeren. De City Stewards hebben dezelfde bevoegdheden als iedere andere burger. Zij kunnen wel mensen aanspreken, maar niet aanhouden. Het is de bedoeling dat zij als gastheren en –vrouwen optreden door mensen van informatie te voorzien als zij hierom vragen en zaken doorgeven aan politie en de gemeente wanneer zij die signaleren. De gemeente heeft een belangrijke rol in het aanleveren van de jongeren. Het opleidingstraject wordt geregeld door de stichting zelf. De rol van de gemeente, onderwerp van deelvraag 3, blijft hierin dus beperkt. Hoe burgers en stakeholders de veiligheid in Barendrecht ervaren is onderwerp van deelvraag 4. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat Barendrechters hun buurt, maar ook de uitgaansgelegenheden als relatief veilig ervaren. Ook de resultaten uit de interviews met burgers en stakeholders laten dit beeld zien. Objectieve veiligheidscijfers van verschillende onderdelen tonen dat de Barendrechtse cijfers een relatief hoge positie innemen in vergelijking met de rest van de regio. Hoewel Barendrecht officieel een dorp is, lijken sommige grote stad problematieken langzaam over te waaien vanuit Rotterdam. Het

Pagina 21

zijn deze zaken die het veiligheidsgevoel van burgers beïnvloeden en waarom de City Stewards worden ingezet om deze situationele context te beïnvloeden (Boers, van Steden, & Boutellier, 2008). De ervaringen met de City Stewards variëren van positief tot neutraal. Negatieve reacties niet bij de respondenten naar voren gekomen. Een deel van de respondenten heeft de City Stewards (nog) niet aan het werk gezien. Van de geïnterviewde respondenten die ze wel hebben zien, zijn de reacties positief. Extra ogen en oren op straat worden gewaardeerd. Ze ervaren dat de City Stewards Barendrecht veiliger maken. Ze verminderen direct overlast en verhogen (indirect) de leefbaarheid en het vertrouwen in de buurt. De combinatie van deze factoren verhoogt het veiligheidsgevoel (Bervoets & van der Torre, 2009). Een deel van zowel de stakeholders uit verschillende delen Barendrecht als de burgers heeft de City Stewards nog niet aan het werk gezien. Oorzaak hiervan ligt aan het feit dat de City Stewards nog niet structureel en op wisselende dagen en tijden in Barendrecht te vinden zijn. Mogelijk dat dit in de toekomst verandert. Het opleidingstraject van drie maanden loopt nu op zijn einde en de City Stewards worden begeleidt naar een baan; het doel dat de stichting nastreeft. Het doel van de gemeente Barendrecht is echter om het veiligheidsgevoel te verhogen en secundair jongerenoverlast aan te pakken. De doelstelling van de gemeente verschilt dus van die van de stichting. Waar de gemeente Barendrecht streeft een organizational goal na, terwijl de stichting een client centered goal wil bereiken. Dit is volgens Lipsky een van de kenmerken van streetlevelbureaucrats (1980, p. 41).

7.2.

Conclusie hoofdvraag

Deze verschillende doelstellingen zorgen ervoor dat de City Stewards slechts voor een deel bijdragen aan het realiseren van de collegedoelstelling. Doordat de jongeren naast het City Steward zijn ook andere dingen doen, zijn zij niet constant actief op straat. Dit verklaart dan ook het feit dat verschillende burgers en stakeholders de Stewards nog niet hebben gezien. Daar waar de Stewards actief zijn, wordt dat door verschillende respondenten ervaren als een positieve bijdrage aan het veiligheidsgevoel. Dit is te verklaren zij zich (indirect) richten op positieve factoren (de leefbaarheid in de wijk en het vertrouwen in de buurt), maar ook op de negatieve factoren (overlast en kleine criminaliteit). Een combinatie van beiden zorgt voor een groter veiligheidsgevoel (Boers, van Steden, & Boutellier, 2008). Echter is dit niet mogelijk voor alle burgers van Barendrecht, omdat de Stewards door tijdgebrek niet altijd overal kunnen zijn. Zo wordt alleen voor de burgers en stakeholders die de Stewards aan het werk hebben gezien een bijdrage aan de collegedoelstelling geleverd.

7.3.

Aanbevelingen

Om de collegedoelstelling in zijn geheel te kunnen behalen zijn een aantal aanbevelingen opgesteld. 1.

De City Stewards zouden hun aanwezigheid kunnen uitbreiden. Stakeholders en burgers uit het oude dorp van Barendrecht en Carnisselande hebben de City Stewards nog niet aan het werk gezien.

2.

Door een City Steward aan te nemen voor in het weekend bij uitgaansgelegenheden en bij evenementen, kan continu worden gewerkt aan het verhogen van het veiligheidsgevoel van burgers.

Pagina 22

3.

Door vanuit de stichting City Steward ook te communiceren in de plaatselijke media, naast de aanwezigheid op sociale media, kunnen meer burgers worden bereikt.

4.

De berichten in de plaatselijke media zouden informatie over de bereikte zaken kunnen bevatten, maar ook meer uitleg over wat de City Stewards tegenkomen in de praktijk.

7.4.

Kritische reflectie

Bij dit onderzoek zijn een aantal kanttekeningen te plaatsen. Zo zijn interviews gehouden met de directeur en een begeleider van de stichting City Steward. Zij zijn ondervraagd over het functioneren van de City Stewards, maar ook over de ervaringen in de praktijk. Het is mogelijk dat hun antwoorden een te positief beeld van de praktijk weergeven, doordat zij sociaal wenselijke antwoorden hebben gegeven. Om toch een beeld te krijgen van de ervaringen zijn diverse burgers en stakeholders ondervraagd. Omwille van de tijdsdruk zijn slechts indrukken verzameld van de situatie. Hierdoor was het niet mogelijk om langere tijd met de City Stewards mee te lopen en op meerdere momenten op een meer structurele wijze zowel burgers als stakeholders te ondervragen over de invloed van de City Stewards. Toekomstig onderzoek zou dit kunnen ondervangen door langduriger de situatie te evalueren.

Pagina 23

Literatuurlijst Bervoets, E., & van der Torre, E. (2009). Welbeschouwd - Het Goudse veiligheidsbeleid geëvalueerd. Den Haag: COT. Boers, J., Steden, van R., & Boutellier, H. (2008). Het effect van positieve en negatieve factoren op veiligheidsbeleving. Tijdschrift voor veiligheid, 7(3), 34-52. Centraal Bureau voor de Statistiek. (2012). Integrale veiligheidsmonitor 2011. Den Haag: CBS. Chiricos, T., Eschholz, S., & Gertz, M. (1997). Crime, News and Fear of Crime: towards an identification of audience effects. Social Problems, 44(3), 342-357. City Steward. (2012). De organisatie [http://www.citysteward.nl/de_organisatie__de-organisatie.htm]. Geraadpleegd op 31 maart 2012. City Steward. (2012). Competenties City Steward. [http://ww.citysteward.nl/de_organisatie_locaties.htm]. Geraadpleegd op 9 april 2012. Elchardus, M., & Smits, W. (2002). Bedreigd, Kwetsbaar en Hulpeloos: onveiligheidsgevoel in Vlaanderen 1998-2002. Brussel: Vrije Universiteit. Elfers, H., & Jong, W. d. (2004). “Nee, ik voel me nooit onveilig” Determinanten van sociale veiligheidsgevoelens. Den Haag: Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling. Epskamp, M., & Graaf, P. (2011). Veilig uitgaan in Barendrecht (nulmeting). Rotterdam: Centrum voor ondezoek en statistiek (COS). Gabriel, U., & Greve, W. (2003). The psychology of fear of crime; conceptual and methodological perspectives. British Journal of Criminology, 43(3), 600-614. Garfalo, J. (1981). The fear of crime: causes and consequences. The Journal of Criminal Law & Criminology, 72(2), 839-857. Gemeente Barendrecht. (2004). Nota integraal veiligheidsbeleid. Gemeente Barendrecht. (2010). Collegeprogramma 2010-2014. Visie, verbinding en resultaat. Gemeente Barendrecht. (2010a). Actieplan meer blauw op straat. Gemeente Barendrecht. (2010b). Bevolkingsgroei per jaar, 1976-2010. Barendrecht: Gemeente Barendrecht. Gemeente Barendrecht. (2011). Barendrechtse Barometer 2011 - burgeronderzoek. Flycatcher internetonderzoek: Maastricht. Gemeente Barendrecht. (2011a). Raadsvoorstel Actieplan meer blauw op straat. Gemeente Rotterdam. (2011). Beantwoording schriftelijke vragen van raadslid Wijntuin. Hale, C. (1996). Fear of crime: a review of the literature. International Review of Victimology, 4(2), 79150. Pagina 24

Hoek, A., Kleuver, de J., Soomeren, van P., Hulshof, P., Pach, J., Lugtmeijer, E., . . . Steinmetz, C. (2007). Wei Ji en de mensenlijke maat. Onderzoek naar maatschappelijke onrust. Amsterdam: DSP-Groep. Jackson, J. (2004). Experience and expression. British Journal of Criminology, 44(6), 946-966. Lipsky, M. (1980). Street-level bureaucracy. Dilemmas of individuals in the individual public services. New York: Russelsage foundation. Marzbali, M., Abdullah, A., Razak, N., & Tilaki, M. (2012). The influence of crime prevention through environmental design on victimisation and fear of crime. Journal of Evironmental Psychology, 32(1), 7988. Noije, van L., & Wittebrood, K. (2008). Sociale veiligheid ontsleuteld. Den Haag: Sociaal Cultureel Planbureau. Oppelaar, J., & Wittebrood, K. (2006). Angstige burgers. De determinanten van gevoelens van onveiligheid onderzocht. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau. Politie Rotterdam Rijnmond. (2010). Veiligheidsrapportage Rotterdam Rijnmond 2010. Begeleidingscommissie Integrale Veiligheid: Rotterdam. Politie Rotterdam Rijnmond. (2012). Veiligheidsrapportage Rotterdam Rijnmond 2012. Rotterdam: Begeleidingscommissie Integrale Veiligheid. Pröpper, I., Litjens, B., & Weststeijn, E. (2004). Lokale regie uit macht of onmacht? Onderzoek naar de optimalisering van de gemeentelijke regiefunctie. Vught: Partners+Pröpper, bestuurskundig onderzoek en advies. Raad voor het openbaar bestuur. (2011). Veiligheid en vertrouwen; kernen van een democratische rechtsstaat. Den Haag: RoB. Sluis, van A., & Rossum, van T. (2011). Veilig uitgaan voor en door jongeren. Rotterdam: Erasmus Universiteit Rotterdam. Thiel, van S. (2007). Inleiding bestuurskundig onderzoek. Bussum: Coutinho. VNG. (2012). Kernbeleid Veiligheid. Retrieved april 2012, 2012, from Vereniging Nederlandse Gemeente: http://www.vng.nl/kernbeleidveiligheid Volkskrant. (26 april 2007). Registreer misstanden Rijk beter. Volkskrant. Vrij, A., & Winkel, F. (1991). Characteristics of the Built Environment and Fear of Crime: a Research Note on Interventions in Unsafe locations. Deviant Behaviour. Wilcox Rountree, P., Quisenberry, N., & Jones, S. (2003). The built environment and community crime risk interpretation. Journal of Research in Crime and Delinquency, 40(3), 322-345.

Pagina 25

Bijlage 1 – Overzicht respondenten, beleidsdocumenten en onderzoeken Respondenten 1.

Directeur stichting City Steward, Henk Medema;

2.

Begeleider stichting City Steward, Arthur van der Vlies

3.

Projectleider City Stewards, gemeente Barendrecht, Jeroen Elshof

4.

Stakeholders uit Barendrecht centrum, het oude dorp en Carnisselande

5.

Vijftien burgers, variërend tussen de 15 en 50 jaar

Beleidsdocumenten: Gemeente Barendrecht. (2004). Nota integraal veiligheidsbeleid. Gemeente Barendrecht. (2010). Collegeprogramma 2010-2014. Visie, verbinding en resultaat. Gemeente Barendrecht. (2010a). Actieplan meer blauw op straat. Gemeente Barendrecht. (2011). Raadsvoorstel Actieplan meer blauw op straat.

Onderzoeken: Epskamp, M., & Graaf, P. (2011). Veilig uitgaan in Barendrecht (nulmeting). Rotterdam: Centrum voor ondezoek en statistiek (COS). Gemeente Barendrecht. (2011). Barendrechtse Barometer 2011 - burgeronderzoek. Flycatcher internetonderzoek: Maastricht. Politie Rotterdam Rijnmond. (2012). Veiligheidsrapportage Rotterdam Rijnmond 2012. Rotterdam: Begeleidingscommissie Integrale Veiligheid. Sluis, A., & Rossum, T. (2011). Veilig uitgaan voor en door jongeren. Rotterdam: Erasmus Universiteit Rotterdam.

Pagina 26

Bijlage 2 – Operationalisatie Hieronder zijn zeven centrale concepten te vinden die van belang zijn in dit onderzoek geoperationaliseerd: 1. Objectieve veiligheid: de mate waarin burgers slachtoffer zijn geworden of melding hebben gedaan van bepaalde vormen van criminaliteit. 1.1 Geweld 1.2 Inbraak in woning en/of schuur 1.3 Diefstal 1.4 Vandalisme 1.5 Drank- en drugsoverlast (meldingen) 1.6 Overlast jongeren (meldingen) 2.

Subjectieve veiligheid: iemand voelt zich in zijn woon- en leefsituatie door misdrijven, overtredingen en ernstige overlast bedreigd. 2.1 Tevredenheid eigen buurt 2.2 Onveilig voelen in eigen wijk 2.3 Onveilig voelen in de buurt waarin u woont 2.4 Onveilig voelen op uitgaanslocaties

3.

Oorzaken onveiligheidsgevoelens: individuen ervaren zaken, waardoor onveiligheidsgevoelens ontstaan. 3.1 Persoonlijkheid: angstgevoelens of het angstig reageren op bepaalde situaties 3.2 Kwetsbaarheid: mensen beoordelen zichzelf en schatten in of ze kans hebben om slachtoffer te worden van vormen van criminaliteit, zoals bij punt 1. 3.3 Inrichting publieke ruimte: de publieke ruimte is zo ingericht dat deze als onveilig wordt ervaren door middel van verlichting. 3.4 Persoonlijke ervaringen: men is zelf slachtoffer geweest van een criminele daad of kent mensen in de sociale kring die dat zijn. 3.5 Verloedering gebieden: men ervaart een achteruitgang van de leefkwaliteit van het gebied. 3.6 Hangjongeren: jongeren die op bepaalde plekken rondhangen, waardoor mensen zich bedreigd voelen en/of deze plekken liever mijden.

4.

Strategie: een strategie die wordt gevolgd om de veiligheidsgevoelens van burgers in een bepaald gebied te beïnvloeden. 4.1 Cameratoezicht 4.2 Zichtbaarheid politie/boa’s/City Stewards 4.3 Coaching

5.

Uitingsvormen: de manier waarop men omgaat met bepaalde veiligheidsgevoelens. 5.1 Niet meer over straat durven ’s avonds 5.2 De deur niet open durven doen na 20.00 uur ‘s avonds. 5.3 Omlopen/omrijden om een bepaald gebied te vermijden. 5.4 ’s Avonds niet op je gemak voelen buiten in de eigen wijk/woning.

6.

Rol gemeente: de rol die de gemeente op zich neemt op de veiligheidsgevoelens van burgers te beïnvloeden. 6.1 Informeren van burgers over zaken die ingezet worden/acties die zijn ondernemen 6.2 Bereikbaarheid voor klachten en/of opmerkingen 6.3 Aandacht voor veiligheidsproblemen in het gemeentenieuws.

7.

Rol City Stewards: de rol die de City Stewards op zich nemen om de veiligheidsgevoelens van burgers te beïnvloeden. 7.1 Aanwezigheid bij evenementen en uitgaansgebieden 7.2 Informeren van burgers 7.3 Benaderen van overlast gevende jongeren 7.4 Toezicht houden bij uitgaansgebieden en evenementen

Pagina 27

Bijlage 3 – Checklist interviews 3.1.

Interviewhandleiding Stichting City Steward

Doel van het onderzoek: verklaren of de inzet en het functioneren van City Stewards in de gemeente Barendrecht voor het realiseren van de Barendrechtse collegedoelstelling ‘het verder verbeteren van het veiligheidsgevoel onder burgers’. Opening: - Bedanken voor de tijd en de moeite van de respondenten. - Vragen om toestemming van opname van het interview. - Uitleggen van het onderzoek. (Bachelorscriptie, focus op City Stewards in Barendrecht en het veiligheidsgevoel van burgers). Werkwijze (stichting) City Steward 1. Wat is uw functie binnen de stichting City Steward? 2.

Hoe is de stichting City Steward begonnen?

3.

Welk doel heeft de stichting City Steward?

4.

Hoe vindt de werving van City Stewards plaats?

5.

Op basis van welke criteria worden jongeren geselecteerd voor het programma?

6.

Uit welke onderdelen bestaat de opleiding van de City Stewards?

7.

In welke mate en hoe worden de City Stewards begeleid tijdens hun opleiding en bij het uitvoeren van de taken?

8.

Welke taken voeren de City Stewards uit? Tot hoever reiken hun verantwoordelijkheden?

9.

Waar worden de stewards voornamelijk voor ingezet?

10. Kunt u voorbeelden noemen uit de praktijk waar het ‘gastheerschap’ naar voren komt? 11. Wat zijn de ervaringen met het publiek en de City Stewards? Veiligheidsgevoelens 12. Denkt u dat de City Stewards kunnen bijdragen aan het verhogen van het veiligheidsgevoel van burgers? Zo ja, op welke wijze? 13. Kunnen City Stewards crimineel gedrag voorkomen? Kunt u hiervan een voorbeeld geven uit de praktijk? 14. Welke rol gaan/vervullen de City Stewards in de gemeente Barendrecht? Verschilt deze rol met die van de stewards in de gemeente Rotterdam? Afsluiting - Vragen of de respondent nog aanvullende vragen/opmerkingen heeft. - Vragen of de respondent een kopie van het eindrapport wil hebben - Vragen of de respondent per email beschikbaar is om eventuele aanvullende vragen te beantwoorden. - Bedanken voor de tijd en moeite voor het interview.

Pagina 28

3.2.

Interviewhandleiding gemeente Barendrecht

Doel van het onderzoek: verklaren of de inzet en het functioneren van City Stewards in de gemeente Barendrecht voor het realiseren van de Barendrechtse collegedoelstelling ‘het verder verbeteren van het veiligheidsgevoel onder burgers’. Opening: - Bedanken voor de tijd en de moeite van de respondenten. - Vragen om toestemming van opname van het interview. - Uitleggen van het onderzoek. (Bachelorscriptie, focus op City Stewards in Barendrecht en het veiligheidsgevoel van burgers). City Stewards 1.

Hoe bent u in uw functie betrokken bij de City Stewards?

2.

Waarom is gekozen voor de inzet van City Stewards en niet voor stadsmariniers?

3.

Wat is het voornaamste doel dat men wil bereiken met de inzet van City Stewards? Kan dit doel alleen met City Stewards worden bereikt?

4.

Hoe vindt de werving van City Stewards plaats?

5.

Op basis van welke criteria worden jongeren geselecteerd voor het programma?

6.

Over welke kwaliteiten moet een City Steward beschikken?

7.

Hoe ziet de groep er tot nu toe uit?

8.

Welke taken moeten City Stewards gaan uitvoeren? Tot waar reiken hun verantwoordelijkheden?

9.

Wat is de rol van de gemeente Barendrecht bij de inzet van City Stewards? Hebben zij nu ook nog een sturende rol, nu het project draait?

Veiligheidsgevoel 10. Waarom wil de gemeente Barendrecht aan het veiligheidsgevoel werken? 11. Wat is het gevolg als het veiligheidsgevoel daalt naar een onvoldoende? 12. Denkt u dat de City Stewards kunnen bijdragen aan het verhogen van het veiligheidsgevoel van burgers? Zo ja, op welke wijze? 13. Het veiligheidsgevoel heeft ook voor een deel te maken met de objectieve veiligheid, zoals geweld, inbraak, diefstal en vandalisme. Kunnen de City Stewards dit voorkomen? 14. Welke rol vervullen de City Stewards in de gemeente Barendrecht? 15. Wat zijn de ervaringen met de inzet van City Stewards in Barendrecht? 16. Het traject is nu bijna afgerond. Zouden de City Stewards in de toekomst opnieuw ingezet kunnen worden? Afsluiting - Vragen of de respondent nog aanvullende vragen/opmerkingen heeft. - Vragen of de respondent een kopie van het eindrapport wil hebben - Vragen of de respondent per email beschikbaar is om eventuele aanvullende vragen te beantwoorden. - Bedanken voor de tijd en moeite voor het interview.

Pagina 29

3.3.

Interviewhandleiding stakeholders

Doel van het onderzoek: verklaren of de inzet en het functioneren van City Stewards in de gemeente Barendrecht voor het realiseren van de Barendrechtse collegedoelstelling ‘het verder verbeteren van het veiligheidsgevoel onder burgers’. Opening: - Bedanken voor de tijd en de moeite van de respondenten. - Uitleggen van het onderzoek. (Bachelorscriptie, focus op City Stewards in Barendrecht en het veiligheidsgevoel van burgers).

1.

In welk gebied van Barendrecht bent u actief?

2.

Wat is uw mening over de veiligheid van uitgaansgebieden in Barendrecht?

3.

Welke rol speelt de gemeente in het veiligheidsbeleid?

4.

Wat merkt u van de inzet van City Stewards in Barendrecht?

5.

Bent u van mening dat de inzet van City Stewards nodig zijn?

6.

Denkt u dat de City Stewards kunnen bijdragen aan het verhogen van het veiligheidsgevoel van burgers? Zo ja, op welke wijze? Zo nee, waarom niet?

7.

Hebt u al ervaringen met de inzet van City Stewards in Barendrecht? Zo ja, wat zijn deze dan?

8.

Hebt u op een andere manier ervaren dat er naast de politie nog toezichthouders zijn?

Afsluiting - Vragen of de respondent nog aanvullende vragen/opmerkingen heeft. - Bedanken voor de tijd en moeite voor het interview.

3.4.

Interviewhandleiding burgers

Doel van het onderzoek: verklaren of de inzet en het functioneren van City Stewards in de gemeente Barendrecht voor het realiseren van de Barendrechtse collegedoelstelling ‘het verder verbeteren van het veiligheidsgevoel onder burgers’. Opening: - Bedanken voor de tijd en de moeite van de respondenten. - Uitleggen van het onderzoek. (Bachelorscriptie, focus op City Stewards in Barendrecht en het veiligheidsgevoel van burgers). 1.

Sinds kort worden City Stewards ingezet in de gemeente Barendrecht. Hebt u ze wel eens gezien?

2.

Zo ja, waar hebt u ze gezien?

3.

Welke taken voeren de City Stewards uit? Als u ze nog nooit gezien heeft, welke taken denkt u dat ze uitvoeren?

4.

Verhogen de City Stewards het veiligheidsgevoel?

5.

Wat is uw mening over de mate van toezicht in het winkelcentrum en uitgaansgebieden?

6.

Wat is uw leeftijd?

Afsluiting - Vragen of de respondent nog aanvullende vragen/opmerkingen heeft. - Bedanken voor de tijd en moeite voor het interview.

Pagina 30