Expertmeeting bedrijfseconomische aspecten van de Landbouw 18 januari 2016 130 aanmeldingen Martin Verbeek heet de aanwezigen welkom en geeft het woord aan Hester Maij: landbouw is belangrijk voor Overijssel, geeft 10 % van de werkgelegenheid en 18,8 % van de export uit Nederland. Plattelandsontwikkelprogramma waardoor jonge boeren weer een beroep kunnen doen op Europa is gestart. In de provincie bezig met de omgevingsvisie, met als bedoeling de boeren weer ruimte te geven. Er komen verschillende sprekers aan het woord met verschillende vragen: wat kan er van de politiek verwacht worden? Jaco Geurts met het nieuws vanuit de Tweede Kamer. Hennie de Haan, namens de Pluimveesector: vertelt over de kansen en uitdagingen die de Nederlandse Pluimveesector heeft, met daarbij specifiek de noodzakelijke voorwaarde van maatschappelijke acceptatie en –draagvlak.” Eric Back, namens LTO: wil vooral strategisch insteken en vanuit de actuele situatie naar de toekomst kijken. LTO heeft niet zolang geleden een nieuwe visie ontwikkeld. Deze wordt ook meegenomen in het verhaal. Ingrid Jansen van de NVV, Nederlandse Vakbond voor Varkenshouder spreekt namens de Varkenshouders met nadruk op de huidige economische ontwikkelingen in de sector. De vragen die vanavond door de aanwezigen worden genoteerd bieden handvaten om zichtbaar te krijgen welke vragen er leven en wat er speelt in de verschillende sectoren. Ingrid Jansen, voorzitter Nederlandse vakbond voor Varkenshouders , gaat in op de huidige economische ontwikkelingen in de sector en welke oplossingen de NVV voor ogen heeft. De varkenshouderij draagt 3 miljard bij aan de economie in Nederland. Het aantal varkens is stabiel sinds de 90er jaren. In de huidige financiële situatie is er voor elk soort ondernemer in de varkenshouderij sprake van een diep dal, een dip in de inkomsten. Men moet geld toeleggen om te kunnen ondernemen. Dit komt door lage opbrengstprijzen en een hoge kostprijs ten opzichte van de Europese collega’s (20% meer kosten). Het gaat daarbij om meerkosten door beleidsmaatregelen. De varkenssector moet al decennialang geld toeleggen. De positie van de varkenshouder in de keten is als volgt: voer, genetica, varkenshouders, handel, slachterijen, vleesverwerkers, retail. Alle partijen in de keten, behalve de varkenshouders, verdienen geld. Varkenshouders hebben in 2014 een Producenten Organisatie Varkenshouderij opgericht met als doel een sterkere positie in de keten in te kunnen nemen. 75% van de varkenshouders is aangesloten, zij hebben 88 % van de productie in handen. Organiseren is noodzakelijk geworden, de tijd van individualisme is voorbij, ook in de varkenshouderij. Daarnaast is Vitaal Varkenshouderij in gang gezet, met als doel meer rendement en marktkracht voor de varkenshouder. Oplossingen zijn: opbrengsten omhoog brengen door: faciliteren van wijkers en stoppers:
1
reduceren van de kosten van bedrijven: bouwen aan de ketenstuctuur waardoor de regie meer bij de varkenshouders komt te liggen. Rol politiek (nationaal en provinciaal): zorg voor een gelijk speelveld, lastenverlichting (kijk welke regels belemmerend werken), meer samenwerking op mestverwerking (duidelijke kaders stellen, mestkosten zijn een substantieel deel van de kosten, vergunningen worden mondjesmaat afgegeven) en reductie keuringskosten. In 2018 zou voorpaginanieuws moeten zijn: ’Varkens horen bij NL!’ Hennie de Haan, Nederlandse Vakbond voor Pluimveehouders spreekt over kansen en uitdagingen voor de pluimveehouderij. De vakbond gaat voor de belangenbehartiging voor alle pluimveehouders: vlees, eieren, vermeerderaars, opfokkers, biologisch. De pluimveehouders zitten daar waar weinig mensen wonen. De tendens is grotere maar minder bedrijven. De sector exporteert veel, namelijk 70 % van de eieren en 60 % van het vlees. Naast het exporteren van kipdelen die we in NL niet eten importeren we veel kipfilet. De situatie is niet schrijnend in de pluimveesector. De grootste angst is het behouden van sociaal maatschappelijke acceptatie/draagvlak. Ook in Overijssel willen we graag een leefbaar platteland met boeren overhouden. Agro is niet sexy. Het is van belang tros kunnen zijn op de sector. Er is schaamte. Er zijn veel misvattingen over wat er met de kip wordt gedaan, er circuleren veel fabels. Thema’s zijn duurzaamheid en dierenwelzijn. Dieren die langer leven, trager groeiende rassen eten meer, maar hier wordt de CO2 voetprint niet beter van. De hogere kostprijs van duurzaamheid wordt niet altijd goed betaald. Er zal iets bij de verkoopprijs op moeten. In 2015 flinke stijging van de nieuwe kipconcepten (beter leven), maar de reguliere kip had ook een beter leven en daar was weinig aandacht voor. Kansen: bijna iedereen mag eieren en kip eten, er is veel kennis en innovatie, de sector levert hoge eiwitrijke voeding en de producenten werken steeds professioneler Uitdagingen: de kosten van het diergezondheidsfonds rijzen de pan uit, de politiek bestuurlijke arena (maak meer fans van het mooie boerenleven, niet afhankelijk worden van import, NL zou niet roomser moeten zijn dan de paus). Maatschappelijke voorkeuren: kippen mogen naar buiten, echter het zijn bosdieren en ze hebben beschutting nodig. Het is niet per definitie beter dat kippen buiten lopen. De grootste bedreiging is dat de sector geen maatschappelijke acceptatie meer heeft: maatschappelijke acceptatie is essentieel. Eric Back, provinciaal voorzitter LTONoord voor Overijssel en Gelderland : geeft zijn visie op de actuele situatie en ontwikkelingen in de landbouw. LTO wil de belangen van de boeren behartigen in de brede zin van het woord. Er is 82 miljard bijdrage aan de export en de sector beslaat 10% van de economie, echter de boer wordt er niet echt beter van. Er moet een andere richting in worden geslagen. De vraag is doen we als sector het juiste? In de jaren 50 en 60 begon het met productie tegen zo laag mogelijke kosten, fabrieksarbeiders moesten goedkoop voedsel en men wilde exporteren. Het principe van de laagste kostprijs ontstaat. Groenstoffen waren er voldoende voor lage kosten. Tegenwoordig is informatie wijdverspreid, maar grondstoffen beginnen beperkt te worden. De Grüne Woche in Duitsland: mik op nieuwe markten en de voedselketen functioneert niet. We zijn met elkaar de schaalvergroting ingerold tegen laagste kostprijs, worden we daar beter van? Hoe bereidt u zich voor op de toekomst: gaat u mee in de ratrace van schaalvergroting of wilt u zelf het stuur in handen houden? Pleidooi voor continue waardecreatie en de kostprijs loslaten. Niet met elkaar in de bulk blijven zitten. De Nederlandse sector is creatief en weet te komen tot oplossingen. Boeren kunnen veranderingen bewerkstellingen, samen met de stakeholders en de politiek. Verbinding met de maatschappij is hiervoor nodig. Boeren hebben een goed verhaal en kunnen de handen ineenslaan, verbinden en organiseren, tegen de tegenkrachten. Oproep: sta in de maatschappij en praat met de mensen.
2
Onder leiding van Henk Robben volgt een discussie tussen de panelleden en de zaal. De ingeleverde vragen worden meegenomen en komen terecht bij de Statenfractie en via Jaco Geurts bij de Tweede Kamerfractie. Vraag uit de zaal: de Tweede Kamer moet een besluit nemen over de fosfaatrechten. Jaco Geurts, CDA Tweede Kamerfractie geeft aan dat de kern die in de inleidingen voorbijkwam het woord trots is. De Grüne Woche in Berlijn is een grote consumentenbeurs: boeren en boerinnen en bestuurders stralen trots uit. Nederland kan tijdens het voorzitterschap van de EU minder inzetten op wat het zelf wil. Speerpunten van het landbouwbeleid zijn: bevorderen handel, reductie antibiotica en biologische landbouw op een hoger niveau. In Nederland een zandlopermodel; 3 inkooporganisaties bepalen de prijs en dan gaat het naar miljoenen consumenten, dit geeft problemen. In Engeland is er een scheidsrechter in de voedselketen, deze kan uitspraken doen. Wil hiervoor een meerderheid proberen te krijgen in de Tweede Kamer. De agrarische sector kan daardoor meer kracht krijgen. Zelf ziet hij veel open dagen in de sector, maar de afstand tussen familie en bedrijf verkleinen is ook van belang. Cruciale vraag is hoe kunnen we land en tuinbouw op een hoger plan krijgen? Vanuit de zaal komt het verzoek om de klepkeuring eraf te halen in de varkenshouderij: 4 uur per week staat er iemand achter je die kijkt of je het wel goed doet. Eric Back, reageert: de overheid moet uitgaan van regelgeving op basis van vertrouwen, niet ten koste van de goedwillenden. Ingrid Jansen: we plegen een maximale inzet om klepkeuring eraf te halen, ook vanwege de extra kosten is dit een doorn in het oog. Rotte appels hebben het verpest voor de rest. Doordat de PVV niet meeging is de klepkeuring in stand gehouden. Stalkeuring herinvoeren is een zwaar traject, er is een pilotfase van start gegaan, hopelijk komt eind dit jaar de stalkeuring terug. Jaco Geurts: de PVV is dwarsligger en een aantal mensen bij de NVWA. In de Tweede Kamer is op dit moment geen meerderheid om dit op korte termijn te regelen. Hester Maij: haar valt op dat er landelijk steeds nieuwe regelgeving wordt ingezet, sneller dan de sector kan reageren. Roept op: sla de sector niet plat maar geef de mogelijkheid te ondernemen. Vraag uit de zaal: boeren zijn druk met de opgelegde toegevoegde waarde, hoe verminderen we dat, en hoe kunnen we echt weer ondernemen. Jaco Geurts: bij inkomensondersteuning zal een agrariër toch bepaalde zaken door moeten geven. Concrete voorbeelden hoort hij graag om te kijken of daaraan gewerkt kan worden. Wordt de bureaucratiering en administratie in de toekomst minder? Eric Back is hierover pessimistisch, het is een stapeling van regelgeving. Oproep: zorg dat het versimpeld wordt. De basis moet zijn dat de boeren in Nederland van goede wil zijn. Nu zijn ze volgens meting 50% van de tijd bezig met de administratie. Hennie de Haan over regels wijzigen: lang geleden is beloofd dat de pluimveerechten eraf zouden gaan, maar dit is nog steeds niet het geval, waardoor geld de sector uitvloeit. Er moet duidelijkheid komen over wat de landelijke overheid wil met een mooie sector als de pluimveehouderij. Conclusie: de wens tot regelgeving wordt gedeeld maar we zijn niet hoopvol. Voor eierproducenten was de batterijkip eerder de standaard, maar nu vrij land kip. De pluimveesector is goed op weg, maar tegenwoordig ben je een ruim bouwblok nodig. Voor 25.000 dieren is 10 hectare grond nodig, dit is niet haalbaar voor veel bedrijven. Hennie de Haan: de pluimveesector doet al veel op gebied van duurzaamheid. 93 % van de pluimveemest wordt verwerkt. Bij vogelgriep wordt een hoog patogene variant en een laag patogene variant onderscheiden. De laag patogene variant vindt vrijwel altijd plaats bij vrijland en vrije uitloop kippen. De ondergrens wordt steeds verder opgeschoven naar vrijland.
3
Heser Maij: in Overijssel wordt met de Omgevingsvisie een discussie over ondernemerschap en pionierschap gevoerd. De provincie wil de kans geven voor pioniersschap. Randvoorwaarde is kwaliteit. Samen naar de Staten om de Staten hiervan te overtuigen. Uit de zaal komt een opmerking over de invulling van Natura 2000. De spreker stoort zich aan het feit dat natuurorganisaties zo dominant kunnen werken. Bloemrijk grasland moet natuur worden. Geef de grond terug aan de agrariër. Beleid moet anders, de provincie moet het voorbeeld geven. Eric Back: wijziging van regelgeving is niet haalbaar, maar ruimte in de uitvoering wel. Is voorstander van minder ruimte voor Natura 2000. Als maatregelen gehaald kunnen worden met minder onttrekking van landbouwgrond moet dit doorgaan. Belangrijk dat geen enkele boer erop achteruit gaat. Jaco Geurts: regelgeving kan aangepast als we er maar hard voor knokken, scheurverbod moet aangepast – moet kunnen. In de Tweede Kamer zijn meerderheden nodig, het CDA zet zich daarvoor zeer in. Hester Maij: vindt het jammer dat de Tweede Kamer een opdracht heeft gegeven aan de staatssecretaris om de route niet te bespreken, de route die ervoor zorgt dat zowel de economie als de ecologie winnen. Oplossingen hiervoor vinden. De provincie moet voor uitvoering zorgen. Gedeputeerde Staten willen met de Provinciale Staten zo goed mogelijk de belangen behartigen. Er wordt serieus naar alle partners gekeken. Het is van belang om open met elkaar het gesprek aan te gaan om ervoor te zorgen dat bedrijven kunnen blijven en de natuurdoelen kunnen worden gehaald. Als er vragen zijn: kom ermee naar de Staten! Eric Back roept de staatssecretaris op om in te zetten op minder regelgeving en ervoor te zorgen dat de landbouw meer invloed in de keten krijgt, de producent en de consument dichter bij elkaar. Als we zo doorgaan blijven we niet de tweede van de wereld. Marco van der Vegte, Statenfractie gaat in op de fosfaatdiscussie in de melkveehouderij. De sector heeft jaren aan de ketting van de superheffing gelegen, vorig jaar april afgeschaft en 2 juli de sector weer op slot gezet. Veel ondernemers hebben geïnvesteerd, veel onduidelijkheid over hoe gaan we dit handelen. Eric Back: dit is een lastig dossier. Het is niet juist om alleen naar de overheid te wijzen, de sector heeft ook een gezamenlijke verantwoordelijkheid. De oplossing is niet eenvoudig. Sluit aan bij wat de vakgroep zegt. Kan de varkenshouderij de sector helpen? Vooralsnog is de NVV geen voorstander van uitwisseling. Jaco Geurts: voelt de emoties. Het Netwerk GRONDig zit bij het ministerie aan tafel, als het niet lukt om eruit te komen gaat het naar de Kamer. Inzet van Jaco Geurts is dat het zo min mogelijk pijn gaat doen, maar het is duidelijk dat het pijn gaat doen. België kent het systeem van gebruiker en eigenaar. Inzet door het CDA wordt zeker gepleegd. Hennie de Haan: de pluimveesector verwerkt veel mest zelf. Alles wat verwerkt is telt niet mee. Jaco Geurts geeft aan dat dit een oplossing kan zijn, maar daar hebben we Europa voor nodig. Ieders inzet is nodig, maar het eerste half jaar gedurende het voorzitterschap van Nederland gebeurt er naar verwachting niets en daarna zijn de voorbereidingen voor de verkiezingen al aan de orde. Vraag uit de zaal: waarom hangen we zo aan de aanvoer van kunstmest terwijl het beter is de eigen mest gebruiken? Eric Back: is van mening dat de kunstmest moet worden afgeschaft, we moeten onze eigen grondstoffen verwerken, dan hebben we een kringloop en kunnen we de kringloop sluiten. Dit is van groot belang, hiervoor is de politiek nodig. Jaco Geurts is hier zeer pessimistisch over. Er is een sterke lobby op mineralenconcentraten. Er zijn 10 pilotbedrijven waar de kunstmest is afgeschaft maar dit moet naar sectorbreed. Helaas blijven we vastzitten in regelgeving. EUcommissaris Phil Hogan ziet NL als gidsland voor afschaffing kunstmest, we moeten dit ook aanvliegen vanuit het belang van duurzaamheid. Er wordt zowel Europees als landelijk hard aan getrokken. Hester Maij: het is geen goede zaak dat de mest afgevoerd moet worden en kunstmest aangevoerd. De provincie wil in noordoost Twente ook het punt van mestverwerking aanpakken en een pilot starten.
4
Afsluitend mogen de panelleden een slotzin meegeven: U bent minister en…… Ingrid Jansen: geen woorden maar daden. Hennie de Haan: boeren horen bij NL. Eric Back: geen voedselproducent maar boer met een rechte rug Hester Maij: we zijn trots op onze bedrijven, willen de keten optimaliseren en verarming van de grond tegengaan Jaco Geurts: blijft zich inzetten voor de gezinnen in de agrarische sector. Het fundament van de ammoniakwetgeving moet worden weergegeven: Wageningen moet de feiten weer boven tafel krijgen. Henk Robben: het helpt het best als het CDA de grootste wordt! Martin Verbeek bedankt sprekers en de aanwezigen voor de komst en de vele vragen. De organisatie gaat kijken of de ingeleverde vragen gebundeld en beantwoord kunnen worden.
Olst, 19 januari 2016, Ria BakkerFreriks
5
