EVC gemeten. Actualisatie Opdrachtgever: Ministerie van OCW. Rotterdam, 12 april 2012

EVC gemeten Actualisatie 2010-2011 Opdrachtgever: Ministerie van OCW Rotterdam, 12 april 2012

EVC gemeten

Actualisatie 2010-2011

Opdrachtgever: Ministerie van OCW

Mirjam Stuivenberg Karel Kans Ruud van der Aa

Rotterdam, 12 april 2012

Over Ecorys

Met ons werk willen we een zinvolle bijdrage leveren aan maatschappelijke thema’s. Wij bieden wereldwijd onderzoek, advies en projectmanagement en zijn gespecialiseerd in economische, maatschappelijke en ruimtelijke ontwikkeling. We richten ons met name op complexe markt-, beleids- en managementvraagstukken en bieden opdrachtgevers in de publieke, private en not-forprofit sectoren een uniek perspectief en hoogwaardige oplossingen. We zijn trots op onze 80-jarige bedrijfsgeschiedenis. Onze belangrijkste werkgebieden zijn: economie en concurrentiekracht; regio’s, steden en vastgoed; energie en water; transport en mobiliteit; sociaal beleid, bestuur, onderwijs, en gezondheidszorg. Wij hechten grote waarde aan onze onafhankelijkheid, integriteit en samenwerkingspartners. Ecorys-medewerkers zijn betrokken experts met ruime ervaring in de academische wereld en adviespraktijk, die hun kennis en best practices binnen het bedrijf en met internationale samenwerkingspartners delen. Ecorys Nederland voert een actief MVO-beleid en heeft een ISO14001-certificaat, de internationale standaard voor milieumanagementsystemen. Onze doelen op het gebied van duurzame bedrijfsvoering zijn vertaald in ons bedrijfsbeleid en in praktische maatregelen gericht op mensen, milieu en opbrengst. Zo gebruiken we 100% groene stroom, kopen we onze CO2-uitstoot af, stimuleren we het OV-gebruik onder onze medewerkers, en printen we onze documenten op FSCof PEFC-gecertificeerd papier. Door deze acties is onze CO2-voetafdruk sinds 2007 met ca. 80% afgenomen.

ECORYS Nederland BV Watermanweg 44 3067 GG Rotterdam Postbus 4175 3006 AD Rotterdam Nederland T 010 453 88 00 F 010 453 07 68 E [email protected] K.v.K. nr. 24316726 W www.ecorys.nl

Ecorys Arbeid & Sociaal Beleid T 010 453 88 05 F 010 453 88 34

2

EO24494

Inhoudsopgave

5

Conclusies 1

1.1

Aanleiding

1.2

Onderzoeksvragen

8

1.3

Opzet van het onderzoek

8

3

Enquête onder aanbieders van erkende EVC-procedures

9

1.3.2

Enquête onder voormalig erkende aanbieders

9

1.3.3

Enquête onder O&O-fondsen

1.3.4

Andere bronnen

10

1.3.5

Diepteonderzoek

10

9

10

Leeswijzer

Gerealiseerde EVC-trajecten (tot en met 2011)

11

2.1

Inleiding

11

2.2

EVC in 2011

11

2.3

Aantal EVC-trajecten 2007-2011

12

2.4

EVC naar sector, opleidingsniveau en type aanbieder

12

Verwachtingen omtrent het aantal EVC

15

3.1

Inleiding

15

3.2

Factoren die van invloed zijn op het aantal EVC

15

3.3

4

7

1.3.1

1.4 2

7

Inleiding

17

Verwachtingen voor de periode 2012-2014 3.3.1

Toekomstverwachting 2012-2014

17

3.3.2

Toekomstverwachtingen naar sector

18

3.3.3

Toekomstverwachtingen naar opleidingsniveau

19

Vervolg op EVC

21

4.1

Inleiding

21

4.2

EVC als eindproduct of een stap naar diplomering

21

4.3

Alternatieve procedures voor instroom in de opleidingen

25

Geraadpleegde documenten

27

Bijlage 1

Robuustheid schattingen 2011

29

Bijlage 2

Tabellen

31

EVC gemeten

3

Conclusies

Onderzoeksvraag Doel van dit onderzoek is om het rapport ‘EVC gemeten’ uit 2010 te actualiseren. In dit onderzoek is daarom in navolging van het voorgaande onderzoek ingegaan op de volgende hoofdvraag: Hoeveel EVC-trajecten worden jaarlijks in Nederland gerealiseerd bij erkende EVC-aanbieders?

Daarbij zijn de volgende deelvragen in het onderzoek aan de orde: 1.

Hoeveel EVC-trajecten zijn er in 2010 en 2011 gerealiseerd bij erkende aanbieders?

2.

Welke factoren hebben een toe- dan wel afnemende vraag naar EVC-trajecten veroorzaakt?

3.

Wat verwacht het veld van de ontwikkeling van het aantal EVC-trajecten in de nabije toekomst (2012-2014)?

4.

Als een kandidaat een EVC-traject heeft doorlopen, hoe ziet het vervolg er dan uit? a.

5.

Hoeveel mensen gaan door met een opleiding?

b.

Is bij een opleiding sprake van maatwerk?

c.

Hoeveel mensen sluiten de opleiding af met een diploma?

d.

Leidt een EVC direct tot verdere loopbaanoriëntatie of –stappen?

In hoeverre bieden de EVC-aanbieders met minstens één erkende EVC-standaard EVC aan met betrekking tot niet-erkende standaarden? En hoeveel trajecten heeft men met betrekking tot die niet-erkende standaarden in 2011 gerealiseerd?

6.

Hoeveel EVC-trajecten zijn aangeboden door voormalig erkende aanbieders en in hoeverre bieden deze aanbieders momenteel alternatieve producten aan wat betreft de instroom in de opleidingen?

Conclusies De onderzoeksvragen worden hieronder beantwoord. 1. Hoeveel EVC-trajecten zijn er in 2010 en 2011 gerealiseerd bij erkende aanbieders? In 2011 zijn in totaal 17.700 EVC-trajecten gerealiseerd die voldoen aan de gestelde voorwaarden (zie hoofdstuk 2). In 2010 werden 22.000 EVC-trajecten gerealiseerd. De opgegeven aantallen lijken robuust: gezien de hoge respons (98%) en de informatie uit de overige bronnen (diepteonderzoek en de enquête onder O&O-fondsen). De meeste EVC-trajecten worden gerealiseerd in de sectoren transport en logistiek, administratie en techniek. De meeste EVC-trajecten hebben betrekking op branchespecifieke kwalificaties en niveau 2 van het mbo. EVC-aanbieders die niet zijn gelieerd aan een bekostigde onderwijsinstelling danwel een kenniscentrum voor beroepsonderwijs en bedrijfsleven (kbb) nemen het grootste deel van de gerealiseerde EVC-trajecten voor hun rekening (ruim 65% in 2011). 2. Welke factoren hebben een toe- dan wel afnemende vraag naar EVC-trajecten veroorzaakt? Net als in 2009 is het vooral de belangstelling van individuele werknemers en van werkgevers voor EVC die als stimulerende factoren worden gezien voor het gebruik van EVC. Daarnaast spelen ook de stimuleringsmaatregelen van de overheid een bevorderende rol. Het is met name de complexiteit van het product EVC die door velen gezien wordt als remmende factor voor de vraag naar EVC-trajecten.

EVC gemeten

5

3. Wat verwacht het veld van de ontwikkeling van het aantal EVC-trajecten in de nabije toekomst (2012-2014)? De helft van de aanbieders van erkende EVC-procedures verwacht dat het aantal EVC-trajecten de komende jaren zal toenemen. Voor 2012 wordt een aantal EVC-trajecten verwacht dat overeenkomt met het aantal dat in 2010 is gerealiseerd. Voor de jaren 2013 en 2014 verwachten de aanbieders dat het aantal EVC-trajecten verder zal toenemen. In 2009 verwachtten de aanbieders nog een toename van het aantal EVC-trajecten voor de jaren 2010 en 2011. Deze verwachting is echter slechts gedeeltelijk waargemaakt. Het valt dan ook nog te bezien in hoeverre de verwachtingen die de aanbieders nu hebben, zullen uitkomen. 4. Als een kandidaat een EVC-traject heeft doorlopen, hoe ziet het vervolg er dan uit? Het ervaringscertificaat is in principe een eindproduct, waarbij de ervaring van de kandidaat in kaart wordt gebracht en afgezet tegen een landelijke crebo-, croho- of branche-standaard. In de praktijk vormen afgeronde EVC-trajecten meestal een aanleiding tot verdere scholing of een volgende stap op de arbeidsmarkt, al dan niet binnen de eigen organisatie. Volgens de aanbieders is het aandeel deelnemers dat het EVC-traject ingaat met een opleidingsdoel ongeveer gelijk aan het aandeel deelnemers dat een arbeidsmarktdoel heeft. Gemiddeld komt een derde van de deelnemers na afloop van een EVC-traject voor directe diplomering in aanmerking. Daarnaast leidt ongeveer de helft van de EVC-trajecten tot aanvullende scholing. De aanvullende opleiding die deelnemers volgen bij de instelling waaraan de EVCaanbieder is gelieerd, heeft in ruim drie kwart van de gevallen in de afgelopen twee jaar geleid tot diplomering. Bij drie kwart van de aanvullende opleidingstrajecten is er sprake van enige vorm van maatwerk. Er loopt momenteel een aantal onderzoeken die vanuit verschillende invalshoeken ingaan op de problemen rond de verzilvering van ervaringscertificaten bij de examencommissies van onderwijsinstellingen. Ook in dit onderzoek is naar voren gekomen dat verzilvering zeker niet vanzelfsprekend is. 5. In hoeverre bieden de EVC-aanbieders met minstens één erkende EVC-standaard EVCtrajecten aan met betrekking tot niet-erkende standaarden? En hoeveel trajecten heeft men met betrekking tot die niet-erkende standaarden in 2011 gerealiseerd? Slechts 2 EVC-aanbieders met erkende EVC-standaarden geven in de enquête aan dat er EVCtrajecten zijn gerealiseerd met betrekking tot niet-erkende standaarden. Het aantal waarover het hierbij gaat is verwaarloosbaar. 6. Hoeveel EVC-trajecten zijn aangeboden door voormalig erkende aanbieders en in hoeverre bieden deze aanbieders momenteel alternatieve producten aan wat betreft de instroom in de opleidingen? Aanbieders die eind 2011 niet langer in het EVC-register waren opgenomen, hebben in 2010 en 2011 in totaal een paar honderd EVC-trajecten gerealiseerd. Uit de enquête onder voormalig erkende aanbieders blijkt dat ongeveer drie kwart als vervanging voor EVC-trajecten andere methodes aanbiedt om (versneld) in te stromen in de opleiding, zoals vrijstellingsprocedures en intakeassessments.

6

EVC gemeten

1

Inleiding

1.1

Aanleiding In 2009 heeft de toenmalige projectdirectie Leren en Werken, een gezamenlijk initiatief van de ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) laten onderzoeken hoeveel EVC-trajecten er jaarlijks in Nederland gerealiseerd worden. Op basis van dit onderzoek is in mei 2010 het rapport EVC gemeten. Een onderzoek naar het aantal gerealiseerde EVC in de periode 2005-2009 uitgebracht1. Sinds 1 januari 2011 is de projectdirectie Leren en Werken opgeheven. Daarbij is de verantwoordelijkheid voor het beleid rond EVC overgedragen aan de directie BVE van het ministerie van OCW. Deze directie heeft Ecorys verzocht om het betreffende onderzoeksrapport te actualiseren. Dit rapport bevat daarom de cijfers die met dit nieuwe onderzoek voor 2010 en 2011 verzameld zijn naast de resultaten uit het rapport EVC gemeten, dat de periode 2005-2009 bestrijkt. Aanbieders EVC is een commerciële activiteit, waarvoor geen rijksbekostiging mag worden gebruikt. EVCaanbieders bestaan in verschillende vormen: verbonden aan bekostigde en aan niet-bekostigde onderwijsinstellingen (ROC’s, hogescholen etc.), kenniscentra voor beroepsonderwijs en bedrijfsleven (kbb’s) en marktpartijen die gespecialiseerd zijn in EVC. Qua status is er tussen deze aanbieders geen verschil. Alle aanbieders worden erkend per EVC-standaard die zij aanbieden en zijn opgenomen in het EVC-register dat door DUO wordt beheerd. Eind 2011 waren er in totaal circa 80 aanbieders van erkende EVC-procedures. In 2009 waren dit er nog ongeveer 110. De organisaties die in deze periode zijn gestopt met het aanbieden van erkende EVC-procedures, zijn met name aanbieders die in 2009 slechts een beperkt aantal trajecten wisten te realiseren. Tabel 1.1 schets het veld van EVC-aanbieders. Tabel 1.1

Overzicht van EVC-aanbieders 2011

EVC-aanbieders

EVC-aanbieders

Erkenning als

Gelieerd aan een bekostigde

aanbieder EVC

onderwijsinstelling

Erkend (83)

Ja

Type instellingen

Mbo-instellingen (31), hogescholen (11)

Nee

Particuliere instituten (30), kenniscentra (11)

Voormalig erkend

Ja

(47)

Mbo-instellingen (17), hogescholen (15)

Nee

Particuliere instituten (11), kenniscentra (4)

Bron: Ecorys, op basis van het EVC-register.

1

Kans, K., M. Stuivenberg en J. Lubberman. EVC gemeten. Een onderzoek naar het aantal gerealiseerde EVC in de periode 2005-2009. Ecorys, Rotterdam, 2010.

EVC gemeten

7

1.2

Onderzoeksvragen EVC-aanbieders ontvangen zoals gezegd geen (directe) overheidsvergoeding voor het realiseren van EVC-trajecten, waardoor relevante beleidsinformatie ontbreekt zoals die standaard wel beschikbaar is voor van overheidswege gefinancierde onderwijstrajecten. Voor de beleidsvoering vanuit het ministerie van OCW is informatie over met name het jaarlijks gerealiseerde aantal EVCtrajecten echter wel van belang. Het ministerie heeft daarom verzocht om het kwantitatieve onderzoek naar het gebruik van EVC uit 2009 te actualiseren. De hoofdvraag van het onderzoek luidt: Hoeveel EVC-trajecten worden jaarlijks in Nederland gerealiseerd bij erkende EVC-aanbieders?

Daarbij zijn de volgende deelvragen aan de orde: 1.

Hoeveel EVC-trajecten zijn er in 2010 en 2011 gerealiseerd bij erkende aanbieders?

2.

Welke factoren hebben een toe- dan wel afnemende vraag naar EVC-trajecten veroorzaakt?

3.

Wat verwacht het veld van de ontwikkeling van het aantal EVC-trajecten in de nabije toekomst (2012-2014)?

4.

Als een kandidaat een EVC-traject heeft doorlopen, hoe ziet het vervolg er dan uit? a.

5.

Hoeveel mensen gaan door met een opleiding?

b.

Is bij een opleiding sprake van maatwerk?

c.

Hoeveel mensen sluiten de opleiding af met een diploma?

d.

Leidt een EVC direct tot verdere loopbaanoriëntatie of –stappen?

In hoeverre bieden de EVC-aanbieders met minstens één erkende EVC-standaard EVC aan met betrekking tot niet-erkende standaarden? En hoeveel trajecten heeft men met betrekking tot die niet-erkende standaarden in 2011 gerealiseerd?

6.

Hoeveel EVC-trajecten zijn aangeboden door voormalig erkende aanbieders en in hoeverre bieden deze aanbieders momenteel alternatieve producten aan wat betreft de instroom in de opleidingen?

Bij de beantwoording van de hoofdvraag kan onderscheid gemaakt worden naar type aanbieder (zie ook Tabel 1.1). In eerste instantie richt dit onderzoek zich op de aanbieders van erkende EVCstandaarden. Daarbij kan onderscheid worden gemaakt naar trajecten met betrekking tot EVCstandaarden waarvoor een EVC-verklaring is afgegeven en EVC-trajecten waarvoor dit niet geldt. Dit onderzoek richt zich vooral op de EVC-trajecten die met betrekking tot erkende standaarden worden uitgevoerd. Wel is bij erkende EVC-aanbieders nagegaan of zij EVC aanbieden voor niet-erkende standaarden en hoeveel trajecten met betrekking tot deze EVC-standaarden zijn uitgevoerd. Bovendien is bij aanbieders die geen EVC meer aanbieden, maar ten tijde van het vorige onderzoek nog erkend waren, nagegaan of zij tussen 2009 en nu trajecten hebben gerealiseerd en of zij nu vervangende producten aanbieden wat betreft de instroom in de opleiding, zoals een intakeprocedure. Daarom zijn de vijfde en zesde deelvraag opgenomen.

1.3

Opzet van het onderzoek Om zicht te krijgen op het aantal EVC-trajecten dat wordt uitgevoerd, zijn diverse elkaar aanvullende instrumenten ingezet. Hiermee is geprobeerd een zo betrouwbaar mogelijk beeld rond EVC-trajecten door erkende aanbieders te verkrijgen.

8

EVC gemeten

Eerst is nagegaan welke informatie over het aantal gerealiseerde EVC-trajecten beschikbaar is vanuit bestaande bestanden/bronnen en bij een aantal sleutelinformanten, die met hun organisatie een belangrijke rol spelen in het proces rond het gebruik van EVC. Daarbij is tevens nagegaan wat al bekend is met betrekking tot de verschillende deelvragen. Vervolgens zijn drie enquêtes uitgevoerd: een onder aanbieders van erkende EVC-procedures, een onder voormalig erkende aanbieders van EVC en een onder O&O-fondsen. Tot slot zijn de onderzoeksresultaten verdiept met interviews meteen zestal EVC-aanbieders. De verschillende onderzoeksactiviteiten worden toegelicht in de volgende subparagrafen.

1.3.1 Enquête onder aanbieders van erkende EVC-procedures De kern van het onderzoek vormt een internetenquête onder aanbieders van erkende EVCprocedures. Hierin is onder meer gevraagd naar het aantal gerealiseerde EVC-trajecten in 2010 en 2011. Alle 83 instellingen uit het EVC-register zijn hiervoor schriftelijk uitgenodigd. De aanbieders die niet binnen een week hadden gereageerd, zijn per email gerappelleerd. Anderhalve week daarna heeft een telefonisch rappel plaatsgevonden. In totaal hebben 81 aanbieders van erkende procedures de vragenlijst minstens gedeeltelijk beantwoord, wat neerkomt op een respons van 98 procent (zie Tabel 1.2). Dit staat vrijwel gelijk aan een integrale meting onder deze aanbieders. Op basis hiervan kan worden gesteld dat het voorliggende onderzoek een representatief beeld geeft van de stand van zaken van het EVC-veld in 2010 en 2011. Tabel 1.2

Respons per enquête en type EVC-aanbieder Populatie

Respons

Responspercentage

Hbo

11

11

100%

Kbb

11

11

100%

Mbo

31

30

97%

Overig, waaronder particuliere instellingen

30

29

97%

Totaal erkende aanbieders

83

81

98%

Voormalig erkende aanbieders

47

28

60%

100

40

40%

O&O-fondsen Bron: Ecorys.

1.3.2 Enquête onder voormalig erkende aanbieders Ook de voormalig erkende aanbieders zijn benaderd. Het belangrijkste doel hiervan was een inschatting te kunnen maken van het aantal EVC-trajecten dat deze aanbieders in 2010 en 2011 nog gerealiseerd hebben. Deze aanbieders zijn geselecteerd door het huidige EVC-register naast de gegevens uit het register van het vorige onderzoek te leggen. Van de 47 instellingen die op deze manier zijn aangeschreven, hebben er 28 de enquête ingevuld. De respons vanuit deze groep komt daarmee gemiddeld op 60 procent, waarbij de respons per type aanbieder (mbo, hbo, kbb en overig) tussen de 50 procent en 73 procent ligt.

1.3.3 Enquête onder O&O-fondsen Diverse sectoren kennen via hun O&O-fondsen procedures en vergoedingen voor EVC. Daarmee kunnen de O&O-fondsen een aanvullende bron vormen als het gaat om validatie van de resultaten van de enquête onder aanbieders en zicht op het gebruik van EVC in Nederland. Van de 100 aangeschreven fondsen hebben er 40 gerespondeerd (40%, zie ook Tabel 1.2). Op basis van

EVC gemeten

9

informatie die is verstrekt door het Expertisecentrum Beroepsonderwijs2 lijkt het gerechtvaardigd om te concluderen dat vrijwel alle fondsen die zich bezighouden met EVC hebben geantwoord. Daarmee lijken de resultaten uit de enquête een representatief beeld te geven van de praktijk.

1.3.4 Andere bronnen Het vorige onderzoek toonde aan dat informatie over het aantal gerealiseerde EVC-trajecten beperkt aanwezig was in bestaande bronnen en betrekking had op slechts een deel van de gerealiseerde trajecten. Tijdens het vorige onderzoek is de monitor van ecbo van EVC-trajecten die worden gerealiseerd binnen projecten die subsidie ontvangen meegenomen als enige bestaande bron. Deze subsidie liep tot en met 2010 en de monitor is dan ook inmiddels afgerond, waarmee deze bron niet langer gebruikt kan worden. Uit desk research en interviews met de sleutelinformanten zijn geen nieuwe bronnen naar voren gekomen waarin het aantal gerealiseerde EVC-trajecten wordt bijgehouden. Wel heeft deze onderzoeksactiviteit informatie opgeleverd die meegenomen zal worden bij de beantwoording van een aantal deelvragen.

1.3.5 Diepteonderzoek Als laatste activiteit in dit onderzoek is een diepteonderzoek uitgevoerd onder EVC-aanbieders. Tijdens het diepteonderzoek zijn mbo-, hbo- en particuliere instellingen en een kbb bezocht om meer inzicht te krijgen in de totstandkoming van EVC en de betrouwbaarheid van de opgegeven aantallen. In de interviews met de zes instellingen zijn de resultaten uit de enquête nader uitgediept. Er is daarbij onder meer gesproken over:

1.4



de manier waarop EVC is georganiseerd binnen de organisatie;



stimulerende en belemmerende factoren bij het uitvoeren van EVC;



het vervolgtraject na EVC;



de toekomstverwachtingen.

Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op het aantal EVC-trajecten dat is gerealiseerd in 2011 en in de jaren ervoor. Hoofdstuk 3 bespreekt de factoren die volgens EVC-aanbieders en O&O-fondsen een stimulerende danwel remmende invloed hebben op het aantal EVC-trajecten. Ook de verwachtingen omtrent de toekomstige ontwikkeling van het aantal ECV-trajecten staan hier weergegeven. In hoofdstuk 4 ten slotte wordt beschreven in welke mate en op welke manier EVC wordt gevolgd door diplomering en/of een aanvullende opleiding.

2

10

Van der Meijden, A., van der Meer, M., Visser, K., Toolsema, B. Sectorale fondsen voor opleiding en ontwikkeling. Expertisecentrum Beroepsonderwijs. 2012.

EVC gemeten

2

Gerealiseerde EVC-trajecten (tot en met 2011)

2.1

Inleiding In dit hoofdstuk wordt ingegaan op het aantal EVC-trajecten dat is gerealiseerd tot en met 2011. De nadruk ligt hierbij op het aantal EVC-trajecten in 2011. De belangrijkste bron vormen de aanbieders van erkende EVC-procedures. Aangezien de monitoring van ecbo van duale en EVC-trajecten in 2011 is afgesloten met een eindrapportage, is het niet langer mogelijk om deze gegevens te gebruiken voor een vergelijking met de aantallen zoals deze door de aanbieders zelf zijn opgegeven.

2.2

EVC in 2011 In 2011 zijn in totaal 17.700 EVC-trajecten gerealiseerd (zie Tabel 2.1). Het gaat hierbij om trajecten die volgens opgave van de aanbieders in ieder geval voldoen aan de volgende voorwaarden: 

Het traject is uitgevoerd met betrekking tot een erkende EVC-standaard.



Het traject is afgesloten met een ervaringscertificaat.



Elk individu is apart beoordeeld.

In dit aantal zijn alleen EVC-trajecten meegenomen die zijn gerealiseerd door aanbieders die eind 2011 nog erkend waren voor een of meerdere EVC-procedures. Aanbieders die eind 2011 niet langer in het EVC-register waren opgenomen, hebben gezamenlijk slechts een honderdtal trajecten gerealiseerd. Tabel 2.1

Schatting EVC in 2011 (erkende aanbieders: n=81) Aantal bij erkende aanbieders (n=81)*

A. Alle aanbieders, alle EVC trajecten

17.900

B. Alleen erkende aanbieders, alleen trajecten die voldoen

17.700

aan de gestelde voorwaarden C. Aantal volgens opgave van de aanbieders (zonder ophoging)

3

17.100

Bron: Ecorys vragenlijst aanbieders erkende EVC-procedures en Ecorys vragenlijst voormalig erkende aanbieders. *Aantallen zijn afgerond op honderdtallen.

Een klein aantal trajecten voldoet niet aan een of meer van de hiervoor genoemde drie voorwaarden. In totaal gaat het hierbij om iets meer dan 100 EVC-trajecten. De meeste van deze EVC-trajecten voldeden niet aan de voorwaarden omdat zij niet waren afgesloten met een ervaringscertificaat. Slechts 2 aanbieders geven aan in 2011 trajecten te hebben uitgevoerd met betrekking tot een niet-erkende EVC-standaard. Het aantal waarover het hierbij gaat is verwaarloosbaar. Robuustheid schatting Om na te gaan of er sprake is van een realistische schatting van het aantal gerealiseerde EVCtrajecten, zijn de uitkomsten van de enquêtes onder EVC-aanbieders vergeleken met die onder 3

Bij het schatten van het aantal gerealiseerde EVC-trajecten is per jaar gekeken naar het aantal aanbieders dat voor dat jaar gerealiseerde EVC-trajecten heeft opgegeven. Vervolgens is een schatting gemaakt op basis van het totaal aantal erkende aanbieders in 2011.

EVC gemeten

11

O&O-fondsen. Daarnaast zijn de aantallen vergeleken met de verwachtingen van de aanbieders ten tijde van het vorige onderzoek en heeft een diepteonderzoek bij zes instellingen plaatsgevonden. Hieruit concluderen wij dat de opgegeven aantallen EVC-trajecten robuust lijken. In bijlage 1 gaan wij hier nader op in.

2.3

Aantal EVC-trajecten 2007-2011 Om het aantal EVC-trajecten in de afgelopen jaren volledig te kunnen actualiseren, is aan aanbieders ook gevraagd hoeveel trajecten zij in 2010 gerealiseerd hebben. In Tabel 2.2 is het aantal EVC-trajecten in 2010 opgenomen. Tevens zijn voor de vergelijkbaarheid de aantallen van 2011 en de jaren 2007-2009 opgenomen. Tabel 2.2

Schatting aantal gerealiseerde EVC-trajecten bij aanbieders van erkende EVC-procedures* 2011

A. Alle EVC trajecten (opgehoogd),

2010

2009

4

2008

2007

17.900

22.300

16.400

12.800

10.300

17.700

22.000

15.700

12.500

9.900

17.100

19.000

14.300

10.000

6.500

1%

6%

1%

11%

27%

inclusief bij voormalig erkende aanbieders B. EVC-trajecten van erkende aanbieders die voldoen aan de gestelde voorwaarden (opgehoogd)** C. Minimum aantal volgens opgave van de erkende aanbieders (zonder ophoging) % Weet niet/geen antwoord

Bron cijfers t/m 2009 (lichtblauwe velden): Rapport Ecorys ‘EVC gemeten’. Bron cijfers 2010 en 2011 (witte velden): Ecorys vragenlijst aanbieders erkende EVC-procedures en Ecorys vragenlijst voormalig erkende aanbieders. *Aantallen zijn afgerond op honderdtallen. **Voor trajecten t/m 2009 is gevraagd of trajecten volgens de EVC kwaliteitscode zijn uitgevoerd. De gestelde voorwaarden zijn onderdeel van deze code.

Uit de tabel blijkt dat het aantal gerealiseerde EVC-trajecten vooral in 2010 fors is toegenomen. Het aantal trajecten ligt in 2010 circa 40 procent hoger dan in 2009. In 2011 is het aantal trajecten vervolgens weer gedaald, maar ligt nog altijd 13 procent hoger dan in 2009. Voor beide jaren geldt dat het aantal gerealiseerde EVC-trajecten lager ligt dan het aantal dat de aanbieders gedurende het vorige onderzoek verwachtten te realiseren.

2.4

EVC naar sector, opleidingsniveau en type aanbieder Voor de 17.700 EVC-trajecten in 2011 is in de enquête aan de aanbieders van erkende EVCprocedures gevraagd voor welke sectoren en opleidingsniveaus zij deze trajecten hebben gerealiseerd. De procentuele verdeling over sectoren en onderwijsniveaus is weergegeven voor zowel 2009 als 2011, om zo de ontwikkeling beter inzichtelijk te maken5. Ook met betrekking tot het type aanbieder wordt de ontwikkeling inzichtelijk gemaakt. 4

5

12

In het rapport European Inventory on Validation of Nonformal and Informal Learning 2010 Country Report: Netherlands wordt een aantal gerealiseerde EVC genoemd in het hbo van ruim 23.000 in 2009. Dit aantal is niet in lijn met de overige geraadpleegde bronnen en lijkt naast EVC ook maatwerktrajecten werkend leren te bevatten. Dit aantal geeft daarom geen aanleiding om het hier gepresenteerde aantal EVC in 2009 in twijfel te trekken. Voor de financiële sector worden ook trajecten gerealiseerd die vergelijkbaar zijn met EVC. Voor deze sector gelden echter aparte regels en de daarbij gebruikte EVC-standaarden worden niet door DUO maar door het ministerie van Financiën erkend. Deze trajecten zijn in dit rapport daarom niet meegenomen.

EVC gemeten

Per sector Figuur 2.1 bevat de verdeling van gerealiseerde EVC-trajecten naar sector. De meeste EVCtrajecten zijn in 2011 gerealiseerd in de sectoren transport en logistiek, administratie en techniek. Elk van deze drie sectoren is goed voor circa een kwart van het totale aantal EVC-trajecten in 2011. Ten opzichte van 2009 is het aandeel van de sectoren transport en logistiek en zorg en welzijn toegenomen, terwijl het aandeel van administratie en techniek iets omlaag is gegaan. Zorg en techniek zijn beide tekortsectoren. Een mogelijk verklaring voor het feit dat het aantal EVCtrajecten in de sector techniek in 2011 toch lager ligt dan in 2009, is dat de sector vrij gevoelig is voor conjuncturele schommelingen. In de zorg is dit vrijwel niet het geval en geldt bovendien een kwalificatie-verplichting voor werknemers. Figuur 2.1 Verdeling naar sector van de gerealiseerde EVC-trajecten in 2009 en 2011 (2009 n=93, 2011 n=81) Percentage 35

30

25

20

15

10

5

0 Administratie (incl. ICT, commercieel en management)

Techniek (incl bouw, infra)

Transport en logistiek 2009

Zorg en welzijn (incl. educatie, onderwijs) 2011

Groen/versindustrie Gemengd, overig, onbekend

Bron: Ecorys vragenlijst aanbieders erkende EVC-procedures 2010 en 2012.

Naar opleidingsniveau en type standaard In Figuur 2.2 is de verdeling weergegeven van het aantal gerealiseerde EVC-trajecten naar opleidingsniveau. Opvallend is dat het aandeel EVC-trajecten voor branchespecifieke kwalificaties bijna verdubbeld is6. Hiervan dient echter wel te worden opgemerkt, dat deze verdubbeling vrijwel geheel voor rekening komt van één aanbieder. Hoewel het aandeel van EVC-trajecten op mboniveau is gedaald, gaat het nog wel om meer dan de helft van alle gerealiseerde trajecten. Net als in 2009 komt EVC voor hbo-associate degree in 2011 vrijwel niet voor en is daarom niet in de figuur opgenomen. Ook wetenschappelijk onderwijs is niet opgenomen in de figuur, omdat er in Nederland geen erkende EVC-standaarden zijn op wo-niveau. EVC op hbo-niveau is in dit onderzoek niet verder uitgesplitst naar bachelor- en master-niveau.

6

Dit zijn kwalificaties die binnen een branche ontwikkeld en erkend worden maar die buiten de (bekostigde) kwalificatiestructuur vallen.

EVC gemeten

13

Figuur 2.2 Verdeling naar opleidingsniveau van de gerealiseerde EVC-trajecten in 2009 en 2011 (2009 n=93, 2011 n=81) Percentage 30

25

20

15

10

5

0 Branchespecifieke kwalificaties

Mbo niveau 1

Mbo niveau 2

Mbo niveau 3 2009

Mbo niveau 4

Hbo

Gemengd, overig, onbekend

2011


Naar type aanbieder Figuur 2.3 toont de ontwikkeling van de verdeling van het aantal gerealiseerde EVC-trajecten naar type aanbieder tussen 2009 en 2011. Uit de figuur wordt duidelijk dat EVC-aanbieders die niet zijn gelieerd aan een bekostigde onderwijsinstelling danwel een kbb in 2011 een groter deel van de gerealiseerde EVC-trajecten voor hun rekening nemen dan in 2009. Deze aanbieders zijn in 2011 verantwoordelijk voor ongeveer tweederde van de gerealiseerde EVC-trajecten. Figuur 2.3 Verdeling naar type aanbieder van de gerealiseerde EVC-trajecten in 2009 en 2011 (2009 n=93, 2011 n=81) Percentage 80%

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

0% Hbo

Kbb

Mbo 2009

2011


14

EVC gemeten

Overig

3

Verwachtingen omtrent het aantal EVC

3.1

Inleiding Naast een actualisatie van de gerealiseerde aantallen EVC-trajecten voor de jaren 2010 en 2011, zijn de verwachtingen voor de komende jaren geïnventariseerd. Aan zowel de aanbieders van erkende EVC-procedures als de O&O-fondsen is gevraagd naar hun verwachtingen met betrekking tot de ontwikkeling van het aantal EVC-trajecten tot en met 2014. Dit biedt het ministerie de mogelijkheid om de beleidsontwikkeling af te stemmen op de verwachtingen.

3.2

Factoren die van invloed zijn op het aantal EVC Voordat wordt ingegaan op de verwachtingen over het aantal EVC voor de komende jaren, wordt eerst stilgestaan bij factoren die van invloed zijn op het aantal gerealiseerde EVC-trajecten. In Tabel 3.1 zijn de factoren met een stimulerende en remmende invloed volgens de aanbieders van erkende EVC-procedures weergegeven. Hieruit blijkt dat de aanbieders belangstelling van individuele werknemers en van werkgevers voor EVC nog steeds het vaakst als stimulerende factoren zien (zie Tabel 3.1). De positieve invloed van stimuleringsmaatregelen van de overheid wordt ook nog steeds door het merendeel van de aanbieders onderkend. Tabel 3.1

Factoren die van invloed zijn geweest op het aantal gerealiseerde EVC in de afgelopen periode volgens erkende aanbieders (n=74) Stimulerende

Geen

Remmende

Weet

invloed

invloed

invloed

niet/n.v.t.

Belangstelling van individuele werknemers voor EVC

72%

14%

8%

7%

Belangstelling van werkgevers voor EVC

69%

10%

14%

8%

Stimuleringsmaatregelen van de overheid

60%

26%

3%

12%

De bekendheid van het product EVC

51%

10%

28%

11%

Bedrijfstakafspraken (in de cao)

43%

27%

3%

27%

Initiatieven vanuit O&O-fondsen

41%

24%

1%

34%

Economische crisis

37%

20%

30%

14%

35%

22%

24%

19%

32%

18%

41%

10%

31%

38%

4%

27%

Invloed van de EVC kwaliteitscode

23%

30%

16%

31%

Regionale convenanten

22%

38%

1%

39%

Vergrijzing

16%

46%

5%

32%

De mogelijkheid van EVP (Ervaringsprofiel)

15%

32%

8%

45%

14%

28%

24%

34%

De complexiteit van het product EVC

4%

16%

69%

11%

De beëindiging van projectsubsidies

1%

27%

51%

20%

Het vermogen van onze organisatie om EVC te ‘vermarkten’ Overdraagbaarheid/verzilveringsmogelijkheden van EVC Belangstelling in de samenleving voor Leven Lang Leren

Andere interne aangelegenheden bij onze organisatie

Bron: Ecorys vragenlijst aanbieders erkende EVC-procedures.

EVC gemeten

15

Evenals in 2010 wordt vooral de complexiteit van het product EVC door tweederde van de aanbieders gezien als een remmende factor voor het gebruik van EVC. Verder noemt ongeveer de helft van de aanbieders de beëindiging van projectsubsidies als remmende factoren wordt ook overdraagbaarheid/verzilveringsmogelijkheden van EVC door ruim 40 procent van de aanbieders genoemd. Ook de O&O-fondsen zien het vaakst een remmende invloed in de complexiteit van het product EVC (zie Tabel 4.8 in bijlage 2). Redenen om geen EVC meer aan te bieden Wat de factoren betreft die een rol speelden bij de beslissing om te stoppen met het aanbieden van EVC, zijn door voormalig erkende aanbieders de volgende factoren het meest genoemd (zie ook Tabel 4.9 in bijlage 2): 

invloed van de EVC kwaliteitscode;



het vermogen van de organisatie om EVC te ‘vermarkten’;



andere interne aangelegenheden bij onze organisatie;



complexiteit van het product EVC.

Ook uit de desk research en de interviews met sleutelinformanten zijn factoren naar voren gekomen die van invloed zijn op de inzet van EVC. Deze factoren komen grotendeels overeen met de hiervoor genoemde factoren. Een factor die verder nog specifiek is genoemd in zowel de literatuur7, de open antwoorden in de enquêtes als in het diepte-onderzoek, is de verplichting in de EVC kwaliteitscode tot voor-de-poortuitvoering van EVC. Veel kandidaten hebben tot doel om uiteindelijk een diploma te halen, al dan niet na het volgen van een verkorte opleiding. De loskoppeling van EVC en opleiding wordt daarom door een deel van de aanbieders gezien als kunstmatig. Tegelijkertijd juicht een ander deel van de aanbieders deze strikte scheiding juist toe. Belang van de EVC kwaliteitscode en erkenning van EVC-procedures Zoals hiervoor aangegeven, wordt de EVC kwaliteitscode het vaakst genoemd als een van de redenen om te stoppen met het aanbieden van EVC. Ten opzichte van 2010 is de mening van de huidige aanbieders over de EVC kwaliteitscode nu iets positiever. Er zijn nu vooral minder aanbieders die van mening zijn dat het aantal EVC-trajecten wordt geremd door de code. Een globale analyse op het EVC-register leert overigens dat het aantal EVC-procedures waarvoor de aanbieders erkend zijn inmiddels uiteenloopt van 1 tot meer dan 100 procedures per aanbieder. Een deel van de aanbieders heeft erkenning aangevraagd voor zoveel mogelijk procedures, waarbij men na verloop van tijd de erkenning zal moeten laten vervallen van procedures waar geen vraag naar is. Tijdens het diepte-onderzoek hebben de aanbieders aangegeven dat vooral de (verwachte) marktvraag leidend is bij het vernieuwen van de erkenning of het verzoek om erkenning van een nieuwe EVC-procedure. Daarnaast speelt bij aanbieders die verbonden zijn aan een bekostigde instelling ook het aanbod van de betreffende instelling een rol. Ook de O&O-fondsen hebben hun mening gegeven over het belang van de kwaliteitscode, het EVC-register en de doelstellingen van EVC door de beantwoording van een viertal stellingen (zie Tabel 3.2).

7

16

Dungen, M. van den en A. Westerhuis (ecbo) i.s.m. Patrick Leushuis (PLW), LLL een toekomstkeuze in het hbo? Kwalitatieve monitor EVC en Maatwerk Werkend Leren HBO 2009, Ecbo, 2011.

EVC gemeten

Tabel 3.2

Kunt u bij de volgende stellingen aangeven in hoeverre deze belangrijk zijn voor uw organisatie? (n=26) Weet (zeer) onbelangrijk

Een aanbieder van EVC moet erkend zijn en opgenomen zijn in het EVC-register EVC-trajecten moeten volledig voldoen aan de voorwaarden uit de kwaliteitscode EVC moet een zo zuiver mogelijke weergave zijn van iemands competenties EVC moet een aanleiding zijn voor aanvullende scholing

Neutraal

(zeer)

niet/geen

belangrijk

antwoord

4%

8%

81%

8%

8%

4%

77%

12%

4%

4%

85%

8%

19%

42%

31%

8%

Bron: Ecorys vragenlijst O&O-fondsen.

De O&O-fondsen die hebben geantwoord op de enquête vinden het vooral belangrijk dat een EVC een zo zuiver mogelijke weergave is van iemands competenties. De O&O-fondsen zijn nu minder vaak dan in 2010 van mening dat EVC aanleiding moet zijn voor aanvullende scholing. Wel hechten de fondsen er nog altijd veel waarde aan dat een aanbieder erkend is en opgenomen in het EVC-register en dat de EVC-trajecten voldoen aan de voorwaarden uit de kwaliteitscode.

3.3

Verwachtingen voor de periode 2012-2014 In deze paragraaf worden allereerst de verwachtingen van de aanbieders van erkende EVCprocedures besproken met betrekking tot het aantal te realiseren EVC-trajecten in de periode 20122014. Vervolgens komen de verwachtingen naar sector en opleidingsniveau aan de orde.

3.3.1 Toekomstverwachting 2012-2014 De helft van de aanbieders van erkende EVC-procedures verwacht dat het aantal EVC-trajecten de komende jaren zal toenemen. Vooral kbb’s en overige aanbieders hebben zeer positieve verwachtingen; van hen verwacht respectievelijk 30 en 21 procent een sterke toename van het aantal EVC-trajecten. Hbo-instellingen daarentegen verwachten juist vaker dan de andere typen aanbieders dat het aantal EVC-trajecten sterk zal afnemen. Tabel 3.3

Wat verwacht u in het algemeen van de ontwikkeling van het aantal EVC-trajecten? Zal sterk

Zal enigszins

Zal gelijk

Zal enigszins

Zal sterk

Weet

toenemen

toenemen

blijven

afnemen

afnemen

niet/geen antwoord

Hbo

0%

30%

Kbb

30%

Overig

21%

Mbo Totaal

30%

0%

40%

0%

10%

0%

20%

0%

40%

41%

10%

21%

3%

3%

7%

41%

7%

17%

17%

10%

14%

36%

10%

17%

13%

10%


De door de aanbieders meest genoemde redenen voor een verwachte toename van het aantal EVC-trajecten zijn: 

een betere bekendheid van EVC en/of de betreffende aanbieder;



meer aandacht van de aanbieders voor acquisitie;

EVC gemeten

17



vraag vanuit de sectoren zorg en techniek;



de 30plus maatregel in het mbo;



controle op kwaliteit van EVC.

Ook de kwalificatie-eisen voor medewerkers in sommige sectoren, zoals de zorgsector, zijn reden om een toename te verwachten. De meeste van deze redenen zijn ook naar voren gekomen tijdens de desk research en gesprekken met sleutelinformanten. Redenen die aanbieders in de enquête opgeven voor een verwachte afname zijn de kosten van EVC, de problemen met overdraagbaarheid/verzilvering en de economische crisis. Wanneer wordt gekeken naar de absolute aantallen EVC-trajecten die aanbieders verwachten te realiseren tussen 2012 en 2014, dan blijkt ook daaruit de positieve verwachting richting de toekomst. Voor 2012 wordt een aantal verwacht dat overeenkomt met het aantal dat in 2010 is gerealiseerd. Daarna verwachten de aanbieders dat het aantal EVC-trajecten verder toe zal nemen. Tabel 3.4

Aantal EVC-trajecten dat de aanbieders verwachten te realiseren in 2012, 2013 en 2014 met betrekking tot erkende EVC-procedures*

Aantal volgens opgave van de

2012 (n=58)

2013 (n=38)

2014 (n=34)

18.600

18.344

21.800

22.300

25.510

30.447

aanbieders (zonder ophoging) 8

Aantal EVC-trajecten (opgehoogd)

Bron: Ecorys vragenlijst aanbieders erkende EVC-procedures. *Aantallen zijn afgerond op honderdtallen.

Van de responderende O&O-fondsen zijn er 22 die EVC stimuleren (zie ook Tabel 4.7). In de toekomst verwachten daarnaast nog 6 fondsen activiteiten op het gebied van EVC te gaan ontplooien. Aan deze 28 O&O-fondsen is gevraagd hoe zij verwachten dat het aantal gerealiseerde EVC-trajecten waarbij zij betrokken zijn zich zal ontwikkelen. Slechts een klein aantal fondsen heeft zich hierover uitgesproken. Gemiddeld genomen is de verwachting van de fondsen dat zij bij een lager aantal EVC-trajecten betrokken zullen zijn dan in 2011 het geval was.

3.3.2 Toekomstverwachtingen naar sector Zoals vermeld in de vorige paragraaf, is de vraag vanuit de sectoren zorg en techniek een van de redenen die aanbieders noemen voor een verwachte toename van het aantal EVC-trajecten. Op de vraag naar de verwachte ontwikkeling van het aantal EVC-trajecten naar sector, gaf dan ook een merendeel van de aanbieders aan een toename te verwachten in de sectoren zorg en welzijn (73%) en techniek (56%) (zie Tabel 3.5). Dit beeld wordt verder bevestigd door de sleutelinformanten. In vergelijking tot de verwachtingen in 2010, toen er nauwelijks aanbieders waren die een afname verwachtten van het aantal EVC-trajecten in de verschillende sectoren, verwacht nu circa een op de vijf aanbieders een daling in een of meerdere sectoren.

8

18

Het aantal EVC-trajecten dat aanbieders verwachten te realiseren is opgehoogd door voor de aanbieders die deze vraag hebben beantwoord een gemiddeld groeipercentage te berekenen per jaar ten opzichte van 2011. Vervolgens is dit groeipercentage toegepast op het aantal EVC-trajecten in 2011 van de aanbieders die deze vraag niet hebben beantwoord.

EVC gemeten

Tabel 3.5

Verwachte ontwikkeling EVC naar sector, periode 2012-2014 Toename EVC

Gelijk

Afname EVC

N

40%

40%

20%

40

Groen/versindustrie

29%

46%

25%

24

Techniek (incl. bouw, infra)

56%

23%

21%

43

Transport en logistiek

39%

46%

15%

33

Zorg en Welzijn (incl.

73%

9%

18%

45

Administratie (incl. ICT, commercieel en management)

educatie, onderwijs) Bron: Ecorys vragenlijst aanbieders erkende EVC-procedures.

3.3.3 Toekomstverwachtingen naar opleidingsniveau De aanbieders van erkende procedures hebben zich ook uitgesproken over de ontwikkeling van het aantal EVC-trajecten naar opleidingsniveau (zie Tabel 3.6). De grootste toename wordt verwacht voor branchespecifieke kwalificaties (64%) en voor mbo niveau 3. De verwachte toename voor mbo niveau 3 is opmerkelijk, aangezien het aantal gerealiseerde EVC-trajecten in 2011 juist is gedaald ten opzichte van 2009. Vooral voor associate degree (43%) en hbo (41%) verwachten veel aanbieders dat het aantal EVC-trajecten zal afnemen. Tabel 3.6

Verwachte ontwikkeling EVC naar opleidingsniveau, periode 2012-2014 Toename EVC

Gelijk

Afname EVC

N

64%

25%

11%

28

Mbo niveau 1

35%

38%

27%

34

Mbo niveau 2

51%

35%

14%

51

Mbo niveau 3

62%

29%

9%

55

Mbo niveau 4

48%

39%

14%

52

Hbo-associate degree

36%

21%

43%

14

Hbo-bachelor/-master

36%

23%

41%

22

Branchespecifieke kwalificaties


In 2009 verwachtte ruim de helft van de aanbieders nog dat er op alle niveaus een toename zou zijn van het aantal EVC-trajecten. Uit Figuur 2.2 blijkt dat er alleen bij branchespecifieke kwalificaties en de mbo niveaus 1 en 4 een toename is gerealiseerd. Het valt dan ook nog te bezien in hoeverre de verwachtingen die de aanbieders nu hebben, zullen uitkomen.

EVC gemeten

19

4

Vervolg op EVC

4.1

Inleiding Het ervaringscertificaat is in principe een eindproduct, waarbij de ervaring van de kandidaat in kaart wordt gebracht en afgezet tegen een landelijke crebo-, croho- of branche-standaard. In de praktijk vormen afgeronde EVC-trajecten meestal een aanleiding tot verdere scholing of een volgende stap op de arbeidsmarkt, al dan niet binnen de eigen organisatie. In deze paragraaf wordt ingegaan op de vraag in hoeverre en op welke wijze EVC een vervolg krijgt voor de kandidaat.

4.2

EVC als eindproduct of een stap naar diplomering Doel Aanbieders van erkende procedures hebben aangegeven wat zij denken dat voor deelnemers de belangrijkste doelen zijn om een EVC-traject te doorlopen. Vaak zien de deelnemers een EVCtraject als een tussenstap naar diplomering (40%) en soms gaat het kandidaten om het krijgen van toegang tot een vervolgopleiding (4%). Bij andere doelen van het EVC-traject kan het ervaringscertificaat wel als eindproduct beschouwd worden, bijvoorbeeld wanneer het wordt gebruikt voor mobiliteit en loopbaanstappen of inzicht in competenties en loopbaanoriëntatie. Tabel 4.1 maakt duidelijk dat aanbieders inschatten dat het aandeel deelnemers dat het EVC-traject ingaat met een opleidingsdoel ongeveer gelijk is aan het deel van de deelnemers dat een arbeidsmarktdoel heeft. Tabel 4.1

Doelen van deelnemers EVC volgens aanbieders van erkende EVC-standaarden (n=81) Percentage

Diploma

40%

Vervolgopleiding

4%

Betere mobiliteit op de arbeidsmarkt

15%

Inzicht in verworven competenties

11%

Persoonlijke ontwikkeling

8%

Loopbaanstap in de eigen organisatie

7%

Loopbaanoriëntatie

6%

Anders/onbekend

9%

Totaal

100%


Ook in het onderzoek dat Profitwise heeft uitgevoerd komt naar voren dat minimaal 40 procent van de EVC-deelnemers in het verlengde van het EVC-traject ook een diploma behaalt.9 Uit onderzoek van ecbo onder aanbieders van EVC op hbo-niveau blijkt verder dat het instromen in een opleiding het belangrijkste doel is: in 2009 was dit bij 68 procent van de EVC-deelnemers het doel.10 Sleutelinformanten geven allen aan EVC breder te zien dan alleen als een instroominstrument voor een opleiding. Het gaat bij EVC veel meer om (inter)sectorale mobiliteit van werknemers en het

9

10

Dit onderzoek is uitgevoerd onder 72 organisaties en ruim 1000 EVC-deelnemers. Zie: Stoel, D. en E. Wentzel, Beloften, feiten en ongekende mogelijkheden. Onderzoek naar de effecten van EVC (Erkenning van Verworven Competenties). Samenvatting en beknopt onderzoeksrapport, ProfitWise Onderzoek en Advies, 2011. Dungen, M. van den en A. Westerhuis (ecbo) i.s.m. Patrick Leushuis (PLW), LLL een toekomstkeuze in het hbo? Kwalitatieve monitor EVC en Maatwerk Werkend Leren HBO 2009, Ecbo, 2011.

EVC gemeten

21

motiveren van werknemers om verder te (blijven) leren, als ze eenmaal gezien hebben hoeveel ze eigenlijk al kennen en kunnen wat ze anders in een opleiding hadden geleerd. Doelen van EVC kunnen volgens sleutelinformanten wel per sector verschillen. In de zorg gebruikt men EVC om een diploma te halen, terwijl het bijvoorbeeld in de techniek vaak belangijker is om in kaart te brengen wat iemand kan en zo mensen een stapje verder te helpen. Resultaat Wat levert het doorlopen van een EVC-traject de deelnemer uiteindelijk op? Vanuit de gedachte dat O&O-fondsen meer dan de aanbieders van EVC-trajecten zicht hebben op het vervolg dat aan EVC gegeven wordt, is hun gevraagd hoe vaak EVC-trajecten daadwerkelijk bijdragen aan de gestelde doelen. Volgens de fondsen leidt EVC vooral tot inzicht in competenties en tot persoonlijke ontwikkeling van werknemers (zie Tabel 4.2). Vooral dit laatste is interessant: EVC draagt volgens de fondsen direct bij aan ontwikkeling. Het is niet duidelijk op welke wijze dit gebeurt. Meer concrete doelen, zoals diplomering en een loopbaanstap binnen de eigen organisatie worden het minst genoemd. Tabel 4.2

Aan welke doelen van deelnemers dragen EVC-trajecten bij, volgens O&O-fondsen in 2010 en 2011 (n=13) Percentage

Inzicht in verworven competenties

80%

Persoonlijke ontwikkeling van werknemers

53%

Loopbaanoriëntatie

45%

Betere mobiliteit op de arbeidsmarkt

35%

Vervolgopleiding

35%

Diploma

28%

Loopbaanstap in de eigen organisatie

25%

Overig / weet niet

29%

Bron: Ecorys vragenlijst O&O-fondsen.

De vraag naar de opbrengsten van een EVC-traject voor de deelnemers was leidend in het eerder genoemde onderzoek van Profitwise. Hierin wordt geconcludeerd dat “bij het beoordelen van het effect van EVC als loopbaan- en arbeidsmarktinstrument wordt geconstateerd dat het verkrijgen van het ervaringscertificaat bij de onderzochte personen over de gehele linie een positieve invloed heeft op de tevredenheid over het verloop van hun loopbaan, ongeacht of er na het EVC-traject een opleiding volgt.”11 Niet alle gestarte EVC-trajecten worden daadwerkelijk afgerond. Aanbieders geven in interviews aan dat het traject (vooral het aanmaken van het portfolio) soms te zwaar wordt gevonden of dat persoonlijke omstandigheden de oorzaak zijn van afhaken. Volgens de geïnterviewde aanbieders haken veel geïnteresseerden af nadat het intakegesprek heeft plaatsgevonden en komt het afhaken tijdens het traject zelf slechts beperkt voor. Een enkele aanbieder geeft daarnaast aan soms klanten over te nemen van andere aanbieders. Het gaat dan om klanten voor wie het traject onvoldoende heeft opgeleverd. Volgens de betreffende geïnterviewde aanbieders is de reden hiervoor dat EVC door sommigen zo goedkoop wordt aangeboden dat er onvoldoende tijd in de begeleiding van het traject gestoken kan worden.

11

22

Stoel, D. en E. Wentzel, Beloften, feiten en ongekende mogelijkheden. Onderzoek naar de effecten van EVC (Erkenning van Verworven Competenties). Samenvatting en beknopt onderzoeksrapport, ProfitWise Onderzoek en Advies, 2011.

EVC gemeten

Profitwise schat dat 20 tot 30 procent van de personen die een EVC-traject beginnen, het traject verlaten zonder ervaringscertificaat en/of diploma.12 Het niet uitreiken van het ervaringscertificaat is echter in strijd met de kwaliteitscode EVC. Toch is ook bevestigd in de enquête onder aanbieders dat een aantal mensen het EVC-traject niet afsluit met een ervaringscertificaat, hoewel het aantal trajecten waar het om gaat daar wel lager ligt. Diplomering en aanvullende scholing Aanbieders geven aan dat gemiddeld 34 procent van de deelnemers na het afronden van het EVCtraject onmiddellijk in aanmerking komt voor directe diplomering. De verschillen tussen het type aanbieder zijn echter groot, zoals blijkt uit Tabel 4.3. Bij de kenniscentra die actief zijn als EVC-aanbieder is het aandeel deelnemers dat voor directe diplomering in aanmerking komt het hoogst: 44 procent. Hbo-instellingen die EVC aanbieden geven aan dat gemiddeld 6 procent van de ervaringscertificaten direct voor een hbo-diploma verzilverd kunnen worden. Een EVC-aanbieder verbonden aan een hbo-instelling geeft aan dat een EVC vrijwel nooit voldoende is om zonder aanvullende scholing een hbo-diploma te kunnen bemachtigen. Wel kan het ervaringscertificaat in de meeste gevallen worden verzilverd voor vrijstelling van een deel van de opleiding. Enkele EVC-aanbieders geven aan dat verzilvering bij de examencommissies van de onderwijsinstellingen lastig kan zijn. De kwaliteit van de besluitvorming door de examencommissies op basis van ervaringscertificaten heeft de aandacht van de Inspectie van het Onderwijs, die hiernaar zeer recent onderzoek heeft uitgevoerd.13 Eerder heeft de Inspectie zich al kritisch uitgelaten over de kwaliteit van de ervaringscertificaten in zowel het mbo als het hbo.

14

Examencommissies zouden hierdoor volgens respondenten huiverig zijn om, in de ogen van de Inspectie, ‘te makkelijk’ diploma’s te verstrekken. Hbo-instellingen zijn daarnaast extra voorzichtig vanwege de berichten over diplomafraude in het hbo in de afgelopen jaren. Het Kenniscentrum EVC heeft de opdracht gekregen onderzoek uit te voeren naar de problematiek rondom de verzilvering van ervaringscertificaten. Enkele aanbieders spreken hun zorg uit over de taal- en rekentoetsen die verplicht worden in het mbo en centraal geëxamineerd zullen worden. Deze toetsen zullen de directe diplomering na een EVC-traject in de weg staan. Diplomering op basis van het certificaat zal later plaatsvinden of zelfs helemaal niet, omdat verwacht wordt dat voor veel deelnemers deze examens een te groot struikelblok zullen zijn om aan alle diploma-eisen te voldoen. Tabel 4.3

Percentage van de door u gerealiseerde EVC-trajecten waarbij de deelnemers na afloop voor directe diplomering in aanmerking komen (n=63)

Type aanbieder

Percentage

Hbo

6%

Kbb

44%

Overig

37%

Mbo

39%

Totaal

34%


12

13 14

Stoel, D. en E. Wentzel, Beloften, feiten en ongekende mogelijkheden. Onderzoek naar de effecten van EVC (Erkenning van Verworven Competenties). Samenvatting en beknopt onderzoeksrapport, ProfitWise Onderzoek en Advies, 2011. Het onderzoek van de Inspectie is inmiddels afgerond, het rapport hierover moet nog verschijnen. Zie: Competent erkend? over het erkennen van verworven competenties in het hoger onderwijs uit november 2009 en Kwaliteit EVC-procedures in het mbo uit juni 2009.

EVC gemeten

23

Erkende aanbieders hebben in de enquête ook een inschatting gemaakt van het aantal EVCtrajecten dat leidt tot diplomering en tot aanvullende scholing (Tabel 4.4). Aanbieders geven aan dat gemiddeld 21 procent leidt tot diplomering bij de eigen instelling en 16 procent bij een andere instelling.15 Daarnaast leidt 28 procent van de trajecten volgens aanbieders tot aanvullende scholing bij de eigen instelling en 24 procent tot aanvullende scholing bij een andere instelling. Net als in 2009 vormen de hiervoor genoemde percentages het gemiddelde over alle individuele aanbieders die de betreffende vraag hebben ingevuld. Deze percentages lopen uiteen van 0 tot 100 procent en zijn niet gewogen naar het aantal EVC-trajecten dat de aanbieders hebben gerealiseerd. Wanneer de percentages gewogen worden op basis van het aantal EVC-trajecten, blijkt dat er geen significante verschillen bestaan tussen typen aanbieders. De bevindingen wat de aanvullende scholing betreft komen overeen met het onderzoek van Profitwise.16 Een groot deel van de aanbieders zegt niet te weten welk deel van de trajecten leidt tot diplomering of aanvullende scholing. Zij hebben niet altijd zicht op wat de deelnemer na afronding met het certificaat doet. Aanbieders geven hiervoor als verklaring dat EVC-aanbieders en opleidingsinstellingen gescheiden organisaties zijn. Tabel 4.4

Percentage van de door u gerealiseerde EVC-trajecten dat in de afgelopen twee jaar heeft geleid tot diplomering of aanvullende scholing (inschatting door aanbieders van EVC) Percentage van het aantal trajecten

Percentage EVC-trajecten dat direct leidt tot diplomering bij de eigen

21%

instelling (n=58) Percentage EVC-trajecten dat direct leidt tot diplomering bij een andere

16%

instelling (n=42) Percentage EVC-trajecten dat doorgaans leidt tot aanvullende scholing

28%

bij uw instelling (n=51) Percentage EVC-trajecten dat doorgaans leidt tot aanvullende scholing

24%

bij een andere instelling (n=39) Bron: Ecorys vragenlijst aanbieders erkende EVC-procedures. Antwoorden zijn gebaseerd op een klein deel van het aantal respondenten, 20 tot 45% van de respondenten kon de vraag niet beantwoorden.

De aanvullende opleiding die deelnemers volgen bij de instelling waaraan de EVC-aanbieder is gelieerd, heeft in ruim drie kwart van de gevallen (77%) in de afgelopen twee jaar geleid tot diplomering (zie Tabel 4.5). Uit dit resultaat is niet duidelijk of voor het resterende kwart van de deelnemers op langere termijn alsnog diplomering volgt. In 2009 leidde 69 procent van de aanvullende opleiding aan de eigen instelling in de afgelopen twee jaar tot diplomering. Er lijkt dus sprake te zijn van een lichte stijging van het aantal aanvullende opleidingstrajecten dat leidt tot diplomering. Bij ongeveer drie kwart van de aanvullende opleidingstrajecten is er sprake van maatwerk. Maatwerk lijkt in toenemende mate te worden toegepast: in 2009 betrof 68 procent van de aanvullende opleidingstrajecten nog maatwerk. Uit de interviews met EVC-aanbieders blijkt dat maatwerk verschillende betekenissen kan hebben, van het bieden van vrijstellingen voor onderdelen van de opleiding tot individuele leerroutes op maat.

15 16

24

Onder de eigen instelling wordt hier verstaan de opleidingsinstelling waaraan de EVC-aanbieder gelieerd is. Stoel, D. en E. Wentzel, Beloften, feiten en ongekende mogelijkheden. Onderzoek naar de effecten van EVC (Erkenning van Verworven Competenties). Samenvatting en beknopt onderzoeksrapport, ProfitWise Onderzoek en Advies, 2011.

EVC gemeten

Tabel 4.5

Hoeveel procent van de aanvullende opleidingstrajecten bij de eigen instelling leidt tot diplomering en bij hoeveel procent van deze trajecten is sprake van maatwerk (inschatting door aanbieders over de afgelopen twee jaar) Percentage

Aanvullende opleidingstrajecten bij de eigen instelling die leiden tot

77%

diplomering (n=39) Aanvullende opleidingstrajecten bij de eigen instelling die maatwerk

75%

betreffen (n=47) Bron: Ecorys vragenlijst aanbieders erkende EVC-procedures.

4.3

Alternatieve procedures voor instroom in de opleidingen Circa 50 aanbieders hebben in de afgelopen jaren besloten te stoppen met het aanbieden van EVC. Aangezien EVC zoals hiervoor aangegeven door veel deelnemers wordt gebruikt als instroominstrument in de opleiding met als belangrijkste doel de opleidingsduur te verminderen, is het de vraag in hoeverre deze voormalige aanbieders EVC hebben vervangen door alternatieve procedures om de opleidingsduur te verkorten. In de laatste paragraaf wordt hierop ingegaan. In de literatuur17 en door sleutelinformanten worden andere instrumenten genoemd die competenties in kaart brengen. Deze instrumenten of procedures worden gezien als concurrerend voor die EVC-trajecten die worden gebruikt als instroominstrument die de opleidingsduur verminderen. Het gaat dan om intake-assessment en vrijstellingenbeleid/-procedures. Deze alternatieve procedures worden steeds vaker ingezet voorafgaand aan maatwerktrajecten in het hbo, ten koste van EVC. Wel wordt de ervaring die is opgedaan met de uitvoering van EVC volgens sleutelinformanten ingezet bij het verbeteren van de intakeassessments, ook als aanbieders inmiddels gestopt zijn met het aanbieden van EVC. Uit de enquête onder voormalig erkende aanbieders blijkt dat ongeveer driekwart andere methodes dan EVC aanbiedt om (versneld) in te stromen in de opleiding, zoals vrijstellingsprocedures en intakeassessments (zie Tabel 4.6). Gezien het kleine aantal respondenten kunnen geen uitsplitsingen worden gemaakt naar type aanbieder of opleidingsniveau. Overige procedures ten behoeve van de instroom die worden genoemd door een enkele respondent zijn onder andere toelatingsprocedures, competentiemetingen voor maatwerk of het aanleveren van bewijsmateriaal door de cursist ter verkorting van een leertraject. Ook is de voormalig erkende aanbieders gevraagd naar het percentage van het totale aantal deelnemers dat in 2011 is ingestroomd in de opleiding dat gebruik heeft gemaakt van een van de alternatieve procedures. Dit percentage verschilt sterk per instelling.

17

Zie: Leren & Werken; de balans opgemaakt. Integrale eindrapportage van de monitoring voor PLW, ECBO, 2011; LLL een toekomstkeuze in het hbo? Kwalitatieve monitor EVC en Maatwerk Werkend Leren HBO 2009, ECBO en PLW, 2011; Rapport 5. Meerdere wegen naar professionalisering. Validering en certificering van informeel leren door leraren, Ruud de Moor Centrum - Open Universiteit, 2010.

EVC gemeten

25

Tabel 4.6

Biedt uw organisatie vervangende procedures aan voor EVC met als uiteindelijke doel om deelnemers te laten instromen in de opleiding? (voormalig erkende aanbieders, n=24) Percentage

Ja, wij bieden vrijstellingenprocedures aan

50,0%

Ja, wij bieden intakeassessments aan

29,2%

Ja, wij bieden een andere vervangende procedure aan

20,8%

Nee, wij bieden geen vervangende mogelijkheden voor

29,2%

deelnemers om in te stromen in de opleiding Bron: Ecorys vragenlijst voormalig erkende aanbieders.

26

EVC gemeten

Geraadpleegde documenten

Bakker, H., S. de Zwart, M. Willemen, Werkgeversdienstverlening Leren en Werken in uitvoering, Quick scan werkgeversdienstverlening door tien LeerWerkLoketten, Berenschot, 2011. Cofora, Het LevenLangLeren-offensief op de ‘Hollandse’ arbeidsmarkt. Kwalitatief onderzoek voor het EVC-Centrum van de Hogeschool Inholland. Eindrapport, Arnhem, 2010. Commissie Hermans/Van Zijl, Naar meer doelmatigheid in het mbo. Tussenrapportage commissie Kwalificeren en Examineren, 2010. Dungen, M. van den en A. Westerhuis (ecbo) i.s.m. Patrick Leushuis (PLW), LLL een toekomstkeuze in het hbo? Kwalitatieve monitor EVC en Maatwerk Werkend Leren HBO 2009, Ecbo, 2011. Dungen, M. van den en W. Smit, Rapport 5. Meerdere wegen naar professionalisering. Validering en certificering van informeel leren door leraren, Ruud de Moor Centrum - Open Universiteit, 2010. Duvekot, R., European Inventory on Validation of Nonformal and Informal Learning 2010 Country Report: Netherlands, 2010. Inspectie van het Onderwijs, Competent erkend? over het erkennen van verworven competenties in het hoger onderwijs, Utrecht, november 2009. Inspectie van het Onderwijs, Kwaliteit EVC-procedures in het mbo, Utrecht, juni 2009. Mes, M., EVC in het kader van de crisis, Tussenrapportage in kader project Implementatie crisismaatregelen: resultaten, en ervaringen met EVC bij de Mobiliteitscentra in de regio’s Enschede en Haarlem, Kenniscentrum EVC, 2010. Movisie, VluchtelingenWerk Nederland en Empowerment Centre EVC, Eindrapportage betreffende de kwantitatieve en kwalitatieve resultaten van het deelproject ‘Empowerment van vrouwen door EVC’ binnen het project Duizend en Eén Kracht, 2010. Onderwijsraad, Advies. Een diploma van waarde, Den Haag, 2010. Speets, M., K. Schuur en R. Duvekot, EVC en EVP in bedrijf. Praktijk en behoefte aan EVC/EVP en maatwerk in het bedrijfsleven als ondersteuning van leven lang leren, Hogeschool Inholland & ECommovation BV, 2010. Stoel, D. en E. Wentzel, Beloften, feiten en ongekende mogelijkheden. Onderzoek naar de effecten van EVC (Erkenning van Verworven Competenties). Samenvatting en beknopt onderzoeksrapport, ProfitWise Onderzoek en Advies, 2011. Westerhuis, A. en M. van den Dungen, Leren & Werken; de balans opgemaakt. Integrale eindrapportage van de monitoring voor PLW, Ecbo, 2011. Zandvliet, A., K. Derksen en S. van der Heide, Succes- en belemmerende factoren in de EVCmarkt, EMC, 2010.

EVC gemeten

27

Bijlage 1 Robuustheid schattingen 2011

Opgave aanbieders erkende EVC-procedures Het diepte-onderzoek is mede gebruikt om na te gaan op welke wijze aanbieders de aantallen uit de enquête hebben bepaald. Hieruit zijn geen aanwijzingen naar voren gekomen die reden geven om de opgegeven aantallen te corrigeren. Centrale versus decentrale organisatie Bij een beperkt aantal aanbieders is sprake van decentrale organisatie van EVC, waarbij 5 aanbieders hebben aangegeven de vragenlijst niet voor alle EVC-trajecten te kunnen beantwoorden. Dit zou kunnen betekenen dat het aantal EVC-trajecten binnen deze instellingen (licht) hoger ligt dan is opgegeven. Aantal EVC-trajecten waarbij O&O-fondsen betrokken zijn De verwachting was dat O&O-fondsen regelmatig betrokken zijn bij het realiseren van EVCtrajecten. Daarom zijn de O&O-fondsen gevraagd naar hun betrokkenheid bij EVC (zie Tabel 4.7). Tabel 4.7

Stimuleert uw organisatie EVC? (Meerdere antwoorden mogelijk, n=40)

Nee, wij hebben geen activiteiten op het gebied van EVC

Aantal

Percentage

18

45%

Ja, wij bieden vergoedingen voor werkgevers

14

35%

Ja, op een andere wijze, namelijk

10

25%

Ja, wij bieden zelf EVC-procedures aan in samenwerking met

8

20%

3

8%

erkende aanbieders Ja, wij bieden vergoedingen voor werknemers Bron: Ecorys vragenlijst O&O-fondsen.

In totaal 22 fondsen hebben aangegeven EVC op enige manier te stimuleren. Het grootste deel van de fondsen stimuleert EVC door het bieden van vergoedingen voor werkgevers. Het aantal van 14 fondsen dat vergoedingen biedt voor werkgevers komt exact overeen met het aantal fondsen dat volgens bevindingen van het Expertisecentrum Beroepsonderwijs op de website melding maakt van een bijdrage in de kosten van EVC.18 Het aantal trajecten waarbij O&O-fondsen betrokken zijn, ligt vrij laag. Dit is in overeenstemming met de resultaten uit het vorige onderzoek, waarbij de O&O-fondsen volgens eigen opgave in 2009 bij ongeveer 3.000 trajecten betrokken waren. Doordat de fondsen hebben aangegeven bij welke aanbieder(s) de EVC-trajecten hebben plaatsgevonden waarbij zij betrokken waren, kon de vergelijking worden gemaakt met het aantal EVC-trajecten dat door de betreffende aanbieders zelf is opgegeven. Er zijn geen redenen gevonden om het aantal EVC-trajecten op basis van de opgave van de O&O-fondsen bij te stellen. In het diepte-onderzoek is naar voren gekomen dat de geboden vergoedingen door O&O-fondsen voor EVC niet volledig worden benut. Dit lijkt vooral te liggen in de onbekendheid van EVC. Alleen al door als O&O-fondsen meer aandacht te besteden aan EVC, zal het aantal trajecten waarbij de fondsen betrokken zijn waarschijnlijk toenemen.

18

Van der Meijden, A., van der Meer, M., Visser, K., Toolsema, B. Sectorale fondsen voor opleiding en ontwikkeling. Expertisecentrum Beroepsonderwijs. 2012.

EVC gemeten

29

Bijlage 2 Tabellen

Tabel 4.8

Factoren die van invloed zijn geweest op het aantal gerealiseerde EVC in de afgelopen periode volgens O&O-fondsen (n=20) Stimulerende

Geen

Remmende

Weet

invloed

invloed

invloed

niet/n.v.t.


65%

20%

0%

15%


55%

15%

5%

25%


55%

10%

15%

20%

Belangstelling van werkgevers voor EVC

40%

15%

25%

20%

30%

30%

15%

25%

30%

25%

15%

30%

25%

50%

0%

25%

Economische crisis

20%

35%

25%

20%

Invloed van de EVC kwaliteitscode

20%

50%

0%

30%

Vergrijzing

15%

45%

5%

35%


10%

20%

30%

40%

10%

30%

20%

40%

10%

60%

5%

25%


5%

35%

0%

60%

De complexiteit van het product EVC

0%

10%

70%

20%


0%

50%

10%

40%

0%

45%

15%

40%

Belangstelling van individuele werknemers voor EVC De bekendheid van het product EVC Belangstelling in de samenleving voor Leven Lang Leren

Overdraagbaarheid/verzilveringsmogelijkheden van EVC Het vermogen van onze organisatie om EVC te ‘vermarkten’

Andere interne aangelegenheden bij onze organisatie Bron: Ecorys vragenlijst O&O-fondsen.

EVC gemeten

31

Tabel 4.9

Factoren die van invloed zijn (geweest) bij de beslissing om te stoppen als aanbieder van EVC-trajecten, volgens voormalig erkende aanbieders (n=24)

Invloed van de EVC kwaliteitscode Het vermogen van onze organisatie om EVC te ‘vermarkten’ Andere interne aangelegenheden bij onze organisatie De complexiteit van het product EVC Overdraagbaarheid/verzilveringsmogelijkheden van EVC Belangstelling van werkgevers voor EVC Belangstelling van individuele werknemers voor EVC De bekendheid van het product EVC Belangstelling in de samenleving voor Leven Lang Leren

Nee

Niet van toepassing

54%

21%

25%

54%

13%

33%

54%

17%

29%

50%

25%

25%

42%

33%

25%

38%

21%

42%

38%

33%

29%

17%

46%

38%

13%

54%

33%


13%

50%

38%


13%

50%

38%

Economische crisis

8%

46%

46%


4%

50%

46%


4%

50%

46%


4%

54%

42%


4%

50%

46%

Vergrijzing

0%

46%

54%

Bron: Ecorys vragenlijst voormalig erkende aanbieders.

32

Ja

EVC gemeten

Postbus 4175 3006 AD Rotterdam Nederland

Watermanweg 44 3067 GG Rotterdam Nederland

T 010 453 88 00 F 010 453 07 68 E [email protected]

W www.ecorys.nl

Sound analysis, inspiring ideas

BELGIË – BULGARIJE – HONGARIJE – INDIA – NEDERLAND – POLEN – RUSSISCHE FEDERATIE – SPANJE – TURKIJE - VERENIGD KONINKRIJK - ZUID-AFRIKA

EVC gemeten. Actualisatie Opdrachtgever: Ministerie van OCW. Rotterdam, 12 april 2012

Recommend Documents