EUROPESE DAG VAN DE
BEROERTE
VAN HARTE WELKOM
Programma • Welkomstwoord door Anja van Enckevort, ketenregisseur • Film: CVA-keten Noord-Limburg • Vermoeidheid na CVA door Anja Kuperus, geriatriefysiotherapeut • Mentale vermoeidheid door Tim Vaessen, neuropsycholoog • Bezoeken infomarkt
CVA – KETEN regio Noord-Limburg ANJA VAN ENCKEVORT, KETENREGISSEUR CVA 13 MEI 2013
SAMENWERKINGSVERBAND VAN ZORGPARTNERS DIE ZORG LEVEREN AAN MENSEN MET EEN BEROERTE
CVA keten regio Noord Limburg
MISSIE & VISIE • • • • •
JUISTE ZORG OP JUISTE MOMENT OP JUISTE PLAATS VRAAG VAN CLIËNT IS LEIDEND MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD
CVA keten regio Noord Limburg
Film
Vermoeidheid na een beroerte Anja Kuperus, geriatriefysiotherapeut
Wat is vermoeidheid na een beroerte? • Vele definities: men is het niet eens • Chronisch (langdurig) • Hoe vaak komt het voor? → 38 - 77% (verschillende cijfers omdat iedereen iets anders meet)
“ Een definitie van chronische vermoeidheid” “Chronische vermoeidheid is het zelfgerapporteerde lichamelijke en/of mentaal onwelbevinden langer dan 6 maanden aanhoudend en zich uitdrukkend in uitputting, als gevolg waarvan iemand lichamelijk of mentaal niet kan functioneren op het door hem/haar gewenste niveau”
Meten van vermoeidheid • Welke vermoeidheid wordt gemeten? • Wanneer is er sprake van vermoeidheid na een beroerte? • Welk meetinstrument is betrouwbaar en meet wat het wil meten? • Eerst een definitie, dan een meetinstrument
Wat doet vermoeidheid? Negatieve invloed op: • Kwaliteit van leven • iADL ( o.a. telefoneren, boodschappen doen, eten bereiden) • Revalidatie • Andere aandoeningen, relatie, zin om te leven
Wat ervaart de patiënt? Fysieke (lichamelijke)vermoeidheid: • Na inspanning, sneller moe/ langer herstel (normale vermoeidheid) • Constante (chronische) vermoeidheid: gaat niet over met rusten Mentale vermoeidheid
Wat is geen vermoeidheid? • Arousalproblemen: mate van alertheid • “Slaap” of slaperigheid • Depressie (komt wel vaak samen voor) • Cogni eve (mentale) vermoeidheid ≠ cogni eve beperkingen
Oorzaken van vermoeidheid Primair (hersenletsel) Schade in specifieke gebieden Hormonen Ontstekingen Netwerken: automatische naar gecontroleerde infoverwerking • Brein werkt harder door afname verwerkingssnelheid en aandacht • • • •
Secundair: wisselwerking en factoren die vermoeidheid in stand houden • • • • • •
Stemming en angst Medicatie Slaap Pijn en conditie Parese (verlamming) Activiteitenpatroon
Behandeling lichamelijke vermoeidheid Normale lichamelijke vermoeidheid: • TRAINEN VAN KRACHT EN CONDITIE • INBOUWEN IN DAGELIJKSE ACTIVITEITEN • ACTIEF BLIJVEN! Leren omgaan met de mogelijkheden: • GOEDE BALANS TUSSEN BELASTING EN BELASTBAARHEID • RUST PLANNEN EN DOEN!
Behandeling chronische vermoeidheid • Voorlichting • Inzicht krijgen • Mee leren omgaan: GEEN REDEN OM NIET ACTIEF TE ZIJN!
Behandeling van mentale vermoeidheid Volgende spreker: Tim Vaessen
Informatie: www.hersenstichting.nl
Vragen?
Mentale vermoeidheid na CVA Drs. T.J.A. Vaessen, neuropsycholoog
Overzicht •
Neuropsycholoog –
Onderzoekt en behandelt veranderingen in concentratie, geheugen, emoties en gedrag na een CVA.
•
Wat is mentale vermoeidheid?
•
Wat kun je doen aan mentale vermoeidheid?
Vermoeidheid •
Moeilijk te grijpen begrip
•
Niet meetbaar
•
Niet goed zichtbaar
•
Weinig over bekend
•
Ook in de wetenschap niet helder wat er precies mee bedoeld wordt
Fysiek en mentale vermoeidheid •
Fysieke vermoeidheid
–
•
Moe in je lijf
Mentale vermoeidheid
–
Moe in je hoofd
Hoe herken ik mentale vermoeidheid? •
Kenmerken – – – – – – –
•
Stiller, trekt zich terug Reageert trager of minder adequaat Concentratie is minder Onthouden gaat minder goed Motoriek en spraakproblemen nemen toe Hoofdpijn komt opzetten Geprikkeld of zelfs boos en agressief
Ervaringen patienten – “Mijn hoofd zit vol” – “Ik kan me niet meer concentreren” – “De stekker is eruit” – “Iemand heeft op de uit-knop gedrukt” – “Er zitten watten in mijn hoofd”
Wat gebeurt er in het brein? •
Het brein is minder efficient geworden
•
Voorheen verliep alles op automatisme, nu is er meer gecontroleerde aandacht nodig.
De accu is sneller leeg en heeft meer tijd nodig om op te laden.
Dus…… •
Er is een verschil tussen mentale en fysieke vermoeidheid.
•
Mentale vermoeidheid herken je doordat het niet goed meer lukt om na te denken.
•
Mentale vermoeidheid treedt op doordat het brein minder efficient is na een CVA.
•
Na een CVA treedt mentale vermoeidheid sneller op en is er meer tijd nodig om te herstellen.
Wat kun je doen? •
Goede conditie en gezondheid – Zorg voor optimale fysieke conditie
– Zorg voor goede nachtrust • 50% CVA patienten heeft slaap apneu (snurken en ademstops)
•
Wissel fysiek en mentaal inspannende activiteiten af.
•
Neem vaker kortere pauzes.
•
Mentaal moe betekent niet dat je moet slapen, maar dat je hoofd rust nodig heeft.
•
Vermijd langdurige blootstelling prikkelrijke omgeving
•
Plan en anticipeer drukke en vermoeiende momenten.
•
Neem ruimte voor ontspanning, zoek naar wat ontspannend werkt na het CVA.
•
Voorkom overbelasting! – Mentale vermoeidheid is niet trainbaar zoals een fysieke conditie. – Beste resultaat krijg je door het hoofd rust te geven voordat de vermoeidheid optreedt. – Omgaan met mentale vermoeidheid is een leerproces met vallen en opstaan en accepteren van een verminderde belastbaarheid.
•
Vraag hulp aan familie of directe omgeving
•
Indien je vastloopt schakel professionele begeleiding in – Revalidatie-arts – Jobcoaches gespecialiseerd in CVA
Dus…. •
Je kunt zelf iets doen aan mentale vermoeidheid door: – – – – –
Zorgen voor een goede fysieke conditie en nachtrust Vaker gedurende de dag het hoofd rust te geven Voldoende te ontspannen Mentaal vermoeiende activiteiten goed te plannen Overbelasting te voorkomen