Europa in de Wereld. Nieuws. Somalië: EU kijkt toe en doet weinig. Wereld wacht op Europese leiding. Maatschappelijke invloed op EU-Afrika Strategie?

Europa in de Wereld De Europa in de Wereld-Nieuws is een uitgave van het Platform Europa van Partos

Nieuws nummer 17 juni 2007

Somalië: EU kijkt toe en doet weinig Wereld wacht op Europese leiding Maatschappelijke invloed op EU-Afrika Strategie?

2 Inhoud van dit nummer COLOFON

3

Somalië: EU kijkt toe en doet weinig

De Europa in de Wereld-Nieuws verschijnt in

4

De wereld wacht tot Europa de leiding neemt

Adres:

2007 in maart, juni, september en december.

Koenders: ʻDe rol van Europa op het wereldtoneel groeitʼ

5

Timmermans wil worden afgerekend op Afrika, Rusland en het milieu

Secretariaat Platform Europa Marlene Dodeman (ma, di, vr) Nieuwe Keizersgracht 45 1018 VC Amsterdam

6

Telefoon: 020-3209901

Heeft Afrika een stem in de nieuwe EU-Afrika Strategie?

E-mail secretariaat: [email protected] E-mail redactie: [email protected]

7

Spitsroeden lopen voor de Verklaring van Berlijn Europese Unie haalt ontwikkelingsdoelstellingen niet

8

Teksten: Margreet van der Hel (MvdH) Journalistieke Producties, Venlo

Op de rol

m.m.v. Mireille Vermeulen (MV)

Top van Onderop: ʻMens en milieu boven winstʼ

Hoofdredactie: Margreet van der Hel Redactieraad: Ingrid Aaldijk, Yvonne Bogaarts, Ad Ooms en Elisabeth van der Steenhoven Illustratie: Henk van Ruitenbeek, Wageningen Foto omslag: Europese gemeenschap, 2007 Vormgeving: Brigitte Bazuin, www.reclamemet.com Drukwerk: Drukkerij Bevrijding, Amsterdam

Europa in de Wereld-Nieuws

Nieuwsbrief van het Platform Europa De Europa in de Wereld-Nieuws is een informatief kwartaalblad rond Europa en ontwikkelingssamenwerking, bedoeld voor leden van het Platform Europa, beleidsmakers en politici. Het Platform Europa, voorheen het NGO-EU Netwerk, is sinds

1 januari 2007 onderdeel van branchevereniging Partos. Partos is aangesloten bij CONCORD, de Europese koepel die in totaal ruim vijftienhonderd noodhulp- en ontwikkelingsorganisaties vertegenwoordigt.

Ingezonden brieven Heeft u iets te melden over Europa en ontwikkelingssamenwerking of wilt u reageren op artikelen in de Europa in de Wereld-Nieuws, dan kunt u een ingezonden brief sturen naar: [email protected]. De maximale lengte van ingezonden brieven bedraagt 250 woorden.

Somalië: EU kijkt toe en doet weinig 3

Gevechten zijn in Somalië geen onbekend verschijnsel. Al zestien jaar heerst er anarchie en zijn clanleiders, krijgsheren en ook bandieten in een bloedige strijd verwikkeld. Maar de Ethiopische inval is van een andere orde, meent Ahmet Abdulwahab, secretaris van FSAN, een Federatie van Somalische Associaties in Nederland: ‘Ethiopië en de Somalische overgangsregering maken vele onschuldige slachtoffers door bombardementen, ontvoeringen, martelingen en verkrachtingen. De islamitische rechtbanken zijn weg uit de hoofdstad Mogadishu, maar de veiligheidssituatie is er slechter dan ooit.’ Kritische analyse ontbreekt ‘Onder het mom van terrorismebestrijding mag alles’, meent Abdulwahab. ‘Ethiopië kreeg van Amerika en Europa groen licht voor de inval, omdat de Unie van Islamitische Rechtbanken (ICU) geleid zou worden door fundamentalistische moslims en banden zou hebben met Al Qaida.’ Mariko Peters, Tweede Kamerlid voor GroenLinks, deelt zijn mening: ‘De oorlog tegen terrorisme onder leiding van Amerika ontneemt ons elk vermogen tot kritische analyse. Het

gaat in Somalië niet alleen om een paar terroristen, er is veel meer aan de hand. De problemen zijn terug te voeren op clanrivaliteit, grensproblematiek en de schaarse gronden waar de verschillende stammen aanspraak op maken. De islamitische rechtbanken vormden een lokale kracht die voor de bevolking ook positieve kanten had.’ Harde kritiek De Europese Unie heeft zich door deze blinde vlek behoorlijk in de vingers gesneden. Men ondersteunt de Somalische overgangsregering, die zich nu schuldig lijkt te maken aan oorlogsmisdaden. President Abdullahi Yusuf lijkt bovendien weinig bereid tot werkelijk overleg met de vele clans. De twee grootste clans (Haber-Gedir en Hawiye) betichten hem ervan zijn eigen Darod-clan in politieke benoemingen voor te trekken. De Europese Unie heeft aangekondigd dat ze de beschuldigingen van oorlogsmisdaden wil laten onderzoeken, maar staat daar eigenlijk ook niet om te springen. Als er ook maar iets van waar is zal het ongetwijfeld leiden tot harde kritiek op het Amerikaanse en Europese beleid, aldus Peters. De EU is immers de grootste donor van de Somalische overgangsregering. Broeinest Hoewel de blinde focus op terrorismebestrijding leidt tot een vertekend beeld van de werkelijkheid, speelt terrorisme wel degelijk een rol in Somalië. ‘Juist door de chaos en de geringe aandacht uit het westen is er een vorm van internationaal terrorisme ontstaan’,

Foto: AFP/Andre Durand

Bijna 2000 doden, 7000 gewonden en zeker 350.000 vluchtelingen. Dat is de stand van zaken in Somalië, bijna een half jaar nadat Ethiopische troepen met steun van de Verenigde Staten het land binnenvielen om de invloedrijke islamitische rechtbanken te verdrijven. De Europese Unie kijkt toe en doet weinig.

zegt Peters. ‘Er vinden illegale wapenleveranties door Iran en Syrië plaats en de internationale jihad verzamelt zich er. En niet alleen terroristen maar ook andere kwaadwillende elementen vinden er hun weg, Somalië is al jarenlang de stortplek voor chemisch en nucleair afval uit de OESO-landen.’ Diepgaand onderzoek noodzakelijk Peters en Abdulwahab pleiten daarom, naast snelle terugtrekking van de Ethiopische troepen, voor een diepgaand onderzoek naar de oorzaken van de conflictueuze situatie in Somalië en de eventuele rol van de EU daarin. Dat wordt een proces van jaren, beaamt Peters, en maatschappelijke organisaties zullen daarvoor nog veel aan jasjes van Nederlandse en Europese politici moeten trekken. (MV)

4 De wereld wacht tot Europa de leiding neemt

Stanley Crossick, oprichter van het European Policy Centre, vindt dat de Europese Unie moet ophouden met navelstaren en voor één gezamenlijk buitenlands beleid moet kiezen. Dat schreef hij op 3 mei in het onafhankelijke weekblad, de European Voice. ‘Wie Europa verlaat merkt dat andere landen in de wereld met bewondering naar de EU kijken, en hopen dat de EU leiderschap toont in haar buitenlandse beleid dat van invloed is op alle grote internationale vraagstukken. Het grootste deel van de wereld wil Europees leiderschap, want men is de

Amerikaanse overheersing moe. Dit betekent ten eerste een gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid, met een minister van Buitenlandse Zaken en een Europese diplomatieke dienst. Zonder dat kunnen de meeste mondiale vraagstukken - globalisering, energiezekerheid, klimaatverandering, terrorisme, armoedebestrijding - niet effectief aangepakt worden. Dit vereist dat de EU-buitenlandcoördinator Javier Solana en zijn opvolgers, samen met een permanente voorzitter van de Europese Raad, een buitenlands beleid voeren, dat consequent de bilaterale relaties tussen lidstaten en derde

landen afbouwt. Dat zal moeilijk zijn voor politieke leiders om te accepteren, maar is in het algemeen belang. Het lijkt waarschijnlijk dat de Europese Raad in juni zal instemmen met een intergouvernementele conferentie waar een nieuw verdrag wordt overgekomen. Een nieuw verdrag creëert bijna zeker een EU-minister voor Buitenlandse Zaken en een permanente voorzitter van de Europese Raad. Er is geen tijd te verliezen om dat te bereiken.’ Het volledige stuk is te vinden op www.europeanvoice.com (zoek op Crossick)

Foto: Paul de Schipper

Minister Koenders: ‘De rol van Europa op het wereldtoneel groeit’

Het is hoog tijd dat de Europese Unie bruggen bouwt naar de rest van de wereld

Ook minister voor Ontwikkelingssamenwerking Bert Koenders onderkent de noodzaak van een leidinggevend Europa. Hij is net terug uit Soedan, ‘een van de grootste prioriteiten’ van Europa.

‘In Soedan blijk ik voor mensen op de eerste plaats uit Europa te komen en dan pas uit Nederland. Op het gebied van internationaal beleid wordt veel van Europa verwacht. Als wij wat met de conflicten in Afrika willen doen,

moeten Europese landen leiderschap tonen.’ Vorig jaar in Vice Versa zei Koenders (toen nog als Kamerlid): ‘Na de crisis in Irak is de macht van de VS tanende. Dat is overigens niet iets om blij mee te zijn. Maar het geeft wel aan dat er meer ruimte en noodzaak voor Europa is om wat te doen. We moeten echt naar een andere transatlantische overeenkomst. Het Midden-Oosten is, net als Afrika, primair een Europees belang. Als die landen nog verder wegzakken, is dat ook een risico voor Nederland.’ Als minister is Koenders hoopvol gestemd: ‘De rol van Europa op het wereldtoneel groeit langzaam maar zeker. Het is nog te weinig maar het komt, in het Midden-Oosten, in Darfur, in Iran’, zei hij op een workshop Europa en ontwikkelingssamenwerking in Amsterdam. (MvdH)

Staatssecretaris Timmermans wil worden afgerekend op Afrika, Rusland en het milieu 5

Timmermans houdt een weblog bij op www.nederlandineuropa.nl en hekelt in zijn eerste bijdrage het ‘Zalmdilemma’. Voormalig minister Zalm verminderde de Nederlandse afdracht aan de Europese Unie met één miljard euro. Maar, analyseert Timmermans: ‘Door ruim tien jaar lang in de discussie over Europa alleen maar te hameren op de oneerlijke financiële behandeling van Nederland, is in het publieke domein de indruk ontstaan dat ‘Europa’ Nederland toch vooral teveel geld kost en te weinig oplevert. Dat is een karikatuur.’ Volgens de staatssecretaris heeft dit Zalmdilemma (lees: Zalm) meer kapotgemaakt dan Nederland lief is. Cappuccino De staatssecretaris beseft dat Europeanen de anonieme Europese bureaucratie wantrouwen en dat zij niets voelen voor Europa ‘als grote grijsmaker’. ‘Alleen door te laten zien dat onze cultuur niet door Europa wordt weggepoetst, maar juist door de voortdurende aanraking met andere culturen wordt versterkt, kunnen wij deze angst overwinnen. En dat doen we niet vanuit Brussel, dat doen we in Maastricht, in Groningen, in Middelburg en in Alkmaar en al die andere kleinere en grotere Europese steden waar je tegenwoordig net zo

makkelijk een cappuccino bestelt als in Rome’, blogt hij. Referendum De Europese Grondwet en het nieuwe verdrag dat daarvoor in de plaats moet komen, staat prominent centraal in de discussies die de staatssecretaris voert. Niet alleen op het weblog, maar ook op zijn spreekbeurten in het land en binnen zijn eigen partij willen mensen weten of er weer een referendum komt, wat volgens Timmermans afhangt van de aarde en inhoud van het nieuwe verdrag. In juni beslissen de Europese leiders hoe zo’n nieuw verdrag - liefst voor de Europese verkiezingen van 2009 - tot stand zou moeten komen. Buitenlands beleid De rol die Europa op het wereldtoneel zou moeten spelen, komt in de debatten echter nauwelijks aan bod. Wordt in het nieuwe verdrag een Europees minister van Buitenlandse Zaken geregeld? ‘Nee, er komt niet één buitenlands beleid’, zegt Timmermans desgevraagd stellig. ‘Maar er komt zeker méér coördinatie. We moeten de verdeeldheid die nu bestaat tussen enerzijds de Europese Commissie en anderzijds de Europese Raad oplossen. Buitenlandcoördinator Javier Solana moet in de Europese Commissie. Maar we kunnen niet in één klap het buitenlands beleid bij de lidstaten weghalen. Het is een groeiproces.’ Crisisbeheersing in Afrika Dat groeiproces moet geschraagd worden met positieve ervaringen.

www.climatecrisis.net

Frans Timmermans, staatssecretaris voor Europese Zaken, discussieert volop over de Europese Grondwet en een nieuw referendum. Maar hoe zit het met de rol van Europa in de wereld?

Volgens Timmermans kan en moet Europa de klimaatverandering tot staan brengen

‘Europa zou van Afrika een succesverhaal moeten maken, dat moeten we niet aan de Chinezen overlaten. We moeten slagen maken met een hervormd Europees landbouwbeleid en goede handelspolitiek. Wat mij betreft komt er ook een Europees beleid voor crisisbeheersing in Afrika.’ Daar wil Timmermans wel op afgerekend worden over vier jaar. Net als op succesvolle betrekkingen tussen Europa en Rusland, en op een leidende rol om de klimaatverandering tot staan te brengen. ‘Daar kan en moet de EU het voortouw in nemen.’ (MvdH)

6 Spitsroeden lopen voor de Verklaring van Berlijn

Op 25 maart markeerde de Verklaring van Berlijn het vijftigjarig bestaan van de Europese Unie. De Europese leiders namen zich voorzichtig voor de Europese Unie voor de verkiezingen voor het Europees Parlement in 2009 ‘een vernieuwde gemeenschappelijke basis te geven’. Pleitbezorgers voor een strikte scheiding tussen kerk en staat zijn blij met de neutrale toonzetting van de Verklaring van Berlijn. Zij vreesden dat het christelijke gedachtengoed als Europese waarde in de verklaring zou worden opgenomen.

Angela Merkel heeft als EUvoorzitter spitsroeden gelopen om een gemeenschappelijke tekst te vinden waar alle Europese leiders zich achter konden scharen. Dat is slechts ten dele gelukt. Anders dan Merkel wilde, is de Verklaring van Berlijn namelijk niet door de 27 lidstaten persoonlijk ondertekend, maar slechts door haarzelf als EU-voorzitter en door Barosso en Pöttering als voorzitters van de Europese Commissie en het Europese parlement. Het tekent de moeizame wijze waarop de Europese Unie het debat over een nieuw

Met dank aan Benjamin Heine, www.benjaminheine.blogspot.com

Europese Unie haalt ontwikkelingsdoelstellingen niet

In 2006 hadden de Europese lidstaten gemiddeld 0,39 procent van hun BNP moeten besteden aan ontwikkelingssamenwerking, een tussenstap op weg naar de internationale norm van 0,7 procent die de EU zich voor 2015 ten doel heeft gesteld. Voor het tweede jaar op rij toont een recent CONCORD-rapport aan dat de doelstellingen niet worden gehaald. Veel landen blazen hun hulpcijfers nog steeds op door schuldkwijtschelding en geld bestemd voor vluchtelingen en buitenlandse studenten bij het budget voor zuivere ontwikkelingshulp op te tellen. Zie het rapport Hold the Applause op www.concordeurope.org

Europees verdrag vlot probeert te trekken. Routekaart Zo’n nieuw verdrag zou vóór 11 juni 2009 - de datum van de volgende Europese parlementsverkiezingen van kracht moeten worden. Dat duidt erop dat er geen volledig nieuwe onderhandelingen zullen komen, daarvoor ontbreekt eenvoudigweg de tijd. In juni komt het Duitse voorzitterschap met een ‘routekaart’ om het nieuwe verdrag gestalte te geven. (MvdH)

Heeft Afrika een stem in de nieuwe EU-Afrika Strategie? 7

Mirkka Mattila van de Finse organisatie Väestöliitto (Federatie voor familie, bevolking en seksuele gezondheid) is blij dat de onderhandelingen zijn heropend. Toch twijfelt ze over de haalbaarheid van een gezamenlijke strategie: ‘Je kunt je afvragen hoe gelijkwaardig de relatie tussen de Afrikaanse en de Europese Unie kan zijn als je bedenkt dat de EU altijd de donor is. Bovendien is de Afrikaanse Unie niet echt een democratische vertegenwoordiger van burgers in de verschillende Afrikaanse landen. Elites hebben de macht binnen de Unie.’ Publiek praat mee via internet… In de onderhandelingen over de nieuwe EU-Afrika Strategie faciliteert het European Centre for Development Policy Management (ECDPM) de publieke inspraak. Deze is in februari van start gegaan met een internetconsultatie via www.europafrica.org. Hierop kunnen particulieren en organisaties hun mening geven over de uitgangsprincipes voor de strategie, vrede en veiligheid, handel en regionale integratie, democratisering en mensenrechten. Afrikaanse organisaties en netwerken ontbreken vooralsnog in de discussie, merkt Mattila op: ‘Toen wij de gezondheidsdienst in Malawi infor-

meerden over deze consultatie, bleken ze niet eens op de hoogte van de EUstrategie voor Afrika. Als een nationaal ministerie dat al niet weet, wat zijn dan de kansen bij kleine maatschappelijke organisaties?’ …en hopelijk in direct contact Marie Laure de Bergh van ECDPM erkent de moeilijkheden voor Afrikaanse organisaties en benadrukt dat de internetconsultatie maar een stap in het hele proces is: ‘Wij hebben gepleit voor een langere procedure, maar we zitten met de politieke realiteit van de Afrika-EU Top in december in Lissabon. Wij streven natuurlijk wel naar zo veel mogelijk verbindingen tussen de publieke consultatie en het institutionele onderhandelingsproces.’ Eind maart was er al een regionale conferentie in Accra met Afrikaanse organisaties en politici, en eind april in Bonn, maar De Bergh hoopt dat er in de loop van het jaar nog meer direct contact zal zijn tussen de onderhandelaars en de Europese en Afrikaanse organisaties. Geen garantie voor de toekomst Hoe de resultaten van de publieke consultatie gebruikt zullen worden, is niet helemaal duidelijk. Mattila is sceptisch. Bijdragen van maatschappelijke organisaties aan inspraakprocedures zijn vaak niet terug te vinden in slotdocumenten van de Europese en de Afrikaanse Unie. De Bergh blijft positief: ‘We hebben een paar keer de belangrijkste bevindingen kunnen presenteren van de internetconsultatie en de bijeenkomsten in Accra en Bonn. De dialoog is gaande

Foto: Roel Burgler

De Europese strategie voor Afrika uit december 2005 kan de titel ‘joint strategy’ niet waarmaken. De Afrikaanse Unie ziet haar belangen te weinig vertegenwoordigd. Een uitgebreide publieke consultatieprocedure en nieuwe onderhandelingen moeten leiden tot een nieuwe gezamenlijke strategie.

Hebben maatschappelijke organisaties werkelijk invloed op de Europese en Afrikaanse slotdocumenten?

en de onderhandelende partijen moeten er nu wat mee doen.’ Ook parlementariërs moeten aan de bak Eurocommissaris Louis Michel begrijpt de ongerustheid van het maatschappelijk middenveld. In antwoord op vragen van europarlementariër Glenys Kinnock wijst hij op de verantwoordelijkheid van parlementariërs om de discussie over de gezamenlijke EU-Afrika Strategie aan te gaan met het publiek. Daarnaast zouden juist zij de Afrikaanse Unie en het PanAfrikaanse parlement kunnen motiveren om samen met nationale regeringen actief deel te nemen aan het debat. (MV )

Op de rol Bijeenkomsten rond Europa en ontwikkelingssamenwerking

juni 3-4

VENRO organiseert een tweedaagse workshop: Building a Strategic Partnership between Africa and Europe: The Challenge for Civil Society Organisations. Doel: de samenwerking tussen ngo’s uit het zuiden en noorden intensiveren om gezamenlijk politieke processen te kunnen beïnvloeden zoals de EU-Afrika Strategie. Meer informatie: www.afrikas-perspektive.de

Bonn

6-8

De G8-top in Duitsland gaat onder meer over: de crisis binnen de Wereldhandelsorganisatie (WTO), intellectuele eigendomsrechten, het energie- en klimaatsvraagstuk, armoedebestrijding en de uitvoering van de Millenniumdoelen. Zie ook het artikel hieronder

Heiligendamm, Duitsland

14-17

New aid, old trade: What do women have to say? De jaarlijkse conferentie van WIDE wordt georganiseerd door het Spaanse platform van ontwikkelingsngo’s (CONGDE). Meer informatie: www.eurosur.org/wide/annualconference.htm

Madrid

21-22

De Europese Raad discussieert over het verdrag dat de afgewezen Europese Grondwet moet vervangen Brussel en stelt een ‘routekaart’ vast om tot een nieuw verdrag te komen

23-27

ACP-EU Joint Parliamentary Assembly

252 juli

DEEEP Summer School over de rol van ontwikkelingseducatie bij het bereiken van de Millenniumdoelen. Slowakije Meer informatie: www.deeep.org

juli 1

Wiesbaden

Portugal volgt Duitsland op als voorzitter van de Europese Unie

4-7

De Society for International Development (SID) bestaat vijftig jaar en organiseert het congres: Reconciling the dichotomies of development: ways forward. Meer informatie: www.sidint.org

7

7 juli 2007 is het precies halverwege de periode die de wereld zich gesteld heeft om de Millenniumdoelen te halen. ‘Zet 0,7 procent van je tijd, geld of talent in om de armoede wereldwijd te halveren.’ Die oproep doet het Nederlands Platform Millenniumdoelen op www.maakhetwaar.nl

Den Haag

september 3-5

Conferentie: Exchanging Ideas on Europe: Common Values - External Policies. Georganiseerd door UACES, www.uaces.org

Portsmouth, Groot-Brittannië

november 5-9

European Development Days: Making institutions working for the poor

Lissabon

Europe-Africa Business Summit: The State and the Future of the European African Economic Relations Meer informatie: www.europeafricabusinesssummit.org

Hamburg

EU-Afrika Top over de nieuwe EU-Afrika Strategie. Meer informatie: www.europafrica.org

Lissabon

6-10 december januari 1

Slovenië volgt Portugal op als voorzitter van de Europese Unie

Top van Onderop: ‘Mens en milieu boven winst’ In aanloop naar de G8 eiste het Nederlands Sociaal Forum een globalisering van onderop die uitgaat van solidariteit.

juni bijeenkwamen in Duitsland. De deelnemers schilderden de leus gezamenlijk op een veertig meter lange muur bij het Amerikaanse consulaat.

‘Een andere wereld is mogelijk. Mens en milieu boven winst!’ Meer dan duizend Nederlanders onderschreven deze oproep tijdens de Top van Onderop in Amsterdam. Zij protesteerden daarmee tegen de G8, de club van zeven rijke landen plus Rusland, die op 6 en 7

Vals spel In het Duitse Heiligendamm grepen talloze maatschappelijke organisaties, partijen, vakbonden en actiegroepen de G8-top aan om hun alternatieven te presenteren. Sylvia Borren van Oxfam Novib: ‘We vragen het al jaren: eerlijke handel,

wapenbeheersing en het bereiken van de Millenniumdoelen. De G8 moeten hun beloftes nakomen op het gebied van schuldkwijtschelding en hulp, en ophouden met vals spel en oneerlijke handel.’ Volgens Frank Kohler van Milieudefensie moeten de regeringsleiders van de G8 leiderschap tonen door verstandig in te spelen op de klimaatverandering, die zowel een milieuramp als een humanitaire ramp dreigt te worden. (MvdH)